|
Gümrük ve Ticaret Bakanlığından:
ÜRÜN İHTİSAS
BORSASININ KURULUŞ, FAALİYET, İŞLEYİŞ VE DENETİM
USUL VE ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam,
Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı; elektronik ürün
senetleri ile elektronik ürün senetlerine dayalı vadeli işlem
sözleşmelerinin güven, serbest rekabet ve istikrar içinde şeffaf ve kolay
bir şekilde işlem göreceği Borsanın kuruluşuna, faaliyetlerine ve bu
faaliyetlerin denetimine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.
Kapsam
MADDE 2 –
(1) Bu Yönetmelik; Borsanın
kuruluşuna, faaliyete geçmesine, organlarına, üyeliğe, işlem ve faaliyetlerine,
Bakanlık ile Borsanın görev, yetki ve sorumluluklarına ve Borsaca yapılacak
diğer faaliyetlere ilişkin hükümleri kapsar.
Dayanak
MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelik, 18/5/2004 tarihli ve 5174
sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanununun
53 üncü maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 –
(1) Bu Yönetmelikte geçen;
a) Bakanlık: Gümrük ve Ticaret Bakanlığını,
b) Borsa: Elektronik ürün senetleri ile elektronik
ürün senetlerine dayalı vadeli işlem sözleşmelerinin işlem gördüğü Ürün
İhtisas Borsasını,
c) Borsa üyesi: Borsada aracılık yapmaya yetkili
olanlardan borsa üyeliğine kabul edilenleri,
ç) Borsa yönergeleri: Borsanın işleyiş esaslarını
düzenleyen ve bu Yönetmelik çerçevesinde Bakanlık ve Sermaye Piyasası
Kurulunun uygun görüşü alınarak yönetim kurulunca hazırlanan ve yürürlüğe
konulan yönergeleri,
d) Elektronik kayıt kuralları: Elektronik ürün
senetlerinin oluşturulmasına, bu senetlere bağlı tüm hak ve yükümlülükler
ile işlemlerin ilgili taraflar itibarıyla kayden izlenmesine ilişkin
EKK'nın önerisi üzerine Bakanlıkça belirlenen usul ve esasları,
e) Elektronik Kayıt Kuruluşu (EKK): Elektronik ürün
senetlerinin Sistem üzerinden oluşturulmasını sağlamak, bu senetlere bağlı
tüm hak ve yükümlülükler ile işlemleri ilgili taraflar itibarıyla kayden
izlemek amacıyla Bakanlıktan lisans almış anonim şirketi,
f) Kanun: Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile
Odalar ve Borsalar Kanununu,
g) Lisanslı depo işletmesi: Tarım ürünlerinin
depolanmasıyla iştigal eden ve 10/2/2005 tarihli ve 5300 sayılı Tarım
Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu kapsamında geçerli bir lisans belgesine
sahip anonim şirketi,
ğ) Sistem: Elektronik ürün senetlerine ilişkin
işlemlerin elektronik ortamda yapılmasını sağlamak üzere EKK tarafından
kurulan ve işletilen veri tabanını,
h) Ürün: Bakanlıkça çıkarılan tebliğlerle
düzenlenen, depolanmaya uygun nitelikteki ve standardize edilebilen temel
ve işlenmiş tarım ürünlerini,
ı) Elektronik ürün senedi: Lisanslı depo
işletmesince, elektronik kayıt kurallarına uygun olarak Sistem üzerinden
oluşturulan elektronik kaydı,
i) Vadeli işlem sözleşmesi: Satıcının satılan ürünü
veya mevzuata uygun olarak ürünü temsilen çıkarılan senetleri belli bir
vade sonunda devir ve teslim etmeyi, alıcının ise ürün bedelini belli bir
vade sonunda ödemeyi taahhüt ettiği alım satıma ilişkin sözleşmeyi,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Kuruluş ve
Faaliyet
Kuruluş
MADDE 5 –
(1) Borsa, Bakanlık ve Sermaye
Piyasası Kurulunun teklifi üzerine Bakanlar Kurulu Kararı ile verilen
izinle anonim şirket statüsünde kurulur.
Kuruluş
şartları
MADDE 6 – (1) Borsanın kurulabilmesi için;
a) Borsada işlem görecek elektronik ürün senedi ve
vadeli işlem sözleşmelerine ilişkin piyasa yapısının, derinliğinin ve
ekonomik ihtiyaç ile etkinlik şartlarının uygun olması,
b) 13/1/2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret
Kanununa uygun olarak anonim şirket şeklinde esas sözleşmesinin
hazırlanması,
c) Pay senetlerinin tamamının nama yazılı olması,
ç) Kurucu, pay sahibi, yönetim kurulu üyeleri ve
genel müdürün 7 nci maddede belirtilen şartları haiz olması,
d) İlgili mevzuatla aranılan diğer şartlara sahip olunması,
gerekir.
Kurucu,
pay sahibi, yönetim kurulu üyeleri ve genel müdürün sahip olması gereken
genel şartlar
MADDE 7 – (1) Borsa kurucularının, pay sahiplerinin, yönetim
kurulu üyelerinin ve genel müdürün;
a) Kendileri veya sınırsız sorumlu oldukları
kuruluşlar hakkında iflas veya iflasın ertelenmesi kararı verilmemiş ve
konkordato ilân edilmemiş olması,
b) Faaliyet izni iptal edilmiş borsada ve faaliyet
izinlerinden biri Sermaye Piyasası Kurulunca iptal edilmiş kuruluşlarda bu
müeyyideyi gerektiren olayda sorumluluğu bulunan kişilerden olmamaları,
c) Borsanın ve sermaye piyasası araçlarının,
kambiyo ve kıymetli madenler ile kıymetli taşların işlem gördüğü borsaların
üyeliğinden sürekli olarak çıkarılmış kuruluşlarda, bu müeyyideyi gerektiren
olayda sorumluluğu bulunan kişilerden olmamaları,
ç) Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu,
19/10/2005 tarihli ve 5411 sayılı Bankacılık Kanunu, 13/11/1996 tarihli ve
4208 sayılı Kanun ve ödünç para verme işleri hakkında mevzuat ile 6/12/2012
tarihli ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununa aykırılıktan dolayı
hükümlülüklerinin bulunmaması,
d) 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza
Kanununun 53 üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten
işlenen bir suçtan dolayı beş yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya
da devletin güvenliğine karşı suçlar, anayasal düzene ve bu düzenin
işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık,
dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye
fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, bilişim sistemini
engelleme, bozma, verileri yok etme veya değiştirme, banka veya kredi
kartlarının kötüye kullanılması, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini
aklama, kaçakçılık, vergi kaçakçılığı veya haksız mal edinme suçlarından
mahkûm olmaması,
e) Mali ve ticari itibar bakımından Borsanın
itibarına zarar verebilecek nitelikte engel bir durumun bulunmaması,
gerekir.
(2) Tüzel kişinin yönetim kurulu üyesi olarak
atanması halinde birinci fıkradaki şartlar tüzel kişiyi temsil etmek üzere
belirlenen gerçek kişiler için de aranır.
Faaliyet
izni
MADDE 8 –
(1) Kuruluşu yapılan Borsa,
Bakanlıktan faaliyet izni almadan borsacılık işlemlerinde bulunamaz.
(2) Borsaya faaliyet izni verilebilmesi için;
a) Mevzuata uygun muhasebe kayıt, bilgi ve belge
sistemi ile düzenli iş akışı ve haberleşmeyi sağlayacak yeterli bir
organizasyonun kurulmuş, teknik donanımın sağlanmış, iç kontrol, denetim ve
gözetim birim ve sistemlerinin oluşturulmuş ve işler hale getirilmiş
olması,
b) Borsa bünyesinde bulunacak bütün varlıklar için
hırsızlık, yangın, duman, infilak, deprem, dahili su basması, sel,
grev-lokavt-kargaşalık, terör, fırtına, yıldırım, yer kayması ve benzeri
rizikolara karşı sigorta yaptırılmış olması,
c) Borsa bünyesinde yeterli nitelikte ve sayıda
uzman personelin istihdam edilmiş olması,
ç) İşlemlerin güvenilir, şeffaf, etkin, istikrarlı,
adil, dürüst ve rekabetçi bir ortamda yapılması, emirlerin iletilmesi,
eşleştirilmesi ve sağlıklı fiyat oluşumu için gerekli bilgi işlem
sistemlerinin ve teknolojik altyapının kurulmuş olması, buna yönelik
gerekli düzenlemelerin yapılması, işlemlerin yedeklenmesi ve bilgi işlem
altyapısını kötü niyetli yazılımdan korunması da dâhil tüm güvenlik
önlemlerinin alınması,
d) Borsa yönergelerinin hazırlanmış olması,
e) Borsa bünyesinde takas merkezinin oluşturulmuş
olması veya takas işlemlerinin Borsa dışında bir kurumca yapılacak olması
halinde 23 üncü maddenin üçüncü fıkrası çerçevesinde Borsa ve takas
kuruluşu arasında bir sözleşmenin yapılmış olması,
f) Elektronik ürün senetlerinin alım satımında EKK
ve Borsa arasında gerçekleştirilecek işlemlere ilişkin olarak EKK ile bir
sözleşmenin yapılmış olması,
gerekir.
Faaliyet
izni için aranılan belgeler
MADDE 9 –
(1) Faaliyet izni almak için bir
dilekçe ile Bakanlığa başvuruda bulunulur. Dilekçeye aşağıdaki belgeler
eklenir:
a) Yönetim, iç kontrol, denetim, gözetim, muhasebe,
bilgi işlem ve gerekli diğer hizmet birimlerinin oluşturulduğunu gösteren
organizasyon şeması,
b) Personelin isim, unvan ve eğitim durumlarını
gösteren personel listesi ile görev ve sorumluluklarının yer aldığı iş
tanımları,
c) Borsa bünyesinde bulunan bütün varlıklar için
hırsızlık, yangın, duman, infilak, deprem, dahili su basması, sel,
grev-lokavt-kargaşalık, terör, fırtına, yıldırım, yer kayması ve benzeri
rizikolara karşı düzenlenmiş sigorta poliçelerinin onaylı suretleri,
ç) Borsa yönergelerine ilişkin yönetim kurulu
kararı,
d) Takas işlemlerinin Borsa dışında bir kurumca
yapılacak olması halinde 23 üncü maddenin üçüncü fıkrası çerçevesinde Borsa
ve takas kuruluşu arasında imzalanan sözleşme,
e) Elektronik ürün senetlerinin alım satımında EKK
ve Borsa arasında gerçekleştirilecek işlemlere ilişkin olarak EKK ile
imzalanan sözleşme.
İnceleme
komisyonu
MADDE 10
– (1) Faaliyet izni başvurusunda
ibraz edilen belgelerdeki bilgilerin mevcut durumu yansıtıp yansıtmadığını
ve 8 inci maddede yer alan teknik ve idari şartların sağlanıp
sağlanmadığını mahallinde incelemek üzere, Bakanlık bünyesinden ve Sermaye
Piyasası Kurulu ile Bakanlıkça uygun görülecek diğer kurum ve
kuruluşlardan, sayısı beşten az olmamak üzere teknik ve uzman kişilerden
oluşan bir inceleme komisyonu kurulur.
(2) İnceleme komisyonu, birinci fıkrada belirtilen
hususlar ile Bakanlıkça gerekli görülen diğer hususları inceler ve inceleme
sonucunu gerekçeleriyle birlikte bir ay içinde bir rapora bağlayarak
Bakanlığa sunar.
(3) İnceleme sonucu tespit edilen eksiklik veya
sorunların giderilmesi Bakanlıkça talep edilir.
(4) Bakanlık, inceleme komisyonunca düzenlenen
raporu yetersiz bulursa veya ihtiyaç görürse konuyla ilgili ek ya da yeni
bir inceleme yaptırabilir.
Faaliyet
izninin verilmesi
MADDE 11
– (1) Yapılan inceleme ve
değerlendirme sonucunda; kuruluş izni aşamasında aranılan şartları
kaybetmemiş olan, 8 inci maddede öngörülen şartları taşıdığı anlaşılan ve 9
uncu maddede belirtilen belgeleri ibraz eden Borsaya faaliyet izni verilir.
(2) Gerekli şartların sağlanmadığının veya güven ve
ticarî itibarı sarsıcı ya da faaliyet izni verilmesine engel geçerli bir
sebebin varlığının tespiti hallerinde faaliyet izni verilmez.
(3) Borsanın faaliyet izni Resmî Gazete'de ilan
edilir. Faaliyet izni alan şirket, ürün ihtisas borsası anonim şirketi
unvanıyla faaliyet gösterir.
(4) Borsanın faaliyet alanı tüm Türkiye’yi kapsar.
Borsanın faaliyet alanı Türkiye dışındaki ülkeleri de kapsayacak şekilde
genişletilebilir.
Borsanın
faaliyet ilke ve esasları
MADDE 12
– (1) Borsanın faaliyetleri
sırasında aşağıda yer alan ilkelere uyması zorunludur:
a) İşlem görecek araçların serbest rekabet şartları
altında kolay ve güvenli bir şekilde alınıp satılabilmesini sağlamak, bu
amaçla gerekli platform ve sistemleri kurmak,
b) Piyasalarda aynı niteliktekilere adil işlem
ilkeleri geliştirmek, sağlıklı fiyat oluşumu için elverişli ortam hazırlanmasına
dönük tedbirleri almak,
c) Oluşan fiyatların tespiti ve ilanı başta olmak
üzere Borsada oluşan ve işlem yapanların karar almalarını kolaylaştıracak
yeterli nitelik ve kapsamdaki bilgiyi düzenli bir şekilde uygun araçlarla
açıklamak,
ç) Borsada işlem gören elektronik ürün senetlerinin
temsil ettiği ürünlere ilişkin ticaret borsalarında oluşan miktar ve fiyat
bilgileri ile piyasaya ilişkin diğer verileri Borsada işlem yapanların
bilgi ve kullanımına sunmak,
d) Piyasanın gelişmesine katkı sağlamak amacıyla;
tarımsal piyasaları ilgilendiren konularda araştırmalar yapmak, bu
konularda Bakanlığa bilgi ve öneriler sunmak, ulusal ve uluslararası
toplantılar düzenlemek, süreli ve süresiz yayın ile yazılı, sesli veya
görüntülü eserler hazırlamak, yayımlamak,
e) Borsa ile Bakanlık arasında düzenli ve
sistematik bilgi akışını sağlayacak mekanizmaları kurmak,
f) Yapılan düzenlemelere uyulmasını sağlayacak
yeterli mali kaynağı tahsis etmek ve organizasyonu sağlamak,
g) İşlem yapanlar arasında ayrımcılık yapmamak,
ğ) Borsanın iş ve işlemlerini Bakanlık ile
işbirliği ve koordinasyon içinde yürütmek,
h) Tarım ürünleri piyasasının gelişmesine katkı
sağlamak için Bakanlık ve ilgili diğer kurum ve kuruluşlar ile işbirliği ve
koordinasyon içinde çalışmak,
ı) Borsanın mali yapısına, organizasyonuna ve
piyasa faaliyetlerine ilişkin bilgileri düzenli aralıklarla kamuya
açıklamak.
(2) Birinci fıkrada sayılan ilkeler saklı kalmak
kaydıyla; Borsa, kendisine verilen görevleri ve yetkileri kendi sorumluluğu
altında bağımsız olarak yerine getirir ve kullanır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Borsanın
Yönetimi
Yönetim
kurulu
MADDE 13
– (1) Yönetim kuruluna Bakanlıkça
ve Sermaye Piyasası Kurulunca birer üye atanır. Bu hususa ilişkin
düzenlemenin esas sözleşmede yer alması zorunludur. Bakanlıkça yönetim
kurulu üyeliğine Bakanlık mensupları arasından atama yapılır.
(2) Yönetim kurulu üyeleri en fazla üç yıl için
seçilirler. Süresi biten üyenin tekrar seçilmesi mümkündür. Yönetim kurulu
üyeleri, görev süresi sona ermeden atayan kurum ya da seçen organ
tarafından görevden alınabilir ve yerlerine yeni üyeler atanır/seçilir. Bu
üyeler görevden alınan üyelerin görev sürelerini tamamlar.
(3) Genel kurulca seçilen üyeliklerde herhangi bir
sebeple boşalma olursa, yönetim kurulu, gerekli nitelik ve şartları haiz
birini, geçici olarak yönetim kurulu üyeliğine seçip ilk genel kurulun
onayına sunar. Bu yolla seçilen üye, onaya sunulduğu genel kurul
toplantısına kadar görev yapar ve onaylanması hâlinde selefinin süresini
tamamlar.
(4) Üçüncü fıkra çerçevesinde yönetim kurulu
üyelerinde meydana gelen değişiklikler, değişikliği izleyen beş iş günü
içinde Bakanlığa bildirilir.
(5) Yönetim kurulu üye tam sayısının çoğunluğu ile
toplanır ve kararlarını toplantıda hazır bulunan üyelerin çoğunluğu ile
alır.
(6) Yönetim kurulu ayda en az bir defa toplanır.
Yönetim kurulu toplantılarının gündemi, günü ve saati yönetim kurulu
başkanı tarafından belirlenir ve yönetim kurulu toplantıları yönetim kurulu
başkanı veya bulunmaması halinde vekili tarafından idare edilir.
Yönetim
kurulu görev ve yetkileri
MADDE 14
– (1) Yönetim kurulu Türk Ticaret
Kanunu’nda belirlenen görev ve yetkilerinin yanı sıra;
a) Borsa yönergelerini hazırlamak,
b) Kota alınma, kottan çıkarılma ile Borsada işlem
görme ve işlem görmenin durdurulmasını karara bağlamak,
c) Şirkete ilişkin iç düzenleme niteliğindeki
yönergeleri ve uygulama esaslarını yürürlüğe koymak,
ç) Borsacılık işlemlerinin yapılacağı platformların
ve sistemlerin oluşturulmasını ve işleyişini sağlamak,
d) Borsada işlemlerin mevzuata ve kurallara uygun
olarak düzenli bir şekilde yürütülmesini sağlamak, açıklık, güven,
dürüstlük ve istikrarı bozan veya bozabilecek hususlarda gerekli tedbirleri
zamanında almak,
e) Mevzuata, borsa düzenine ve piyasanın işleyişine
uygun hareket etmeyen borsa yöneticileri, üyeleri ve personeli hakkında
gerekli hukuki işlemleri gecikmeksizin yerine getirmek,
f) İhtiyaç duyulabilecek komiteleri kurarak,
üyelerini seçmek ve çalışma esaslarını düzenlemek,
g) Yönetim kurulu kararlarının ilgililere tebliğini
sağlamak, bu kararların gereğinin yerine getirilmesini temin etmek ve
uygulanmasını izlemek,
ğ) Borsa işlemlerine ilişkin gözetim sistemini
kurmak,
h) Borsa bülteninin çıkarılmasını, Borsa tarafından
açıklanması gereken bilgilerin ve Borsada teşekkül eden fiyatların ve
istatistiklerin düzenli olarak yayınlanmasını sağlamak,
ı) Borsanın yıllık faaliyet raporunu ve finansal
tablolarını hazırlamak,
i) Borsanın bütçesini hazırlamak ve personel
kadrosunu karara bağlamak,
j) Borsa gelir kalemlerinin miktar ve oranları ile
bunların tahsil zamanı ve şekillerini belirlemek,
k) Borsa adına imzaya yetkili olanları ve yetki sınırlarını
belirlemek,
l) Personel atamalarını yapmak,
m) Borsanın görev ve yetki alanına giren hususlarda
yerli ve yabancı diğer borsa ve kuruluşlar ile uluslararası kuruluşlarla
anlaşma yapmak,
n) Hizmet birimlerinin yıllık çalışma programlarını
onaylamak ve gerektiğinde değişiklik yapmak,
o) Borsa üyelik başvurularını karara bağlamak ve
gerektiğinde Borsa üyelerinin üyelikten geçici veya sürekli çıkarılmasına
karar vermek,
ö) Bakanlığın genel kurulu olağanüstü toplantıya
çağırması ve/veya genel kurul gündemine madde ilave edilmesini talep etmesi
hallerinde gerekli işlemleri yapmak,
p) Borsa teşkilatı ve hizmet birimlerinin çalışma
ve faaliyet sonuçlarını değerlendirmek; gözetim, denetim, inceleme,
araştırma ve soruşturma raporlarını karara bağlamak, sonuçlardan ve
önerilerden gerekli gördüklerinin uygulanmasını sağlamak,
r) Şirketin organizasyon yapısını ve birimlerinin
görev tanımları ile yetki ve sorumluluklarını belirlemek,
s) Şirket personelinin işe alınmaları, işten
çıkarılmaları, nitelikleri, yükselmeleri, performans ölçütleri, sorumluluk
ve yükümlülükleri ile disiplin konularını düzenlemek,
ş) Borsa üyelerinin kendi aralarında veya
müşterileriyle emirlerin iletilmesi ve eşleştirilmesi ile gerçekleşen işlemlere
ilişkin yükümlülüklerin zamanında yerine getirilmesi işlemlerinden doğan
uyuşmazlıkların çözümlenmesine ilişkin usul ve esasları belirlemek,
uyuşmazlık başvurusunun incelenebilmesi için Bakanlık onayı alınmak
suretiyle hizmet bedeli alınmasına karar vermek,
t) Mevzuatla kendisine verilen sair görevleri
yerine getirmek,
ile görevli ve yetkilidir.
(2) Yönetim kurulu; Türk Ticaret Kanunu uyarınca
münhasıran kendisine bırakılmış görev ve yetkiler saklı kalmak üzere
birinci fıkranın (h), (l), (m), (n) ve (o) bentlerinde yer alan görev ve
yetkilerini, yazılı ve sınırları açıkça belirlenmiş olmak şartıyla
devredebilir.
Komiteler
MADDE 15
– (1) Borsada, ilgili mevzuat ve
bu Yönetmelik ile yönetim kuruluna verilen görevlerin yerine getirilmesinde
yönetim kuruluna yardımcı olmak üzere işin niteliğinin gerektirdiği sayıda
komite kurulabilir.
(2) Komitelerin kurulmasına, üyelerinin seçilmesine,
çalışma usul ve esaslarına ilişkin ilkeler Borsa yönergelerinde gösterilir.
Genel
müdür
MADDE 16
– (1) Yönetim kurulu başkanının
teklifi üzerine yönetim kurulu ikinci fıkrada ve 7 nci maddede belirtilen
şartları haiz bir kişiyi genel müdür olarak atar. Genel müdürün yönetim
kurulu üyeleri arasından atanması halinde, genel müdür aynı zamanda yönetim
kurulu başkanı olamaz. Genel müdürün münhasıran bu görev için atanmış
olması zorunludur.
(2) Genel müdürün üniversitelerin en az dört yıllık
lisans düzeyinde eğitim veren iktisadi ve idari bilimler, hukuk,
mühendislik fakülteleri ile sermaye piyasaları veya bankacılık
bölümlerinden mezun olması, iyi derecede İngilizce bilmesi ve ürün
piyasalarıyla ilgili kamuda veya özel sektörde en az on yıl mesleki
tecrübeye sahip bulunması gerekir.
(3) Borsa tarafından; genel müdürlüğe atanacak kişi
ikinci fıkrada ve 7 nci maddede aranan şartları taşıdığını gösteren
belgelerle birlikte Bakanlığa bildirilir.
(4) Genel müdürün herhangi bir nedenle görevden
ayrılması halinde bu durum en geç beş iş günü içinde Borsa tarafından
Bakanlığa yazılı olarak bildirilir.
Temsil ve
yönetim yetkisinin devri
MADDE 17
– (1) Yönetim kurulu,
düzenleyeceği bir iç yönergeye göre yönetimi, kısmen veya tamamen bir veya
birkaç yönetim kurulu üyesine ya da üçüncü kişiye devretmeye yetkilidir. Bu
iç yönerge şirketin yönetimini düzenler; bunun için gerekli olan görevleri
tanımlar, yerlerini gösterir, özellikle kimin kime bağlı ve bilgi sunmakla
yükümlü olduğunu belirler. Yönetim kurulu, istem üzerine pay sahiplerini ve
korunmaya değer menfaatlerini ikna edici bir biçimde ortaya koyan
alacaklıları, bu iç yönerge hakkında, yazılı olarak bilgilendirir. Yönetim,
devredilmediği takdirde, yönetim kurulunun tüm üyelerine aittir.
(2) Yönetim kurulu, temsil yetkisini bir veya daha
fazla murahhas üyeye veya müdür olarak üçüncü kişilere devredebilir. En az
bir yönetim kurulu üyesinin temsil yetkisini haiz olması şarttır.
(3) Yönetim kurulu, temsile yetkili olmayan yönetim
kurulu üyelerini veya şirkete hizmet akdi ile bağlı olanları sınırlı
yetkiye sahip ticari vekil veya diğer tacir yardımcıları olarak atayabilir.
Bu şekilde atanacak olanların görev ve yetkileri, Türk Ticaret Kanununun
367 nci maddesine göre hazırlanacak iç yönergede açıkça belirlenir. Bu
durumda iç yönergenin tescil ve ilanı zorunludur. İç yönerge ile ticari
vekil ve diğer tacir yardımcıları atanamaz. Bu şekilde yetkilendirilen
ticari vekil veya diğer tacir yardımcıları da ticaret siciline tescil ve
ilan edilir. Bu kişilerin, şirkete ve üçüncü kişilere verecekleri her tür
zarardan dolayı yönetim kurulu müteselsilen sorumludur.
Borsa
hizmet birimleri ve personeli
MADDE 18
– (1) Bu Yönetmelik ve ilgili
mevzuatla Borsaya verilmiş görevlerin yerine getirilmesi ve yetkilerin
kullanılmasına ilişkin hususların düzenlenmesine yönelik olarak; Borsanın
hizmet birimleri, organizasyonu, birim ve kadroların görev tanımları ile
yetki ve sorumlulukları Borsa yönergeleri ile düzenlenir.
(2) Şirket personelinin işe alınması, nitelikleri,
sözleşme esasları, ilerleme, yükselme ve görevden alınma şekilleri,
performans ölçütleri, disiplin esasları, hakları ve yükümlülükleri,
unvanları ve sayıları, yükselmeleri; personele ödenecek her türlü ücret,
tazminat, ikramiye, prim gibi mali ve özlük haklar ve menfaatler, sosyal
haklar ve yardımlar, ödenekler, yolculuk, konaklama ve temsil giderleri,
aynî ve nakdî imkânlar, sigortalar ve benzeri teminatlar ile hizmet
ikramiyesi, bireysel emeklilik katkı payı, insan kaynakları stratejileri
kapsamında gerektiğinde işten ayrılmalarının teşvikine ilişkin ödemeler ve
benzeri her çeşit haklar ve menfaatler yönetim kurulu başkanının önerisi
üzerine yönetim kurulunca belirlenir.
(3) Borsada yönetici ve uzman statüsünde bulunan
personelin üniversitelerin en az dört yıllık lisans düzeyinde eğitim veren
iktisadi ve idari bilimler, hukuk, mühendislik fakülteleri ile sermaye
piyasaları veya bankacılık bölümlerinden mezun olması gerekir.
Sır
saklama yükümlülüğü ve yasaklar
MADDE 19
– (1) Borsanın organ ve komite
üyeleri ile tüm personeli sıfat ve görevleri dolayısıyla öğrendikleri;
borsaya ve borsayla ilişkisi olan ortaklık, kurum ve diğer her türlü gerçek
ve tüzel kişilere ait sırların gizliliğine uymak ve sırları kanunla görevli
ve yetkili kılınmış kişi ve mercilerden başkasına herhangi bir suretle
açıklamamak, kendilerinin veya üçüncü kişilerin yarar ve zararına
kullanmamakla yükümlüdürler. Bu yükümlülük, ilgililerin borsadaki
görevlerinden ayrılmalarından sonra da devam eder.
(2) Borsa personeli görevlerini ifa ederken,
şirketin menfaatlerini dürüstlük kurallarına uyarak gözetmek, gerekli özeni
göstermek, belirlenen ilke ve kurallara uygun hareket etmek, çağdaş
borsacılık ve uluslararası rekabetin gereklerine göre davranmakla
yükümlüdür. Borsa personeli, Borsa üyeleriyle herhangi bir menfaat ilişkisi
kuramaz, özel bir kanuna dayanmadıkça herhangi bir kurum veya kuruluşta
görev alamaz, ticaretle uğraşamaz, Borsada işlem yapan ya da Borsa ile
doğrudan ya da dolaylı ilişkisi olan ortaklıklarda pay sahibi olamazlar.
Borsa personelinden, Borsayı temsile ve imzaya yetkili kılınanların
kendileri ile bunların eşleri ve velayeti altındaki çocuklarının, Borsa
bünyesindeki platform ve sistemlerde alım-satım işlemi yapması yasaktır.
(3) Bu madde hükmüne aykırı hareket eden yönetim
kurulu üyelerinin tespiti halinde borsa genel kurulu en geç otuz gün içinde
ilgili yönetim kurulu üyesinin görevden alınması gündemiyle Bakanlıkça
olağanüstü toplantıya çağrılır. Borsanın diğer yönetici ve personeli ise bu
madde hükmüne aykırılığın tespit edildiği tarihten itibaren görevlerinden
istifa etmiş sayılır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Borsa Üyeliği,
İşlem ve Takas Esasları
Borsa
üyeliği
MADDE 20
– (1) İlgili Yönetmelik
çerçevesinde Borsada aracılık yapmaya yetkili olanların Borsa üyeliğine
kabul edilmesinde aranılacak şartlar, üyelik kayıt ve üyelikten kesin ya da
geçici olarak çıkarılma işlemleri ile Borsa üyeliğine ilişkin diğer usul ve
esaslar Borsa yönergeleri ile düzenlenir.
İşlem
esasları
MADDE 21
– (1) Borsada işlemler, borsanın
gözetiminde ve rekabet koşulları altında elektronik ortamda eşleştirme
yöntemiyle yapılır.
(2) Bu Yönetmeliğe ve ilgili mevzuata uygun olarak;
işlem yöntemi, borsa emirleri, türleri, geçerlilik süresi, borsaya
iletilmesi, eşleştirilmesi, kaydedilmesi, takas, fiyatların ilanı, işlem
yapanların sorumlulukları, vadeli işlem sözleşmelerinde aranacak şartlar ve
vadeli işlem sözleşmelerinin alım satımları gibi hususlar ile işlemlere
dair diğer usul ve esaslar Borsa yönergeleri ile düzenlenir.
İşlem
limitleri
MADDE 22
– (1) Borsada hesap, hesap tipi
ve/veya Borsa üyesi bazında, belli bir anda veya sürede toplam olarak
yapılabilecek azami işlem miktarı, yönetim kurulu tarafından belirlenir.
İşlem limitlerini, Borsadaki işlem hacmini gözeterek suni fiyat oluşumuna
yol açmayacak şekilde belirlemek esastır. Bakanlık, gerekli gördüğü durumlarda
işlem limitlerinin yeniden belirlenmesini talep edebilir veya işlem
limitini geçici süreyle re’sen belirleyebilir.
Ödeme ve
teslim esasları ile takas işlemleri
MADDE 23
– (1) Ödeme ve teslimat sürecinin
tamamlanması, temerrüt hali ve giderilmesine ilişkin esaslar Borsa
yönergeleri ile düzenlenir. Alıcı taraf nakdi ödemekle, satıcı taraf
elektronik ürün senedini teslimle yükümlüdür.
(2) Borsa işlemlerinde; alıcı karşısında satıcı,
satıcı karşısında alıcı konumuna geçerek piyasa katılımcılarının hak ve
yükümlülüklerini teminat altına almak ve işlem gören elektronik ürün senedi
ve vadeli işlem sözleşmelerinden kaynaklanan teslim ve ödeme taahhütlerinin
zamanında yerine getirilmesini, nakit ve kıymet transferlerini ve teslim
işlemlerini yürütmek üzere, Borsa bünyesinde bir takas merkezi oluşturulur
veya Borsanın takas işlemlerinden doğan sorumluluğu saklı kalmak kaydıyla
takas hizmetleri konusunda faaliyet gösteren bir kuruluşla anlaşma yapılır.
(3) Borsa dışında bir kurumun takas merkezi olarak
belirlenmesi durumunda, Borsa ile takas kuruluşu arasında her iki kurumun
hak, yükümlülük ve yetkilerinin belirleneceği bir sözleşme yapılır.
Borsada
tescil zorunluluğu
MADDE 24
– (1) Elektronik ürün senetleri ve
vadeli işlem sözleşmelerinin alım satım işlemlerinin Borsada kontrolü ve
tescili zorunludur.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Görev, Yetki ve
Sorumluluklar
Bakanlığın
görev ve yetkileri
MADDE 25
– (1) Borsanın her türlü işlem,
hesap, kayıt ve defterleri Bakanlığın gözetim ve denetimine tabidir.
Bakanlık gerekli gördüğünde bağımsız denetim kuruluşlarına da denetim
yaptırabilir. Borsa organlarında bulunanlar ile Borsa personeli defter,
belge ve kayıtlarını görevli denetim elemanlarına ibraz etmek ve istenen
bilgileri doğru olarak vermek zorundadır.
(2) Bakanlık, Borsanın güven, açıklık ve istikrar
içinde faaliyet göstermesine ilişkin düzenlemeler yapmaya, mevzuata
aykırılık durumunda, kuruluş ve faaliyet şartlarının kaybedilmesi halinde
veya Borsada işlem yapanların haklarının ve kamu menfaatinin korunmasının
gerektiği hallerde ya da olağan dışı menfi gelişmelerde; mevzuata, piyasa
istikrarına ve Borsanın amaç ve ilkelerine uygunluğu sağlamak üzere
uyarmaya, süre vererek eksikliklerin giderilmesini talep etmeye, talimat
vermeye, Borsa organlarında bulunanlar ile Borsa personelinin yetkilerini
kısıtlamaya veya kaldırmaya, diğer her türlü tedbiri almaya, Borsa faaliyetlerini
kısmen veya tamamen durdurmaya, faaliyet iznini askıya almaya veya iptal
etmeye, mahkeme kararıyla yönetimine ve malvarlığına el koymaya ve
tasfiyesini istemeye görevli ve yetkilidir.
Borsanın
görev ve sorumlulukları
MADDE 26
– (1) Borsa, 12 nci maddede
belirtilen faaliyet ilke ve esaslarına, bu Yönetmelik hükümlerine, Borsa
yönergelerine ve ilgili diğer mevzuata uygun olarak faaliyet göstermekle
yükümlüdür.
(2) Borsa işlemlerine ilişkin; alıcı karşısında
satıcı, satıcı karşısında alıcı konumuna geçerek piyasa katılımcılarının
hak ve yükümlülüklerini teminat altına almak, alım satımın tescili, devir
ile bedelinin ödenmesi, takas işlemleri, alıcı ve satıcı ile üçüncü
şahısların haklarının korunması, yükümlülüklerinin yerine getirilmesi,
risklerin takibi, kontrolü ve alım satıma ilişkin diğer hususlar, Borsanın
sorumluluğundadır.
(3) İkinci fıkrada belirtilen işlemlerden doğan
zararlar, takas işlemlerinden doğan rizikolar ile Borsa üyelerinin alım
satım emirlerini mevzuata uygun şekilde yerine getirmemesinden kaynaklanan
zararlar Borsa tarafından oluşturulan borsa garanti fonunca tazmin edilir.
Borsa garanti fonunun oluşturulması, fona katılım, gelirlerinin tahsili,
kullanılması, yönetilmesi ve bununla ilgili diğer usul ve esaslar Borsa
yönergeleri ile düzenlenir.
Organ
üyeleri, borsa üyeleri ile personelin sorumluluğu
MADDE 27
– (1) Borsanın para hükmündeki
evrak, senet ve sair malları aleyhine suç işleyen ve bilanço, zabıtname,
rapor ve diğer çeşitli kâğıt ve defterler üzerinde suç mahiyetinde
değişiklik yapan veya bunları kasten yok eden organ üyeleri ile personel
hakkında Kanunun 76 ncı maddesi hükmü uygulanır.
(2) Borsa tarafından talep edilmesi durumunda,
Borsa üyeleri mali tablo ve raporları Borsaya vermek zorundadır.
ALTINCI BÖLÜM
Mali Hükümler
Borsanın
gelirleri
MADDE 28
– (1) Borsanın gelirleri
şunlardır:
a) Borsa üyelerinden tahsil olunan üyelik kayıt
ücreti,
b) Borsa üyelerinden tahsil olunan yıllık aidatlar,
c) Borsa tescil ücretleri,
ç) Yapılan hizmetler karşılığı alınan ücretler,
d) Menkul, gayrimenkul sermaye iradı, şirket
karları ve döviz gelirleri,
e) Belge ve yayın gelirleri,
f) Bağışlar ve yardımlar,
g) Sair gelirler.
(2) Bu maddede belirtilen gelir kalemlerinin, sair
gelir ve bağışlar dışında kalanların miktar ve oranları ile bunların tahsil
zamanı ve şekilleri yönetim kurulunca belirlenir. Bu gelir kalemlerinden
üyelik kayıt ücreti, yıllık aidat ve borsa tescil ücreti Bakanlık onayı ile
yürürlüğe girer.
Borsa
garanti fonu payı
MADDE 29
– (1) Borsa tarafından;
gerçekleştirilen işlemler üzerinden, Borsa üyesi ve işlem türü esas alınarak
yönetim kurulu tarafından belirlenen ve Bakanlık tarafından onaylanan
miktar veya oranda borsa garanti fonu payı alınır.
Borsa
tescil ücreti
MADDE 30
– (1) Borsa tarafından, elektronik
ürün senedi alım satım değeri üzerinden en çok onbinde beş oranında tescil
ücreti alınır. Tescil ücreti oranı Borsa yönetim kurulu tarafından
belirlenir ve Bakanlık tarafından onaylanır.
Lisanslı
depoculuk tazmin fonu payı
MADDE 31
– (1) Tarım Ürünleri Lisanslı
Depoculuk Kanununun 24 üncü maddesi uyarınca Borsada işlem gören elektronik
ürün senedi alım satımından tahsil edilecek borsa tescil ücretlerinin yüzde
onu ile Borsada işlem gören elektronik ürün senedi alım satım bedelinin
binde yarımı, Borsa veya takas merkezi tarafından aylık olarak lisanslı
depoculuk tazmin fonuna aktarılır.
Bütçe ve
kesin hesap
MADDE 32
– (1) Borsanın bütçe ve kesin
hesabı, yönetim kurulunun teklifi üzerine genel kurulca onaylanır.
Kâr
dağıtımı
MADDE 33
– (1) Yıllık kârın hangi tarihte
ve ne şekilde dağıtılacağı, yönetim kurulunun teklifi üzerine genel kurul
tarafından kararlaştırılır.
YEDİNCİ BÖLÜM
Çeşitli ve Son
Hükümler
Lisanslı
depo işletmeleriyle sözleşme
MADDE 34
– (1) Elektronik ürün senetlerinin
güven içinde ticaretinin ve takibinin yapılabilmesini teminen Borsa ile
lisanslı depo işletmesi arasında sözleşme yapılır. Sözleşmede; elektronik
ürün senetlerinin Borsaya kota ettirilmesi, hareketlerinin kontrol ve
takibi, teyidi, iptali, bilgi akışının düzenli olarak sağlanması, lisanslı
depolardaki ürünlerin gerektiğinde Borsaca incelenmesi ve kontrolü ile
aralarındaki bilgi iletişim sistemine ilişkin hususlar yer alır.
İş
birliği
MADDE 35
– (1) Borsa, ilgili mevzuattan
kaynaklanan bir sınırlama veya engel olmadığı sürece kendisini geliştirmek,
daha iyi hizmet sunmak ve piyasadaki güven ve istikrarı artırmak amacıyla
ticaret borsalarıyla, çalışma konusu farklı diğer borsalarla, yabancı
ülkelerdeki borsalarla, tarım ürünleri piyasasında faaliyet gösteren diğer
kurum ve kuruluşlar ile uluslararası kuruluşlarla teknik hususlar da dahil
çeşitli alanlarda iş birliği yapabilir.
İlgili yönetmelikler
MADDE 36
– (1) Elektronik ürün senetleri ve
vadeli işlem sözleşmelerinin Borsada alım satımına aracılık edilmesine,
aracıların yetkilendirilmesi ile bu yetkinin askıya alınması ve iptaline,
aracıların gözetim ve denetimine ve elektronik ürün senetleri ve vadeli
işlem sözleşmeleri üzerindeki aracılık hizmetlerine dair diğer işlemlere
ilişkin usul ve esaslar Bakanlık ve Sermaye Piyasası Kurulunun birlikte
çıkaracağı yönetmelikle düzenlenir.
(2) Elektronik ürün senetleri ve vadeli işlem
sözleşmelerine ilişkin gerçekleştirilen işlemler üzerindeki gözetim ve
denetim faaliyetleri Bakanlık ve Sermaye Piyasası Kurulunun müştereken
çıkaracağı bir yönetmelikle düzenlenir.
Uygulanacak
diğer hükümler
MADDE 37
– (1) Bu Yönetmelikte hüküm
bulunmayan hallerde, Kanunun, 5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk
Kanununun ve Türk Ticaret Kanununun ilgili hükümleri uygulanır.
Yürürlükten
kaldırılan yönetmelik
MADDE 38
– (1) 9/3/2005 tarihli ve 25750
sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Ürün İhtisas Borsalarının Kuruluş,
İşleyiş ve Denetim Usul ve Esasları Hakkında Genel Yönetmelik yürürlükten
kaldırılmıştır.
Geçiş
hükümleri
GEÇİCİ
MADDE 1 – (1) Kanunun 53 üncü
maddesinin sekizinci fıkrası gereğince Borsa faaliyete geçinceye kadar
elektronik ürün senetlerinin alım satımı konusunda yetkilendirilen ticaret
borsalarının söz konusu yetkileri, Borsanın faaliyet izninin Resmî
Gazete’de ilan edildiği tarihte başkaca bir işleme gerek kalmaksızın sona
erer.
Yürürlük
MADDE 39
– (1) Bu Yönetmelik yayımı
tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 40 –
(1) Bu Yönetmelik hükümlerini
Gümrük ve Ticaret Bakanı yürütür.
|