|
Tarım ve Orman Bakanlığından:
YEREL ÇEŞİTLERİN KAYIT ALTINA ALINMASI, ÜRETİLMESİ
VE
PAZARLAMASINA DAİR YÖNETMELİK
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç ve
kapsam
MADDE 1 – (1) Bu
Yönetmelik Ülkemizdeki tarla bitkileri, bağ-bahçe bitkileri ve diğer bitki
türlerine ait yerel çeşitlerinin genetik erozyonlarını engellemek amacıyla;
tohumluklarının çoğaltımı, pazarlanması, yerinde idamesi ve sürdürülebilir
kullanımı ile ilgili kurallar getirerek, ticareti yapılacak yerel
çeşitlerin kayıt altına alınması, tohumluk üretimi ve tohumluklarının
piyasaya arzı ve bu konudaki denetimlere ilişkin usul ve esasları kapsar.
Dayanak
MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, 31/10/2006 tarihli ve 5553
sayılı Tohumculuk Kanunu, 8/1/2004 tarihli ve 5042 sayılı Yeni Bitki
Çeşitlerine Ait Islahçı Haklarının Korunmasına İlişkin Kanun ve 11/6/2010
tarihli ve 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem
Kanunu hükümlerine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanım ve
kısaltmalar
MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelikte geçen;
a) Alan
kontrolü: Bitki türlerine göre açık veya kapalı parsellerde sertifikasyon
sistemi dâhilinde yapılan üretimlerin standartlara uygunluğunun
belirlenmesini,
b) Bakanlık: Tarım ve Orman Bakanlığını,
c) Başvuru sahibi: İlgili olmak kaydıyla meslek
kuruluşları, sivil toplum örgütleri, kamu araştırma kuruluşları, yerel
idareleri ve üniversiteleri,
ç) Bitki pasaportu: Bitki sağlığı ile ilgili
12/1/2011 tarihli ve 27813 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Bitki
Pasaportu Sistemi ve Operatörlerin Kayıt Altına Alınması Hakkında
Yönetmelikte belirlenen bitki sağlığı standartlarının ve özel şartların
karşılandığını gösteren, çeşitli bitki ve bitkisel ürünler için standart
hale getirilmiş, Bakanlıkça belirlenen usullere uygun olarak hazırlanan ve
Bakanlık veya Bakanlıkça yetkilendirilenler tarafından düzenlenen resmi
etiketi veya belirli ürünler için Bakanlıkça kabul edilen etiket dışındaki
işareti,
d) Çeşit: Bir veya birden fazla genotipin
birleşmesinden ortaya çıkan ve kendine has özelliklerle tanımlanan, sözü
edilen özelliklerden en az biriyle diğer herhangi bir bitki grubundan
ayrılan, değişmeksizin çoğaltılmaya uygunluğu bakımından bir bütün olan,
botanik taksonomi içinde yer alan genetik yapıyı,
e) Farklılık: Bir çeşidin, müracaatının yapıldığı
tarihte herkesçe bilinen çeşitlerden, tescile esas özelliklerden, en az bir
tanesi bakımından farklılık göstermesini,
f) Genel Müdürlük: Bitkisel Üretim Genel
Müdürlüğünü,
g) Genetik erozyon: Aynı türün popülasyonları ve
çeşitlerinde zamanla genetik çeşitliliğin kaybı ya da insan müdahalesi veya
çevresel değişime bağlı olarak bir türün genetik temelinin azalmasını,
ğ) Genetik kaynak: Bitki ıslahçıları ve bilim
adamlarının ihtiyacı olan genlerin sağlandığı, bitki yapılarında genetik
farklılık ve farklı özellikler içeren potansiyel popülasyon, bir ülkede
veya bir bölgede doğal olarak bulunan bitkilerin yabanî türleri ve bunların
geçiş formları, yerel çeşitler, özel amaçlarla geliştirilmiş çeşitler ve
bazı önemli karakterlere sahip ıslah materyallerini,
h) İdameci: Yerel çeşitlerin kayıt altına alınması
ile ilgili şartların devamının sağlanmasından ve muhafazasından sorumlu
olan tüzel kişileri,
ı) İlgili il müdürlüğü: Yerel çeşidin idari
bakımdan sınırları içinde bulunduğu menşe bölgesindeki Bakanlık il
müdürlüğünü,
i) Komite: Yerel Çeşit Kayıt Komitesini,
j) Menşe bölgesi: Yerel çeşidin doğal olarak uyum
sağladığı ve kendine özgü karakterleri gösterdiği coğrafi alanları,
k) Numune alma: Tohumluk partisini temsil edecek
tohumluk numunesinin, tohumluk numunesi alma esaslarına göre alınması
işlemini,
l) TAGEM: Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar
Genel Müdürlüğünü,
m) Tohumluk: Bitkilerin çoğaltımı için kullanılan
tohum, yumru, fide, fidan, çelik gibi generatif ve vejetatif bitki
kısımlarını,
n) Tohumluk Kontrolörü: 8/8/2010 tarihli ve 27666
sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tohumluk Kontrolör Yönetmeliği kapsamında
yetkilendirilmiş ve tohumluk sertifikasyonuna ilişkin kontrol, numune alma
ve piyasa denetimleri ile ilgili işlemleri yürüten gerçek kişileri,
o) TTSM: Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkez
Müdürlüğünü,
ö) TSTM: Tohum Sertifikasyon Test Müdürlüklerini,
p) Yerinde muhafaza (in-situ): Genetik materyalin
doğal çevresinde, kültür bitkileri çeşitlerinin ise yetiştirilirken ayırt
edici özelliklerini geliştirdikleri çevrede korunmasını,
r) Yerel çeşit (landrace): Genetik erozyon tehdidi
altında bulunan; belirli bir coğrafi bölgede geleneksel olarak yetişen
çeşitler ile yetiştiği bölgenin coğrafi şartlarına adaptasyon sağlamış
bitki türlerinin klon ve popülasyon gruplarını,
s) Yerel Çeşit Kayıt Listesi: Kayıt altına alınan
ve ticareti yapılan yerel çeşitlerin yayımlandığı listeyi,
ş) Yeknesaklık: Çeşidin çoğaltımı esnasında,
çoğaltma metoduna bağlı olarak beklenen varyasyonun dışındaki diğer
özellikler yönünden bir örneklik göstermesini veya yeterince homojen
olmasını,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Yerel Çeşitlerin Kayıt Altına Alınması
Genel
hükümler
MADDE 4 – (1) Yerel çeşit tohumluklarının çoğaltımı ve
ticareti, Yerel Çeşit Kayıt Listesine kaydı ile mümkündür.
(2) Aşağıdaki çeşitler için bu Yönetmelik
kapsamında kayıt başvurusu yapılamaz:
a) 13/1/2008 tarihli ve 26755 sayılı Resmî
Gazete’de yayımlanan Bitki Çeşitlerinin Kayıt Altına Alınması Yönetmeliğine
göre yayımlanan kayıt listelerinde yer alan veya başvuru tarihinden 3
yıldan daha yakın bir zamanda bu listeden çıkarılan çeşitler.
b) 5042 sayılı Kanun kapsamında koruma altına
alınan veya koruma altına alınması amacıyla başvurusu yapılan çeşitler.
(3) Yerel çeşidin menşe bölgesinde korunması ve
idamesi için gerekli tedbirler başvuru sahibi tarafından alınır.
(4) Yerel çeşitler 5042 sayılı Kanun kapsamında
koruma altına alınamaz.
(5) Yerel Çeşit Kayıt Listesine kayıt ve idame,
kaydı yaptıran ve idameyi sağlayana 5042 sayılı Kanunda olduğu gibi
inhisari/mutlak yetkiler vermez.
Başvuru
ve inceleme
MADDE 5 – (1) İlgili olmak kaydıyla; meslek kuruluşları,
sivil toplum örgütleri, kamu araştırma kuruluşları, yerel idareler ve
üniversiteler, yerel çeşitlerin kayıt altına alınması amacıyla
başvurabilir. Başvurular il müdürlüğüne yapılır ve il müdürlüğü tarafından
incelenen başvurular ön kabul incelemesine tabi tutulur. Ön kabule uygun
görülmeyenler gerekçeleri ile birlikte başvuru sahibine iade edilir. Ön
kabule uygun görülen başvurular Ocak ayında il müdürlüğünce Yerel Çeşit
Kayıt Komitesine iletilmek üzere TTSM’ye gönderilir. TTSM bu dosyayı
inceleme ve kayıt için Şubat ayı sonuna kadar Komiteye gönderir. Mart
ayında Komite toplantısı düzenlenir. Gerekli hallerde TTSM tarafından ek
toplantı düzenlenebilir.
(2) Ön kabul aşamasında bakılacak hususlar Bakanlık
talimatlarında belirtilir.
(3) Başvuru dosyasında aşağıdaki belgeler yer alır:
a) Bakanlıkça yayımlanan başvuru formu.
b) Menşe bölgesine ait sınırları gösterir
liste/harita (asgari köy ve/veya mahalle sınırı).
c) TTSM tarafından, Bitki Çeşitlerinin Kayıt Altına
Alınması Yönetmeliğine göre yapılacak olan başvurular için oluşturulmuş
olan teknik soru anketleri veya başvuru sahibi tarafından yapılmış olan
tanımlamalar yeterli görülür.
ç) Ön kabul aşamasında yeterli görülmeyen yerel
çeşitle ilgili tanımlamalar için Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel
Müdürlüğü tarafından düzenlenecek çeşit tanımlama bilgileri.
d) Çeşidin bitki, tohum, yaprak vb. gibi
kısımlarını detaylı biçimde gösteren fotoğraflar.
(4) Yerel çeşitlere, Bitki Çeşitlerinin Kayıt
Altına Alınması Yönetmeliği çerçevesinde kayıt altına alınan çeşitler için
verilmiş isimlerle karıştırılmayacak şekilde isim verilir. Yerel çeşidin
farklı bölgelerde farklı isimler aldığı veya aynı çeşidin birden fazla
isimle tanındığı ya da eskiden beri birden fazla isimle anıldığı takdirde,
yaygın isimle birlikte diğer isimler parantez içerisinde verilebilir.
İsimlendirmede doğru bilgi vermesi koşulu ile yer ve coğrafi bölge isimleri
kullanılabilir.
Yerel
Çeşit Kayıt Komitesi ve görevleri
MADDE 6 – (1) Sekretaryası TTSM’ce gerçekleştirilecek olan
Yerel Çeşit Kayıt Komitesi; Genel Müdürlük, TTSM, ilgili il müdürlüğü,
TAGEM, Türkiye Tohumcular Birliği, ilgili alt birlik, Türk Patent ve Marka
Kurumu ve üniversitenin ilgili bölümünden birer uzmanın katılımı ile
oluşur. Komitede başvuru sahibi ve danışman üye/üyeler bulunabilir ancak oy
hakkı bulunmaz.
(2) Komite, oy hakkı olan en az beş üyenin katılımı
ile toplanır. Üyeler arasından bir başkan seçilir. Toplantıların planlaması
ve raportörlüğü TTSM tarafından yapılır. Kararlar oy çokluğuyla alınır,
ancak eşitlik halinde komite başkanının oyu yönünde karar alınır.
(3) Yerel çeşit kayıt komitesi, yıl içerisinde biri
Mart ayında, diğeri TTSM tarafından belirlenecek olan bir tarihte talebe
bağlı olarak yılda en fazla 2 defa toplanır.
(4) Komite, başvurulan yerel çeşitleri
değerlendirerek, kayıt altına alınıp alınmayacağı hususunda karar alır.
Ayrıca, bu Yönetmeliğin 8 inci maddesinin birinci fıkrasında belirtilen
menşe bölgesi dışında üretim yapılabilmesi konularında karar almaya yetkilidir.
(5) Başvurulan yerel çeşit ile ilgili aşağıdaki
bilgilerin Komite tarafından yeterli kabul edilmesi durumunda ayrıca bir
teknik inceleme yapılmaz:
a) Yerel çeşitle ilgili tanımlamalar ve
isimlendirme,
b) Başvuru sahibi tarafından yapılan gözlem ve test
sonuçları,
c) Yerel çeşidin üretimi ile ilgili hususlar,
kullanım amacı ile ilgili bilgiler,
ç) TAGEM veya bitki genetik kaynaklarının
muhafazası için çalışan sivil toplum kuruluşları tarafından hazırlanan
çeşidi tanımlayan diğer bilgiler.
(6) Komitenin teknik inceleme yapılmasına karar
vermesi durumunda yerel çeşitler Bitki Çeşitlerinin Kayıt Altına Alınması
Yönetmeliği kapsamında TTSM ve/veya TTSM organizasyonunda TSTM, kamu ve
özel sektör tarımsal araştırma kuruluşlarınca 1 yıl süre ile farklılık ve
yeknesaklık testlerine alınır. Bu testlerde kalitatif ve yalancı kalitatif
karakterler dikkate alınarak inceleme yapılır ve %10 tip dışı bitki
toleransı uygulanır. Teknik inceleme neticesinde olumlu ve olumsuz olarak
düzenlenen rapor Komiteye gönderilir.
Kayıt
listesi ve itiraz
MADDE 7 – (1) Kayıt altına alınmaya hak kazanan yerel çeşit
tohum örneklerinin birer seti Ulusal Tohum Gen Bankasında ve Türkiye Tohum
Gen Bankasında uzun süreli muhafazaya alınmak üzere pasaport bilgileri ile
birlikte gönderildikten sonra TTSM’nin internet sayfasında yayımlanır.
(2) Kayıt altına alınan yerel çeşidin menşe
bölgesi, başvuru sahibi ve idamecisi Yerel Çeşit Kayıt Listesinde
belirtilir.
(3) Yerel Çeşit Kayıt Listesinin ilân edildiği
tarihten itibaren otuz gün içinde, üçüncü kişiler tarafından, yeni yapılan
kayıt işlemlerine karşı itirazda bulunulabilir. Kayda itiraz edenler
itiraza ait başvuru dilekçesi ve itirazını destekleyici bilgi ve belgeleri
TTSM’ye vermek zorundadır. İtiraz eden kendisinden talep edilen bilgi,
belge ve materyali verilen süre içerisinde komiteye vermezse, itiraz hiç
yapılmamış sayılır. İtirazlar; takip eden Komite toplantısı gündemine
alınarak değerlendirilir ve bu değerlendirme sonucunda verilen karar
kesindir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Yerel Çeşitlerin Üretimi ve Pazarlanması
Yerel
çeşitlerin tohumluk üretimi
MADDE 8 – (1) Bir menşe bölge için kayıt altına alınmış
yerel çeşide ait tohumluklar ancak o bölgede üretilebilir. Olumsuz üretim
koşulları ve diğer çevresel sorunlar nedeni ile menşe bölgesinde üretim
imkânı olmayan tohumlukların menşe bölgesi dışında üretiminin yapılması
ancak komite tarafından verilecek izinle mümkündür. Verilecek bu izinle bu
bölge yeni menşe bölgesi olarak belirlenir, üretilen tohumluklar yalnızca
menşe bölgesinde ticarete sunulabilir ve tohumluk üretimi amacıyla
ekilebilir/dikilebilir.
(2) Bu çeşitlerin üretimini yapacaklar 15/5/2009
tarihli ve 27229 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tohumculuk Sektöründe
Yetkilendirme ve Denetleme Yönetmeliği çerçevesinde üretici/yetiştirici
belgesi almak zorundadır. Bu üreticiler her yıl yapacakları üretime ait
Ek-1’de yer alan Tohumluk Beyannamesini üretimin yapılacağı il müdürlüğüne
verirler.
(3) Bitki Pasaportu Sistemi ve Operatörlerin Kayıt
Altına Alınması Hakkında Yönetmeliğin Ek-1’inde yer alan çoğaltım
materyallerinin kayıtları söz konusu Yönetmeliğin 5 inci maddesi esaslarına
göre yapılır.
(4) Tarla bitkileri ve sebze yerel çeşitlerine ait
tohumlukların üretimleri ilgili sertifikasyon yönetmeliklerinde belirtilen
alan kontrollerindeki ve laboratuvardaki standartları % 10 düşürülerek
değerlendirilir.
(5) Üretici tarafından partilendirilen ve numunesi
tohumluk kontrolörleri tarafından alınan numuneler kamu sertifikasyon
kuruluşlarına gönderilerek analize tabi tutular. Bu numunelerden
standartları karşılayan partiler için yerel çeşit tohumluk belgesi düzenlenir
ve bu belge ile pazarlanır.
(6) Bu çeşitlere ait tohumlukların üretimine ait
bilgi ve belgeler istenildiğinde sunulmak üzere üretici tarafından kayıt
altına alınır.
Etiketleme
ve pazarlama
MADDE 9 – (1) Yerel Çeşit Kayıt Listesinde yer alan
çeşitlere ait tohumluklar kapalı ambalajlarda veya fide, fidan ve fidan
üretim materyali demetleri halinde ve etiketli halde pazarlanır. Paketlenen
tohumlukların ambalajlarında, paketlenmeyen tohumlukların etiketlerinde “Bu
çeşit yerel çeşittir” ibaresi ve/veya Bakanlıkça tasarlanan logo bulunur.
(2) Yerel çeşitlere ait fide, fidan ve fidan üretim
materyali açık köklü veya tüplü halde etiketlenerek pazarlanır.
(3) Aşağıdaki bilgileri içeren etiketler
ambalajlara veya fide, fidan ve fidan üretim materyali demetlerine takılır:
a) TR,
b) Üreticinin adı veya adresi ya da tanıtıcı
logosu,
c) Türü,
ç) Çeşidin ismi/fidanda varsa anaç ismi,
d) Menşe bölgesi,
e) Tohum üretim bölgesinin menşe bölgesinden farklı
olduğu durumlarda, tohum üretim bölgesi,
f) Üretici tarafından verilen parti numarası,
g) Net veya brüt ağırlık veya tohumluk sayısı,
ğ) Ağırlığın belirtildiği ve tanecikli pestisit,
peletleme maddeleri veya katı katkı maddelerinin kullanıldığı yerlerde,
kimyasal muamelelerin veya katkı maddelerinin yapısı ve net tohum
ağırlığının toplam ağırlığa oranı,
h) Parti sıra numarasını temsil eden PSN’si,
ı) Bitki pasaportuna tabi olan türlerde söz konusu
etiketlerde Bitki pasaportunda bulunması gerekli zorunlu bilgiler.
(4) Üretici tarafından verilen Parti Sıra Numarası
(TR.00.NN.KKKK. Y.PSN) şeklinde düzenlenir.TR: Türkiye içi üretimi, 00:
Üretimin yapıldığı ile ait plaka kodunu, NN: Üretimin yapıldığı takvim
yılının son iki hanesini, KKKK: Tohumluk Üretici Kodunu, Y: Yerel tohumu,
ifade eder.
(5) Parti büyüklüğü ve ambalaj ağırlıkları ilgili
sertifikasyon yönetmeliklerinde belirtilen miktardan fazla olamaz.
Üretim
limitleri
MADDE 10 – (1) Yerel Çeşit Kayıt Listesinde yer alan her bir
çeşit için üretilebilecek yıllık toplam tohumluk miktarı ilgili çeşidin ait
olduğu türün sertifikalı üretim miktarı dikkate alınarak Bakanlıkça
belirlenecek miktardan fazla olamaz.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Denetim ve Diğer Hükümler
Piyasa
denetimi
MADDE 11 – (1) Bu Yönetmelik çerçevesinde tohumluk olarak
üretilen ve pazarlanan tohumlukların bu Yönetmeliğe uygun olup olmadığı
Tohumluk Kontrolörleri tarafından denetlenir.
(2) Bu Yönetmelik kapsamında üretilen çeşitlerin,
kayıt listelerinde Milli Çeşit Listesi, Alt Liste, Standart Tohumluk Çeşit
Listesi, Meyve ve Asma Çeşit Listesi, Süs Bitkileri Çeşit Listesi gibi
kayıt listelerinde yer alan bir çeşit olduğundan şüphelenilmesi durumunda
alınan numuneler TTSM ’ye gönderilir. Denetimlerde alınan tohumluklar TTSM tarafından
kontrollere tabi tutulur. Bu kontrollerde çeşidin kayıt listelerinde yer
alan bir çeşit olup olmadığı kontrol edilir.
(3) Kayıt listelerinde yer alan bir çeşit olduğunun
belirlenmesi halinde üreticiye 5553 sayılı Kanunun 12 nci maddesi hükümlerine
göre cezai işlem uygulanır.
Ücret
MADDE 12 – (1) Bu Yönetmelik kapsamında sunulan hizmetler ile
onaylanan ve düzenlenen belgeler karşılığında alınacak ücretler 5553 sayılı
Kanunun 9 uncu maddesi hükümlerince her yıl Ocak ayında Bakanlık tarafından
belirlenerek ilan edilir.
Düzenleme
yetkisi
MADDE 13 – (1) Bakanlık, bu Yönetmeliğin sağlıklı ve etkin
bir biçimde yürütülmesini sağlamak amacıyla her türlü alt düzenlemeyi
yapmaya yetkilidir.
Sorumluluk
MADDE 14 – (1) Kabul edilen başvurularda veya kayıt altına
alınan çeşitlerde, başvuru sahibi ile üçüncü kişiler arasında yaşanabilecek
her türlü hukuki sorunda sorumluluk başvuru sahibine aittir.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Son Hükümler
Yürürlük
MADDE 15 – (1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe
girer.
Yürütme
MADDE 16 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Tarım ve Orman
Bakanı yürütür.
Eki için tıklayınız.
|