|
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığından:
ORGANİK
ARICILIK YAPAN YETİŞTİRİCİLERİN DESTEKLENMESİNE
DAİR TEBLİĞ (TEBLİĞ NO: 2016/34)
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam,
Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 – (1) Bu Tebliğin amacı, organik arı
yetiştiriciliğinin geliştirilmesi, doğal kaynakların korunması, gıda
güvenliğinin ve sürdürülebilirliğin sağlanmasına yönelik organik arıcılık yapan
yetiştiricilerin desteklenmesine ilişkin usul ve esasları belirlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – (1) Bu Tebliğ, organik tarımı destekleme
çalışmalarında görev alacak kurum ve kuruluşların belirlenmesi, organik arı
yetiştiriciliği faaliyetinde bulunan yetiştiricilere organik arılı kovan
için yapılacak destekleme ödemelerine ilişkin usul ve esasları kapsar.
Dayanak
MADDE 3 – (1) Bu Tebliğ, 18/4/2006 tarihli ve 5488 sayılı
Tarım Kanununun 19 uncu maddesi ile 25/4/2016 tarihli ve 2016/8791 sayılı
Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan 2016 Yılında Yapılacak
Tarımsal Desteklemelere İlişkin Karara dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
ve kısaltmalar
MADDE 4 – (1) Bu Tebliğde geçen;
a) Arıcılık kayıt sistemi (AKS): Etiketlenmiş
kovanlara ait bilgilerin merkezi bir veri tabanında kayıt altına alındığı,
izlendiği, raporlandığı Bakanlık kayıt sistemini,
b) Arılı kovan: Üreme kabiliyetine haiz ana arısı
ve üç çerçevesi yavrulu olmak üzere nektar akım döneminde en az yedi arılı
çerçeveli (eski tip kolonilerde çerçeve aranmaz) arı ailesini,
c) Bakanlık: Gıda, Tarım ve Hayvancılık
Bakanlığını,
ç) Banka: T.C. Ziraat Bankası A.Ş. Genel
Müdürlüğünü,
d) BÜGEM: Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğünü,
e) İl müdürlüğü: Bakanlık il müdürlüğünü,
f) İlçe müdürlüğü: Bakanlık ilçe müdürlüğünü,
g) İşletme: Arıların barındırıldığı, tutulduğu,
bakıldığı veya beslendiği herhangi bir tesis, kuruluş veya etrafı çevrili
açık alan çiftliği durumundaki yerleri,
ğ) OAKD: Organik Arılı Kovan Desteklemesi,
h) Organik tarım: Organik Tarım Yönetmeliğine göre
yapılan tarımsal faaliyeti,
ı) Organik Tarım Bilgi Sistemi (OTBİS): Organik
tarım yapan çiftçi, arazi, ürün, hayvansal üretim ve sertifika bilgilerinin
bulunduğu Bakanlıkça oluşturulan veri tabanını,
i) Organik Tarım Yönetmeliği: 18/8/2010 tarihli ve
27676 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Organik Tarımın Esasları ve
Uygulanmasına İlişkin Yönetmeliği,
j) Organik Ürün Sertifikası: Yetkilendirilmiş
kuruluş tarafından bütün kontrol yöntemlerinin uygulanması sonucu üretilen
ürünün Organik Tarım Yönetmeliğine uygun olduğunu gösteren belgeyi,
k) Organik Tarım Birimleri (OTB): Bakanlık il
müdürlüklerinde kurulu bulunan organik tarım birimlerini,
l) OTBİS İcmali-1: Organik tarım desteğinde
kullanılmak amacıyla, 16/5/2016 tarihi esas alınarak, Organik Tarım Bilgi
Sisteminden (OTBİS) aktarılan, organik tarım faaliyeti yapan
yetiştiricilere ait elektronik ortamda tutulan bilgileri,
m) OTBİS İcmali-2: Organik tarım desteğinde
kullanılmak amacıyla, 31/12/2016 tarihi esas alınarak, Organik Tarım Bilgi
Sisteminden aktarılacak olan, organik tarım faaliyeti yapan yetiştiricilere
ait elektronik ortamda tutulan bilgileri,
n) Uygunluk Belgesi: Yetiştiricinin,
yetkilendirilmiş kuruluştan aldığı, organik süreçte bulunan kovanlarının
Organik Tarım Yönetmeliği hükümlerine göre uygun yetiştirildiğini gösteren
ve bir örneği EK-2’de yer alan belgeyi,
o) Yetiştirici: 1/12/2004 tarihli ve 5262 sayılı
Organik Tarım Kanununda tanımlanan müteşebbislerden arılı kovan
yetiştiriciliğinde organik tarım yapan kayıtlı gerçek veya tüzel kişileri,
ö) Yetkilendirilmiş kuruluş: Kontrol ve
sertifikasyon kuruluşu, kontrol kuruluşu veya sertifikasyon kuruluşu olarak
Bakanlık tarafından yetki verilmiş gerçek veya tüzel kişileri,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Desteklemeye
İlişkin Esaslar
Görevli kurum
ve kuruluşlar
MADDE 5 – (1) OAKD çalışmaları BÜGEM ve il/ilçe müdürlükleri
ile yetkilendirilmiş kuruluşlar tarafından yürütülür.
(2) Yetkilendirilmiş kuruluşlar;
a) OTBİS’e veri girişlerini yapmak,
b) OAKD’den yararlanmak üzere başvuruda bulunan
yetiştiricilerin başvuruya esas kontrolü yapılmış ve Organik Tarım
Yönetmeliği hükümlerine göre yetiştiriciliği yapılan arılı kovanlar için
EK-2’de belirtilmiş uygunluk belgesini düzenlemek ve OTBİS’e kaydetmek,
c) Askı sürecinde belirtilen süre sonuna kadar yapılacak
itirazları değerlendirerek bu Tebliğ hükümlerine uygun olan düzeltmeleri
yapmak,
ile sorumludurlar.
(3) İl müdürlükleri, ilçe müdürlüklerinin
destekleme sürecinde ihtiyaç duyacakları OTBİS verilerini sağlamak üzere
gerekli tedbirleri alır.
Organik
arılı kovan desteklemesi
MADDE 6 – (1) Organik arılı kovan desteklemesi aşağıdaki
esaslara göre yapılır:
a) OAKD ödemesi, Organik Tarım Yönetmeliğine göre
organik yetiştiricilik yapan, AKS’de, OTBİS İcmali-1’de ve OTBİS
İcmali-2’de de kayıtlı olan ve bu Tebliğde OAKD uygulamaları ile ilgili
belirtilen usul ve esaslara göre başvuru yapan yetiştiricilere yapılır.
b) Organik arılı kovan desteklemesinden yararlanmak
isteyen yetiştiriciler, 29/8/2016 tarihinden itibaren 7/10/2016 günü mesai
saati bitimine kadar EK-1’e uygun OAKD başvuru dilekçesi, EK-2’de kayıtlı
uygunluk belgesi ve döner sermaye makbuz alındısı ile OTBİS’te kayıtlı
oldukları il/ilçe müdürlüklerine başvururlar. Organik arı yetiştiricileri
kayıtlı oldukları il/ilçe dışında bulunuyorlarsa başvurularını bulundukları
il/ilçe müdürlüklerine, arı konaklama belgesi ve veteriner sağlık raporu
ile birlikte yapabilirler. Bu yetiştiricilerin desteklemeye ait müracaat
başvurusu ve icmal işlemleri OTBİS’ te kayıtlı oldukları il/ilçe
müdürlükleri tarafından yürütülür.
c) OTBİS’ te kayıtlı oldukları il/ilçe müdürlükleri
dışında müracaat olması durumunda il/ilçe müdürlükleri, gezginci organik
arı yetiştiricilerinin desteklemeye konu olan belgelerinin, (müracaata esas
belgeler, Arılık ve Arılı Kovan Tespit Tutanağının) asıllarını veya onaylı
suretlerini üreticinin işletmesinin OTBİS’ te kayıtlı olduğu il/ilçe
müdürlüğüne 4/11/2016 tarihine kadar gönderir.
ç) Organik arılı kovan desteklemesinden yararlanmak
isteyen yetiştiriciler, AKS’de, OTBİS İcmali-1’de ve OTBİS İcmali-2’de de
kayıtlı olan ve yetkilendirilmiş kuruluşça kontrolü yapılmış ve Organik
Tarım Yönetmeliği hükümlerine göre uygun bulunmuş organik süreçte bulunan,
aynı kovan numarasına sahip arılı kovanlardan arılıkta yapılan tespitteki
kovan sayısı üzerinden desteklenir.
d) Organik tarım desteklemesine dahil olacak arılı
kovan, başvuru yapan yetiştirici adına aynı işletmede AKS’de ve OTBİS’te
tanımlı olmalıdır.
e) OTBİS ve AKS’de bilgilerini tamamlatmak, gerekli
güncellemeleri yaptırmak, istenen uygunluk belgesini vermek çiftçinin kendi
sorumluluğundadır.
f) Organik arı yetiştiricisi, kovan tespitlerini
dilekçe verdiği il/ilçe müdürlüğüne süresi içinde yaptırmak zorundadır.
Tespit tarihi bitimi 21/10/2016’dır.
g) AKS ile ilgili tüm iş ve işlemler AKS Talimatı
çerçevesinde gerçekleştirilir.
Askı
işlemleri ve icmallerin hazırlanması
MADDE 7 – (1) OAKD ödemesine esas icmal listesi, il
müdürlükleri Hayvan Sağlığı ve Yetiştiriciliği Şubesi ile organik tarım
birimlerince ve ilçe müdürlükleri tarafından düzenlenir.
(2) İl/ilçe müdürlükleri tarafından OAKD
desteklemesine hak kazanan arılı kovanlar en geç 22/11/2016 tarihine kadar
değerlendirmeye alınarak OAKD ödeme İcmal-1’ler (EK-5) oluşturulur ve
askıya çıkartılır. Askıya çıkarılan icmaller, bu Tebliğde belirtilen hükümlerin
yerine getirilmesi halinde yararlanılabilecek OAKD ödemesini ifade eder.
İl/ilçe müdürlükleri OAKD için en geç 23/11/2016 tarihine kadar, ilçe
merkezinin OAKD İcmal-1’ini ilçe merkezinde, köyün/mahallelerin OAKD
İcmal-1’ini ise kendi köyünde/mahallesinde ilgili ilçe müdürlükleri veya
muhtarlıklar marifetiyle OAKD için on gün süreyle askıya çıkarır. Askıya
çıkma tarihi ve saati ile askıdan indirme tarihi ve saati tutanağa
bağlanır. Tutanak muhtar ve/veya aza tarafından güncel tarihle imzalanır. Askı
süresince herhangi bir itiraz olmaz ise icmallerdeki bilgiler doğru kabul
edilir. Daha sonra yapılacak itirazlar değerlendirmeye alınmaz ve herhangi
bir hak doğurmaz. OTBİS’e kovan sayılarının eksik girilmesi durumunda, askı
süresinde hatanın düzeltilmesi amacıyla başvurusu yapılmayan kovanın eksik
kısmı için OAKD ödemesi yapılmaz. OTBİS’ te kaydı olmayan sertifikalar için
destekleme ödemesi yapılmaz. Askı sürecinde yapılacak itirazlara
yetiştiricilerin, EK-3’te yer alan form ile birlikte il/ilçe müdürlükleri
tarafından düzenlenmiş AKS’den alınan işletme, yetiştirici ve kovan kayıt
bilgilerini gösterir belge ile sözleşmesinin olduğu yetkilendirilmiş
kuruluşa müracaat ederek bilgilerini düzelttirmesi kendi sorumluluğundadır.
Yetkilendirilmiş kuruluşlar yetiştiricilerin talebi üzerine OTBİS’e veri
girişini tamamlamak zorundadırlar. OAKD için yetiştiriciler askı sürecinin
sona eriş tarihinden itibaren on beş gün içerisinde bilgilerini
sözleşmesinin olduğu yetkilendirilmiş kuruluşa düzelttirmek ve il/ilçe müdürlüklerine
müracaat ederek bilgilerini teyit ettirmek zorundadırlar. Bu durumdaki
çiftçilerin gerekli düzelttirmeyi yaptırmamaları ve bilgilerini teyit
ettirmemeleri halinde ödenemeyen OAKD için daha sonra yapılacak itirazlar
değerlendirmeye alınmaz ve herhangi bir hak doğurmaz.
(3) OAKD İcmal-1’lerinin askıda kalma süresi
zarfında yapılan yazılı itirazlar il/ilçe müdürlüklerine yapılacak olup,
il/ilçe müdürlükleri tarafından çiftçilerin on beş gün içerisinde
yetkilendirilmiş kuruluşlarına başvurarak yaptırmış oldukları düzeltmelere
ait son değerlendirmeler 30/12/2016 tarihine kadar yapılarak OTBİS’de
ilgili bölüme kaydedilir.
(4) İncelenen yetiştirici dosyalarında gerçeğe
aykırılığın bulunmaması ve askı süresince itiraz edilmemesi ya da
itirazların değerlendirilerek sonuçlandırılması halinde, OTBİS’ten alınan
EK-6’daki İcmal-2 ilçe müdürlüklerince düzenlenip, onaylanır ve il
müdürlüklerine gönderilir. İlçe müdürlüklerinden alınan İcmal-2 ve il
müdürlüklerinin onayladığı merkez ilçe İcmal-2’si ile OTBİS’ten alınan
İcmal-3 uyumu kontrol edilir.
(5) Bu Tebliğdeki başvuru bitiş tarihinden sonra
askı süresi içinde verilen itiraz dilekçelerinde talep edilen değişiklikler
dışında yetiştiricinin beyanı ile AKS’de yapılacak güncellemeler OAKD
ödemesine esas teşkil etmez.
(6) Değerlendirme sonucunda OAKD İcmal-1
düzeltilemez ya da bilgi ve belgelerle ilgili aykırılık, şikâyet ve/veya
ihbar bulunması nedeniyle İcmal-1 oluşturulamaz ise, durum il müdürlükleri
OTB’lerine intikal ettirilir. İl müdürlükleri OTB’lerince çözümlenemeyen
konular BÜGEM’e gönderilir.
(7) İlçe müdürlüklerinden alınan İcmal-2’de gerçeğe
aykırılık olması ya da il müdürlüklerine intikal eden şikâyet ve/veya ihbar
olması durumunda, il müdürlükleri OTB’lerince bu sorunlar çözülmeye
çalışılır. Çözüme kavuşturulamayan konular ise BÜGEM’e gönderilir.
(8) OAKD İcmal-2’de gerçeğe aykırılığın bulunmaması
ya da il müdürlüklerine intikal eden şikâyet ve/veya ihbarların, il
müdürlüklerince çözümlenmesi hâlinde, ödemeye esas OAKD İcmal-3 (EK-7)
BÜGEM’e gönderilir.
Ödeme
miktarı
MADDE 8 – (1) 6 ncı maddede belirtilen yetiştiricilere, OAKD
ödemesine hak kazanan arılı kovanlar için 10 TL/kovan üzerinden destekleme
ödemesi yapılır.
Ödemeler
için gerekli finansman ve ödeme planı
MADDE 9 – (1) OAKD ödemesi için gerekli finansman bütçenin
ilgili kalemine tahsis edilen ödeneklerden karşılanır. Ödemeler, Bakanlık
tarafından Bankaya kaynak aktarılmasını müteakip, il/ilçe müdürlüklerince
oluşturulan onaylı OAKD ödeme İcmal-1’lerine göre, Banka aracılığıyla,
ilgili şubelerde daha önce yetiştiriciler adına açılan veya açılacak olan
hesaplara yapılır. Çiftçilere yapılan toplam nakdi ödeme tutarının % 0,2’si
bütçenin ilgili kaleminden Bankaya hizmet komisyonu olarak ödenir.
(2) OAKD ödeme planı, OAKD başvurusu yapan
yetiştiricilere ait ön incelemenin bitirilmesini müteakiben Bakanlık
tarafından belirlenir. Ödemelere, kontrollerin tamamlanması ve Bakanlık
tarafından OAKD ödemeleri ile ilgili talimatların Bankaya gönderilmesinden
sonra başlanır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Uygulamaların
Kontrolü ve Uygulamalardan Yararlanamayacaklar
Yetki ve
denetim
MADDE 10
– (1) İl/ilçe müdürlükleri,
desteklemeler ile ilgili müracaat zamanı ve şartlarını, yerel duyuru imkânları
ile yetiştiricilere duyurarak gerekli tedbirleri alır.
(2) Organik Arılı Kovan yetiştiriciliği yapan
işletmelerin denetimleri OTB’lerce yürütülür. OAKD uygulamasına ilişkin
olarak OTB üyeleri tarafından OAKD müracaatları başladıktan sonra ön
inceleme başlatılır. Ödemeye esas icmaller BÜGEM’e gönderilmeden önce,
OTB’ler OAKD için örnekleme seçim yöntemiyle en az % 25’e tekabül eden
oranda denetim yapar. Ön inceleme yapılan illerde/ilçelerde daha sonra
tespit edilecek usulsüz işlemlere ilişkin sorumluluklar ortadan kalkmaz.
Uygulamalar, ön incelemenin yanı sıra mevzuatın öngördüğü her türlü
denetime de tabidir.
(3) OAKD ön incelemeleri OTB’nin görev ve yetkileri
çerçevesinde gerçekleştirilir.
(4) Bu Tebliğde yer almayan teknik konularda
Bakanlık genelgeleri ve talimatları uygulanır. Ancak, bu Tebliğde yer almayan
hususlarda oluşacak problemlerin çözümünde, il müdürlükleri OTB’leri
yetkilidir.
(5) Destek ödemelerinin amacına uygun ve gerçek hak
sahiplerine ödenmesi için, il müdürlüğü gerekli tedbirleri alır.
(6) Ön incelemede, OTB üyeleri tarafından yetiştiricilerin
arıcılık işletmelerinin yerinde yapılacak kontrollerinde Organik Tarım
Yönetmeliğine aykırı bir durum bulunup bulunmadığı incelenir.
Yetiştiricilerin OTBİS ve AKS sistemine kayıt ettirdikleri bilgiler ile
gerek görülmesi halinde yetkilendirilmiş kuruluşlardan talep edilecek
bilgilerde, gerçeğe aykırı beyan ya da verdikleri belgelerde sahte evrak
tespit edilmesi halinde, sorumlular hakkında ilgili Cumhuriyet
Başsavcılıklarına suç duyurusunda bulunulur. Ayrıca, sorumluluğu tespit
edilen kamu görevlileri hakkında da gerekli yasal işlemler yürütülür. OTB
üyeleri gelen münferit şikâyet ve ihbarları ayrıca değerlendirir.
Uygulama
dışında kalacak yetiştiriciler
MADDE 11
– (1) Aşağıdaki yetiştiriciler
OAKD uygulamasından yararlanamaz;
a) OTBİS’te süresi içinde kayıtlı bilgilerini
güncellemeyenler,
b) OAKD uygulamasında 6 ncı maddede belirtilen
yetiştiricilerden OTBİS İcmali-1’de ve OTBİS İcmali-2’de kayıtlı
olmayanlar,
c) 6 ncı maddede belirtilen yetiştiricilerden AKS
sistemlerine kayıtlı olmayan ve süresi içinde kayıtlı bilgilerini
güncellemeyenler,
ç) 6 ncı maddede istenen belgelerle birlikte süresi
içinde başvuru yapmayanlar,
d) Askı listelerinde isminin bulunmaması veya
destekleme bilgilerinin hatalı olması durumunda, askı süresi sonuna kadar
hatalı kayıtların düzeltilmesi için yazılı başvuru yapmayanlar,
e) 6 ncı maddede verilen süreler içerisinde
yetkilendirilmiş kuruluşa müracaat ederek OTBİS’te bilgilerini tamamlatmayanlar,
f) Organik Tarım Yönetmeliği hükümlerine göre
organik tarımsal faaliyette bulunmayanlar,
g) OAKD ödemesinden faydalanmak üzere başvuru yapan
yetiştiricilerden gerçeğe aykırı beyanda bulunan ve sahte belge ibraz
edenler,
ğ) Askı icmalinde ismi çıksa dahi OTBİS-2 İcmalinin
alınış tarihi olan 31/12/2016 tarihinden önce organik tarım faaliyetinden
ayrılanlar,
h) Bakanlıkça uygulanan tarımsal desteklemelerden
beş yıl süre ile yararlandırmama kararı verilmiş olanlar,
ı) Kamu tüzel kişileri.
Desteklemeye
tabi olmayacak arılı kovan
MADDE 12
– (1) Aşağıdaki arılı kovanlar OAKD
uygulaması kapsamı dışındadır;
a) Organik Tarım Yönetmeliği hükümlerine göre uygun
olmayanlar,
b) OAKD uygulamasında 6 ncı maddede
belirtilenlerden OTBİS İcmali-1’de ve OTBİS İcmali-2’de kayıtlı olmayan,
c) 6 ncı maddede belirtilen arılı kovanlardan AKS sistemlerine
kayıtlı olmayan,
ç) OAKD uygunluk belgesinde bulunmayan,
d) Askı listelerinde arılı kovan bilgilerinin
hatalı veya eksik olması durumunda, askı süresi sonuna kadar hatalı veya
eksik kayıtların düzeltilmesi için bu Tebliğe uygun belgeler ile yazılı
başvurusu yapılmayanlar,
e) Askı sürecinde belirtilen hatalı veya eksik
arılı kovanlardan yetkilendirilmiş kuruluşlara düzelttirilmeyenler,
f) Askı icmalinde çıksa dahi OTBİS-2 İcmalinin
alınış tarihinden önce organik tarım faaliyetinden çıkanlar,
g) Geçiş sürecinde bulunanlar,
ğ) Arılık ve Arılı Kovan Tespit Tutanağına (EK-4)
göre uygun olmayan arılı kovanlar.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Çeşitli ve Son
Hükümler
İdari
yaptırımlar
MADDE 13
– (1) Haksız yere yapılan
destekleme ödemeleri, ödeme tarihinden itibaren 21/7/1953 tarihli ve 6183
sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 51 inci maddesine
göre hesaplanacak gecikme zammı ile birlikte, anılan Kanun hükümlerine göre
geri alınır. Haksız ödemenin yapılmasında ödemeyi sağlayan, belge veya
belgeleri düzenleyen gerçek ve tüzel kişiler, geri alınacak tutarların
tahsilinde müştereken sorumlu tutulurlar.
(2) Bu destekleme ödemelerinden, idari hata sonucu
düzenlenen belgelerle yapılan ödemeler hariç, haksız yere yararlandığı
tespit edilen üreticiler beş yıl süreyle hiçbir destekleme programından
yararlandırılmazlar.
(3) Yetkilendirilmiş kuruluşlar OAKD ödemeleri için
düzenledikleri her türlü bilgi ve belgelerden, ayrıca OAKD ödemelerinde
OTBİS’e eksik veya hatalı yapılan veri girişleri ile düzeltmelerin zamanında
yapılmasından sorumludurlar. Sorumluluklarını yerine getirmeyen
yetkilendirilmiş kuruluşlar hakkında 1/12/2004 tarihli ve 5262 sayılı
Organik Tarım Kanunu ve Organik Tarım Yönetmeliği hükümleri uygulanır.
Yürürlükten
kaldırılan tebliğ
MADDE 14
– (1) 15/7/2015 tarihli ve 29417
ikinci mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Organik Hayvancılık ve
Organik Su Ürünleri Yetiştiriciliğine Destekleme Ödemesi Yapılmasına Dair
Tebliğ (Tebliğ No: 2015/31) yürürlükten kaldırılmıştır.
Geçiş
hükümleri
GEÇİCİ
MADDE 1 – (1) Bu Tebliğin 14 üncü
maddesi hükümlerince yürürlükten kaldırılan Tebliğe göre yürütülen iş ve
işlemler aynı Tebliğ hükümlerine göre sonuçlandırılır.
Yürürlük
MADDE 15
– (1) Bu Tebliğ 1/1/2016
tarihinden geçerli olmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 16
– (1) Bu Tebliğ hükümlerini Gıda,
Tarım ve Hayvancılık Bakanı yürütür.
Ekler için tıklayınız
|