|
Maliye Bakanlığı (Gelir İdaresi Başkanlığı)’ndan:
VERGİ USUL
KANUNU GENEL TEBLİĞİ
(SIRA NO: 500)
Amaç ve
kapsam
MADDE 1 – (1) 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununa,
16/5/2018 tarihli ve 7144 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması
Hakkında Kanunun 5 inci maddesi ile eklenen geçici 31 inci madde uyarınca,
bilanço esasına göre defter tutan tam mükellef gelir veya kurumlar vergisi
mükelleflerinin aktiflerinde yer alan taşınmazlarının değerlerinin Yİ-ÜFE
değerindeki artış oranı dikkate alınmak suretiyle yeniden hesaplanması
uygulamasına ilişkin usul ve esasların belirlenmesi bu Tebliğin amaç ve
kapsamını teşkil etmektedir.
Yasal
mevzuat ve dayanak
MADDE 2 – (1) 213 sayılı Vergi Usul Kanununun;
- 262 nci maddesinde, “Maliyet bedeli, iktisadi bir
kıymetin iktisap edilmesi veyahut değerinin artırılması münasebetiyle
yapılan ödemelerle bunlara müteferri bilumum giderlerin toplamını ifade
eder.”,
- 269 uncu maddesinde, “İktisadi işletmelere dahil
bilumum gayrimenkuller maliyet bedelleri ile değerlenir...”,
- 270 inci maddesinde, “Gayrimenkullerde, maliyet
bedeline, satınalma bedelinden başka, aşağıda yazılı giderler girer:
1. Makina ve tesisatta gümrük vergileri, nakliye ve
montaj giderleri;
2. Mevcut bir binanın satın alınarak yıkılmasından
ve arsasının tesviyesinden mütevellit giderler.
Noter, mahkeme, kıymet takdiri, komisyon ve
tellaliye giderleri ile Emlak Alım ve Özel Tüketim Vergilerini maliyet
bedeline ithal etmekte veya genel giderler arasında göstermekte mükellefler
serbesttirler.”,
- 271 inci maddesinde, “İnşa edilen binalarda ve
gemilerde, imal edilen makina ve tesisatta bunların inşa ve imal giderleri,
satın alma bedeli yerine geçer.”,
- 272 nci maddesinde, “Normal bakım, tamir ve
temizleme giderleri dışında, gayrimenkulü veya elektrik üretim ve dağıtım
varlıklarını genişletmek veya iktisadi kıymetini devamlı olarak artırmak
maksadıyla yapılan giderler, gayrimenkulün veya elektrik üretim ve dağıtım
varlıklarının maliyet bedeline eklenir…”,
- Geçici 31 inci maddesinde, “Tam mükellefiyete
tabi ve bilanço esasına göre defter tutan gelir ve kurumlar vergisi
mükellefleri (finans ve bankacılık sektöründe faaliyet gösterenler, sigorta
ve reasürans şirketleri, emeklilik şirketleri ve emeklilik yatırım fonları,
münhasıran sürekli olarak işlenmiş altın, gümüş alım-satımı ve imali ile
iştigal eden mükellefler ile bu Kanunun 215 inci maddesi uyarınca
kendilerine kayıtlarını Türk para birimi dışında başka bir para birimiyle
tutmalarına izin verilenler hariç) bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih
itibarıyla aktiflerine kayıtlı bulunan taşınmazlarını (sat-kirala-geri al
işlemine veya kira sertifikası ihracına konu edilen taşınmazlar hariç)
30/9/2018 tarihine kadar aşağıdaki şartlarla yeniden değerleyebilirler.
a) Yeniden değerlemede, taşınmazların ve bunlara
ait amortismanların, bu Kanunda yer alan değerleme hükümlerine göre tespit
edilen ve bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla yasal defter
kayıtlarında yer alan değerleri dikkate alınır. Amortismana tabi
taşınmazlar için amortismanın herhangi bir yılda yapılmamış olması
durumunda yeniden değerlemeye esas alınacak tutar bu amortismanlar tam
olarak ayrılmış varsayılarak belirlenir.
b) Taşınmazların (a) bendine göre tespit edilen
değerleri ve bunlara ilişkin amortismanların yeniden değerleme oranı ile
çarpılması suretiyle yeniden değerleme sonrası değerleri bulunur. Yapılacak
değerlemede esas alınacak yeniden değerleme oranı olarak bu Kanunun
mükerrer 298 inci maddesine göre enflasyon düzeltmesine tabi tutulan;
i) En son bilançoda yer alan taşınmazlar ve
bunların amortismanları için, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten bir
önceki aya ilişkin Yİ-ÜFE değerinin, söz konusu bilançonun ait olduğu
tarihi takip eden aya ilişkin Yİ-ÜFE değerine bölünmesi ile bulunan oran,
ii) En son bilanço tarihinden sonra iktisap edilen
taşınmazlar ve bunların amortismanları için, bu maddenin yürürlüğe girdiği
tarihten bir önceki aya ilişkin Yİ-ÜFE değerinin, taşınmazın iktisap
edildiği ayı izleyen aya ilişkin Yİ-ÜFE değerine bölünmesi ile bulunan
oran,
dikkate alınır. Bu bent uyarınca dikkate alınacak
Yİ-ÜFE ibaresi; Türkiye İstatistik Kurumunun her ay için belirlediği
1/1/2005 tarihinden itibaren üretici fiyatları endeksi (ÜFE) değerlerini, 1/1/2014
tarihinden itibaren yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) değerlerini
ifade eder.
c) Yeniden değerleme neticesinde taşınmazların
değerinde meydana gelecek değer artışı, yeniden değerlemeye tabi tutulan
taşınmazların her birine isabet eden değer artışları ayrıntılı olarak
gösterilecek şekilde, bilançonun pasifinde özel bir fon hesabında
gösterilir. Değer artışı, taşınmazların yeniden değerleme sonrası ve
yeniden değerleme öncesi net bilanço aktif değerleri arasındaki farktır.
Net bilanço aktif değeri, taşınmazların bilançonun aktifinde yazılı
değerlerinden, pasifte yazılı amortismanların tenzili suretiyle bulunan
değeri ifade eder.
Taşınmazlarını bu madde kapsamında yeniden
değerlemeye tabi tutan mükellefler bu kıymetlerini, yapılan yeniden
değerleme sonrasında bulunan değerleri üzerinden amortismana tabi tutmaya
devam ederler.
Pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer
artışı tutarı üzerinden %5 oranında hesaplanan vergi, yeniden değerleme
işleminin yapıldığı tarihi izleyen ayın 25 inci günü akşamına kadar bir
beyanname ile gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı olunan vergi
dairesine beyan edilir ve aynı süre içerisinde ödenir. Bu fıkra kapsamında
ödenen vergi; gelir ve kurumlar vergisinden mahsup edilmez, gelir ve
kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak kabul edilmez. Beyanın
zamanında yapılmaması ya da tahakkuk eden verginin süresinde ödenmemesi
halinde bu madde hükümlerinden faydalanılamaz.
Pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer
artışı tutarının, sermayeye ilave edilme dışında herhangi bir şekilde başka
bir hesaba nakledilen veya işletmeden çekilen kısmı, bu işlemin yapıldığı
dönem kazancı ile ilişkilendirilmeksizin bu dönemde gelir veya kurumlar
vergisine tabi tutulur.
Yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmazların elden
çıkarılması halinde, pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer
artışları, kazancın tespitinde dikkate alınmaz.
Yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmazların
elden çıkarılmasından önce bu Kanunun mükerrer 298 inci maddesi uyarınca
enflasyon düzeltmesi yapılmasına ilişkin şartların oluşması halinde, bu
madde gereğince oluşan değer artışı fonu özsermayeden düşülmek suretiyle
mezkûr madde uyarınca enflasyon düzeltmesi yapılır.
Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları
belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.”,
hükümleri yer almaktadır.
Tanımlar
ve kısaltmalar
MADDE 3 – (1) Bu Tebliğ uygulamasında;
a) 193 sayılı Kanun: 31/12/1960 tarihli ve 193
sayılı Gelir Vergisi Kanununu,
b) 213 sayılı Kanun: 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı
Vergi Usul Kanununu,
c) 5520 sayılı Kanun: 13/6/2006 tarihli ve 5520
sayılı Kurumlar Vergisi Kanununu,
ç) Bilanço esasına göre defter tutan mükellef: 213
sayılı Kanunun 177 nci maddesinde sayılan mükellefleri,
d) Değer artışı: Taşınmazların yeniden değerleme
sonrası ve yeniden değerleme öncesi net bilanço aktif değerleri arasındaki
farkı,
e) Net bilanço aktif değeri: Taşınmazların
bilançonun aktifinde yazılı değerlerinden, pasifte yazılı amortismanların
tenzili suretiyle bulunan değeri,
f) Taşınmaz: 22/11/2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk
Medeni Kanununun 704 üncü maddesi uyarınca arazi, tapu kütüğünde ayrı
sayfaya kaydedilen bağımsız ve sürekli haklar ile kat mülkiyeti kütüğüne
kayıtlı bağımsız bölümleri,
g) Tam mükellefiyet: 193 sayılı Kanunun 3, 4 ve 5
inci maddeleri ile 5520 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin (1) numaralı
fıkrası uygulamasında, gerek Türkiye içinde gerekse Türkiye dışında elde
edilen kazanç ve iratların tamamı üzerinden vergilendirilmeyi,
ğ) Yİ-ÜFE: Türkiye İstatistik Kurumunun her ay için
belirlediği 1/1/2005 tarihinden itibaren üretici fiyatları endeksi (ÜFE)
değerlerini, 1/1/2014 tarihinden itibaren yurt içi üretici fiyat endeksi
(Yİ-ÜFE) değerlerini,
ifade eder.
Yeniden
değerleme yapabilecek mükellefler
MADDE 4 – (1) Tam mükellefiyete tabi ve bilanço esasına göre
defter tutan kollektif, adi komandit ve adi şirketler de dâhil olmak üzere
ferdi işletme sahibi gelir vergisi mükellefleri ile kurumlar vergisi
mükellefleri bilançolarına kayıtlı taşınmazları, kanunda yazılı istisnalar
dışında yeniden değerleme hakkına sahip bulunmaktadırlar.
(2) Aşağıda sıralanan mükellefler 213 sayılı
Kanunun geçici 31 inci maddesi uygulamasından yararlanamaz;
• Dar mükellefiyet esasında vergilendirilen
mükellefler,
• İşletme hesabı (zirai işletme hesabı dâhil) esasına
göre defter tutan mükellefler,
• Serbest meslek kazanç defteri tutan serbest
meslek erbabı mükellefler,
• Finans ve bankacılık sektöründe faaliyet gösteren
mükellefler,
• Sigorta ve reasürans şirketleri,
• Emeklilik şirketleri ve emeklilik yatırım fonları,
• Münhasıran sürekli olarak işlenmiş altın, gümüş
alım-satımı ve imali ile iştigal eden mükellefler,
• 213 sayılı Kanunun 215 inci maddesi uyarınca
kendilerine, kayıtlarını Türk para birimi dışında başka bir para birimiyle
tutmalarına izin verilen mükellefler.
Yeniden
değerlemeye tabi iktisadi kıymetler
MADDE 5 – (1) 213 sayılı Kanunun geçici 31 inci maddesinin
yürürlüğe girdiği tarih (25/5/2018) itibarıyla aktife kayıtlı bulunan
taşınmazlar (tapu kütüğünde ayrı sayfaya kaydedilen bağımsız ve sürekli hak
niteliğindeki üst hakları dâhil) bakımından söz konusu madde uygulamasından
yararlanılabilir.
(2) Sat-kirala-geri al işlemine veya kira
sertifikası ihracına konu edilen taşınmazlar ile taşınmazların alım, satım
ve inşa işleri ile devamlı olarak uğraşanların bu amaçla aktiflerinde
kayıtlı bulunan emtia niteliğindeki kıymetler, bu kapsamda yeniden
değerlemeye tabi tutulamaz. Kapsama giren işletmelerin kiralamaya konu
ettikleri taşınmazlar emtia niteliğinde bulunmadığından, yeniden
değerlemeye tabi tutulabilir.
(3) Yeniden değerlemeye tabi tutulacak
taşınmazların, 213 sayılı Kanun uygulamasında amortismana tabi iktisadi
kıymet mahiyetinde olması zorunluluğu bulunmadığından, müessese
hükümlerinden faydalanmak isteyen mükelleflerce boş arazi ve arsalar da yeniden
değerlemeye tabi tutulabilecektir.
Yeniden
değerlemeye esas değer
MADDE 6 – (1) Yeniden değerleme, taşınmazların ve varsa bu
taşınmazlara ait amortismanların, 213 sayılı Kanunda yer alan değerleme
hükümlerine göre tespit edilen ve bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih
(25/5/2018) itibarıyla yasal defter kayıtlarında yer alan değerleri
üzerinden yapılır.
(2) Amortismana tabi taşınmazlar için amortismanın
herhangi bir yılda eksik ayrılması veya hiç ayrılmamış olması durumunda, yeniden
değerlemeye esas alınacak değer bu amortismanlar tam olarak ayrılmış
varsayılarak belirlenir.
(3) 213 sayılı Kanunun 272 nci maddesi uyarınca
maliyet bedeline intikal ettirilen giderler ile 163 ve 334 Sıra No.lu Vergi
Usul Kanunu Genel Tebliğleri uyarınca maliyet bedeline dâhil edilen kredi
faizleri ve kur farkları da yeniden değerleme kapsamına girmektedir.
Yeniden
değerleme yapılmasında ihtiyarilik
MADDE 7 –
(1) Tam mükellefiyete tabi ve
bilanço esasına göre defter tutan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri
için yeniden değerleme yapılması zorunlu olmayıp kapsama giren
mükelleflerin tercihine bırakılmıştır. Dileyen mükellefler bilançolarında
kayıtlı taşınmazları yeniden değerlemeye tabi tutmayarak mevcut durumlarını
muhafaza edebilirler.
(2) Maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibariyle
yasal defter kayıtlarında yer alan taşınmazların tamamı veya bir kısmı için
bu uygulamadan yararlanılabilir.
Yeniden
değerleme yapılabilecek süre
MADDE 8 – (1) Yeniden değerleme, uygulamadan yararlanma
hakkını haiz mükelleflerin 25/5/2018 tarihi itibarıyla yasal defter
kayıtlarında yer alan taşınmazlar ile bunlara ait amortismanlar esas
alınmak suretiyle 30/9/2018 tarihine kadar yapılabilecektir.
(2) Geçici 31 inci madde uygulamasından
yararlanılması için, söz konusu tarihe kadar yeniden değerleme işleminin
yapılması ve değer artışına ilişkin verginin de yeniden değerleme işleminin
yapıldığı tarihi izleyen ayın 25 inci günü akşamına kadar beyan edilip
ödenmesi zorunludur.
(3) Mükellefler tarafından geçici 31 inci madde
kapsamında beyanda bulunduktan sonra, anılan madde kapsamında yeniden
değerlemeye tabi tutulmak istenen ilave taşınmazlar için ek beyanname
verilmesi mümkündür. Bu durumda da, yukarıda belirtilen şartlar aranır.
Yeniden
değerleme oranı
MADDE 9 – (1) Bu madde kapsamında yapılacak değerleme
işleminde, yeniden değerleme oranı olarak, 213 sayılı Kanunun mükerrer 298
inci maddesine göre enflasyon düzeltmesine tabi tutulan;
a) En son bilançoda yer alan taşınmazlar ve
bunların amortismanları için, geçici 31 inci maddenin yürürlüğe girdiği
tarihten (25/5/2018) bir önceki aya ilişkin Yİ-ÜFE değerinin, söz konusu
bilançonun ait olduğu tarihi takip eden aya ilişkin Yİ-ÜFE değerine
bölünmesi ile bulunan oranın,
b) En son bilanço tarihinden sonra iktisap edilen
taşınmazlar ve bunların amortismanları için, geçici 31 inci maddenin
yürürlüğe girdiği tarihten (25/5/2018) bir önceki aya ilişkin Yİ-ÜFE
değerinin, taşınmazın iktisap edildiği ayı izleyen aya ilişkin Yİ-ÜFE
değerine bölünmesi ile bulunan oranın
kullanılması gerekmektedir. Ancak bu maddenin sekiz
ve dokuzuncu fıkrası hükümleri saklıdır.
(2) 213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesi
uyarınca hesap dönemi takvim yılı olan mükellefler için son olarak 2004
takvim yılı itibarıyla enflasyon düzeltmesi yapılmıştır. Bu durumda, hesap
dönemi takvim yılı olan mükellefler için 31/12/2004 tarihli bilançolarında
yer alan taşınmazlar ve bunların amortismanlarının düzeltilmesinde dikkate
alınacak yeniden değerleme oranı, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten
bir önceki ay olan 2018 yılı Nisan ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerinin (341,88),
31/12/2004 tarihli bilançoyu takip eden ay olan 2005 yılı Ocak ayına
ilişkin Yİ-ÜFE değerine (114,83) bölünmesi ile bulunan katsayı olacaktır
(341,88/114,83=2,97727). Bakanlığımızca özel hesap dönemi tayin edilen
mükellefler açısından ilgili tarihlerin esas alınması suretiyle yeniden
değerleme oranının hesaplanacağı tabiidir.
(3) Enflasyon düzeltmesi yapılmış son bilanço
tarihinden sonra iktisap edilen taşınmazlar ve bunların amortismanlarının
düzeltilmesinde dikkate alınacak yeniden değerleme oranı ise, geçici 31
inci maddenin yürürlüğe girdiği tarihten (25/5/2018) bir önceki ay olan
Nisan ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerinin (341,88), taşınmazın iktisap edildiği
ayı izleyen aya ilişkin Yİ-ÜFE değerine bölünmesi ile bulunan katsayı
olacaktır. Bu madde kapsamında yapılacak değerleme işleminde kullanılacak
yeniden değerleme oranlarının hesabında dikkate alınacak Yİ-ÜFE endeks
değerleri bu Tebliğe ekli listede (Ek -1) yer almaktadır.
Örneğin 20/6/2010 tarihinde satın alınan bir
fabrika binasının bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten bir önceki ay olan
2018 yılı Nisan ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerinin (341,88) 2010 yılı Temmuz
ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerine (171,81) bölünmesi ile bulunan
(341,88/171,81=1,98987) katsayısı ile değerlemeye tabi tutulması
gerekmektedir.
(4) Yİ-ÜFE endeks değerlerine göre bulunacak ve
yeniden değerlemeye esas olacak katsayının hesabında, kesirli (virgülden
sonraki) kısım 5 (beş) hane olarak dikkate alınacaktır.
(5) Yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmazlara
ait birikmiş amortismanlar da taşınmaza uygulanan katsayı ile yeniden
değerlemeye tabi tutulacaktır. Ancak bu maddenin sekiz ve dokuzuncu fıkrası
hükümleri saklıdır.
(6) 193 sayılı Kanunun 81 inci maddesinde sayılan
devir ve tür değiştirme halleri ile 5520 sayılı Kanuna göre yapılan devir
ve bölünme hallerinde, devrolunan veya bölünen işletmeler/şirketler
tarafından iktisap edilen taşınmazların devralanlar tarafından yeniden
değerlenmesinde kullanılacak yeniden değerleme oranının hesabında söz
konusu taşınmazların devir eden, tür değiştiren veya bölünen işletme/şirket
tarafından iktisap edildiği tarihin esas alınması gerekmektedir.
(7) Finansal kiralama yoluyla iktisap edilen ve
mülkiyeti devredilmiş olan taşınmazlara ait yeniden değerleme oranının
belirlenmesinde iktisap tarihi olarak, kiracının kullanma hakkını
aktifleştirdiği tarih esas alınır. Mülkiyet hakkı devredilmemiş olan
taşınmazları kullanma hakları nedeniyle geçici 31 inci madde uygulamasından
faydalanılabilmesi mümkün bulunmamaktadır.
(8) 213 sayılı Kanunun 272 nci maddesi uyarınca
taşınmazların maliyet bedeline eklenen giderler ile 163 ve 334 Sıra No.lu
Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri uyarınca maliyet bedeline dâhil edilen
kredi faizleri ve kur farkları için parçalı yeniden değerleme yapılacak ve
taşınmazın yeniden değerleme sonrası değeri bulunacaktır. Buna göre,
taşınmazların 25/5/2018 tarihi itibarıyla yasal defter kayıtlarında yer
alan maliyet bedeline dâhil edilen her bir maliyet unsurunun yeniden
değerlemeye tabi tutulmasında, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten bir
önceki aya ilişkin Yİ-ÜFE değerinin, ilgili maliyet unsurunun
aktifleştirildiği ayı izleyen aya ilişkin Yİ-ÜFE değerine bölünmesi ile
bulunan oran dikkate alınacaktır. Söz konusu taşınmazlara ait amortismanların
yeniden değerlenmesinde ise yeniden değerlemeye esas alınan toplam
amortisman rakamı içerisinde yer alan her bir maliyet unsuruna tekabül eden
amortisman tutarı için ilgili maliyet unsurunun düzeltilmesinde kullanılan
oran dikkate alınarak yeniden değerleme yapılacaktır.
(9) En son enflasyon düzeltmesi yapılan bilanço
tarihinden sonra inşa edilerek aktifleştirilen binaların yeniden
değerlemeye tabi tutulmasında, mükelleflerce bina maliyet bedeline dâhil
edilen arsa payı bedeli ile diğer maliyet unsurları ayrıştırılmak sureti
ile yeniden değerleme sonrası tutar hesaplanır. Buna göre, bu binaların
yeniden değerleme sonrası değerlerinin hesaplanmasında, arsa payı için
arsanın iktisap tarihine (arsa enflasyon düzeltmesi yapılmış en son bilanço
tarihinden önce iktisap edilmiş ise enflasyon düzeltmesi yapılmış son
bilanço tarihine) göre bulunacak yeniden değerleme oranı, diğer maliyet
unsurları için ise binanın aktifleştirildiği tarihe göre bulunacak yeniden
değerleme oranı dikkate alınacaktır. Bu binaların amortismanında
kullanılacak yeniden değerleme oranı ise, binanın aktifleştirildiği tarihe
göre bulunacaktır. Söz konusu binaların aktifleştirilmesinden sonra 213
sayılı Kanunun 272 nci maddesi uyarınca bina maliyet bedeline eklenen
giderler ile 163 ve 334 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri
uyarınca maliyet bedeline dâhil edilen kredi faizleri ve kur farkları için
ise sekizinci fıkrada belirtilen şekilde yeniden değerleme sonrası
tutarların hesaplanacağı tabidir.
Yeniden
değerleme uygulaması
MADDE 10
– (1) Kapsama giren taşınmazların
ve varsa bunlara ait amortismanların, 213 sayılı Kanunda yer alan değerleme
hükümlerine göre tespit edilen ve 25/5/2018 tarihi itibarıyla yasal defter
kayıtlarında yer alan değerlerinin, yeniden değerleme oranı ile çarpılması
suretiyle yapılan yeniden değerleme sonucunda, bilançonun aktifi,
pasifinden daha yüksek bir değere ulaşmaktadır. Yeniden değerleme sonucunda
ortaya çıkan değer artışını hesaplamada Kanun net değer artışı usulünü
benimsemiştir. Net değer artışının hesaplanabilmesi için yeniden
değerlemeye esas alınan ve Kanunun yürürlük tarihi itibarıyla; yasal defter
kayıtlarında yer alan yeniden değerlemeden önceki ve bu değerlerin yeniden
değerlemeye tabi tutulmasıyla ulaşılan tutarlar dikkate alınarak hesaplanan
net bilanço aktif değerlerinin tespiti gerekmektedir.
Net bilanço aktif değeri, taşınmazların bilançonun
aktifine kaydedildikleri değerden, bunlar için ayrılmış olup bilançonun
pasifinde gösterilen birikmiş amortismanlarının indirilmesi suretiyle bulunan
tutarı ifade etmektedir.
Ayrıca, amortismanların yeniden değerlenmiş
tutarlarının belirlenmesinde, amortismanın herhangi bir yılda yapılmamış
olması durumunda amortismanlar tam olarak ayrılmış varsayılacaktır. Bu
durumda değer artışı, taşınmazın yeniden değerlemeden önceki net bilanço
aktif değerinin, yeniden değerleme oranı ile çarpımından sonra bulunacak
net bilanço aktif değerinden indirilmesi suretiyle hesaplanacaktır.
Bu şekilde hesaplanarak bulunan değer artışı,
bilançonun pasifinde özel bir fon hesabına alınacaktır.
(2) Yeniden değerleme neticesinde hesaplanan değer
artışı, yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmazların her birine isabet
eden değer artışları ayrıntılı olarak gösterilecek şekilde, bilançonun pasifinde
özel bir fon hesabına aktarılır.
(3) Amortismana tabi olan taşınmazların yeniden
değerleme sonrasında bulunan değerleri üzerinden amortisman ayrılmaya devam
edilir.
Değer
artışının vergilendirilmesi
MADDE 11
– (1) Yeniden değerleme
neticesinde pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışı tutarı
üzerinden %5 oranında hesaplanan vergi, yeniden değerleme işleminin
yapıldığı tarihi izleyen ayın 25 inci günü akşamına kadar gelir veya
kurumlar vergisi yönünden bağlı olunan vergi dairesine beyan edilir ve aynı
süre içerisinde ödenir.
(2) Söz konusu beyanname gelir ve kurumlar vergisi
beyannamelerini elektronik ortamda vermek zorunda olan mükellefler
tarafından 30/9/2004 tarihli ve 25599 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 340
Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile 3/3/2005 tarihli ve 25744
sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 346 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel
Tebliğinde belirtilen usul ve esaslar doğrultusunda elektronik ortamda, bu
zorunluluğa tabi olmayan mükellefler bakımından ise örneği bu Tebliğ ekinde
(Ek 2) yer alan beyanname kullanılmak suretiyle kağıt ortamında ilgili
vergi dairesine verilecektir.
(3) Bu vergi; gelir ve kurumlar vergisinden mahsup
edilmeyeceği gibi, gelir ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider
olarak da dikkate alınamaz.
(4) Değer artışı üzerinden %5 oranında hesaplanan
verginin zamanında beyan edilmemesi veya tahakkuk eden verginin süresinde
ödenmemesi halinde bu madde hükümlerinden faydalanılamaz.
Örnek 1: Tam mükellefiyet esasında vergilendirilen, hesap
dönemi takvim yılı olan (A) A.Ş.’nin 25/5/2018 tarihi itibarıyla yasal
defter kayıtlarında maliyet bedeli 25.540.000 TL ve birikmiş amortismanı
3.192.500 TL olan ve 31/12/2004 tarihinden beri aktifinde yer alan
taşınmazının 2018 yılı Haziran ayında yeniden değerlemeye tabi tutulması
halinde, yeniden değerlemeye ilişkin hesaplamalar şu şekilde olacaktır;
|
|
Yeniden
Değerleme Oranı
|
Yeniden
Değerlemeye Esas Tutar
|
Yeniden
Değerlenmiş Tutar
|
|
Taşınmaz
|
(341,88/114,83=
2,97727)
|
25.540.000
|
76.039.475,80
|
|
Birikmiş
Amortisman
|
(341,88/114,83=
2,97727)
|
3.192.500
|
9.504.934,48
|
Bu durumda, değer artışı taşınmazın yeniden
değerleme sonrası net bilanço aktif değerinden (76.039.475,8 – 9.504.934,48
= 66.534.541,32), yeniden değerleme öncesi net bilanço aktif değerinin
(25.540.000 - 3.192.500 = 22.347.500) indirilmesi suretiyle hesaplanacak
olup, örneğimizde (66.534.541,32 - 22.347.500 = 44.187.041,32 TL) olarak
gerçekleşecektir. Yapılan yeniden değerleme sonrasında 44.187.041,32 TL
değer artışı üzerinden %5 oranında hesaplanan 2.209.352,07 TL verginin
kurumlar vergisi yönünden bağlı olunan vergi dairesine yeniden değerleme
işleminin yapıldığı tarihi izleyen ayın 25 inci günü akşamına kadar beyan
edilip ödenmesi gerekecektir.
Örnek 2: Tam mükellefiyet esasında vergilendirilen (B)
A.Ş.’nin 2008 yılının Eylül ayında 18.000.000 TL bedelle satın aldığı
taşınmazın birikmiş amortisman tutarı 25/5/2018 tarihi itibarıyla 3.690.000
TL olup, söz konusu taşınmaz Haziran/2018 döneminde yeniden değerlemeye
tabi tutulacak olursa yeniden değerlemeye ilişkin hesaplamalar şu şekilde
olacaktır;
|
|
Yeniden Değerleme Oranı
|
Yeniden Değerlemeye Esas Tutar
|
Yeniden Değerlenmiş Tutar
|
|
Taşınmaz
|
(341,88/160,54= 2,12956)
|
18.000.000
|
38.332.080
|
|
Birikmiş Amortisman
|
(341,88/160,54= 2,12956)
|
3.690.000
|
7.858.076,40
|
Bu durumda değer artışı, taşınmazın yeniden
değerleme sonrası net bilanço aktif değerinden (38.332.080 - 7.858.076,40 =
30.474.003,60) yeniden değerleme öncesi net bilanço aktif değerinin
(18.000.000 - 3.690.000 = 14.310.000) indirilmesi suretiyle hesaplanacak
olup, örneğimizde (30.474.003,60 - 14.310.000 = 16.164.003,60 TL) olarak
gerçekleşecektir. Yapılan yeniden değerleme sonrasında 16.164.003,60 TL
değer artışı üzerinden %5 oranında hesaplanan 808.200,18 TL verginin
25/7/2018 tarihine kadar kurumlar vergisi yönünden bağlı olunan vergi
dairesine beyan edilip ödenmesi gerekecektir.
Örnek 3: Tam mükellefiyet esasında vergilendirilen (C) Ltd.
Şti. nin 2005 yılı Temmuz ayında 1.000.000 TL bedelle satın alarak idari
faaliyetlerde kullandığı binanın 25/5/2018 tarihi itibariyle birikmiş
amortisman tutarı 265.000 TL’dir. Mükellefçe, 50 yıl faydalı ömür ve %2
amortisman oranı dikkate alınarak normal amortisman usulüne göre amortisman
ayırılmaktadır. Mükellef tarafından söz konusu taşınmaz için 2018 yılı
ikinci geçici vergi döneminde de amortisman ayrılmış ve 2018 yılı Ağustos
ayında mevcut taşınmaz yeniden değerlemeye tabi tutulmuştur. Binanın,
yeniden değerlemenin yapıldığı 2018 yılı Ağustos ayı itibarıyla birikmiş
amortisman tutarı ise 270.000 TL’dir. Söz konusu taşınmaz, yeniden
değerleme sonrasında amortisman ayrılmaya devam olunarak 2022 yılı Ocak ayı
içerisinde 4.000.000 TL bedelle satılmıştır.
Buna göre, mezkûr binanın yeniden değerlenmesine
ilişkin hesaplamalar şu şekilde olacaktır.
|
|
Yeniden Değerleme Oranı
|
Yeniden Değerlemeye Esas Tutar
|
Yeniden Değerlenmiş Tutar
|
|
Bina
|
(341,88/121,4= 2,81614)
|
1.000.000
|
2.816.140,00
|
|
Birikmiş Amortisman
|
(341,88/121,4= 2,81614)
|
265.0001
|
746.277,10
|
Yeniden
Değerleme Sonrası Net Bilanço Aktif Değeri (2.816.140,00 - 746.277,10 =
2.069.862,90 TL)
Yeniden Değerleme
Öncesi Net Bilanço Aktif Değeri (1.000.000 - 265.000 = 735.000 TL)
Değer Artışı (2.069.862,90 – 735.000 = 1.334.862,90
TL)2
Ödenmesi Gereken Vergi (1.334.862,90 x 0,05 =
66.743,15 TL)
Mükellef kurum, yeniden değerlemeye tabi tuttuğu
taşınmazını yeni değeri üzerinden amortismana tabi tutabilecektir. Buna
göre söz konusu taşınmazın maliyet bedeli 2.816.140 TL’ye çıktığından, 2018
yılı ve müteakip yıllarda ayrılacak toplam amortisman tutarı da (2.816.140
x %2 = 56.322,80 TL)3 olacaktır.
2022 yılı Ocak ayında elden çıkarılan kıymete
ilişkin ortaya çıkan kazanç ise şu şekilde hesaplanacaktır;
Satış Bedeli: 4.000.000,00
Maliyet Bedeli (-): (2.816.140,00)
Birikmiş Amortisman (+): 957.487,60
Kar: 2.141.347,60
Yukarıda gösterilen işlemlere ait muhasebe kayıtları
ise aşağıdaki şekilde olacaktır;
|
.
../8/2018
|
|
Borç
|
Alacak
|
|
252 Binalar
|
|
|
1.816.140,00
|
|
|
|
257 Birikmiş Amortismanlar
|
|
|
|
|
481.277,10
|
|
|
522 MDV Yeniden Değerleme
Artışları
|
1.334.862,90
|
|
|
Ağustos 2018
döneminde yapılan yeniden değerleme işlemi
|
|
|
.../9/2018
|
|
Borç
|
Alacak
|
|
770 Genel Yönetim Giderleri (KKEG)
|
66.743,15
|
|
|
|
360 Ödenecek Vergi ve Fonlar
|
|
|
66.743,15
|
|
|
Vergi tahakkuku
|
|
|
|
|
.../1/2022
|
|
Borç
|
Alacak
|
|
102 Bankalar
|
4.000.000,00
|
|
|
257 Birikmiş Amortismanlar
|
957.487,60
|
|
|
252
Binalar
|
|
2.816.140,00
|
|
679
Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar
|
|
2.141.347,60
|
|
Taşınmaz
satışı
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Özel fon
hesabındaki tutarlar
MADDE 12
– (1) Pasifte özel bir fon
hesabında gösterilen değer artışı tutarının, mükellefler tarafından
istenildiğinde sermayeye ilave edilmesi mümkün bulunmaktadır. Ancak söz
konusu fonun sermayeye ilave edilme dışında herhangi bir şekilde başka bir
hesaba nakledilen veya işletmeden çekilen kısmı, bu işlemin yapıldığı dönem
kazancı ile ilişkilendirilmeksizin bu dönemde gelir veya kurumlar vergisine
tabi tutulur.
(2) Şirketin tasfiyesi halinde de bu kapsamda işlem
tesis edilir. Ancak 193 sayılı Kanunun 81 inci maddesinde sayılan devir ve
tür değiştirme halleri ile 5520 sayılı Kanuna göre yapılan devir ve bölünme
hallerinde, fon hesabında yer alan tutarlar işletmeden çekilmiş veya başka
bir hesaba nakledilmiş sayılmaz. Söz konusu fon hesabının tamamen veya
kısmen devrolunduğu kurumlar için de birinci fıkra hükümleri geçerlidir.
Yeniden
değerlemeye tabi tutulan taşınmazların elden çıkarılması
MADDE 13
– (1) Yeniden değerlemeye tabi
tutulan taşınmazların satılması veya herhangi bir şekilde elden çıkarılması
halinde, pasifte özel fon hesabında gösterilen değer artışı tutarları,
satış kazancına dâhil edilmez. Bu durumda fon hesabı kayıtlarda kalmaya
devam eder.
(2) Yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmazların
elden çıkarılmasından önce 213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesi
uyarınca enflasyon düzeltmesi yapılmasına ilişkin şartların oluşması
halinde, pasifte özel bir fon hesabında tutulan değer artışı tutarları
özsermayeden düşülmek suretiyle enflasyon düzeltmesi yapılır. Fon hesabının
sermayeye eklenmesi halinde de, bu tutar sermaye hesabından düşülerek
anılan madde uyarınca enflasyon düzeltmesi yapılır.
Yeniden
değerleme işlemlerinin kayıtlarda gösterilmesi
MADDE 14
– (1) Yeniden değerlemeye tabi
tutulan taşınmazların her birine isabet eden değer artışları ile bunların
hesap şekilleri, envanter defterlerinin ayrı bir sahifesinde müfredatlı
olarak gösterilir.
Buna göre;
a) Yeniden değerleme sırasında bilançonun aktifinde
kayıtlı taşınmazların her birinin aktife girdiği hesap dönemi ile bu
kıymetler üzerinden değerlemenin yapıldığı tarihe kadar ayrılan ve ayrılmış
sayılan amortismanlar ayrı ayrı tespit edilir.
b) Geçici 31 inci madde uyarınca bulunan katsayıların
uygulanmasından sonra her taşınmazın ve amortismanın yeni değerleri
gösterilir.
c) Yeniden değerlendirilen taşınmazlar ve
amortismanları ayrı ayrı ele alınarak değerlemeden önceki ve değerlemeden
sonraki net bilanço aktif değerleri hesaplanır.
d) Bu işlemlerin tamamlanmasından sonra her
taşınmaza ait değer artışları ile toplam değer artışı bulunur.
(2) Yeniden değerlendirilen taşınmazların envanter
defterine yapılacak kayıtlarında aşağıda belirtilen şekilde gösterilmesi
gerekmektedir.
1. İktisadi kıymetin cinsi,
2. Aktife giriş tarihi,
3. Amortisman oranı,
4. 25/5/2018 tarihi itibarıyla aktife kayıtlı
değeri,
5. 25/5/2018 tarihi itibarıyla birikmiş amortisman
tutarı (ayrılmış sayılanlar dâhil edilir),
6. Yeniden değerlemeden önceki net bilanço aktif
değeri,
7. Yeniden değerleme oranı,
8. İktisadi kıymetlerin yeniden değerlemeden sonra
bulunacak değeri,
9. Birikmiş amortismanların yeniden değerlemeden
sonraki değeri,
10. Yeniden değerlemeden sonraki net bilanço aktif
değeri,
11. Değer artışı.
Cezai
müeyyide
MADDE 15
– (1) 213 sayılı Kanunun geçici 31
inci maddesi uygulamasında, söz konusu maddede yer alan değerleme hükümleri
ile bu Tebliğdeki düzenlemelere uyulmaması durumunda mükellefler hakkında
Vergi Usul Kanununun ilgili ceza hükümleri çerçevesinde işlem tesis edilir.
Yürürlük
MADDE 16
– (1) Bu Tebliğ yayımı tarihinde
yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 17
– (1) Bu Tebliğ hükümlerini Maliye
Bakanı yürütür.
Ekleri için tıklayınız
––––––––––––––––––––
1 Her ne kadar yeniden değerlemenin yapıldığı tarihteki
birikmiş amortisman tutarı 270.000 TL olsa da, yeniden değerlemede Geçici
31 inci maddenin yürürlük tarihi itibarıyla ayrılmış amortisman tutarı olan
265.000 TL dikkate alınacaktır.
2 Değer artışının hesabında, yeniden
değerleme öncesi ve sonrası net bilanço aktif değerleri olarak, Kanunun
yürürlük tarihi itibarıyla taşınmazın yasal defter kayıtlarında yer alan
bedeli ile birikmiş amortismanları arasındaki ve bunların yeniden değerleme
sonrası bulunan tutarları arasındaki fark tutarlar dikkate alınmaktadır.
3 2018 yılının üçüncü geçici vergi dönemi
için gider olarak birikmiş amortisman rakamına dâhil edilecek tutar
([56.322,80 x ¾]-14.080,70-5.000 = 23.161,40 TL), 2018 yılının dördüncü
geçici vergi dönemi için gider olarak birikmiş amortisman rakamına dâhil
edilecek ilave tutar ise (56.322,80-14.080,70-5.000- 23.161,40 = 14.080,70
TL) olacak ve böylece 2018 yılı üçüncü geçici vergi döneminde ayrılmış
toplam amortisman rakamı 42.242,10 TL ve dördüncü geçici vergi dönemi için
de 56.322,80 TL olacaktır.
|