|
Tarım ve Orman Bakanlığından:
NEHİR VE GÖL HİDROMORFOLOJİK İZLEME TEBLİĞİ
(TEBLİĞ NO: 2020/43)
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 – (1) Bu Tebliğin amacı; nehir ve göllerde
hidromorfolojik kalite bileşeninin izlenmesine ilişkin usul ve esasları
belirleyerek hidromorfolojik izleme çalışmalarında standardizasyonu
sağlamaktır.
Kapsam
MADDE 2 – (1) Bu Tebliğ, hidromorfolojik izleme
çalışmalarında kullanılmak üzere, izleme alanlarının seçimi, izlenecek
parametreler, izleme dönemleri ve izleme sıklıkları ile arazide ve coğrafi
bilgi sistemleri ortamında hidromorfolojik parametrelerin izlenmesine
ilişkin hususları kapsar.
Dayanak
MADDE 3 – (1) Bu Tebliğ, 10/7/2018 tarihli ve 30474 sayılı
Resmî Gazete’de yayımlanan 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında
Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 410 uncu ve 421 inci maddeleri ile
11/2/2014 tarihli ve 28910 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Yüzeysel Sular
ve Yeraltı Sularının İzlenmesine Dair Yönetmeliğin 24 üncü maddesinin
üçüncü fıkrasına dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – (1) Bu Tebliğde geçen;
a) Bakanlık: Tarım ve Orman Bakanlığını,
b) Balıkçı barınağı: Her türlü balıkçı gemilerine
hizmet vermek maksadı ile mendireklerle korunmuş, yeterli havuz ve geri
saha ile barınacak gemilerin manevra yapabilecekleri su alanı ve derinliğe
sahip, yükleme, boşaltma, bağlama rıhtımları ile suyu, elektriği, ağ
kurtarma sahası, satış yeri, idare binası, ön soğutma ve çekek yeri
bulunan, büyüklüğüne ve sağladığı imkânlara göre balıkçı limanı, barınma
yeri veya çekek yeri olarak adlandırılan kıyı yapılarını,
c) Biyolojik izleme: Su kütlesinin kalite açısından
genel durumunun belirlenmesi maksadıyla suda yaşayan canlıların periyodik
olarak örneklemesini ve analizini,
ç) Coğrafi bilgi sistemleri: Mekânsal bilgileri
belirli bir amaca yönelik farklı formatlarda toplama, bilgisayar ortamında
depolama, güncelleştirme, kontrol etme, analiz etme ve görüntüleme gibi
işlemlere olanak sağlayan karar destek sistemini,
d) Çırpıntılı akış: Nehir suyunun hızlı, çalkantılı
ve yüksek gradyana sahip olduğu akış tipini,
e) Düz akış: Nehrin su yüzeyi kırınımlarının gözle
net şekilde görüldüğü suyun orta hızlı ve hafif türbülanslı veya
türbülanssız olduğu akış tipini,
f) Göl kıyı kenar bölgesi: Göl set üst sınırının
dışında kalan göl kıyı kenar bölgesini,
g) Göl sahili: Maksimum su seviyesi ile mevcut su
seviyesi arasında kalan alanı,
ğ) Göl set üst sınırı: Göl suyunun maksimum
seviyesine gelip, taşkın oluşturmaya başladığı sınırı,
h) Göl set yüzeyi: Göl su çizgisi ile set üst
sınırı arasında kalan alanın yüzeyini,
ı) Göl su çizgisi: Göl suyunun bulunduğu ıslak
hazne üst çizgisini,
i) Göllenmiş akış: Nehir suyunun çırpıntılı ve düz
akışa göre daha derin ve yavaş olduğu su yüzeyinin ise, pürüzsüz ve
türbülanssız olduğu akış tipini,
j) Habitat: Bir organizmanın ve ekolojik topluluğun
yaşadığı ve geliştiği yeri,
k) Hidromorfolojik izleme: Su kütlelerinin hidrolojik,
morfolojik ve fiziksel karakteristiklerinin izlenmesi ile birlikte
antropojenik baskıların bu karakteristikler üzerindeki etkilerinin
belirlenmesi maksadıyla gerçekleştirilen izleme ve analiz çalışmalarını,
l) Hidromorfolojik izleme alanı: Su kütlesi
üzerinde hidromorfolojik izleme çalışmalarının gerçekleştirileceği alanı,
m) İzleme programı: İzleme noktaları, izlenecek
parametreler, operasyonel, gözetimsel gibi izleme tipleri, izleme yapan
kurumlar ve izleme sıklıklarının yer aldığı programı,
n) Kimyasal izleme: Su kaynaklarında kimyasal
izleme; bir amaca yönelik olarak, sınırları çizilmiş alanlarda
gerçekleştirilen, kimyasal parametreler ve/veya neden oldukları etkilerin
sistematik şekilde ölçülmesi, analiz edilmesi, veriye dönüştürülmesi ve değerlendirilmesi
çalışmalarının bütününü,
o) Kuş bakışı: Bir alana veya bir coğrafi bölgeye
dikey olarak gökyüzünden veya yüksek bir konumdan bakmayı,
ö) Liman: Gemilerin barınmalarına, yük alıp
boşaltmalarına, yolcu indirip bindirmelerine yarayan doğal veya yapay
sığınağı,
p) Litoral bölge: Kıyı çizgisinden itibaren
başlayıp su bitkilerinin ortadan kalktığı yere kadar olan ışıklı kıyı
bölgesini,
r) Nehir kıyı kenar bölgesi: Nehir set üst sınırı
dışında kalan nehir kenar bölgesini,
s) Nehir kıyı seti: Nehir su çizgisi ile nehir set
üst sınırı arasında kalan alanı,
ş) Nehir set üst sınırı: Nehir suyunun maksimum
seviyesine ulaşıp, taşkın oluşturmaya başladığı sınırı,
t) Nehir su çizgisi: Nehirdeki suyun bulunduğu
ıslak hazne üst seviyesini,
u) Nehir taşkın yatağı: Nehir kıyısına komşu olan
ve sadece taşkın durumlarında su altında kalan doğal ve düz alanları,
ü) Nehrin sağ sahili: Nehrin akış yönü
doğrultusunda durulduğunda sağ tarafta kalan sahili,
v) Nehrin sol sahili: Nehrin akış yönü
doğrultusunda durulduğunda sol tarafta kalan sahili,
y) Regülatör: Nehirlerden istenen seviyede ve
istenen miktarda su almak için veya göllerde su seviyesi kontrolü için
yapılan set yapılarını,
z) Sediment: Bir akarsu tarafından taşınmış olan
kaya veya biyolojik kökenli materyallerden meydana gelen partikül yığınını,
aa) Su kütlesi: Bir akarsu, nehir, kanal, göl veya
rezervuarın tamamı ya da bir kısmını kapsayan ve kendi içinde benzer
özellikler gösteren yönetim birimini,
bb) Substrat: Su tabanını oluşturan mineralli veya
organik malzemeleri,
cc) Süzülen akış: Nehirlerde, genellikle göllenmiş
akışın bitmeye başladığı yerden, çırpıntılı akışın başladığı yere kadar
uzanan alanda görülen yavaş ve sığ akış tipini,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Nehir ve Göl Hidromorfolojik İzleme Çalışmaları Usul
ve Esasları ile
Eğitim ve Sertifikasyon
Genel
hususlar
MADDE 5 – (1) Hidromorfolojik izleme çalışmaları;
a) Bakanlıkça belirlenen izleme programlarında yer
alan izleme türüne ve izleme sıklığına uygun olarak izlenir.
b) Bakanlıkça düzenlenen eğitimlere katılarak
hidromorfolojik izleme sertifikası almış kişiler tarafından yapılır.
c) Arazide, biyolojik örnekleme ve kimyasal izleme
çalışmaları ile eş zamanlı olarak ve biyolojik örnekleme ve kimyasal izleme
ile aynı noktada yapılır.
(2) Hidromorfolojik izleme arazi çalışmasına
başlamadan önce Ek-3’te yer alan Nehir Hidromorfolojik İzleme Formu ve
Ek-4’te yer alan Göl Hidromorfolojik İzleme Formunda belirtilen coğrafi
verilerin coğrafi bilgi sistemleri ortamında toplanarak analizlerinin
gerçekleştirilmesi gerekir.
(3) İzleme alanlarının kolay ulaşılabilir olması
gerekir.
(4) İzleme alanı seçilirken izlemeyi yapacak
personelin sağlığı ve güvenliği, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı
kapsamında göz önünde bulundurulur.
(5) Hidromorfolojik izleme çalışmaları için sahaya
çıkmadan önce ilgili kurum ve kuruluşlardan gerekli izinler alınır.
(6) Hidromorfolojik izleme sonucunda elde edilen
veriler Bakanlıkça belirlenen indeksler kullanılarak değerlendirilir.
(7) Akademik çalışmalar kapsamında yapılan
hidromorfolojik izlemelerde izleme sıklığı ve parametreler çalışmanın
kapsamına göre Bakanlıkça belirlenir.
Nehirlerde
izleme alanının belirlenmesi
MADDE 6 –
(1) Nehirlerde hidromorfolojik
izleme alanı;
a) Biyolojik örneklemenin yapıldığı izleme
noktasının 250 metre memba ve 250 metre mansap tarafına doğru olacak
şekilde nehrin en az 500 metre uzunluğundaki bölümünü kapsayacak şekilde
belirlenir.
b) Nehir yatağı, nehir kıyı seti, nehir kıyı kenar
bölgesi, taşkın yatağı ve nehrin kıyı kenar bölgesinden itibaren karaya
doğru olan 500 metre uzaklıkta kalan alanı kapsar.
c) Nehrin sağ ve sol sahilindeki nehir yatağı,
nehir kıyı seti, nehir kıyı kenar bölgesi ve taşkın yatağına yürüyerek veya
bu bölgelerde yeterli gözlem yapabilecek mesafeye ulaşılabilir olacak
şekilde belirlenir.
Nehirlerde
izleme çalışmaları
MADDE 7 – (1) Nehirlerde hidromorfolojik izleme
çalışmalarında;
a) Ek-1’de yer alan nehir hidromorfolojik izleme
parametreleri kullanılır.
b) Ek-3’te yer alan Nehir Hidromorfolojik İzleme
Formu doldurulur.
(2) Nehirlerde hidromorfolojik izleme çalışmaları,
ilk olarak coğrafi bilgi sistemleri ortamında toplanan coğrafi verilerin
kullanılması ve sonrasında hidromorfolojik izleme alanında veri toplanması
şeklinde olmak üzere birbirini takip eden iki aşamada gerçekleştirilir.
(3) Coğrafi bilgi sistemleri ortamındaki analizler;
su kütlesi üzerinde, membasında, mansabında ve drenaj alanında
gerçekleştirilir.
(4) Nehir Hidromorfolojik İzleme Formunda yer alan
nehir kıyı seti, nehir kıyı kenar bölgesi ve nehir taşkın yatağıyla ilgili
parametreler; coğrafi bilgi sistemleri ortamında ve arazide nehrin hem sağ
hem de sol sahilinde ayrı ayrı değerlendirilir.
(5) Nehir hidromorfolojik izleme alanının geneline
ilişkin sağ ve sol sahilden ayrı ayrı olmak üzere en az 4 farklı noktadan
alanın fotoğrafı ve en az 1 dakika süren videosu çekilir.
Göllerde
izleme alanının belirlenmesi
MADDE 8 – (1) Göllerde hidromorfolojik izleme alanı;
a) Yüzey alanı 50 hektardan küçük olan göllerde en
az bir, yüzey alanı 50 ve 500 hektar arasında olan göllerde en az iki, 500
hektardan büyük olan göllerde ise en az üç noktada olmak üzere biyolojik
örneklemenin yapıldığı kıyı alanının 250 metre sağ ve 250 metre sol
taraflarını kapsayacak şekilde göl kıyısındaki en az 500 metrelik alan
olarak belirlenir.
b) Göl litoral bölgesini, göl sahilini, göl kıyı
setini, göl kıyı kenar bölgesini ve gölün kıyı setinden itibaren karaya
doğru 1000 metre uzaklıkta bulunan alanı kapsar.
c) Göl sahili, göl kıyı seti ve göl kıyı kenar
bölgesine yürüyerek ulaşılabilir veya bu bölgelerde yeterli gözlem
yapabilecek mesafeye ulaşılabilir olacak şekilde belirlenir.
Göllerde
izleme çalışmaları
MADDE 9 – (1) Göllerde hidromorfolojik izleme
çalışmalarında;
a) Ek-2’de yer alan göl hidromorfolojik izleme
parametreleri kullanılır.
b) Ek-4’te yer alan Göl Hidromorfolojik İzleme
Formu doldurulur.
(2) Göllerde hidromorfolojik izleme çalışmaları ilk
olarak coğrafi bilgi sistemleri ortamında toplanan coğrafi verilerin
kullanılması ve sonrasında hidromorfolojik izleme alanında veri toplanması
şeklinde olmak üzere birbirini takip eden iki aşamada gerçekleştirilir.
(3) Coğrafi bilgi sistemleri ortamında
gerçekleştirilen analizler; göl su kütlesi üzerinde, gölün havza sınırları
içerisinde ve gölü besleyen nehir su kütleleri üzerinde yapılır.
(4) Her bir göl hidromorfolojik izleme alanında
noktanın geneline ilişkin farklı açılardan en az 4 farklı fotoğraf ve en az
1 dakika süren video çekilir.
İzleme
dönemi ve sıklıkları
MADDE 10
– (1) Nehir ve göl sularında
hidromorfolojik izleme sıklıkları Bakanlık tarafından hazırlanan izleme
programlarında belirlenir.
(2) Nehir ve göl sularında hidromorfolojik izleme
çalışmaları; ilkbahar ve sonbahar dönemini kapsayacak şekilde yılda en az
iki kez gerçekleştirilir.
(3) Bakanlık, su kütlesinin durumuna göre söz
konusu izleme sıklıklarını değiştirebilir ve bu doğrultuda izleme
programlarını güncelleyebilir.
Hidromorfolojik
izleme eğitimi ve sertifikasyon
MADDE 11
– (1) Hidromorfolojik izleme
eğitimi ve sertifikasyon işlemleri aşağıdaki hususlara göre yapılır:
a) Hidromorfolojik izleme ve değerlendirme
eğitimleri ve eğitim sonunda verilecek sertifika Bakanlık tarafından
düzenlenir.
b) Eğitimlerin süresi, içeriği, eğitim konuları,
eğitim düzenlenme sıklığı ve eğitime kabul şartları Bakanlık tarafından
belirlenir.
c) Bakanlık yılda 2 defa eğitim taleplerini
toplamak için ilana çıkar. Başvuru yeter sayısı Bakanlıkça belirlenir.
Yeterli başvuru sağlandığı takdirde eğitimler düzenlenir. Eğitim tarihleri,
yeri ve eğitim ücreti Bakanlık internet sayfasında duyurulur.
ç) Hidromorfolojik izleme eğitimleri nehir ve
göller için ayrı ayrı düzenlenir.
d) Hidromorfolojik izleme eğitimleri, nehir ve
göllerde arazi ve coğrafi bilgi sistemleri bölümleri olmak üzere iki
bölümde gerçekleştirilir.
e) Eğitimin coğrafi bilgi sistemleri bölümüne,
coğrafi bilgi sistemleri programlarını kullanan kişiler katılabilir.
f) Hidromorfolojik izleme eğitimlerinin arazi
çalışmaları bölümü, teorik ve uygulama olmak üzere iki aşamalı olarak
yapılır.
g) Hidromorfolojik izleme sertifikası nehir ve göl
kategorileri için ayrı ayrı düzenlenir.
ğ) Aynı dönemde bir kişi nehir hidromorfolojik
izleme eğitimlerine ve göl hidromorfolojik izleme eğitimlerine katılabilir
ve sertifika alabilir.
h) Eğitim programları sonunda yazılı değerlendirme
sınavı yapılır.
ı) Değerlendirme sınavı Bakanlıkça oluşturulan
komisyon tarafından gerçekleştirilir.
i) Değerlendirme sınavında 100 tam puan üzerinden
70 puan alanlar başarılı sayılarak katıldığı eğitim programına yönelik
sertifika almaya hak kazanır.
j) Hidromorfolojik izleme sertifikasının geçerlilik
süresi dört yıldır.
k) Katılımcılar, sahip oldukları sertifikanın
geçerlilik süresinin sonunda mevcut sertifikalarının yenilenmesi maksadıyla
sertifika yenileme eğitimine katılabilir. Sertifika yenileme eğitimleri ile
sınavının içerik ve uygulaması sertifika eğitimleri ile aynıdır.
l) Sertifika yenileme eğitimleri sonunda başarılı
olanlara verilecek sertifika yenileme belgeleri ile sertifika geçerlilik
süreleri dört yıl uzatılır.
(2) Bakanlık, mevzuat gereği veya gerekli gördüğü
diğer konularda da eğitime katılma veya sertifika alma/sertifika sahibi
olma zorunluluğu getirebilir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Son Hükümler
Yürürlük
MADDE 12
– (1) Bu Tebliğ yayımı tarihinde
yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 13
– (1) Bu Tebliğ hükümlerini Tarım
ve Orman Bakanı yürütür.
Ekleri için tıklayınız.
|