|
Tarım ve Orman Bakanlığından:
SÖZLEŞMELİ ÜRETİMİN USUL VE ESASLARI
HAKKINDA YÖNETMELİK
BİRİNCİ BÖLÜM
Başlangıç Hükümleri
Amaç
MADDE 1- (1) Bu Yönetmeliğin amacı, sözleşmeli üretimin
geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması için uygulanacak usul ve esasları
düzenlemektir.
Kapsam
MADDE 2- (1) Bu Yönetmelik, tarımsal üretim sözleşmelerinde
yer alan tarafların haklarının korunması ve sorumluluklarının belirlenmesi
için sözleşmenin taraflarında aranacak vasıflar, sözleşmeye konu ürünün
teslim ve tesellüm koşulları, fiyat ve miktardaki değişim oranları, ayni ve
nakdi avansın sınırları ve kapsamı ile tarımsal üretim sözleşmesine ilişkin
diğer hükümleri kapsar.
Dayanak
MADDE 3- (1) Bu Yönetmelik, 18/4/2006
tarihli ve 5488 sayılı Tarım Kanununun 13 üncü maddesine dayanılarak
hazırlanmıştır.
Tanımlar
ve kısaltmalar
MADDE 4- (1) Bu Yönetmelikte geçen;
a) Alıcı: Bu Yönetmelik hükümlerine göre üretici
veya tarımsal amaçlı örgüt ile tarımsal üretim sözleşmesi akdeden gerçek ve
tüzel kişiler ile bunların yetkili temsilcilerini,
b) Alım satım belgesi: 4/1/1961
tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununda belirtilen şartlara uygun olarak
düzenlenen ve çiftçiler tarafından ibraz edilen belgeyi,
c) Arı ürünleri: Arıcılık çalışmaları sonunda
üretilen bal, polen, arı sütü, balmumu, propolis,
arı ekmeği, apilarnil, arı zehiri
ve diğer ürünleri,
ç) Bakanlık: Tarım ve Orman Bakanlığını,
d) Besicilik: Sığır cinsi ve koyun/keçi türü
hayvanlar ile kırmızı et üretimine yönelik yapılan hayvancılık faaliyetini,
e) Bitkisel üretim: Toprak, su ve biyolojik
kaynaklar ile birlikte tarımsal girdiler kullanılarak yapılan tohum, fide,
fidan, sebze, meyve, tarla bitkileri ve süs bitkileri üretimini,
f) Çiğ süt: Çiftlik hayvanlarının meme bezlerinden
salgılanan 40 ºC’nin üzerinde ısıtılmamış veya
eşdeğer etkiye sahip herhangi bir işlem görmemiş, 11/6/2010
tarihli ve 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem
Kanunu, Türk Gıda Kodeksi yönetmelikleri ve ilgili mevzuatta belirtilen
uygun sütü,
g) ESK: Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğünü,
ğ) Hayvansal üretim: Canlı hayvan türlerinde
toprak, su ve biyolojik kaynaklar ile birlikte tarımsal girdiler kullanılarak
yapılan hayvansal ürün/hayvansal yan ürün üretimini,
h) İl/ilçe müdürlüğü: Bakanlık il/ilçe
müdürlüklerini,
ı) İyi tarım uygulamaları: İlgili mevzuat
çerçevesinde; tarımsal üretim sistemini sosyal açıdan yaşanabilir, ekonomik
açıdan kârlı ve verimli, insan sağlığını koruyan, hayvan sağlık ve refahı
ile çevreye önem veren bir hale getirmek için uygulanması gereken
işlemleri,
i) Kanatlı hayvan: Yumurta veya et üretiminde
kullanılan sürüyü oluşturan kanatlıları,
j) Kasaplık hayvan: Bakanlık kayıt sistemine
kayıtlı besi süresini tamamlamış sığır cinsi ve koyun/keçi türü hayvanları,
k) Koyun/keçi karkası: Küçükbaş hayvanların usulüne
uygun olarak kesimi yapılıp, kanı akıtıldıktan, baş ve ayaklarının ayrılıp,
derisinin yüzülüp, böbrek hariç diğer iç organlarının çıkarılıp, üreme
organları, idrar kesesi ve bunların bağları ve yağlı kuyruklu olanlarda kuyruğu
alındıktan sonra elde edilen bütün haldeki gövdesini,
l) Organik tarım faaliyeti:
İlgili mevzuat çerçevesinde; toprak, su, bitki, hayvan ve doğal kaynaklar
kullanılarak organik ürün veya girdi üretilmesi ya da yetiştirilmesi, doğal
alan ve kaynaklardan ürün toplanması, hasat, kesim, işleme, tasnif,
ambalajlama, etiketleme, muhafaza, depolama, taşıma, pazarlama, ithalat,
ihracat ile ürün veya girdinin tüketiciye ulaşıncaya kadar olan diğer
işlemlerini,
m) Proje: Yetiştiriciliği yapılacak su ürünleri
için türü, su ürünleri tesislerinin yerini, mahiyetini, mali yönünü, mimari
çizim ve inşaat hesaplarını, keşif metraj cetvellerini, yetiştiricilik
tekniğini ve üretim planını, kamu kurum ve kuruluşlarından alınmış belgeler
ile kurulacak işletmeye ait her türlü belge ve bilgilerin bütününü,
n) Sığır karkası: Hayvanın kesimi
yapılıp kanı akıtıldıktan, baş ve ayakları ayrıldıktan, derisi yüzüldükten,
böbrekleri ve böbrek yağları, üreme organları ve pelvis
boşluğu yağları, salkım yağları, idrar kesesi ve bunların bağları, soluk
borusu (trachea), yemek borusu (oesaphagus) ve diğer iç organları çıkartıldıktan ve
kuyruk, sakrum omuru ile birinci kuyruk omuru
arasından kesildikten sonra elde edilen bütün haldeki gövdesini,
o) Sözleşmeli üretim: Üretici ve alıcı arasında
karşılıklı menfaat esaslarına dayalı olarak yazılı akitlerle yürütülen
tarımsal üretim şeklini,
ö) Sözleşmeli üretim yönetim sistemi: Bakanlık
tarafından oluşturulan sözleşmeli üretime dair bilgi, belge ve verilerin
kayıt altına alındığı tarımsal veri tabanını,
p) Su ürünleri: 1/7/2003
tarihli ve 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanununun kapsamına giren hayvanlar
hariç olmak üzere denizlerde ve iç sularda bulunan bitkiler ile hayvanlar
ve bunların yumurtalarını,
r) Su ürünleri yetiştiriciliği: Yetiştiricilik
tesislerinde, entansif, yarı entansif
veya ekstansif şartlarda yapılan, su ürünlerini
üretme ve/veya büyütme (besicilik) faaliyetini,
s) Su ürünleri yetiştiricilik belgesi: Su ürünleri
üretim faaliyetinde bulunan yetiştiricilere Bakanlık merkez teşkilatınca
verilen belgeyi,
ş) Tarım sigortaları: 14/6/2005
tarihli ve 5363 sayılı Tarım Sigortaları Kanunu kapsamına giren
sigortaları,
t) Tarımsal üretim: Toprak, su ve biyolojik
kaynaklar ile birlikte tarımsal girdiler kullanılarak yapılan bitkisel,
hayvansal, su ürünleri, mikroorganizma ve enerji üretimini,
u) Tarımsal üretim sözleşmesi: Bu Yönetmelik
esaslarına göre düzenlenerek taraflar arasında yazılı olarak akdedilen
sözleşmeyi,
ü) Tarımsal amaçlı örgüt: Tarımsal üretim yapan
üreticilerce, gönüllülük esasına dayalı olarak tarımsal alanda üretimden
pazara kadar ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek ve geçimlerine ait
ihtiyaçlarını karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp
korumak amacıyla 29/6/2004 tarihli ve 5200 sayılı
Tarımsal Üretici Birlikleri Kanunu, 1/6/2000 tarihli ve 4572 sayılı Tarım
Satış Kooperatif ve Birlikleri Hakkında Kanunu, 24/4/1969 tarihli ve 1163
sayılı Kooperatifler Kanununa göre kurulmuş olup Tarım ve Orman Bakanlığı
görev alanında faaliyette bulunan tarımsal amaçlı kooperatifler, 18/4/1972
tarihli ve 1581 sayılı Tarım Kredi Kooperatifleri ve Birlikleri Kanunu,
15/5/1957 tarihli ve 6964 sayılı Ziraat Odaları ve Ziraat Odaları Birliği
Kanunu, 31/10/2006 tarihli ve 5553 sayılı Tohumculuk Kanunu kapsamında
kurulan organizasyonları, 5996 sayılı Kanun kapsamındaki ıslah amaçlı
yetiştirici birliklerini,
v) Üretici: Doğrudan alıcı ile ya da üyesi veya
ortağı olduğu tarımsal amaçlı örgüt kanalıyla sözleşmeli olarak tarımsal
üretim yapan gerçek veya tüzel kişileri,
y) Ürün: Tarımsal üretim sonucunda elde edilen her
türlü işlenmemiş ham ürünler ile bunların birinci derece işlenmesi ile elde
edilmiş ürünleri,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Genel Hükümler
Genel
esaslar
MADDE 5- (1) Sözleşmeli üretimde irade serbestisi
esastır. Ancak salgın hastalıklar, tarım ürünleri ticaretinde yaşanan
gelişmeler karşısında arz güvenliğinin sağlanması, tarımsal üretimin iç
veya dış talebe uygun olarak ayarlanması veya bitki ve hayvan sağlığının korunması
amacıyla, ihtiyaç halinde Bakanlıkça belirlenen ürün veya ürün grupları
sözleşmeli olarak üretilir.
(2) Bakanlık sözleşmeli üretimi kayıt altına almak
için sözleşmeli üretim yönetim sistemini kurar ve işletir.
(3) Taraflar, tarımsal üretim sözleşmesini
Bakanlığın belirlediği tip sözleşme örneklerine uygun olarak düzenler.
(4) Düzenlenen sözleşmenin bir nüshası üreticide,
bir nüshası alıcıda bırakılmak kaydıyla, üçüncü nüshası sözleşmenin
imzalanmasını müteakip on beş iş günü içerisinde üreticinin Bakanlık kayıt
sistemi kaydının bulunduğu il/ilçe müdürlüğüne teslim edilir. Bu
sözleşmeler il/ilçe müdürlükleri tarafından sözleşmeli üretim yönetim
sistemine kaydedilir.
(5) Sözleşmelerde tarafların mutabakatı ile
yapılacak her türlü değişikliğe ilişkin belge en geç on beş iş günü
içerisinde il/ilçe müdürlüğüne teslim edilir.
(6) Tarımsal üretim sözleşmesine tabi ürünlere veya
üretim varlıklarına sigorta yaptırılması zorunludur. Tarım sigortalarının
kapsamı ve şartlarına dair esaslar tarımsal üretim sözleşmesinde
düzenlenir.
(7) Üretim sürecinde alıcı tarafından
görevlendirilen kişilerce verilen teknik destek kapsamındaki hizmetlerin
maliyeti alıcı tarafından karşılanır, hiçbir şekilde üreticiye
yansıtılamaz.
(8) Alıcı tarafından üreticiye teslim edilen
girdiler temin edildiği güne ait fiyat ile avans olarak kabul edilir.
Üretici söz konusu fiyattan girdiyi kabul edip etmemekte serbesttir.
(9) Sözleşme kapsamında alıcı tarafından üreticiye
bedelsiz olarak sağlanan girdiler üretimin yapılacağı yerin dışında
kullanılamaz.
(10) Taraflar, sözleşmenin yürürlükte bulunduğu
süre içerisinde ve sözleşme kapsamında üretilen ürünün tesliminde sözleşme
şartları dışında başka bir şart ileri süremez.
(11) Sözleşmede, ilgili ürün için geçerli mevzuat
ile bu Yönetmeliğe aykırı hükümlere yer verilemez.
(12) Tarımsal amaçlı örgütler yetkilendirilmeleri
halinde üyeleri veya ortakları adına sözleşmeye taraf olabilir. Sözleşmeye
sonradan dâhil olan üye veya ortaklar, sözleşmenin tüm şartlarına uymakla
yükümlü olup sözleşme ekinde yer alan üye veya ortak listesine eklenir.
(13) Sözleşmeye konu ürünün teslimatı alım satım
belgesi ile belgelendirilip on beş iş günü içerisinde il/ilçe
müdürlüklerine veya Bakanlıkça yetkilendirilen tarımsal amaçlı örgütlere
teslim edilir.
(14) Tarımsal amaçlı örgütler, üyeleri veya
ortakları adına sözleşme kapsamında nakit avans alması halinde, üretim
faaliyeti ve miktarı göz önüne alınarak beş iş günü içerisinde sözleşme
yapan üyelerinin veya ortaklarının hesabına aktarır.
(15) Sözleşmeli üretim kapsamında iyi tarım
uygulamaları veya organik tarım faaliyetinde bulunacak üreticilerin,
Bakanlıkça yetkilendirilen kontrol ve sertifikasyon kuruluşları ile yapmış
oldukları sözleşme, tarımsal üretim sözleşmesi ekinde yer alır.
Bakanlığın
görevleri
MADDE 6- (1) Bakanlık;
a) Sözleşmeli üretim yönetim sistemini kurar,
işletir ve bu sistemin ilgili diğer kayıt sistemleriyle entegrasyonuna
yönelik çalışmalar yapar.
b) Sözleşmeli üretime ilişkin istatistiksel
bilgileri toplar, değerlendirir ve sözleşmeli üretim modelinin geliştirilmesine
yönelik çalışmalar yapar.
c) Sözleşmeli üretime yönelik mevzuatın uygulanması
ve uygulamada birlikteliğin sağlanması amacıyla gereken tedbirleri alır ve
bu doğrultuda ihtiyaç duyulan eğitim ve tanıtım faaliyetlerini düzenler.
ç) Tarımsal üretim planlaması ve arz güvenliği
kapsamında sözleşmeli üretimin yaygınlaştırılması ve özendirilmesi için
gerekli tedbirleri alır.
(2) İl/ilçe müdürlükleri kendi sorumluluk
alanlarındaki tarımsal üretim sözleşmelerini ve ürünün teslimine ilişkin alım
satım belgesini sözleşmeli üretim yönetim sistemine kayıt eder, tarımsal
üretim sözleşmelerinde yapılan değişikliklere veya fesihlere ilişkin mevcut
kayıtları günceller.
Taraflarda
aranacak şartlar
MADDE 7- (1) Sözleşmeli üretim kapsamındaki üreticiler,
üretim faaliyetine göre Bakanlığın ilgili kayıt sistemlerine kayıtlı olur.
(2) Alıcı, ticari faaliyetine ilişkin ilgili
kurumun kayıt sisteminde ve Bakanlık sözleşmeli üretim yönetim sisteminde
kayıtlı olur.
(3) Tarafların tüzel kişilik olması durumunda
temsile yetkili kişilerin adı soyadı ve T.C. kimlik numarası ve benzeri
bilgileri içeren imza sirküleri veya yetki belgesi olur ve sözleşme ekinde
yer alır.
Tarımsal
üretim sözleşmesi
MADDE 8- (1) Tarımsal üretim sözleşmesi en az on iki punto
büyüklüğünde, anlaşılabilir bir dilde, açık, sade ve okunabilir şekilde 3
nüsha olarak düzenlenir. Sözleşmenin güvenli elektronik imza veya el
yazısıyla imzalanmış olması zorunludur.
(2) Sözleşmelerin;
a) Bitkisel üretimde; tek yıllık bitkilerde ekim
veya dikimden önce, çok yıllık bitkilerde ürünün kendine özgü üretim sezonu
başlangıcından önce,
b) Hayvansal üretimde; çiğ sütte ürünün tesliminden
önce, besicilik, kanatlı yetiştiriciliği ve arı ürünleri üretiminde üretim
dönemi başlangıcından önce,
c) Su ürünleri yetiştiriciliğinde kullanılacak
yumurta, yavru ya da büyütme amacıyla kullanılan canlı materyallerin
sözleşmede istenilen ağırlığa ulaşmasından en az 3 ay önce,
imzalanması esastır.
(3) Bakanlık, ürün veya ürün grupları özelinde
sözleşme imza dönemlerini ayrıca yayımlayabilir.
(4) Sözleşmelerde; taraflara, ürüne, üretim yerine,
üretim miktarına, üretim yöntem ve koşullarına, ürünün teslimine, fiyatına,
fiyat belirleme ve güncelleme usullerine, ayni ve nakdi avansa, mücbir
sebeplerin tespiti ve uygulanmasına ilişkin bilgiler ile taraflarca
belirlenecek özel hükümlere yer verilir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Üretim Faaliyetlerine İlişkin Özel Hükümler
Sözleşmeli
bitkisel üretime ilişkin hükümler
MADDE 9- (1) Üretici, alıcı tarafından talep edilmesi
halinde, bir önceki üretim döneminde hangi ürünü ürettiği ile ekim nöbetine
ve su kısıtına göre müteakip yıllarda aynı üretim
yerinde hangi ürünleri üretmesi gerektiğine ilişkin belgeyi il/ilçe
müdürlüğünden temin ederek sözleşme imzalanmadan önce alıcıya teslim eder.
(2) Bu Yönetmelik kapsamında düzenlenen tohumluk
üretim sözleşmeleri, 5553 sayılı Kanun ile 8/1/2004
tarihli ve 5042 sayılı Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Haklarının
Korunmasına İlişkin Kanuna aykırı hükümler içeremez.
(3) Sözleşmeli tohumluk üretiminde tohumluk
üreticileri ve tohumluk yetiştiricilerinin ilgili alt birliğe üye olmaları
gerekmektedir.
Sözleşmeli
hayvansal üretime ilişkin özel hükümler
MADDE 10-
(1) Kuruluşuna Bakanlıkça izin
verilen, merkez birliği düzeyinde örgütlenmesini tamamlamış ve merkez
birliğine üye olan, hayvancılık faaliyeti yürüten tarımsal amaçlı örgütler,
yetki aldığı üreticisi adına sözleşmeli hayvansal üretime ilişkin iş ve
işlemleri yürütebilir.
(2) Sözleşmeli besicilikte; sözleşme konusu
kasaplık hayvan veya koyun/keçi ile sığır karkasını kapsar, sözleşme süresi
dört aydan az, iki yıldan fazla olamaz.
(3) Sözleşmeli kanatlı hayvancılık ve arı ürünleri
üretiminde; sözleşme süresi taraflarca belirlenir.
(4) Sözleşmeli usulde çiğ süt alım satımında;
sözleşme süresi altı aydan az, bir yıldan fazla olamaz.
(5) ESK’nın taraf olduğu
sözleşmelerde sözleşme süresi ESK tarafından belirlenir.
Sözleşmeli
su ürünleri yetiştiriciliğine ilişkin hükümler
MADDE 11-
(1) Üretici, Bakanlıktan onaylı su
ürünleri yetiştiricilik belgesine sahip olur. Sözleşmeye konu ürün,
yetiştiricilik belgesine sahip olunan üretim tesisinde yetiştirilmek
zorundadır.
(2) Üretici, Bakanlıktan onaylı yetiştiricilik
belgesinde yer alan türlerde ve toplam proje kapasitesi kadar sözleşmeli
üretim gerçekleştirebilir.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Diğer Ürünlere İlişkin Özel Hükümler
Sözleşmeli
şeker pancarı ve tütün üretimine ilişkin hükümler
MADDE 12-
(1) 5 inci maddenin birinci
fıkrası kapsamında şeker pancarı üretiminin sözleşmeli olarak yapılması
zorunludur. Sözleşmeli şeker pancarı üretimi 4/4/2001
tarihli ve 4634 sayılı Şeker Kanunu, 5/6/2021 tarihli ve 31502 sayılı Resmî
Gazete’de yayımlanan Şeker ve Hammaddeleri Yönetmeliği ve ilgili mevzuat
kapsamında yürütülür.
(2) Tütün üretimi, alım ve satımı 3/1/2002 tarihli ve 4733 sayılı Tütün, Tütün Mamülleri ve Alkol Piyasasının Düzenlenmesine Dair
Kanun ve bu Kanuna dayanılarak yürürlüğe konulan mevzuat hükümleri
kapsamında yürütülür.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
Sözleşmeden
cayma ve sözleşmenin feshi
MADDE 13-
(1) Herhangi bir sebep
belirtmeksizin, taraflar sözleşmeyi karşılıklı uzlaşı ile feshedebilirler.
Feshedilen sözleşmeler taraflarca on beş iş günü içerisinde il/ilçe
müdürlüğüne bildirilir.
(2) Tarımsal üretim sözleşmelerinde belirtilen
mücbir sebepler haricinde sözleşme kapsamında üretilen ürünün alımından
veya satımından vazgeçen üretici ya da alıcılar için sözleşmede ceza koşulu
belirlenir. Ceza koşulu, alımından ya da satımından kaçınılan ürün
miktarının sözleşmedeki bedelinin yüzde yirmisinden az ve yüzde ellisinden
fazla olamaz. ESK’nın taraf olduğu sözleşmelerde
üretici için ceza koşulu bu fıkrada yer alan alt sınırdan daha az olarak
belirlenebilir veya ceza koşuluna yer verilmeyebilir.
(3) Tarımsal üretim sözleşmesinden doğan davalarda
arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır. Tarımsal üretim
sözleşmesinden doğan hukuk uyuşmazlıklarının arabuluculuk yoluyla
çözümlenmesine ilişkin dava şartı olarak arabuluculuk süreci 1/9/2023 tarihli ve 32296 sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanan Tarımsal Üretim Sözleşmesinden Doğan Hukuk Uyuşmazlıklarına
İlişkin Arabuluculuk Yönetmeliği hükümlerine göre yürütülür.
Tereddütlerin
giderilmesi
MADDE 14-
(1) Bu Yönetmeliğin uygulanmasında
doğabilecek tereddütleri gidermeye Bakanlık yetkilidir.
Yürürlükten
kaldırılan yönetmelikler
MADDE 15-
(1) 26/4/2008
tarihli ve 26858 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Sözleşmeli Üretim ile
İlgili Usûl ve Esaslar Hakkında Yönetmelik,
16/4/2015 tarihli ve 29328 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Çiğ Sütün
Sözleşmeli Usulde Alım Satımına İlişkin Yönetmelik ile 27/10/2017 tarihli
ve 30223 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Kanatlı Hayvan Eti Üretiminde
Sözleşmeli Üretime İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik yürürlükten
kaldırılmıştır.
Devam
eden sözleşmeler
GEÇİCİ
MADDE 1- (1) 15 inci maddeyle
yürürlükten kaldırılan yönetmeliklere göre akdedilmiş sözleşmeler,
sözleşmenin sona ermesine kadar akdedildiği tarihte yürürlükte olan
yönetmelik hükümlerine tabidir. Ancak bu sözleşmeler bu Yönetmeliğin yayımı
tarihinden itibaren bir yıl içerisinde bu Yönetmelik hükümlerine uygun hale
getirilir.
Yürürlük
MADDE 16-
(1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde
yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 17-
(1) Bu Yönetmelik hükümlerini
Tarım ve Orman Bakanı yürütür.
|