|
Yüksek
Planlama Kurulundan:
Tarih : 13/04/2016
Karar No : 2016/8
Konu :
Otizm Spektrum Bozukluğu
Olan Bireylere Yönelik
Ulusal Eylem Planı (2016-2019)
Yüksek Planlama
Kurulunca;
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının
25/01/2016 tarihli ve 18594 sayılı yazısı dikkate alınarak; Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı
koordinatörlüğünde ilgili kurum ve kuruluşların katkılarıyla hazırlanan
ekli “Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Bireylere Yönelik Ulusal
Eylem Planı (2016-2019)”nın kabulüne, karar verilmiştir.
OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU OLAN BİREYLERE
YÖNELİK ULUSAL EYLEM PLANI
(2016-2019)
İÇİNDEKİLER
I. BÖLÜM:
GİRİŞ
1.1.Otizm
Spektrum Bozukluğu (OSB) Kavramı
1.2. Türkiye’de
OSB’li Bireylere Sunulan Hizmetler
II. BÖLÜM:
OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU OLAN BİREYLERE YÖNELİK ULUSAL EYLEM PLANI
III. BÖLÜM:
İZLEME VE DEĞERLENDİRME
I. BÖLÜM:
GİRİŞ
1.1. Otizm
Spektrum Bozukluğu(OSB) Kavramı
Yaygın
gelişimsel bozukluk (YGB); birden fazla bozukluğu içeren genel bir tanı
grubu olup erken çocukluk döneminde başlayan sosyal etkileşim, iletişim,
dil gelişimi ve davranış alanlarında çoklu temel fonksiyonların
gelişmesinde gecikmeleri de içeren bir spektrum bozukluğudur. Bu grupta yer
alan ve en çok bilinen YGB otizm spektrum bozukluğudur.
OSB genel
olarak belirtileri yaşamın ilk yıllarında ortaya çıkan ve yaşam boyu devam
eden; etkileşim ve iletişim alanında belirgin gecikme, sapma ve kısıtlayıcı
ilgi alanları ile kendini gösteren karmaşık gelişimsel bir bozukluk olarak
tanımlanır.
OSB’nin
tanımındaki unsurları detaylandırmak gerekirse OSB:
• Bebeklikten itibaren karşısındakinin
gözüne bakmama,
• Ortak dikkat ve işaret etme
davranışlarındaki yetersizlik ve isteksizlikle kendini belli eden,
• Üç yaşından önce ortaya çıkan,
• Ciddi sosyal etkileşim ve iletişim
bozukluğunun yanında,
• Sosyal davranış, dil, algısal
fonksiyonlar, tekrarlayan davranışlar ve ilgilerle kendini gösteren,
• Yaşam boyu süren,
• Belirtilerin görünümünde ve şiddetinde
bireyden bireye farklılık gösteren,
• Hafiften ağıra kadar değişen çeşitli
özellikleri olan gelişimsel nörobiyolojik bir bozukluktur.
Her
OSB tanısı almış birey birbirinden farklı ve karmaşık özellikler
sergileyebilmektedir. Ancak OSB’li çocukların sorun yaşadığı üç temel alan
şu şekilde sıralanabilir:
• Kişilerarası iletişimde sorun yaşarlar.
• Sosyal ilişkileri ve sosyal gelişimi
diğer çocuklardan farklıdır.
• İlgi alanları ve faaliyetleri kısıtlı ve
yineleyicidir.
Diğer engel gruplarına kıyasla, dünyada akademik ve uygulamaya dönük
çalışmaların daha geç tarihsel bir döneme rastladığı YGB, uzun bir dönem
zihinsel engel ve/veya ruhsal-duygusal bozukluk kategorisinde
değerlendirilmiştir. 2000’li yıllar, OSB’ye yönelik tedavi yaklaşımlarının
bilimsel dayanaklı uygulama bakış açısıyla yoğunlaştığı ve hızla arttığı
yıllardır. 2013’te Amerika Birleşik Devletleri’nde geliştirilen DSM V tanı
kriterine göre yaygın gelişimsel bozukluklar çatısı altında yer alan
otistik bozukluk, asperger sendromu, başka türlü adlandırılamayan YGB ve
çocukluk dezintegratif bozukluğu tanı kategorileri yerine birleştirilmiş
tek bir OSB tanısı kullanılmaya başlanmıştır. Bununla birlikte, OSB tanısı
alan bireyler arasında, bozukluğun neden olduğu güçlükler nedeniyle
gereksinim duyulan desteğin düzeyine bağlı olarak derecelendirme
yapılmıştır.
OSB
nedeni henüz tam olarak belirlenememiş bir bozukluktur. Diğer pek çok
bozuklukta olduğu gibi OSB’nin de tek bir nedeni yoktur; birçok faktörün
bir araya gelmesiyle oluştuğu düşünülmektedir. OSB’li bireylerde beynin çalışma
şekli farklıdır. Merkezi sinir sisteminde bir anormallik olduğu ve beyinde
hücreler arasında mesaj taşıyan kimyasal ileticilerde eksiklik ya da
fazlalık olduğu düşünülmektedir. OSB’ye genetik nedenlerin yanında çevresel
nedenlerin de etkili olduğu düşünülmektedir.
OSB;
dünyada ve Türkiye’de artan yaygınlık oranlarıyla dikkat çeken özel bir
gruptur. OSB’nin yaygınlığı konusunda kesin bilgiler bulunmamakla birlikte
tüm ırklarda, etnik gruplarda kısaca her toplumda görülmektedir. OSB tanısı
ilk geliştirildiği dönemde on binde bir olarak verilen görülme sıklığı,
ABD’de “Hastalıkları Kontrol Etme ve Önleme Merkezi”nin 2012 verilerine
göre 88’de 1 iken günümüzde OSB’nin her 68 çocuktan birini etkilediği;
erkek/kız görülme oranının 5/1 olduğu, ancak genelde kızlarda daha ağır
seyrettiği belirtilmiştir.
Tüm
engel gruplarında olduğu gibi otizmde de en önemli ilk aşama erken tanıdır.
OSB’li her çocuğun birbirinden farklı özelliklere sahip olması nedeniyle
uygun tedavi yaklaşımının seçilmesi, beklentilerin şekillenmesi,
özelliklerin doğru anlaşılması ve bu özelliklere yönelik yöntemlerin geliştirilmesi
için tanılama büyük önem taşımaktadır.
1.2.Türkiye’de OSB’li Bireylere Sunulan Hizmetler
OSB’li
bireylerin diğer engel gruplarında olduğu gibi bağımsız olarak toplumsal
yaşama tam katılımda yaşadıkları engeller bulunmaktadır. Dolayısıyla OSB’li
bireylerin başta özel eğitim olmak üzere, sağlık, mesleki eğitim, istihdam
olanaklarından yararlanması amacıyla sosyal politika tedbirlerinin
geliştirilmesi ve uygulanması gerekmektedir.
Özel
eğitime ihtiyacı olan tüm bireylerde olduğu gibi OSB olan bireylerde de
eğitim uygun şekilde yapılandırıldığında, işlevsel eğitim programları
geliştirildiğinde, öğretim süreci bireysellik esasına göre hazırlandığında,
bağımsız yaşam becerileri edinilmesi ve toplumsal bütünleşme bağlamında
önemli ilerlemeler kaydedilmektedir.
OSB
olan bireylerin erken çocukluk döneminden başlayarak ilkokul ve ortaokul
eğitimini kapsayan okul dönemi ve yetişkinlik dönemindeki iş ve mesleki
eğitim programları da dâhil olmak üzere yaşam boyu süren ve nitelikli bir
özel eğitim hizmeti alabilmeleri önemlidir. Nitelikli özel eğitim
hizmetlerinin sağlanması ise her bir dönemde OSB olan bireyin yaşına,
özelliklerine ve gereksinimlerine göre işlevsel eğitim programlarının
oluşturulması, program sayısının arttırılması ve çeşitlendirilmesi ile mümkün
olabilmektedir.
Türkiye’de
OSB’nin yaygınlık oranlarına ilişkin bir çalışma bulunmamaktadır. Milli
Eğitim Bakanlığından (MEB) alınan 2014 verilerine göre zorunlu eğitim
çağındaki OSB olan çocuk sayısı 16.837’dir. OSB’li bireylere sunulan özel
eğitim hizmetleri MEB tarafından verilmekte olup buna ilişkin uygulama
hükümleri “Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği”nde yer almaktadır. OSB’li
bireyler, özel eğitim uygulama merkezinde, özel eğitim iş uygulama
merkezinde, özel eğitim sınıflarında ya da normal gelişim gösteren
akranlarıyla birlikte kaynaştırma sınıflarında eğitim görmektedir. Ayrıca
bu bireyler, özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde destek eğitim
almaktadır. Türkiye’deki özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinin
%53,2’si OSB olan bireylere hizmet vermektedir. Bunun yanında OSB olan
bireyler, okul öncesi dönemde okul öncesi kurumlara zorunlu ve destek özel
eğitim hizmetleri sağlanmasıyla başarılı bir şekilde kaynaştırılabilmektedir.
OSB’li
bireylere sunulan sağlık hizmetleri, Sağlık Bakanlığı tarafından
yürütülmektedir. Bu kapsamda engelli bireylere sunulan haklardan
yararlanmak açısından engelli sağlık kurulu raporu düzenlenmekte, engelli
bireylere yönelik hakların kullanılmasında bu rapor resmi belge niteliği
taşımaktadır. Bunun yanında çeşitli hastalıklara bağlı olarak evde sağlık
hizmetine ihtiyacı olan OSB’li bireylere evde sağlık hizmeti sunulmaktadır.
Engelli
bireylere yönelik bakım hizmetleri Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığınca
yürütülmektedir. Bakım hizmetlerinde aile yanında bakım temel alınmış,
kuruluş bakımı son aşamada ve zaruri durumlarda uygulanacak bakım modeline
dönüşmüştür. Koruyucu önleyici hizmet modellerine ağırlık verilerek OSB’li
birey kendi doğal ortamından, koparılmadan desteklenmekte ve toplumsal
hayattan soyutlanma riski en aza indirilmeye çalışılmaktadır. Bakım hizmetleri,
bakım ve rehabilitasyon merkezlerinde (resmi ve yatılı/gündüzlü
kuruluşlar), özel bakım merkezlerinde ve evde bakım şeklinde verilmektedir.
OSB olan bireylere yönelik olarak ise Türkiye’de ilk defa İstanbul’da
toplum temelli hizmetler kapsamında İstanbul Bakım Rehabilitasyon Merkezi
bünyesinde ev tipi bakım modeli olan “umut evi” hizmete açılmış, ev
ortamında bakım hizmeti sunulmaya başlanmış olup yaygınlaştırılmaya
çalışılmaktadır.
Ülkemizde
engelli bireylere yönelik istihdam olanaklarından OSB’li bireyler de
yararlanabilmektedir. Engelli bireylerin özel sektörde işçi olarak
istihdamları Türkiye İş Kurumu aracılığıyla, memur olarak istihdamları ise
merkezi olarak yapılan engelli kamu personel seçme sınavları ile
gerçekleştirilmektedir. Ayrıca zihinsel engelli bireylerin ve OSB’li
bireylerin kendilerine uygun düzenlenmiş ortamlarda istihdam edilebilmeleri
amacıyla korumalı işyerlerinin kurulması yönünde mevzuat çalışmaları
sürdürülmektedir.
Ancak
yukarıda adı geçen hizmetlerin engellilere ve özelde de OSB’li bireylere
sunulmasına karşın OSB ülkemizde son yıllarda farkındalığın sağlanmaya
çalışıldığı bir alan durumuna gelmiştir. Bunun yanında OSB’li bireylerin
tanılanma aşamasından eğitim ve istihdamlarına uzanan süreçte, toplumsal
farkındalık ile aile eğitimi/desteğinin ilgili kurumların koordinasyonu ve
iş birliğinde gerçekleştirilmesi ve yürütülmesi büyük önem taşımaktadır.
Eğitim, sağlık, bakım, istihdam ve toplumsal farkındalık alanında OSB’ye özgü
sorunların tespit edilmesi ve ilgili kurumların sosyal politika
tedbirlerinde bunların göz önünde bulundurulması gerekmektedir.
Buna
ek olarak Türkiye’de OSB’li bireylerin yaygınlığına ilişkin henüz yeterli
bilimsel veri bulunmamaktadır. Bununla birlikte zihinsel yetersizlikten
sonra en sık rastlanan nörogelişimsel yetersizlik olduğu bilinmektedir. Bu
nedenle Türkiye’de konu ile ilgili akademik çalışma ve araştırmaların
yaygınlaştırılması sağlanmalıdır. Söz konusu bozuklukla ilgili
uygulanabilecek tıbbi ve eğitimsel müdahaleler diğer engel gruplarına göre
farklılık göstermekte olup Türkiye’de uygulanan başta eğitim olmak üzere
diğer sosyal politika tedbirlerinin hayata geçirilmesi gerekmektedir.
Ülkemizde
son yıllarda ivme kazanan yeni engelliler politikasının sonucu olarak,
engelli bireylerin yaşam kalitesinin arttırılması ve sorunlarının çözümüne
yönelik çalışmalar sürdürülmektedir. Engelli bireylerin yaşam alanlarında
karşılaştığı sorunlara yönelik temel hak ve hizmetlere ilişkin yasal
düzenlemeler ihtiyaca göre gerçekleştirilmekle birlikte özellikle OSB olan
bireylere yönelik spesifik çalışmalar yapılması ihtiyacı ortaya çıkmıştır.
Bununla birlikte Bakanlığımız, yeni engellilik politikasının bir sonucu
olarak her engel grubunun sorunlarının ayrı ayrı çalışılmasının alanın
sorunlarının tespitine ve çözümüne hazırlayacağı katkı nedeniyle “Otizm
Spektrum Bozukluğu Olan Bireylere Yönelik Ulusal Eylem Planı”nı
hazırlamıştır.
OSB
olan bireylerin hizmetlerden diğer bireylerle eşit olarak yararlanmasını
sağlamak ve bağımsız biçimde toplumsal yaşamın her alanına katılımlarını
kolaylaştırmak amacıyla Planda 6 öncelikli alan belirlenmiştir. Bu alanlar:
1. Farkındalık Çalışmaları ve Kurumlar Arası
İşbirliği,
2. Erken Tanı, Tedavi ve Müdahale Zincirinin
Kurulması,
3. Ailelere Yönelik Hizmetlerin
Geliştirilmesi,
4. Eğitsel Değerlendirme, Özel Eğitim,
Destek Eğitim ve Rehabilitasyon Hizmetlerinin Geliştirilmesi,
5. İstihdam Süreçleri ve Çalışma Hayatı,
6. Sosyal Hizmet, Sosyal Yardım ve Toplumsal
Yaşama Katılım.
II. BÖLÜM: OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU OLAN BİREYLERE
YÖNELİK ULUSAL EYLEM PLANI
|
EKSEN A-FARKINDALIK
ÇALIŞMALARI VE KURUMLARARASI İŞBİRLİĞİ
|
|
Öncelik
|
Tedbir
|
Sorumlu
Kurum
|
İlgili
Kurumlar
|
Süre
|
Açıklama
|
|
A.
Toplumun tüm kesimlerinin
OSB konusunda farkındalık düzeyinin artırılması ile OSB olan bireylere
yönelik sağlık, eğitim ve destek hizmetlerinin sürekliliğinin sağlanması
için kurumlararası işbirliğinin güçlendirilmesi
|
A.1. OSB’nin kamuoyunda
tanıtılması için kampanyalar düzenlenecektir.
|
Aile ve Sosyal
Politikalar Bakanlığı
|
TRT, RTÜK, Ulusal TV
Kanalları, Millî Eğitim Bakanlığı,
Sağlık Bakanlığı,
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı,
İlgili Diğer Bakanlıklar, Otizm Federasyonları ve İlgili STK’lar, Üniversiteler
|
2016
Aralık
|
OSB olan bireylerin
diğer bireylerle eşit haklara sahip olduğu bilincinin geliştirilmesi ve
OSB konusunda duyarlılığın oluşturulması için kamu spotu ve kısa filmler
hazırlanacak, bunların zorunlu yayınına ilişkin düzenlemeler yapılacaktır.
|
|
A.2. OSB konusunda toplumun
bütün kesimlerinde farkındalık arttırıcı faaliyetler yürütülecektir.
|
Aile ve Sosyal
Politikalar Bakanlığı
|
Millî Eğitim Bakanlığı,
Sağlık Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Çevre ve
Şehircilik Bakanlığı, Diğer Bakanlıklar, Üniversiteler, Yerel Yönetimler,
TRT, RTÜK, Otizm Federasyonları ve İlgili STK’lar
|
2018
Aralık
|
Başta kamu kurumları,
üniversiteler ve yerel yönetimlerde görev yapan personel
olmak üzere anne-çocuk
takibi yapılan aile sağlığı merkezlerinde görev yapanlar, örgün eğitim
kurumlarında ve kaynaştırma sınıflarında görev yapan öğretmenler,
yöneticiler ile öğrenciler ve aileleri, sağlık personeli ile kreş ve
gündüz bakımevlerinde görev yapan personele yönelik seminer, sempozyum,
kongre, hizmet içi eğitim vb. etkinlikler düzenlenecektir.
|
|
EKSEN B- ERKEN TANI,
TANI, TEDAVİ VE MÜDAHALE ZİNCİRİNİN KURULMASI
|
|
B.
Türkiye genelinde
OSB’nin, erken tanı amaçlı değerlendirme ve kesin tanı sürecinin
kaliteli, hızlı ve yaygın şekilde sağlanması ile izleme ve destekleme
programlarının oluşturulması
|
B.1.OSB ile ilgili
tarama ve izleme çalışmaları zorunlu hale
getirilecektir.
|
Sağlık
Bakanlığı
|
Aile ve Sosyal
Politikalar
Bakanlığı,
Millî Eğitim Bakanlığı,
Üniversiteler, Otizm
Federasyonları ve
İlgili STK’lar
|
2018
Aralık
|
Tanılanmamış OSB’li
çocukların erken tanılanmasına yönelik tarama ve izleme çalışmalarının
zorunlu olarak yürütülmesi için gerekli yasal düzenleme yapılacaktır.
|
|
B.2.Sağlık Bakanlığı
tarafından yürütülen “Birinci basamak sağlık hizmetlerinde çocuk izleme programları”
kapsamında yürütülen değerlendirme, izleme ve destek sağlama çalışmalarının
etkinliği
artırılacaktır.
|
Sağlık
Bakanlığı
|
Aile ve Sosyal
Politikalar
Bakanlığı,
Millî Eğitim
Bakanlığı,
Üniversiteler
|
2018
Aralık
|
Birinci basamak sağlık
hizmetlerinden yararlanan OSB’li çocukların izlenmesi ve takibinin
gerçekleştirilmesine yönelik olarak çocuk izleme programları
yürütülecektir.
|
|
B.3.Sağlık Bakanlığı
“Çocuğun
Psikososyal Gelişimi
Destekleme Programı”na OSB değerlendirme programı eklenecek ve söz
konusu program (ÇPGD) “Aile Hekimliği Uzaktan Eğitim Modülleri”ne entegre
edilecek ve bu uygulama ülke genelinde
yaygınlaştırılacaktır.
|
Sağlık
Bakanlığı
|
Aile ve Sosyal
Politikalar
Bakanlığı,
Millî Eğitim
Bakanlığı,
Üniversiteler
|
2018
Aralık
|
OSB’li çocuğun aile
hekimlerince
tanınmasının ve 2.
basamak sağlık
hizmetlerine
yönlendirilebilmesinin
sağlanması
amaçlanmaktadır.
|
|
B.4.Hastanelerin çocuk
psikiyatrisi, psikiyatri ve gelişimsel pediatri kliniklerinde OSB
konusunda kurumsal kapasitesinin arttırılması sağlanacaktır.
|
Sağlık
Bakanlığı
|
YÖK,
Üniversiteler,
Meslek
Örgütleri
|
2017
Aralık
|
Halihazırda
hastanelerdeki çocuk psikiyatrisi, psikiyatri ve gelişimsel pediatri
kliniklerinin ve burada çalışan
personelin sayısı
multidisipliner olarak arttırılacak ve söz konusu kliniklerin OSB’li
bireylerin tanılanmasında kullanılan ekipman ihtiyaçları karşılanacaktır.
|
|
B.5.Üniversite ve
araştırma hastaneleri bünyesinde OSB’liler ile ilgili tanı, tedavi ve
araştırma merkezlerinin kurulması ve sayılarının artırılması
sağlanacaktır.
|
Sağlık
Bakanlığı
|
Üniversiteler,
YÖK
|
2018
Aralık
|
Türkiye genelinde halihazırda
otizm tanı, tedavi ve araştırma merkezleri bulunmakla birlikte bu
merkezlerin sayı ve kapasitesi artırılacaktır.
|
|
EKSEN C- AİLELERE YÖNELİK HİZMETLERİN
GELİŞTİRİLMESİ
|
|
C.
OSB’li çocuğu olan
ailelerin bilgilendirilmesi, bilinçlendirilmesi, eğitilmesi ve
yönlendirilmesi ile bu ailelere gerekli sosyal desteklerin sağlanması
|
C.l. Birinci basamak
sağlık kuruluşlarında “Aile Destek Birimleri” kurularak bu birimlerde
görevli uzmanlarca ailelere danışmanlık ve izleme hizmeti verilecektir.
|
Sağlık
Bakanlığı
|
Aile ve Sosyal
Politikalar Bakanlığı, Millî Eğitim Bakanlığı, Üniversiteler, Otizm
Federasyonları ve
İlgili STK’lar
|
2019
Aralık
|
OSB’li çocuğu olan
ailelerin çocuklarının takibi, bakımı ve sağlığı konusunda
bilgilendirilmesine yönelik olarak birinci basamak sağlık kuruluşlarında
“Aile Destek Birimleri” kurulacaktır.
|
|
C.2.Rehberlik ve
Araştırma Merkezleri ile tüm özel eğitim kurumlarında ailelere yönelik
eğitsel rehberlik ve danışmanlık hizmetlerinin niteliği artırılacaktır.
|
Millî Eğitim Bakanlığı
|
Aile ve Sosyal
Politikalar
Bakanlığı, Sağlık
Bakanlığı,
Üniversiteler,
Otizm
Federasyonları
ve ilgili STK’lar
|
2019
Aralık
|
Hâlihazırda ailelere
Rehberlik ve Araştırma Merkezlerinde sunulan bilgilendirme ve rehberlik
hizmetlerinin geliştirilmesi ve bu hizmetlerin sürekliliği sağlanacaktır.
|
|
C.3.OSB’li bireye sahip
ailelere yönelik bakım, sosyal hizmet ve yardım konularında bilgilendirme
yapılması, eğitim ve danışmanlık hizmeti verilmesi için illerde Aile ve
Sosyal Politikalar İl Müdürlükleri ile Sosyal Hizmet Merkezleri bünyesine
yeni hizmet birimleri eklenecektir.
|
Aile ve Sosyal
Politikalar
Bakanlığı
|
Sağlık Bakanlığı, Millî
Eğitim Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
|
2019
Aralık
|
Aile ve Sosyal
Politikalar İl Müdürlükleri ile Sosyal Hizmet Merkezlerinde OSB’li bireye
sahip ailelerin ihtiyaç duyduğu sosyal hizmet ve yardım konularında
bilgilendirilmelerine, yönlendirilmelerine ve danışmanlık hizmeti
alabilmelerine yönelik yeni birimler oluşturulacaktır.
|
|
C.4.Aile ve Sosyal
Politikalar Bakanlığı web sitesinde ailelere
yönelik uzaktan eğitim programı ile web portalı oluşturulacak ve yayınlar
hazırlanacaktır.
|
Aile ve Sosyal
Politikalar
Bakanlığı
|
Millî Eğitim Bakanlığı,
Sağlık Bakanlığı, Üniversiteler, Otizm
Federasyonları ve
ilgili STK’lar
|
2018
Aralık
|
Ailelerin
bilgilendirilmesine yönelik olarak Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı
web sitesinde kolay erişilebilir web portalı ve yayınlar oluşturulacaktır.
|
|
EKSEN D-EĞİTSEL DEĞERLENDİRME,
ÖZEL EĞİTİM, DESTEK EĞİTİM VE REHABİLİTASYON HİZMETLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ
|
|
D.
OSB olan bireylerin
ayrımcılığa uğramadan bütünleştirilmiş ortamlarda eğitim görmelerinin
sağlanması ile eğitsel
değerlendirilmeleri,
özel eğitim, meslekî eğitim, destek eğitim ve rehabilitasyon
hizmetlerinin geliştirilmesi
|
D.1.OSB olan bireylerin
özelliklerine ve gereksinimlerine özgü eğitim programları geliştirilecek
ve uygulanacaktır.
|
Millî Eğitim Bakanlığı
|
Aile ve Sosyal
Politikalar
Bakanlığı,
Üniversiteler,
Otizm
Federasyonları ve
ilgili STK’lar
|
2019
Aralık
|
OSB olan bireylere
yönelik özel eğitimde bireyin özellikleri ve gereksinimleri bilimsel
gelişmeler de göz önünde bulundurularak çeşitlendirilecektir.
|
|
D.2.OSB’li öğrencilerin
Millî Eğitim Bakanlığı bünyesinde eğitim alabileceği eğitim kurumlarının
sayısı ile bu kurumlarda verilen destek eğitim hizmetlerinin niteliği
arttırılacaktır.
|
Millî Eğitim Bakanlığı
|
Aile ve Sosyal
Politikalar
Bakanlığı,
Üniversiteler,
Otizm
Federasyonları ve
ilgili STK’lar
|
2019
Aralık
|
Kaynaştırma
uygulamasına dahil edilemeyecek düzeydeki OSB’li bireylerin eğitiminde
yetersiz olan özel eğitim okullarının/özel eğitim sınıflarının sayısının
artırılması, mevcut destek eğitim odalarının etkili bir şekilde
kullanılması ve sayısının artırılması sağlanacaktır.
|
|
D.3. Kaynaştırma
yoluyla eğitim gören OSB olan öğrencilere gereksinimlerine uygun destek
hizmetleri ile bu uygulamaların başarılı yürütülebilmesi için makul
uyarlamalar ve eğitim ortamları düzenlemeleri yapılacaktır.
|
Millî Eğitim Bakanlığı
|
Aile ve Sosyal
Politikalar
Bakanlığı,
Üniversiteler,
Otizm
Federasyonları ve
ilgili STK’lar
|
2019
Aralık
|
Kaynaştırma
uygulamalarına dahil OSB olan öğrencilerin öğretmenlerine danışmanlık,
sınıf içi ve dışı destek, birebir eğitim, küçük grup düzenlemesi, gölge
öğretmenlik uygulaması, okul rehberlik servislerinin kapasitesinin
arttırılması gibi konularda eğitsel düzenlemeler yapılacaktır.
|
|
D.4.OSB olan bireyler
konusunda örgün eğitim kurumları ile rehberlik ve araştırma merkezlerinin
insan kaynağı ve fiziki kapasitesi güçlendirilecektir.
|
Millî Eğitim Bakanlığı
|
Aile ve Sosyal
Politikalar
Bakanlığı,
Üniversiteler,
Otizm
Federasyonları ve
ilgili STK’lar
|
2019
Aralık
|
OSB konusunda rehberlik
araştırma merkezlerinde görev yapan personelin eğitsel değerlendirme
konusunda kapasitesi ile bu personelin sayısı artırılacaktır. Örgün
eğitim kurumlarında görevli öğretmenlerin OSB konusunda sistematik bir
hizmet içi eğitime tabi tutulması sağlanacaktır. Ayrıca OSB olan
öğrencilerin ailelerine rehber öğretmenlerin eğitim tür ve kademelerine
geçişinde ve yönlendirmede gerekli rehberlik desteği vermesi
sağlanacaktır.
|
|
|
D.5.OSB olan çocukların
eğitimini sağlamaya yönelik olarak erken çocukluk dönemi eğitimcisi
yetiştirilecektir.
|
YÖK
|
Üniversiteler, Millî
Eğitim Bakanlığı, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı,
Otizm
Federasyonları ve
ilgili STK’lar
|
2019
Aralık
|
Erken çocukluk dönemi,
OSB olan çocukların rehabilitasyonu ve eğitimi açısından en önemli dönem
olup bu dönemde çocuklara eğitim ve terapi hizmeti verebilecek personelin
yetiştirilmesi sağlanacaktır.
|
|
D.6.OSB olan bireylere
hizmet veren özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde sunulan eğitim
hizmetlerinin niteliği artırılacak ve söz konusu merkezlerin etkin bir
biçimde denetlenmesi sağlanacaktır.
|
Millî Eğitim Bakanlığı
|
Aile ve Sosyal
Politikalar
Bakanlığı,
Üniversiteler,
Otizm
Federasyonları ve İlgili
STK’lar
|
Sürekli
|
OSB olan bireylere
yönelik özel eğitim konusunda söz konusu bireylerin özelliklerine uygun
farklı uygulama yapıları geliştirilecek, özel eğitim ve rehabilitasyon
merkezlerinin denetimine ağırlık verilecektir.
|
|
D.7.OSB olan
öğrencilere yönelik sınıf geçme ve genel değerlendirme sistemi
kaynaştırma uygulamalarına uygun olarak yürütülecek, bu konuda alternatif
değerlendirme sistemleri hayata geçirilecektir.
|
Milli Eğitim Bakanlığı
|
Aile ve Sosyal
Politikalar
Bakanlığı,
Üniversiteler,
Otizm
Federasyonları ve İlgili
STK’lar
|
2018
Aralık
|
OSB olan öğrencilere
yönelik eğitim hizmetlerinde pozitif ayrımcılık uygulamasının hayata
geçirilmesi için sınıf geçme ve genel değerlendirme sistemi kaynaştırma
uygulamalarına uygun olarak yürütülecek ve müfredata dayalı
değerlendirme, portfolyo değerlendirme gibi alternatif değerlendirme
sistemleri uygulanacaktır.
|
|
D.8.OSB olan
öğrencilerden uygun olanların güzel sanatlar ve spor liselerinde
kaynaştırma uygulamasından yararlanması sağlanacak, yetenek sınavları,
OSB olan bireylerin özelliklerine uygun hale getirilecek ve bu okulların
müfredatları geliştirilecektir.
|
Milli Eğitim Bakanlığı
|
Aile ve Sosyal
Politikalar
Bakanlığı,
Üniversiteler,
Otizm
Federasyonları ve İlgili
STK’lar
|
2016
Aralık
|
OSB olan öğrencilerin
yeteneklerinin değerlendirilmesi konusunda diğer öğrencilerden farklı bir
değerlendirme sistemine tabi tutulması sağlanacaktır.
|
|
|
D.9.Çeşitli sanat
ve spor dallarında
yetenekli olan ve
yükseköğrenim
görebilecek OSB
olan bireylerin
yükseköğrenim
kurumlarına kabulü
konusunda tabi
oldukları değerlendirme
sistemine ilişkin
yasal düzenlemeler
yapılacaktır.
|
YÖK
|
Aile ve Sosyal
Politikalar
Bakanlığı, Gençlik
ve Spor Bakanlığı,
ÖSYM, Milli
Eğitim Bakanlığı,
Üniversiteler, Otizm
Federasyonları ve
İlgili STK’lar
|
2016
Aralık
|
Sanat ve spor alanında
yetenekli OSB olan bireylerin bölümlere kabulü ve eğitim süreçlerine
ilişkin kendilerine uygun değerlendirme sistemlerinin geliştirilmesine
yönelik yasal düzenlemeler yapılacaktır.
|
|
EKSEN E-İSTİHDAM
SÜREÇLERİ VE ÇALIŞMA HAYATI
|
|
E.
OSB olan bireylerin
istihdamlarının sağlanması ve çalışma hayatı ile ilgili düzenlemelerin
yapılması
|
E.1.OSB olan bireylerin
çalışabilecekleri korumalı işyeri kurulması için işverenlere verilecek
teknik desteğe ilişkin olarak ikincil mevzuat çalışmaları
tamamlanacaktır.
|
Aile ve Sosyal
Politikalar Bakanlığı
|
Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Otizm
Federasyonları ve İlgili
STK’lar
|
2016
Aralık
|
OSB olan bireylerin
istihdam edilmeleri için özel olarak düzenlenmiş korumalı işyerlerine
ilişkin birincil mevzuat çalışması tamamlanmış olup ikincil mevzuatın
tamamlanması sağlanacaktır.
|
|
E.2.İŞKUR bünyesinde
istihdam edilen “iş ve meslek danışmanları”nın kuruma kayıtlı iş arayan
OSB olan bireylere yönelik mesleki danışmanlık hizmetlerinin etkinliği
arttırılacaktır.
|
Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığı
|
Aile ve Sosyal
Politikalar Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Üniversiteler, Otizm
Federasyonları ve İlgili
STK’lar
|
Sürekli
|
İŞKUR bünyesinde
istihdam edilen “iş ve meslek danışmanları”nın kuruma kayıtlı iş arayan
OSB olan bireylerin iş bulmaları, mesleklerini/işlerini değiştirmeleri,
mesleki uyum problemlerinin giderilmesi, öğrencilerin meslek seçimleri ve
işverenlerin bilgilendirilmeleri ile taleplerini karşılamalarına sistemli
olarak yardımcı olunması sağlanacaktır.
|
|
EKSEN F-SOSYAL HİZMET, SOSYAL YARDIM VE
TOPLUMSAL YAŞAMA KATILIM
|
|
F.
OSB olan bireylerin ve
ailelerinin; sosyal güvenlik, sosyal yardım ve sosyal hizmetlerden daha
etkin biçimde yararlanmasının ve toplumsal yaşama tam katılımlarının
sağlanması
|
F. 1.OSB olan bireyler
için gündüzlü ve kısa süreli bakım ve rehabilitasyon hizmetleri
geliştirilecek ve yaygınlaştırılacaktır.
|
Aile ve Sosyal
Politikalar Bakanlığı
|
Üniversiteler, Maliye
Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığı, Otizm Federasyonları ve İlgili diğer STK’lar
|
2019
Aralık
|
Halihazırda OSB olan
bireyler için gündüzlü ve kısa süreli bakım ihtiyaçlarının karşılanmasına
yönelik olarak pilot uygulamalar yapılmakta olup söz konusu uygulamaların
ülke geneline yaygınlaştırılması sağlanacaktır.
|
|
F.2.OSB olan bireyler
için evde destek hizmetlerinin çeşitlendirilmesi sağlanacaktır.
|
Aile ve Sosyal
Politikalar Bakanlığı
|
Sağlık Bakanlığı,
Üniversiteler, Yerel Yönetimler, Otizm
Federasyonları ve İlgili
STK’lar
|
Aralık
2018
|
OSB olan bireylerden
evde bakılan ve ihtiyaç duyanlara günlük ihtiyaçlarının karşılanabilmesi
için evlerinde temizlik, günlük bakım, alışveriş, tamir gibi konularda
destek verilmesine yönelik hizmetler geliştirilecektir.
|
|
F.3.Evde bakım
hizmetinden yararlanan OSB olan bireylere yönelik bakım hizmetlerinin
niteliği arttırılacaktır.
|
Aile ve Sosyal
Politikalar Bakanlığı
|
Sağlık Bakanlığı,
Üniversiteler,
Otizm
Federasyonları ve İlgili
STK’lar
|
Aralık
2019
|
OSB olan ve evde bakım
hizmetinden yararlanan bireylere bakım hizmeti veren kişilere yönelik
eğitim programları düzenlenecek ve sunulan hizmetin etkinliğine yönelik
denetimlere ağırlık verilecektir.
|
|
F.4.OSB olan ve sürekli
bakıma muhtaç çocuğu olan anne veya baba ile bakmakla yükümlü olan
kişilerin erken emeklilikten yararlandırılması sağlanacaktır.
|
Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığı
|
Aile ve Sosyal
Politikalar Bakanlığı, Maliye Bakanlığı,
Otizm
Federasyonları ve İlgili
STK’lar
|
Aralık
2016
|
Halihazırda OSB olan ve
sürekli bakıma muhtaç çocuğu olan anne erken emeklilik hakkından
yararlanabilmekte olup engellinin bakımını üstlenen diğer kişiler bu
haktan yararlanamamaktadır. Bu kişilerin de söz konusu haktan
yararlanmasını sağlamaya yönelik olarak 5510 sayılı Kanun’un 28 inci
maddesinin yeniden düzenlenmesi gerekmektedir.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
III. BÖLÜM: İzleme ve Değerlendirme
Eylem Planının hayata geçirilmesi amacıyla,
ASPB’nin başkanlığında, Sağlık Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Çalışma
ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Yüksek Öğretim Kurulu
Başkanlığından oluşan ve gerekli görüldüğünde Eylem Planında sayılan diğer
sorumlu kurum/kuruluşların da toplantılarına davet edileceği “Otizm Eylem
Planı İzleme ve Değerlendirme Kurulu” oluşturulacaktır.
Söz konusu Kurul Eylem Planı hazırlıklarına katılan kuruluşların üst
düzey temsilcilerinden oluşacaktır. Eylem Planında sorumlu kurum ve
kuruluşlar bağlı veya ilgili bulundukları bakanlıklara, 6 ayda bir, sorumlu
oldukları eyleme ilişkin yürütülen faaliyetler ve gelişmeler konusunda
rapor gönderecek ve ASPB Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü Otizm
Eylem Planı İzleme Kurulu’nun sekretarya görevini görerek, sorumlu kurum ve
kuruluşlardan gelen raporları Kurula sunacaktır. Gelen raporlar sonucunda
yerine getirilmeyen tedbirlerin tespiti halinde, sorumlu kuruluş tedbiri
yerine getirememesinin nedenlerini Kurul toplantısında açıklayacaktır.
Kurul, tespit edilen sorunların giderilmesine yönelik karar alacaktır.
Eylem Planında yer alan tedbirlerin yerine getirilmediğinin veya
aksaklıkların devam ettiğinin tespiti halinde Kurul söz konusu tedbir veya
tedbirlerden sorumlu kurumu uyaracaktır. Otizm İzleme ve Değerlendirme
Kurulu, Plan ile görevlendirilmiş bulunan tüm kurum ve kuruluşlar
tarafından, Eylem Planının uygulanmasına ilişkin düzenli olarak özet
raporlarla bilgilendirilecektir.
|