|
Çevre ve Şehircilik Bakanlığından:
ATIKSU TOPLAMA VE UZAKLAŞTIRMA SİSTEMLERİ
HAKKINDA YÖNETMELİK
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç ve
kapsam
MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı; atıksu toplama ve
uzaklaştırma sistemlerinin planlanması, tasarımı ve projelendirilmesi,
yapımı ve işletilmesine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.
(2) Bu Yönetmelik; halk sağlığı ve güvenliğini,
çevrenin korunmasını, sistemin sürdürülebilir olmasını, içmesuyu
kaynaklarının suyla taşınan kirliliklerden korunmasını esas alarak
kanalizasyon sistemlerinin planlanması, tasarımı ve projelendirilmesi ile
yapımı ve işletilmesine ilişkin usul ve esasları kapsar.
Dayanak
MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, 29/6/2011 tarihli ve 644 sayılı
Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun
Hükmünde Kararnamenin 11 inci maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelikte geçen;
a) Alıcı ortam: Atıksuların deşarj edildiği veya
dolaylı olarak karıştığı her türlü ortamı,
b) Ana kanal: Tüm borularda taşınan atıksuların
toplanmak üzere ana kollektöre iletildiği kanalı,
c) Ana kollektör: Küçük kesitli ana kanallardan
gelen atıksuyun toplandığı büyük kesitli kanalı,
ç) Atıksu: Evsel, endüstriyel ve diğer kullanımlar
sonucunda kirlenmiş veya özellikleri kısmen veya tamamen değişmiş suları,
d) Atıksu altyapı bilgi sistemi: İdarelerce atıksu
sistemi ile ilgili her türlü coğrafi veri ve bilgisinin işlenip,
kaydedilip, saklandığı, sorgulandığında ve istenildiğinde sunulduğu bilgi
sistemlerini,
e) Atıksu altyapı tesisleri: Evsel ve/veya
endüstriyel atıksuları toplayan kanalizasyon sistemi ile atıksuların arıtıldığı
ve alıcı ortama verilmesinin sağlandığı sistem ve tesislerin tamamını,
f) Atıksu toplama havzası: Atıksuların alıcı
ortamlara verilmeden önce, ilgili mühendislik çalışmalarında belirlenen
sınırlar dahilinde toplandıkları alanların tamamını,
g) Bağlantı kanalı: Kaynağından gelen atıksuları
kanalizasyon sistemine ileten, parsel bacası ile atık su kanalı arasında
yer alan, mülk sahibine ait kanalı,
ğ) Bakanlık: Çevre ve Şehircilik Bakanlığını,
h) Basınçlı sistem: Atıksuyun cazibeyle
iletilemediği, emme veya basma prensibine dayalı sistemleri,
ı) Biyokimyasal oksijen ihtiyacı (BOİ): Su veya
atıksudaki organik maddelerin biyokimyasal süreçlerle tam ayrışmaları için
bu işlemi yapan mikroorganizmaların, suyun birim hacmi başına gereksinim
duydukları oksijen miktarını,
i) Boru gömlekleme: Boruları darbelerden korumak ve
boşlukları doldurmak için boruların etrafının uygun malzemelerle
doldurulmasını,
j) Cazibeli sistem: Enerji sarf eden hiçbir ekipman
kullanılmaksızın, suyun veya atıksuyun yer çekimi kuvvetiyle kendiliğinden
iletildiği sistemleri,
k) Çözünmüş oksijen konsantrasyonu: Atıksu içinde
çözünmüş halde bulunan oksijen miktarını,
l) Denetim odası: Borulardaki akımın izlenmesi ve
tıkanma problemlerinin takibi için kurulan odayı veya bölmeyi,
m) Doluluk oranı: Kanal içindeki su derinliğinin
kanal çapına oranını,
n) Fayda maliyet analizi: Proje etkilerini uygun
yöntemlerle karşılaştırmak ve değerlendirmek suretiyle yapılan analizi,
o) Fekal kirlilik: Su kaynaklarının dışkı kaynaklı
kirliliğini,
ö) Fitting: Boru ekleme parçasını,
p) Hava tahliye vanası: Boru hattının dolumu
sırasında büyük miktarlarda havanın tahliyesini, akışkan ile gelen hava
kabarcıklarının tahliyesini ve yüksek miktarda hava akışıyla kilitlenmeye
karşı korumayı sağlayan vanaları,
r) Hidrolik kapasite: Kanalizasyon sisteminin su
taşıma kapasitesini,
s) Hidrolik yarıçap: Bir kanalda ıslak alanın ıslak
çevreye oranını,
ş) Islak hazne: Su seviyesinin sensörlerle takip
edildiği, genellikle yer altındaki bölmeyi,
t) İdare: Teknik altyapı sistemlerinin planlanması,
tasarımı ve projelendirilmesi, yapımı ve işletilmesi ile görevli kurum,
kuruluş ve tüzel kişilikleri,
u) İksalı kazı: Kazı yüzeylerinin ahşap, çelik
pano, palplanş ve benzeri malzemelerle tutulduğu kazıları,
ü) İzolasyon vanası: Sistemin ilk çalışmasında,
kapatılmasında ve çalışma esnasında oluşan hava tahliye ve emiş sorunlarını
ve bu sorunlar sonucu oluşabilecek boru patlamalarını engellemek için
kullanılan vanaları,
v) Jet akım: Yüksek hızlı su akımını,
y) Kanalizasyon sistemi: Ayrık sistemde evsel
ve/veya endüstriyel atıksuları ayrı, yağmur sularını ayrı; bileşik sistemde
ise bütün atıksuları birlikte toplamaya, uzaklaştırmaya ve arıtma
tesislerine iletmeye yarayan birbirleri ile bağlantılı boru ya da kanallardan
oluşan sistemi,
z) Katı madde muhtevası: Atıksuyun içindeki askıda
ve çökelen katı maddelerin toplamını,
aa) Kavitasyon: Sıvı akımındaki basıncın,
buharlaşma basıncı değerinin altına düşmesi ve buhar ceplerinin oluşmaya
başlamasını,
bb) Kontrol bacası: Akımın kontrol edilmesini,
kanallardan gaz tahliyesini, kanalların aerobik koşullarda kalmasını ve
kanallar tıkandığında açılması için yeterli çalışma alanı sağlayan
yapıları,
cc) Kuka: Kanalizasyon sisteminde meydana gelen
tıkanıklıkların yüksek basınçlı suyun itme ve parçalama etkisi prensibiyle
giderilmesini ve tahliye edilebilmesini sağlayan teçhizatı,
çç) Küskülük zemin: Sert ve yumuşak küskülük
zeminler olmak üzere ikiye ayrılan, küskü ile kazının yapılabileceği
zeminleri,
dd) Parsel bacası: Parsel bağlantı kanalının kanalizasyon
sisteminde ana kanala bağlandığı yapıyı,
ee) Pik debi: Yıl içindeki maksimum saatlik debiyi,
ff) Piyezometre çizgisi: Enerji yüksekliklerinin
uçlarını birleştiren enerji çizgisinin V2/2g kadar aşağısından çizilen
çizgiyi,
gg) Pompa istasyonu: Kanalizasyon sisteminde
atıksuyun daha yüksek bir kota transferi için gerekli enerjiyi sağlayan
sistemlerin bulunduğu yapıyı,
ğğ) Pozitif basınçlı sistemler: Atıksuyun kaynaktan
alıcı ortama veya arıtma tesisine, sistemde oluşturulan pozitif basınç ile
iletildiği sistemleri,
hh) Röperleme: Arazi üzerinde tespit edilen bir
noktanın istenildiğinde kolaylıkla bulunabilmesi veya bu noktanın
kaybolması halinde noktanın yeniden tespit edilebilmesi amacıyla noktanın
yakınındaki sabit tesislere olan yatay uzaklıkların ölçülerek bir krokiye
bağlanması işlemini,
ıı) Schmutzdecke tabakası: Mikrobiyal büyümeden
kaynaklanan biyofilm tabakasını,
ii) Sediment: Düşük hızlarda kanal dibine çökelerek
biriken malzemeyi,
jj) Septik koşullar: Oksijensiz ortamı,
kk) Sürtünme kaybı: Boru sistemleri boyunca sıvının
sürtünme sonucu kaybettiği enerjiyi,
ll) Şevli kazı: Çalışma yapılacak alanda kazı
yapılırken, alın düzleminin yatay düzlemle dar açı yapacak şekilde
kazılmasını,
mm) Şütlü baca: Sokak eğimlerinin kanallar için
kabul edilen maksimum eğimlerden daha fazla olması durumunda veya farklı
kotlardan gelen hatların üzerinde düşüler yapılarak istenilen eğimleri elde
etmek için kullanılan bacaları,
nn) Tahliye vanası: Kanaldaki suyu boşaltmak için
kullanılan vanayı,
oo) Tali bağlantı: Genel olarak kapasitesi
bakımından bağlandığı borudan daha az önemde ve büyüklükte olan bağlantıyı,
öö) Tali kanal: Kanalizasyon bağlantı kanalı ile
ana kanallar arasındaki bağlantı borularını,
pp) Tespit kitlesi: Gerek cazibeli, gerekse terfili
hatlarda, boruların hareket etmesini engellemek ve aynı zamanda boruların
üzerindeki dolgu toprağını tutabilmek için boruların zemine sabitlenmesi
amacıyla kullanılan, beton veya başka malzemeden yapılmış blokları,
rr) Vakumlu kanalizasyon sistemi: Atıksuyun
kaynaktan alıcı ortama veya arıtma tesisine, sistemde oluşturulan negatif
basınç ile çekildiği sistemleri,
ss) Yataklama: Kazı toprağının dolgu için
elverişsiz olması durumunda, kanal derinliğinin artırılarak kuru dolgu
malzemesi serilmesi ile boruların yerleştirileceği zeminin hazırlanmasını,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Genel Esaslar ile Güzergah Seçimi ve Kent
Planlamasına İlişkin Esaslar
Genel
esaslar
MADDE 4 – (1) Kanalizasyon sistemlerinin planlanması,
tasarımı ve projelendirilmesi, yapımı ve işletilmesi sürecinde;
a) Çevresel, sosyal ve ekonomik açıdan, sağlık ve
güvenlik riskleri asgari düzeyde olacak şekilde, doğal kaynakların
korunması, sürdürülebilir en iyi sistemin tasarlanarak en uygun şekilde
işletilmesi, bakım ve onarımının sağlanması,
b) Kanalizasyon sisteminin çevre üzerindeki olumsuz
etkilerini en aza indirmek için gerekli tüm tedbirlerin alınması,
c) Atıksu kanalı hidrolik kapasitesinin, su
baskınlarını azami frekanslarla sınırlandıracak düzeyde ve tesis ömrü
boyunca öngörülebilen artışları sağlayacak şekilde seçilmesi; sistemde
arıza riski olan bileşenler varsa, bu bileşenlerin arıza yapması durumunda
gerçekleşebilecek su baskınlarını en aza indirmek ya da ortadan kaldırmak
için gereken önlemlerin alınması,
ç) Kanalizasyon sisteminin, bakım ve onarım
işlemlerinin güvenli ve personel açısından sağlık riski oluşturmadan
yürütülmesini sağlayacak şekilde planlanması, tasarlanması ve inşa edilmesi,
d) Yüzeysel suların ve yeraltı sularının korunması,
e) Kanalizasyon sisteminin istenmeyen kokuları veya
zehirli, patlayıcı ve aşındırıcı gazları engelleyecek şekilde tasarlanması,
inşa edilmesi, bakım ve onarımı sağlanarak işletilmesi,
f) Kanalizasyon sisteminin gürültü ve titreşimi en
aza indirecek şekilde tasarlanması, inşa edilmesi, bakım ve onarımı
sağlanarak işletilmesi,
g) Kanalizasyon sisteminde kullanılan malzeme ve
bunların yapım metotlarının, kaynak israfını en aza indirecek şekilde, bu
bileşenlerin tasarım ömrünü, tekrar kullanımını ve geri dönüşümünün hesaba
katılarak seçilmesi,
ğ) Kanalizasyon sisteminin tasarımı ve işletiminin,
sistemin ömrü boyunca kullanılan enerjiyi en aza indirecek şekilde
yapılması,
h) Kanalizasyon sistemi ve tüm bileşenlerinin, 35
yıllık tasarım ömrünü sağlayacak ve ömrünü tamamladıktan sonra çevre
üzerindeki etkilerini en aza indirecek şekilde tasarlanması, inşa edilmesi,
bakım ve onarımı sağlanarak işletilmesi,
ı) Kanalizasyon sisteminin, atıksuyun kanal
içerisinde katı madde birikimini engelleyecek hızda akması ve en uygun
noktadan tahliye edilmesi için güvenli, ekonomik ve çevresel açıdan uygun
tasarlanması, inşa edilmesi, bakım ve onarımı sağlanarak işletilmesi,
i) Kanalizasyon sisteminin ve yardımcı yapılarının
yapılacak testler kapsamında sızdırmaz olması,
j) Planlama, tasarım ve projelendirme aşamalarında,
kanalizasyon kapasitesinin zamanla artmasına neden olabilecek unsurların
belirlenmesi, yeni bir yapının inşa edilmesi veya uzun vadede
gerçekleştirilecek yapıların kapasiteye olan etkisinin analizinin
yapılması, altyapı sistemlerinin ömrü tamamlanmadan kanalın kapasite
arttırımına gidilmemesi için şehir ve bölge planları ile uyumunun
sağlanması,
k) Kanalizasyon sistemlerinin planlanması
aşamasında ayrık sistemlerin tercih edilmesi,
l) Tesisin işletilmesi, bakım ve rehabilitasyonu
sırasında oluşabilecek muhtemel iş sağlığı ve güvenliği risklerini en aza
indirmek için gerekli tedbirlerin alınması,
m) İşletme aşamasında kanalın performansının
periyodik olarak denetlenmesi ve gerekli iyileştirmelerin yapılması,
esastır.
(2) Atıksu teknik altyapı sistemlerinin
planlanması, tasarımı ve projelendirilmesi ile ilgili teknik esaslar ile bu
tesislere ait tip yol enkesitleri EK-1’de, yapımıyla ilgili teknik esaslar
EK-2’de, işletme ve bakımı ilgili teknik esaslar EK-3’de belirtilen şekilde
uygulanır.
(3) Bu Yönetmelik ve eklerinde yer almayan veya
belirtilmeyen hususlarda, öncelikle TSE standartları yoksa Avrupa Birliği
(EN) standartları geçerlidir.
Güzergah
seçimi
MADDE 5 –
(1) Altyapı ağlarına ilişkin
güzergah planlamasında, iletim hatlarının tescile tabi olmayan kamunun
ortak kullanımına bırakılmış arazilerden ve devletin hüküm ve tasarrufu
altındaki sahipsiz yerlerden geçirilmesine öncelik verilir.
(2) Güzergahın tescile tabi olmayan kamunun ortak
kullanımına bırakılmış arazilerden ve devletin hüküm ve tasarrufu altında
bulunan yerlerden geçirilmesi olanaklı değilse, toplama hatları özel
mülkiyete konu taşınmazlardan da geçirilebilir. Bu durumda, iletim hatlarının
rastladığı taşınmazların mülkiyeti; ilgili mevzuat uyarınca altyapı yatırımı
yapan kurum ve kuruluş tarafından rızai satış, devir, tahsis, kiralama,
irtifak hakkı tesisi veya kamulaştırma yöntemleriyle edinilir.
(3) İrtifak hakkı; 22/11/2001 tarihli ve 4721
sayılı Türk Medeni Kanununa göre rızai mecra irtifakı biçiminde veya dava
yolu ile zorunlu mecra irtifakı biçiminde veya 4/11/1983 tarihli ve 2942
sayılı Kamulaştırma Kanununa göre idari irtifak biçiminde tesis edilebilir.
(4) İrtifak hakkı, toplama hatlarına rastlayan
parsel kesimlerinde altyapı yatırımcısı özel hukuk tüzel kişileri lehine
bağımsız ve sürekli üst hakkı yoluyla da kurulabilir. Bu durumda, toplama
hatlarının geçtiği hak hacimleri tapu kütüğünde taşınmaz olarak tescil
edilir. Toplama hatlarının tescile tabi olmayan yerlere rastlaması
durumunda ise 4721 sayılı Kanun uyarınca bu yerlerin öncelikle hazine adına
tescili, ardından bu alanlardan geçen altyapı tesisi kuruluşlar lehine
bağımsız ve sürekli nitelikte üst hakkı kurulması yoluna gidilebilir.
(5) Arazi ediniminde, kamulaştırma yöntemine en son
aşamada başvurulur. Kamulaştırma maliyetinin azaltılması için yerel
yönetimlerle koordinasyon sağlanır, 3/5/1985 tarihli ve 3194 sayılı İmar
Kanununun 18 inci madde uygulaması yapılarak kamu eline geçmiş alanlardaki
yatırımlara öncelik verilir.
(6) Arazi mülkiyetinin ediniminde veya kullanımında
altyapı yatırımı yapan kurum ve kuruluşun bağlı olduğu mevzuat ile
edinilecek arazinin mülkiyet veya tasarruf sahibi kurum ve kuruluşun bağlı
olduğu mevzuat hükümlerine göre işlem yapılır.
Kent
planlaması ile teknik altyapı planlaması ilişkisine dair esaslar
MADDE 6 – (1) Teknik altyapı planları ile imar planları
birlikte ve koordineli olarak hazırlanır.
(2) Planlama süreci içinde teknik altyapı kapasite
hesapları ve bu doğrultuda önerilmesi gereken teknik donatı alanları;
ilgili kent planının nüfus, ekonomik yapı, sektörel dağılım, sosyal yapı,
yerleşme kimlikleri ve kademeleri bağlamında bütünleşik kurgulanır ve
planlanır.
(3) Kent planlama ve uygulama sürecinde olası
değişiklikler, revizyonlar mutlaka kentsel altyapı sisteminin revizyonu ile
bütünleşik bir süreç içinde ele alınır ve her iki alana ait kararlar
bütünsel bir şekilde yeniden tanımlanır ve uygulama süreçleri gerekli
eşgüdüm sağlanarak yönlendirilir.
(4) Ulaşım aksları/yüzeyleri ve ilgili teknik
altyapı geçiş hatları plan ekleri olarak uygulama imar planları beraberinde
verilir. Uygulama imar planları eki olarak planlama sınırı içinde önerilmiş
olan yol kesitlerinin çözümleri, araç izleri, orta ve yol kenarı refüjler,
bisiklet, yaya yolları ve parklanma şeritleri ile yol kaplama cinsleri
tanımlanır ve ilgili İdareye planla birlikte teslim edilir.
(5) Ulaşım ve teknik altyapı bileşenlerinin
belirleyiciliği ve pek çok kentsel fonksiyonla kesişen ilişkisi 3 boyutlu
planlar olarak da adlandırılan altyapı ve kentsel mekân ilişkilerini
kurgulayan plan belgeleriyle tanımlanır.
a) Yol mekânlarının tasarımında teknik altyapı
tesislerinin gereksinimleri dikkate alınarak teknik altyapı tesisleri her
an ulaşılabilir biçimde tasarlanır.
b) Taşıt ve yaya yolları imar planlarında
boyutlandırılırken bunların altına yerleştirilecek teknik altyapı boyutları
da dikkate alınır.
c) Kanalizasyon tesislerinin yerleştirilmesi için
ekonomik ve yasal zorunluluklar nedeniyle kamusal alanlar kullanılır. Kanal
şebekesinin tesisinde topoğrafik koşullar nedeniyle cadde ve sokakların
planlanmasında zorlayıcı noktaların oluşabileceği hususu dikkate alınır.
ç) Teknik altyapı tesislerinin üstündeki yol, yaya
kaldırımı, bisiklet yolu ve parklanma şeritlerinin kaplamalarının
kolaylıkla sökülebilir ve tekrar kullanılabilir olmasına önem verilir.
(6) Bu Yönetmelik ve eklerinde geçen her türlü
büyük ölçekli harita ve harita bilgilerinin üretimi, sunumu, kullanımı ve
arazide yapılacak jeodezik ölçme çalışmalarına ilişkin konularda 23/6/2005
tarihli ve 2005/9070 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan
Büyük Ölçekli Harita ve Harita Bilgileri Üretim Yönetmeliği geçerlidir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Etüt, Planlama ve Fizibilite Esasları
Genel
esaslar
MADDE 7 – (1) Kanalizasyon projeleri yerel ve gelecekteki
koşullar, hidrolik ve çevresel etkenler ile maliyet dikkate alınarak halk
sağlığı ve güvenliği, iş sağlığı ve güvenliği, yapım, işletme ve bakım
açılarından değerlendirilerek planlanır.
(2) Etüt, planlama ve fizibilite çalışmaları tüm
atıksu toplama havzası için gerçekleştirilir. Planlama aşaması, atıksu
toplama havzasında bugün ve gelecekteki gelişmeler ile ulusal veya yerel
mevzuat ile ilgili İdarelerin havza yönetim planları ve master planları dikkate
alınarak yapılır. Bu amaçla kanalizasyon projelerinin tanzimi;
a) Verilerin temini ve derlenmesi,
b) Etüt ve fizibilite çalışmalarının yapılması,
c) Değerlendirme,
ç) Planlama,
d) Planın geliştirilmesi,
aşamalarından oluşur.
(3) Kanalizasyon sistemlerinin oluşturulmasında,
kanalda yeterli miktar debinin sağlanması, sistemin çevresel ve ekonomik
olarak sürdürülebilir olması, işletme kolaylığı sağlaması ve tüm kontrol
mekanizmalarını kapsaması esastır.
Etüt
MADDE 8 – (1) Etüdün amacına uygun bir veri temini ve
derlemesini yapmak için kanalizasyon sistemi hakkında geçmiş tecrübeler,
vaka raporları ve diğer bilgiler dikkate alınır ve değerlendirilir. Bu
kapsamda; boru tıkanması, kanaldaki çökmeler, yaralanmalı ve ölümcül
riskler, kapalı devre televizyon kayıtları (CCTV) ve görsel veriler, kokuya
bağlı atıksu şikayetleri, hidrolik performans analizleri,
mekanik/elektronik ekipmanın performansı ve akış durumu, kanalın aşırı
yüklenmesi gibi veriler etüt öncesi derlenir. Kanal yenileme çalışmalarında
yapılacak etütte sistemin yaşı, yeri ve tipi, inşasında kullanılan malzeme
ve meteorolojik unsurlar dikkate alınır.
(2) Mevcut altyapı sistemi hakkında verilerin
temini ve derlenmesi kapsamında;
a) Kanalizasyonun yapımında kullanılan malzemenin
imalat yılı, konumu, boyutları, şekli ve türü,
b) Bacaların derinliği ve seviyesi ile birleşim
seviyeleri,
c) Kanalizasyon sistemlerinin birleşim yerlerinin
konumu,
ç) Herhangi bir özel tesisin detaylarını içeren,
tahliye noktaları ve pompa tesisleri gibi yardımcı yapıların düzeni,
d) İlgili İdarelerden alınacak izinler ve yerel
şartlar,
e) Geçmiş işletme, bakım, yapı ve güvenlik
önlemleri,
f) Ticari ve endüstriyel atıksuların cinsi ve
miktarı,
g) Geçmiş hidrolik hesaplamalar ve hidrolik
modeller,
ğ) Geçmiş çevresel etki değerlendirmeleri,
h) Mevcut kanalizasyon durumu,
ı) Alıcı ortam kalitesi ve kullanımı,
i) Yeraltı suyu seviyesi ve akış yönleri ile
hızları,
j) İnfiltrasyon kapasitesi ve zemin koşulları,
k) Yeraltı suyu koruma alanları,
l) Atıksu karakterizasyonu,
m) Öngörülen yeni gelişme alanı veya havza alanı
içindeki yeniden gelişebilecek bölgeler,
hakkında tüm bilgiler toplanır ve derlenir.
(3) Mevcut bilgilerin derlenmesinin ardından,
problemin kapsamı belirlenir ve tüm havza alanının etüdüne yönelik bir
çalışmanın yapılıp yapılmayacağına karar verilir. Bu aşamadan sonra,
hidrolik, çevresel, yapısal ve işletme ile ilgili incelemenin kapsam ve
detayları belirlenir.
(4) Etüt çalışmaları; mevcut altyapı sisteminin
yapısal bütünlüğünü etkileyen unsurlar arasında yer alan çatlaklar,
deformasyon, kaymış bağlantı noktaları, kusurlu bağlantılar, ağaç kökleri,
çökelmiş tortular, yapışmış tortular ve diğer unsurların sebep olduğu
tıkanıklıklar, göçük, baca ve kontrol odalarındaki sorunlar, mekanik hasar
ve kimyasal maddelerin etkisi gibi tüm unsurları içerir.
(5) Etüt ve fizibilite çalışmalarında mevcut
işletme prosedürleri, denetleme programları ve bakım planları tanımlanır ve
belgelenir. Tıkanmalar, pompa istasyonu arızaları, kanalizasyon göçükleri
gibi işletmede kayıtlı olayların sıklığı ve konumu derlenir ve tekrarlayan
önemli işletme problemlerinin sebepleri incelenir.
Planlama
MADDE 9 – (1) Çalışma alanında mevcut ve yeni yapılacak
kanalizasyon sistemlerinin projelendirilmesine yönelik planlama çalışmaları
kapsamında kanalizasyon sistemine ilişkin ekonomik ve teknik
karşılaştırmalar ile işletme kolaylığı göz önünde bulundurularak alternatif
sistemler belirlenir, en yüksek faydayı en düşük maliyetle sağlayacak
projenin seçimi için fayda maliyet analizi uygulanır ve öneri sistem
geliştirilir.
(2) Atıksuyun cazibe ile iletiminin topoğrafik
olarak mümkün olmadığı yerlerde terfi merkezi yerinin seçiminde, jeolojik
durum, kazı miktarı, taşkın durumları göz önünde tutularak ekonomik bir
çözüm seçilir.
(3) Kamulaştırma ve tahsis durumu dikkate alınarak
kanalizasyon sanat yapılarının yerleri ile iletim hatlarının geçişlerine
ilişkin kamulaştırma, tahsis ve geçiş izni durumları araştırılarak mevcut
belgeler rapora eklenir.
(4) Ulaşım imkânları ve beklenen potansiyel
mevsimlik kısıtlamalar göz önünde bulundurularak, etüt kapsamındaki
ünitelere yapım, malzeme nakli, bakım ve işletme amaçlı ulaşım imkânları
araştırılarak gerekmesi halinde servis yolu yapılması veya mevcut yolların
iyileştirilmesine yönelik öneriler yapılır. Yeni yapılacak veya
iyileştirilerek projelendirilecek, yaklaşık servis yolu uzunluğu verilir.
Ulaşım olanaklarının araştırılmasında mevsimlik kısıtlamalar da tetkik
edilerek öneriler geliştirilir.
(5) Etüt kapsamındaki ünitelere gerekmesi halinde
enerji temin noktalarının nitelikleri, enerjinin temin şekli ve sisteme
olan uzaklıkları ve güzergâh özellikleri belirlenir.
(6) Proje kapsamındaki tesislerin yapılacağı
alanların zemin özellikleri, araştırma çukurları, gerekiyorsa sondaj kuyusu
açılmak suretiyle ve/veya gözlemsel olarak belirlenir. Proje aşamasında
yapılması gereken zemin çalışmaları ile ilgili öneriler getirilir. Proje
sahasında daha önce gerçekleştirilmiş zemin çalışmaları var ise bunlarla
ilgili sonuçlar aktarılır.
Fizibilite
ve değerlendirme
MADDE 10
– (1) Teknik yönden en uygun
sistemi seçmek için; atıksu debisi, toplama verimi, yasal açıdan uygunluk,
sistemde kullanılacak malzemenin niteliği, yapım ve işletme kolaylığı,
kamulaştırma, geçiş hakları, enerji temin ve zemin koşulları, sistemin
sürdürülebilirliği ve benzeri kriterler göz önüne alınarak teknik
değerlendirmeler yapılır.
(2) Ekonomik değerlendirme kapsamında, tesislerin
tahmini ilk yatırım maliyetleri ve işletme giderleri ile tesisin
gerçekleştirilmesinden sonra elde edilecek gelirler ayrı ayrı hesaplanır ve
yıllara göre dağılımı tablo halinde verilir. Sistemin kademeli olarak
yapımı planlanıyorsa bu durum ekonomik değerlendirmede dikkate alınır.
(3) Kanalizasyon hizmetlerinin sunumunda ilgili
kurumun mevcut kurumsal yapısı, tabi olduğu mevzuat, özel sektör katılım
durumu değerlendirilerek iyileştirme önerileri geliştirilir. Bu amaçla bir
organizasyon şeması oluşturularak, personel sayıları ve görevleri
tanımlanır. Yerel yönetimlerin mevcut kapasitelerinin ve yeteneklerinin
değerlendirilmesi ve kurumsal düzenin güçlendirilmesi amacı ile kurumsal
yapılanmayla ilgili öneriler geliştirilir.
(4) Endüstriyel atıksuyun kaynakları, izin verilen
konsantrasyonların ve deşarjların aşılıp aşılmadığının denetimi, deşarj
limitleri ve şartların ihlali gibi unsurlar da dikkate alınarak, uygun
proseslerle arıtıldıktan sonra alıcı ortama verilmesi ve uzaktan izleme
sistemi ile tesislerin sürekli izlenmesi sağlanır.
(5) Endüstriyel atıksu kaynaklarının konumları ve
kirlenmiş yüzeysel su kaynakları ile atıksuyun türü, kalitesi, miktarı ve
potansiyel zararları belirlenir.
(6) Altyapı sisteminin hidrolik açıdan teknik
olarak değerlendirilmesi kapsamında; atıksu debisindeki salınımlar, sızma
debisi, bacalardaki boşluklardan geçerken oluşan sızma debisi ve yanlış
bağlantı noktalarında oluşan sızma debisi dikkate alınır.
(7) Altyapı sisteminin yapısal açıdan etüdünde,
mevcut altyapının yaşı ve konumu, boru yataklaması ve çevresini içeren
jeoteknik veriler ile mevcut yapıların yapısal durumu, gürültü, koku, kötü
görüntü ve muhtemel toprak kirliliği gibi diğer çevresel faktörler göz
önünde bulundurulur.
(8) Değerlendirme kapsamında kanalizasyon
sistemlerinin yapısal durumu incelenirken, iş sağlığı ve güvenliği ile
ilgili prensiplere riayet edilir.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Kanalizasyon Sistemlerinin Tasarımı ve
Projelendirilmesine İlişkin Esaslar
Genel
esaslar
MADDE 11
– (1) Atıksu toplama ve
uzaklaştırma sistemleri, alıcı ortam ve atıksu arıtma tesisi üzerindeki etkileri
de dahil olmak üzere kanalizasyon sisteminin güzergahı, terfi istasyonunun
yeri ve diğer bileşenler belirlenerek sağlık ve güvenlik riski oluşturmayacak
şekilde aşağıdaki hususlar dikkate alınarak tasarlanır ve projelendirilir:
a) Atıksu toplama ve uzaklaştırma sistemlerinden
kaynaklanan kirliliğin kontrolü, çevre mevzuatına uygun olarak sağlanır.
Dikkate alınan etkilerin hem kısa hem de uzun vadeli sonuçları göz önünde
bulundurulur.
b) Koku emisyonlarını en aza indirebilmek amacıyla
sistem, içerisinden yeterince hava geçişine izin verecek şekilde
tasarlanır.
c) Sistem, inşa, işletme ve bakım aşamalarında
yardımcı yapılar ve diğer altyapı sistemleri (telekomünikasyon, elektrik,
doğalgaz, içme suyu şebekesi) için tehlike arz etmeyecek veya etkilemeyecek
şekilde tasarlanır.
ç) Sistemdeki borular, mümkün olduğunca zeminin
doğal eğimleri takip edecek şekilde, ekonomik olarak mümkünse cazibeli
şekilde tasarlanır. Kanal tabanlarında katı madde birikimini önlemek için
yeterli eğim verilir. Yol seçiminde, mevcut alt yapı sistemlerini
etkileyecek rotalardan kaçınılır. Yön değişikliği zorunluluğunda ise hattın
doğrusallığının bozulduğu noktada ilave baca yerleştirilerek hatta
doğrusallık kazandırılır.
d) Arazi durumuna göre atıksuyu pompalamak için bir
veya daha fazla pompa istasyonu kullanılabilir. Bu durum, uzun vadeli
enerji ihtiyacı göz önünde bulundurularak değerlendirilir.
e) Hidrolik tasarımda kanallarda sürekli akış
sağlayacak sürdürülebilir bir sistem tasarlamak esastır. Sistemin hidrolik
tasarımı, aşağıdaki hususlar dikkate alınarak EK-1’de yer alan kriterlere
göre yapılır:
1) Atıksu toplama ve uzaklaştırma sistemlerinin
hidrolik kapasitesi belirlenirken evsel atıksu debileri ve izinli
ticari/endüstriyel atıksu debileri göz önünde bulundurulur.
2) Tasarım debileri EK-1’e göre belirlenir.
3) Boruların hidrolik kapasiteleri EK-1’e göre
hesaplanır.
4) Cazibeli sistemlerde aşırı yüklere müsade
edilmez.
f) Yangın söndürmek için kullanılan ve yüksek
miktarda zararlı kirleticiler içeren suyun kanallara sızması veya
dökülmesine karşı uygun tedbirler alınır.
g) Borular, yeraltı suyuna sızıntı olmasını
engelleyecek şekilde tasarlanır.
ğ) Tasarımda, hidrojen sülfür ve metan gibi zararlı
gazların oluşumunu ve etkilerini en aza indirmek için gerekli tedbirler
alınır.
h) İçme suyuna kanalizasyon sızıntılarının
olabileceği ihtimaline karşılık; içme suyu hatları döşenirken daima yatayda
ve düşeyde kanalizasyon borularından uzak döşenir.
ı) Bacalar ve denetim odaları, bu yapıları
kullanması gereken personelin ulaşabileceği noktalara konulur. Bunların
tasarımında özellikle muhtemel acil durumlar göz önünde bulundurulur.
Birden fazla altyapı sistemine hizmet eden kanallar, tamir için erişime
olanak sağlanacak şekilde yerleştirilir.
i) Ön projede belirlenen kazı derinlikleri tasarım
aşamasında kesinleştirilir. Kesin kazı derinlikleri belirlenirken zemin
özellikleri, taşma riskleri, yeraltı su seviyesi, diğer altyapı
hizmetlerine yakınlık, ağaçlara ve diğer köklü bitkilere yakınlık, donma
riski ve asgari örtü kalınlığı göz önünde bulundurulur.
(2) Sistemin yapısal tasarımı, gürültü ve
titreşimin önlenmesi, malzemelerin sürdürülebilir kullanımı, yapısal
bütünlük ve tasarım ömrü, komşu yapıların güvenliği gibi sistemin işlevleri
ile ilgili bütün şartları sağlayacak şekilde yapılır. Tasarımda, yapıya
zarar verebilecek bütün yükler, su sızdırmazlığı, flotasyonun engellenmesi,
toprağın taşıma kapasitesi, toprağın kimyasal yapısının kullanılan
malzemeler üzerindeki etkileri, atıksuyun kullanılan malzemeler üzerindeki
aşındırıcı etkisi dikkate alınır.
(3) Malzeme seçiminde atıksuyun kimyasal içeriği,
atıksuda hidrojen sülfür bulunması veya oluşma ihtimali, atıksu içerisinde
taşınan sedimentin aşındırıcı özelliği, yeraltı suyunun kimyasal içeriği,
toprağın fiziksel özellikleri ve inşa esnasında açığa çıkabilecek olan
kimyasalların çevresel etkileri göz önünde bulundurulur.
Projelendirme
için gerekli olan bilgiler
MADDE 12
– (1) İlgili mevzuatta belirtilen
hususlara uygun olarak proje alanı civarındaki bütün alıcı ortamlar akarsu,
göl ve deniz suları incelenerek kaydedilir.
(2) Projeden yararlanması gereken endüstri, liman,
istasyon, askeri ve turistik ve benzeri tesislerin mevcut ve gelecekteki su
tüketim durumları ile bunların nüfus hareketleri araştırılır.
(3) Şebeke taslak planlarının; halihazır haritaya,
imar planına ve mevcut son duruma uyup uymadığı, bütün yerleşimler ile
sokak ve değişiklikleri, gecekondu önleme bölgeleri, toplu konut ve sanayi
siteleri ile afet yerleşim sahalarını kapsayıp kapsamadığı, belediye
sınırları içinde mevcut başka yerleşim yerlerini kapsayıp kapsamadığı
araştırılır.
(4) 1/25.000 ölçekli plan, imar planı, halihazır
harita, belediye ve mücavir alan sınırlarını içerecek biçimde hazırlanır.
İmar planının bulunmaması halinde, yapılmakta olup olmadığı, yapılıyorsa,
hangi aşamada olduğuna ilişkin bilgi ve belgeler temin edilir.
(5) İmar planı ile halihazırdaki yerleşim
karşılaştırılarak, 1. ve 2. kademe olarak projelendirilecek hatlar belirlenir.
(6) Terfi merkezi, arıtma tesisleri ve kollektör
hatları ve saire yerlerin kamulaştırılmasının veya irtifak hakkı tesis
edilmesinin zorunlu olması halinde; bunların yaklaşık bedellerine yer
verilir.
(7) Kum, çakıl, taş ocakları ile kireç, tuğla
çimento, kiremit ve benzeri ana malzemenin temin edileceği yer ve nakliye
mesafeleri belirlenir.
(8) Mevcut kanalizasyon tesisleri ile projelendirilecek
kanalizasyon tesislerini etkileyebilecek mevcut veya planlanan diğer
tesislere ilişkin bilgi ve belgeler temin edilir.
Proje
etap çalışmaları
MADDE 13
– (1) Proje raporları ve jeoteknik
çalışmalarda yerleşimlerin ihtiyaç duyduğu her türlü tesisi öngören bir
kanalizasyon sisteminin şebeke projeleri ile ilgili mühendislik hizmetleri
aşağıda belirtilen sıra ve esaslara göre yapılır:
a) 1/1000 ölçekli halihazır haritalar ile 1/1000
ölçekli imar planları temin edilir. Harita ve imar planlarında yeni ilavelerin,
imar tadilatlarının olup olmadığı araştırılır, varsa yeni ilave harita ve
imar planları ile imar planı tadilatları da dikkate alınır.
b) Projeler, yerleşimin kısa (yaklaşık 10 yıl),
orta (yaklaşık 20 yıl) ve uzun (yaklaşık 35 yıl) süredeki ihtiyaçları göz
önünde bulundurularak hazırlanır.
c) Gelecekteki nüfus projeksiyonları, su
kullanımlarının tespiti ile proje kriterleri EK-1’e göre belirlenir.
ç) Özel sarfiyat veren ve verecek olan tesisler
atık su kapasiteleri ile birlikte EK-1’e göre belirlenir.
d) Atıksuların problem oluşturduğu bölgeler tespit
edilerek, proje kriterleri ve güzergahları belirlenir.
e) Mevcut altyapı tesisleri ile ilgili projeler
temin edilir. Projenin olmaması halinde mevcut tesislerin geçtiği tahmin
edilen sokaklar tespit edilir ve mevcut altyapı tesisleri tip ve
derinlikleri belirlenir.
f) Mevcut altyapı tesislerinin birbirleri ile olan
durumları da dikkate alınarak mevcut kanalizasyon tesislerinden ileride de
yararlanılacağı düşünülerek projeye işlenir.
g) Atıksu sisteminin iskeletinin belirlenmesi için
alternatif mukayeseler ile birlikte gerekli ön çalışmalar yapılır.
ğ) Proje kapsamına giren birimlerin yapılabilirliği
gösterilerek ve bu birimlerin en uygun birleşimini belirleyebilmek için her
türlü seçenek maliyetlerinin yeter doğrulukta tahmin edilmesi suretiyle
maliyet hesaplarına dayalı inşaat sırası ve kademeli uygulamalar önerilir.
h) Proje etap çalışmaları ile paralel yürütülecek
olan jeoteknik çalışmalar kademelendirilerek yapılır.
ı) Jeoteknik çalışmalarla elde edilen veriler
1/1000 ve 1/5000 ölçekli imar planları üzerine aktarılır.
i) Proje raporları, üçüncü bölümde yer alan etüt ve
araştırmalar yapılarak hazırlanır. Bu rapor; mevcut tesislerin durumu,
şebeke ve arıtma sistemleri, tespit edilen kollektör güzergahı, terfi
tesisleri ve benzeri yapım yerleri, kum, çakıl, taş ocakları ve bunların
tesise ortalama mesafelerini içerir.
j) Projelendirmesi yapılan yerleşimin harita ve
imar planı değişikliği ve ekleriyle şebeke taslağının son duruma uyup
uymadığı, taslağın kapsamadığı başka yerleşimlerin olup olmadığı, boru
geçirilmesi gereken sokakların dışında kalan yerler, imar planında olan
açılmamış ve ilk kademede boru döşenmeyecek olan sokaklar, ilk kademede
boru döşenecek olan mevcut sokaklar, gelecekte yerleşime açılacak gelişme
alanları, kollektör hatları ve arıtma tesisi yerlerinde kamulaştırma durumu
ve yaklaşık bedelleri tespit edilir.
k) Atıksu arıtma tesisi ve/veya derin deniz deşarjı
ile ilgili olarak nüfus, debi, kirlilik yükleri hesaplanır, endüstriyel
tesisler de incelenir. İstenen çıkış suyu kalitesi, deşarj yeri ve havzası
alıcı ortam özellikleri, arazi ihtiyacı, inşaat ve işletme maliyetleri göz
önüne alınarak uygulanabilir teknolojiye sahip atıksu arıtma ve/veya derin
deniz deşarjı tipi seçilir.
(2) Arazi ve Jeoteknik Çalışmalar:
a) Harita ölçmeleri yapılarak kollektör hatlarında
gerekmesi durumunda şeritvari harita ve terfi merkezleri ile atıksu arıtma
tesisi ve/veya derin deniz deşarjı batimetrik haritalar sahasının yeterli
büyüklükte 1/500 ölçekli plankoteleri çıkarılır. Bunlara dayalı olarak
saptanan kollektör hatları güzergahı ve baca yapım yerleri araziye uygulanır.
GNSS, yersel kutupsal, lazer tarama, nivelman ve diğer uygulamalardan uygun
olan bir alım yöntemi ile boyuna kesitler çıkarılır. Bu Yönetmeliğe uygun
röperleme yapılır ve planda gösterilir. Şebekeye ait ek harita hazırlanır.
b) Jeoteknik çalışmalar; saha çalışmaları,
laboratuvar çalışmaları ve büro çalışmaları aşamaları ile yürütülür.
c) Araştırma çukuru ve sondajlarına ait loglar ile
kot ve koordinat değerleri, laboratuvar çalışmalarına ait test sonuçları,
proje alanı kapsamındaki zeminlere ait 1/5000 ölçekli zemin haritaları,
araştırma çukur-sondaj lokasyonları planı ile idealize zemin profilleri,
proje alanındaki hidrojeolojik şartların yansıtıldığı (yeraltı su seviyesi
derinliğinin, eş yeraltı su derinlik eğrileri ile gösterildiği) zemin
hidrojeolojik haritalarına yer verilir.
ç) Tasarımda bölgedeki topografik ve jeolojik
koşullara dikkat edilir. Derin açık kazı ve/veya kazısız inşa seçenekleri
düşünülüyorsa tesviye eğrileri ile birlikte yeterli jeolojik veya jeoteknik
araştırma verisi kullanılır.
d) Güzergah seçimi ve inşa yöntemlerinin
kesinleştirilmesi aşamasında zemin özellikleri ile ilgili detaylı analiz
sonuçları kullanılır.
e) Proje alanında daha önce değişik kurumlarca
yapılmış tüm topoğrafik, jeolojik ve geoteknik zemin çalışmaları
derlenerek; bölgesel jeolojik birimler ve yersel jeolojik yapının
belirlendiği zemin ön etüd çalışmaları yapılır. Devamında projede yer alan
tesislerin ve şebekenin yer alacağı jeolojik birimlerin geoteknik
özelliklerinin belirlenmesi ve tasarımına yönelik hesapların gerçekleşmesi
amacıyla; proje alanının jeolojik gözlemlerinin yapılması, araştırma
çukurlarının ve/veya sondaj kuyularının açılması ve buralardan alınan suyun
betona etkisini belirlemek ve gerekirse önlem almak için, yerinde deneyler
ve zemin örnekleme çalışmaları yapılır.
f) Yeraltı su seviyeleri belirlenirken mevsimsel
değişiklikler dikkate alınır. Yeraltı su seviyeleri ile ilgili altyapı
sisteminin bütünlüğüne zarar verebilecek hususlara ilişkin bilgi toplanır
ve değerlendirilir.
(3) Proje Çözüm Çalışmaları:
a) Proje raporundan sonra meydana gelecek
değişiklikler ile projenin, şebeke, toplayıcılar, ana toplayıcılar,
kollektör projeleri ve sisteme entegre edilecek mevcut hatların tahkiki ile
varsa terfi hattı ve terfi merkezi hidrolik hesapları ile terfi yeri mimari
projeleri verilir.
b) Jeoteknik Çalışmalar kapsamında;
1) Kanalizasyon borularının hendek içinde
yerleştirilme şekilleri, geri dolgu işlemleri, boruların gömleklenmesi ve
yataklanması tipleri ile gerekli olabilecek zemin iyileştirme analizleri
EK-2’ye göre belirlenir.
2) Tüm proje alanı kapsamında iksalı ve şevli
kazının gerçekleştirilebileceği alanları gösteren iksa sistemleri
haritaları oluşturularak, zemin jeoteknik parametrelerine bağlı, değişik
tipte iksa sistemlerinin uygulanabileceği hatlar belirlenir.
3) Uygulanabilecek her türlü zemin iyileştirme
yöntemleri ile bu yöntemler için en güvenli, ekonomik ve teknik
uygulanabilir alternatif gerekli mukayeseler yapılarak belirlenir.
4) Kanalizasyon sisteminin ağır yapılarının temel
tasarımlarına yönelik olarak sıvılaşma analizi, zemin oturma-şişme
özelliklerinin belirlenmesi ve zemin emniyet gerilmesi değerleri bulunarak,
en uygun temel tipi belirlenir.
5) Proje alanı kapsamında geçerli olacak kazı sınıf
değerleri, kazı sınıf tabloları oluşturularak belirlenir.
c) Atıksuyun, arıtma ve/veya derin deniz deşarjı
ile uzaklaştırılması halinde, arıtma ünitelerinin yerleri belirlenir,
birinci ve ikinci kademe üniteleri boyutlandırılır, 1/500 ölçekli plankote
üzerinde gösterilir. Arıtma tesisi karakteristik cetveli ve/veya derin
deniz deşarjı boyuna kesiti, hendek kesitleri ile difüzör ve seyrelme
hesapları verilir. Deniz deşarjı için temin edilecek batimetrik deniz
haritalarından yararlanılarak deşarj borusu cinsleri ile yaklaşık boru çapı
ve boyu, teorik deşarj standartlarına göre tespit edilir.
ç) Şebeke planlarında koordinat ve pafta grid
değerleri ve varsa gecekondu önleme bölgeleri ile küçük sanayi siteleri
hudutları proje üzerinde ayrı ayrı notasyonlarla gösterilir.
(4) Detay Proje Çalışmaları:
a) Tüm detay projelerde; terfi merkezi onaylı
plankoteleri ile betonarme statik, elektrik, sıhhi tesisat, havalandırma
tesisatı hesaplarının, dere, karayolu, köprü geçişi mevcut altyapı
tesisleri ile kesişme detay projeleri, gerekmesi halinde yataklama
projeleri, temel ıslah projeleri, 1000 mm ve daha büyük çaplı borulara ait
dönüş ve birleşim bacaları hesap ve projeleri ile özel sanat yapıları
projelerine yer verilir.
b) Atıksu toplama ve uzaklaştırma sistemlerinin
hidrolik tasarımına ilişkin bilgiler EK-1’de yer almaktadır. Atıksu toplama
ve uzaklaştırma sistemlerine gelen atıksu debileri nüfus ve kişi başına
tüketilen su miktarına bakılarak belirlenir.
1) Yeni gelişim alanlarından kaynaklanan ve/veya
mevcut gelişme alanlarından gelen yükler planlama süresinde göz önünde
bulundurulur.
2) Kişi başına evsel amaçlı su tüketim miktarları
EK-1’e göre belirlenir.
3) Endüstriyel ve/veya ticari su kullanımı varsa,
bunlardan kaynaklanan atıksu miktarları evsel atıksu debilerine eklenir.
4) Pik debilerin seçiminde EK-1’de yer alan yöntem
kullanılır.
c) Boru hatları belirlenen tasarım debisini
taşıyacak, katı madde birikimini engelleyecek, tıkanma risklerini azaltacak
ve bakım işlerini kolaylaştıracak şekilde tasarlanır. Borularda hidrolik
hesaplar ve yük kayıpları için EK-1’de yer alan denklemler kullanılır. Yük
kayıpları hesaplanırken, tortuların engellenemediği yerlerde azalan kesit
alanı dikkate alınır.
ç) Eğimlerin yüksek olduğu yerlerde hava sıkışması
ve etkileri, hidrojen sülfür emisyonları, erozyon etkileri, hidrolik
sıçramalar ve çalışanlar için iş güvenliği tedbirleri göz önünde bulundurulur.
Böyle durumlarda şütlü bacalar kullanılarak statik yük kontrollü bir
şekilde azaltılır.
d) Cazibeli deşarjın yapılacağı yerlerde deşarj
kanalının taban kotu serbest düşmeye imkan sağlayacak şekilde, alıcı
noktadaki en yüksek su seviyesinden daha yukarıda olacak şekilde
tasarlanır. Bunun mümkün olmaması durumunda çekvalf kullanılır.
e) Aşırı derinliklerden kaçınmak ve atıksu toplanan
bölgedeki düşük kotlu alanlarda taşma riskini önlemek amacıyla veya ters
sifon yapılması mümkün olmayan uçurum, akarsu yatağı veya demiryolu gibi
yerlerle atıksu arıtma tesisine cazibeli deşarjın mümkün olmadığı durumlarda
atıksuyun pompalanması için bir pompa tesisi düşünülür. Terfi üniteleri
projeleri EK-1’de belirtilen hususlar dikkate alınarak yapılır.
f) Pompa istasyonu kullanılmasının gerekli olduğu
durumlarda, tüm maliyetler göz önünde bulundurularak en uygun pompa
istasyonu sayısı ve yerleri belirlenir.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Kanalizasyon Sistemlerinin Yapımına İlişkin Esaslar
Genel
esaslar
MADDE 14
– (1) Kanalizasyon sistemleri,
tasarımına uygun olarak inşa edilir. Yeni sistemlerin inşaası veya mevcut
sistemlerin yenilenmesi için bu maddedeki şartlar uygulanır.
a) Yapım aşamasında;
1) Her türlü sağlık ve güvenlik tedbirleri
alınarak, çalışan personelin ve diğer insanların güvenliğinin sağlanması,
2) Özellikle yapım esnasında mevcut altyapı
sistemlerinin etkilenmemesi için en uygun zamanlama ve sıralamanın
yapılması,
3) Kısmi olarak tamamlanmış sistemlerde veya mevcut
sistemlerin rehabilitasyonu sırasında mevcut debilerin yönetimi,
hususları dikkate alınır.
b) Yeni sistemin yapımında, boru hatları ilgili
standartlara uygun olarak inşa edilir. Mevcut sistemin rehabilitasyonunda,
boru hatları ilgili montaj kılavuzuna uygun olarak inşa edilir. Her iki
durumda da;
1) Boru hatlarının geometrisi,
2) Akış performansı,
3) Sızdırmazlık,
4) Gömme yoluyla boru hattına topraktan gelen uygun
yükün transferi,
5) Uygun yataklama ve dolgu,
hususları dikkate alınır.
c) Kanalizasyon sistemleri veya diğer hizmetler
için kazı işlemi uygulandığında boruların sağlamlığından emin olunur.
ç) İnşaatın tasarıma uygun olarak yapıldığını teyit
etmek için test çalışmaları yapılır.
d) Muayene bacaları gibi yardımcı yapıların boru
veya boru hatlarıyla olan bağlantılarının doğru yapıldığından emin olunur.
Her durumda;
1) Geometri,
2) Akış performansı,
3) Sızdırmazlık,
4) Uygun örtü malzeme ve kalınlığı,
hususları dikkate alınır.
Muayene
çukurları
MADDE 15
– (1) Kazıya başlamadan önce;
öngörülen güzergâhın tahkiki mahiyetinde muayene çukurları yapı denetim
personelinin talimatı üzerine açılır ve öngörülen güzergâhta bir değişiklik
gerekip gerekmediğine karar verilir. Muayene çukurları, 20 m ara ile
güzergâh aksına dik istikamette kazılır. Muayene çukuru ebatları aşağıda
verildiği gibi olur:
a) En: Hendek genişliği,
b) Boy: Hendek genişliği + 1,00 m,
c) Derinlik: Hendek genişliği + 0,50 m.
(2) Kazı işlemi yapılacak güzergahtaki tüm muayene
çukurlarının açılmasını müteakiben altyapılardan standartlara uygun
mesafede geçecek şekilde güzergah tespiti EK-2’ye göre yapılır.
(3) Tüm asfalt yüzeylerde yapılacak çalışmalarda
asfalt yüzey çift taraflı derz kesme makinesi ile kesilerek, kırıcı ile
kırıldıktan sonra kazısı yapılır.
(4) Bilumum harçsız yapılan yüzey kaplamalar mümkün
mertebe hasar verilmeden yerinden sökülerek, yeniden kullanılmak üzere,
uygun şekilde istiflenerek koruma altında tutulur. Gerek yerinden
çıkartılırken, gerek muhafaza edilirken ve gerekse iş sonu yüzey kaplama
yapılırken hasar gören kaplama elemanları yeniden temin edilir.
(5) Borular konulduktan sonra dolgu malzemesi ve
kırmataş-dolgu EK-2’de belirtildiği gibi doldurularak sıkıştırılır.
(6) Kanalizasyon sisteminin yapımında;
a) Kanalizasyon yapımına engel hususlar, yeraltı
tesisleri, kanalizasyon yapımı iş sırası, dinamitle kaya patlatılması,
güvenlik önlemleri, yolların kapatılması, yol işleri ile yol ve kaldırım
kaplama malzemelerine ait teknik detaylara,
b) Bileşenlerin taşınması ve depolanması, yükleme
ve boşaltma, depolama işleri, şantiye içi taşıma işleri, hendek dolgu ve
çalışma mesafeleri, hendek şev ve eğimleri ve boru hendeklerinin güvenliği
ile ilgili hususlara,
c) Hendek taban genişlikleri, boru yataklama, boru
başı hendekleri, montaj, bağlantılar, baca kapakları, merdivenler, contalar
ve basınç testleri ile ilgili teknik detaylara,
ç) İnşaatı biten ve işletmeye alınan boru
hatlarının, işletmede kullanmak amacı ile yapıldığı şekli yansıtacak
şekilde işletme projesi hazırlanması, muayene bacalarının belirtilen
koordinat sistemindeki (x, y, z) koordinatlarının hesabı ile ilgili hususlara,
d) İşletme projelerinde bütün muayene bacalarının,
parsel bacalarının, vantuz, tahliye yerlerinin, sifon yapıları ile dere
geçiş yerleri, terfi merkezi giriş-çıkış noktaları, fosseptik yapılarının
giriş çıkış noktaları, terfi hatlarının her 100 m de bir kazık noktalarının
yer kontrol noktaları ile ilgili detaylara,
dikkat edilir.
(7) Boru hattının bir binanın temeline yakın olduğu
yerlerde, binanın boruya muhtemel etkisi dikkate alınır. Temellerin
zayıflamaması veya zarar görmemesini sağlamak için önlem alınır.
Boruların
yataklanması
MADDE 16
– (1) Kazı toprağı dolguya
elverişli bulunursa, yataklamaya gerek kalmadan borular doğrudan kanal
tabanına yerleştirilir.
(2) Kazı toprağı dolguya elverişli değilse, kanal
derinliği arttırılır ve ihtiyaca göre jeotekstil, elek üstü iri çakıl/kırmataş,
betonarme yataklama veya bunların kombinasyonu olan malzemelerle sıkıştırma
yapılarak zemin iyileştirmesi/yataklama yapılır.
(3) Açılan kanalda su mevcutsa, su tamamen
boşaltılır ve sonrasında yataklama yapılır. Yataklama kalınlığı, EK-2’de
yer alan ölçülerde yapılır ve sonrasında borular yatak üzerine
yerleştirilir.
Boruların
gömleklenmesi ve sıkıştırma
MADDE 17
– (1) Yan dolgu işleminde borular
döşenip birleştirme işlemleri yapıldıktan sonra, borunun her iki yanına 30
cm yüksekliğinde dolgu malzemesi dökülür ve hafif çalışan kompaktör ile %95
mukavemet sağlanıncaya kadar sıkıştırılır.
(2) Yan dolgu yapılırken, boru ile kanal duvarı
arasında, kompaktör rahat çalışacak şekilde boşluk bırakılır.
(3) Yan dolgu, zemin dolgusundan itibaren her 30
cm’de bir, birinci fıkrada belirtildiği gibi sıkıştırılır. Bu işlem aynı
malzeme ile boru üstünü minimum 30 cm geçinceye kadar tekrarlanır, boru
üzeri 30 cm geçtikten sonra dolgu işlemi tamamlanır.
(4) Sıkıştırma derecesi statik hesaplamalara uygun
olacak şekilde ve minimum % 92-%95 oranları arasında olur.
(5) Boru üzeri, minimum 30 cm dolgu malzemesi ile
örtülüp gerekli sıkıştırma yapıldıktan sonra, üzeri yolun kaplamasına uygun
olan bir üst dolgu malzemesi ile doldurulur ve sıkıştırma işlemi yapılarak
imalat tamamlanır.
(6) Üst dolgu malzemesi kanala dökülürken boru
hattının yer değiştirmesine sebebiyet vermemesi için, az miktarlarda
dökülür ve stabilite emniyeti için sıkıştırma, yukarıda belirtilen şartlara
uygun yapılır.
(7) Üst dolgu sıkıştırma işlemi, borular
döşendikten ve üst dolgu yüksekliği, boru üzerinden 1 m’yi geçtikten sonra
başlayabilir. Üst dolgu yüksekliği, boru üzerinden 1 m’yi geçmeden ağır iş
makineleri ve sıkıştırma araçları boru üzerinde yürütülmez.
(8) Sıkıştırma işlemleri mutlaka kompaktör veya
hafif silindirler vasıtası ile yapılır, tokmakla sıkıştırma yapılmaz.
Kanal
dolgu malzemesi
MADDE 18
– (1) Kanal dolgusunda
kullanılacak malzemenin, nem muhtevası maksimum %20 ve dane çapı en fazla
11 mm olabilir; malzeme sıkıştırmaya elverişli ve boruların sıkıştırma
esnasında zarar görmesini engelleyecek şekilde dayanıklı ve yeterli taşıma
kabiliyetine sahip olur.
(2) Donmuş malzemeler ve boruya zarar verebilecek
keskin köşeli sivri uçlu taşlar ve saire dolgu malzemesi olarak
kullanılamaz.
ALTINCI BÖLÜM
Kanalizasyon Sistemlerinin İşletme ve Bakımına
İlişkin Esaslar
İşletme
ve bakım
MADDE 19
– (1) Kanalizasyon sistemleri
insanların sisteme girebildiği ve giremediği durumlarda karşılaşılan
işlevsel sorunların ve yapısal sorunların çözümü için, jet akım verme,
vinçle kaldırma, kuka ve benzeri yöntemler ile kanal açma, temizleme
topları, uzaktan kontrollü ekipmanlar, sifonlama ve elle temizleme
uygulanabilir. Temizleme işlemi yapılırken, işlemin atıksu arıtma tesisi
üzerindeki etkileri dikkate alınarak gerekli önlemler alınır.
(2) Bakım işlerinde ortaya çıkan atıklar, ilgili
mevzuatın belirlediği şekilde, ek bir kirliliğe yol açmadan bertaraf
edilir.
(3) Kanalizasyon sistemlerinde temizleme işlemleri
EK-3’e göre yapılır.
(4) Kanalizasyon sistemlerinin işletme ve bakımı
için bacalar ve denetim odaları konulur.
(5) Ters sifonların sürekli ve verimli çalışması
için düzenli olarak denetim ve bakım faaliyetleri gerçekleştirilir.
(6) Yetersiz havalandırma olan yerlerde fekal
çökeltiler, böcekler, fareler ve sivrisinekler üreyebilir. Bunların sağlığa
olan etkilerini en aza indirmek ve kanallarda meydana getireceği yapısal
sorunları önlemek için gerekli tedbirler alınır.
(7) Bacalar ve denetim odaları haricindeki
bağlantılar dökme yapılarla sağlanır. Örme kanallara yeni bağlantı
yapmaktan kaçınılır. Gerekli durumlarda bağlantı öncesinde kanal kapsamlı
olarak denetlenir.
(8) Kanalizasyon sistemi işletmeye alındıktan
sonra, denetim sıklığı ile denetim noktaları belirlenirken sistemdeki her
bileşen için gerekler ve bileşenlerin önemi dikkate alınır. Bu kapsamda
yapılacak olan denetim EK-3’te belirtildiği şekilde yapılır.
(9) Sistemin bileşenleri için hazırlanan işletme
prosedürleri EK-3’te belirtildiği şekilde uygulanır.
(10) Sistemin herhangi bir bölümünde oluşabilecek
acil durumlarda uygulanması için EK-3’te belirtilen acil durum planları
hazırlanır.
Atıksu
altyapı bilgi sistemi
MADDE 20
– (1) İdareler her türlü coğrafi
veri ve bilginin saklandığı, sorgulandığı ve istenildiğinde sunulduğu
atıksu altyapı bilgi sistemlerini oluşturur.
(2) Atıksu altyapı bilgi sistemi ile ilgili veriler
Büyük Ölçekli Harita ve Harita Bilgileri Üretim Yönetmeliğinde belirtilen
datum ve koordinat sistemlerine uygun olarak üretilir.
(3) Atıksu sistemini oluşturan coğrafi detaylar;
sistem bütünündeki sorgulamalara imkan verecek ilişkisel bir veri
modelinde, değişikliklerin takip edilebileceği zamansal şemaya sahip olarak
ve zeminle aplike edildikleri yatay ve düşey konum bilgisiyle atıksu
altyapı bilgi sistemine kayıt edilir.
(4) Atıksu altyapı bilgi sistemi, atıksu
sistemindeki değişiklikleri yansıtacak şekilde gerekli veri yedeklemesi
yapılarak güncellenir.
(5) Atıksu altyapı bilgi sistemindeki veriler
gerekmesi halinde ilgili paydaşlarla web sistemi üzerinden paylaşılabilir
nitelikte olur.
YEDİNCİ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
Performans
testleri
MADDE 21 – (1) Kanal sistemlerinin performansı inşaat
aşamasında, inşaat bitiminde ve işletme esnasında test edilir ve
değerlendirilir. Test ve değerlendirme örnekleri;
a) Su ile sızdırmazlık testi,
b) Hava ile sızdırmazlık testi,
c) Sızma testi,
ç) Görsel muayene,
d) Kuru hava akımı değerlendirmesi,
e) Sisteme girişlerin izlenmesi,
f) Tahliye noktasında atıksu kalite ve miktarının
izlenmesi,
g) Zehirli ve/veya patlayıcı gaz karışımlarının
izlenmesi,
ğ) Sistemden arıtmaya deşarjın izlenmesi,
şeklinde sıralanabilir.
Kalifikasyon
ve eğitim
MADDE 22 –
(1) Her düzeydeki personele,
işlerini güvenle ve yetkin bir biçimde gerçekleştirebilmeleri için ilgili
mevzuatı ve teknikleri tanıtıcı ve açıklayıcı uygun bir eğitim verilir.
Eğitimler ihtiyaç duyulduğunda periyodik olarak tekrarlanır. İnşaat
çalışmalarını yürüten kurumlar belirli bir iş için özel nitelikler talep
edebilir.
Yürürlük
MADDE 23
– (1) Bu Yönetmelik yayımı
tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 24
– (1) Bu Yönetmelik hükümlerini
Çevre ve Şehircilik Bakanı yürütür.
Ekleri için tıklayınız.
|