|
Sermaye Piyasası Kurulundan:
YATIRIM HİZMETLERİ VE FAALİYETLERİ İLE YAN
HİZMETLERE
İLİŞKİN ESASLAR HAKKINDA TEBLİĞ III-37.1’DE
DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR TEBLİĞ
(III-37.1.a)
MADDE 1 – 11/7/2013 tarihli ve 28704 sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanan Yatırım Hizmetleri ve Faaliyetleri ile Yan Hizmetlere İlişkin
Esaslar Hakkında Tebliğ III-37.1’in 17 nci maddesinin birinci fıkrasının
(b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş, aynı fıkraya aşağıdaki bent ve
aynı maddeye birinci fıkradan sonra gelmek üzere aşağıdaki ikinci fıkra
eklenmiş, mevcut ikinci fıkra üçüncü fıkra olarak teselsül ettirilmiştir.
“b) Yatırım ve kalkınma bankaları tarafından
kaldıraçlı işlemler hariç olmak üzere sermaye piyasası araçları üzerinde,”
“c) Yatırım ve kalkınma bankaları dışında kalan
bankalar tarafından paylar, kaldıraçlı işlemler ile pay endekslerine ya da
paylara dayalı türev araçlar hariç olmak üzere sermaye piyasası araçları
üzerinde,”
“(2) Borsa mevzuatı hükümleri saklı kalmak üzere,
yatırım ve kalkınma bankalarının birinci fıkranın (b) bendi kapsamında
işlem aracılığı faaliyetinde bulunabilmeleri için halka açık olmayan bir
aracı kurumun tüm faaliyet izinlerinin iptali için talepte bulunarak
yatırım hizmet ve faaliyetlerinden çekilmesi zorunludur.”
MADDE 2 –
Aynı Tebliğin 19 uncu maddesinin
birinci fıkrasının (d) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş, aynı fıkraya
(d) bendinden sonra gelmek üzere aşağıdaki (e) bendi eklenmiş ve mevcut (e)
bendi (f) bendi olarak teselsül ettirilmiştir.
“d) Kaldıraçlı işlemlerle ilgili olarak yatırılan
teminat tutarlarının üzerinde bir kayba uğratacak şekilde genel müşteriye
ve talebe dayalı profesyonel müşteriye işlem yaptırılamaz. Yatırımcının
piyasa koşullarından dolayı teminatından daha fazla zarara uğraması halinde
söz konusu zarar genel müşteriden ve talebe dayalı profesyonel müşteriden
talep edilemez.”
“e) Talebe dayalı profesyonel müşteriler için,
ilgili müşterinin yazılı olarak talep etmesi halinde (d) bendinde yer alan
hüküm uygulanmaz.”
MADDE 3 – Aynı Tebliğin 22 nci maddesinin birinci fıkrası
aşağıdaki şekilde değiştirilmiş, birinci fıkradan sonra gelmek üzere
aşağıdaki ikinci fıkra eklenmiş ve mevcut ikinci fıkra üçüncü fıkra olarak
teselsül ettirilmiştir.
“(1) Portföy aracılığı faaliyeti Kuruldan izin
almak kaydıyla,
a) Aracı kurumlar tarafından sermaye piyasası
araçları üzerinde,
b) Yatırım ve kalkınma bankaları tarafından
kaldıraçlı işlemler hariç olmak üzere sermaye piyasası araçları üzerinde,
c) Yatırım ve kalkınma bankaları dışında kalan bankalar
tarafından paylar, kaldıraçlı işlemler ile paylara dayalı türev araçlar
hariç olmak üzere sermaye piyasası araçları üzerinde,
borsa mevzuatı hükümleri saklı kalmak üzere
yapılabilir.”
“(2) Borsa mevzuatı hükümleri saklı kalmak üzere,
yatırım ve kalkınma bankalarının birinci fıkranın (b) bendi kapsamında
portföy aracılığı faaliyetinde bulunabilmeleri için halka açık olmayan bir
aracı kurumun tüm faaliyet izinlerinin iptali için talepte bulunarak
yatırım hizmet ve faaliyetlerinden çekilmesi zorunludur.”
MADDE 4 – Aynı Tebliğin 24 üncü maddesinin birinci
fıkrasının (c) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve aynı fıkraya
aşağıdaki bent eklenmiştir.
“c) Kaldıraçlı işlemlerle ilgili olarak yatırılan
teminat tutarlarının üzerinde bir kayba uğratacak şekilde müşterilere genel
müşteriye ve talebe dayalı profesyonel müşteriye işlem yaptırılamaz.
Yatırımcının piyasa koşullarından dolayı teminatından daha fazla zarara
uğraması halinde söz konusu zarar genel müşteriden ve talebe dayalı profesyonel
müşteriden talep edilemez.”
“ç) Talebe dayalı profesyonel müşteriler için,
ilgili müşterinin yazılı olarak talep etmesi halinde (c) bendinde yer alan
hüküm uygulanmaz.”
MADDE 5 – Aynı Tebliğe, 25 inci maddeden sonra gelmek üzere
aşağıdaki maddeler eklenmiştir.
“Tezgahüstü
türev araç işlem türleri ve işlemlere konu dayanak varlıklar
MADDE
25/A – (1) İşlem aracılığı veya
portföy aracılığı faaliyeti kapsamında tezgahüstü türev araç işlemleri
gerçekleştirecek yatırım kuruluşları işlem yapacakları türev araç türlerine
ve türev araç türlerine konu dayanak varlıklara ilişkin Birlik tarafından
belirlenen esaslar çerçevesinde bir liste oluşturmak, bu listeyi internet
sitelerinde yayımlamak ve Birliğe göndermek zorundadır. Listede yapılacak
her türlü değişiklik internet sitesinde ilan edilir ve ilanı takip eden beş
iş günü içinde yatırım kuruluşları tarafından Birliğe bildirilir. Talep
edilmesi halinde listeler Birlik tarafından Kurula iletilir.
(2) Fark kontratları, yatırım kuruluşu varantları
ve sertifikaları ile ortaklık varantları Kurulun diğer düzenlemelerindeki
tanımlanmalarından bağımsız olarak bu Tebliğ hükümleri kapsamında türev
araç olarak kabul edilir.
(3) Tezgahüstünde gerçekleştirilen fark kontratları
bu Tebliğde yer alan kaldıraçlı alım satım işlemlerine ilişkin hükümlere
tabidir.
Tezgahüstü
türev araç işlemlerinde teminatlandırma politikası
MADDE
25/B – (1) Aracı kurumlar 25/A
maddesi uyarınca belirlenen türev araç türleri ve bu türev araç türlerine
konu dayanak varlıklar itibarıyla yönetim kurulu kararı ile bir
teminatlandırma politikası oluştururlar. Aracı kurumlar politikalarını
asgari olarak müşterilerine karşı doğrudan mali yükümlülük altına girip
girmedikleri, müşterilerinin risklilik durumları, olası olumsuz piyasa
koşulları ile müşterilerin işlemlerini korunma amacıyla yapmaları veya fark
pozisyonu oluşturmaları gibi özel stratejilerini de dikkate almak suretiyle
uluslararası kabul görmüş yöntemler çerçevesinde hazırlar.
(2) Teminatlandırma politikasının yürütülmesinden
ve gerekli değişikliklerin yapılmasının yönetim kuruluna önerilmesinden
risk yönetim birimi sorumludur. Bu birim tarafından genel müdüre
müşterilerin teminat durumları ile ilgili olarak en az haftalık olarak
raporlama yapılır. Teminatlandırma politikasının oluşturulması ve
yürütülmesi ile ilgili sürece aracı kurumların iç kontrol prosedürlerinde
yer verilir. Teminatlandırma politikasında yapılacak değişiklik önerileri
yönetim kurulu tarafından karara bağlanır.
(3) Teminatlandırma politikasında kullanılan risk
modellerinin geçerliliği ve güvenilirliği en az altı ayda bir olmak üzere
geriye dönük stres testleriyle sınanmak zorundadır. Yapılacak testlerin
sonuçları yönetim kuruluna raporlanır.
Türev
araç işlemlerinde pozisyon limitleri
MADDE
25/C – (1) Aracı kurumlar
tarafından teminatlandırma politikasının bir parçası olarak her müşterinin
alabileceği pozisyon büyüklüğüne ilişkin limit belirlenmesi zorunludur.
Müşteriler limit belirlenmesi amacıyla gruplandırılabilir. Limitler, bir
sözleşme veya sözleşme grubu esas alınarak, teslim ayında olup olmama ve
işlemin korunma amacıyla yapılıp yapılmadığı gibi durumlar göz önüne
alınarak belirlenebilir. Borsada gerçekleşen işlemler için Borsa tarafından
belirlenen kurallar saklıdır.
(2) Pozisyon limitlerinin belirlenmesinde, uç
piyasa koşullarında en büyük pozisyona sahip müşterilerin belirli bir
bölümünün temerrüdü veya pozisyonları sebebiyle oluşan zararın aracı
kurumlar tarafından karşılanması gereğinin ortaya çıkması hallerinde aracı
kurumun mali yapısının sermaye yeterliliği yükümlülüklerini yerine
getiremeyecek şekilde etkilenmemesi gözetilir.
Tezgahüstü
türev araç işlemlerinde müşterilerden teminat alınması ile ilgili esaslar
MADDE
25/Ç – (1) Aracı kurumlar
müşterileri ile gerçekleştirecekleri tezgahüstü türev araç işlemleri için teminat
talep ederler. Teminat tesis edilmeden işlemlere başlanamaz. Teminat yapısı
asgari olarak, başlangıç ve sürdürme teminatı olmak üzere belirlenir.
(2) Başlangıç teminatı, işlemlere başlanabilmesi ve
pozisyon alınabilmesi için müşteri tarafından yatırılması gereken asgari
teminat tutarıdır. Başlangıç teminat oranı yatırılan teminat tutarının ilk
açılan toplam pozisyon tutarına olan oranı olacak şekilde, aracı kurumlar
tarafından belirlenir.
(3) Sürdürme teminatı, müşterinin tezgahüstü türev
araç işlemleri süresince sahip olması gereken asgari teminattır. Sürdürme
teminatı değerlenmiş teminat tutarının sahip olunan pozisyon büyüklüğüne
oranı olarak aracı kurumlar tarafından belirlenir. Sürdürme teminat
oranının belirlenen oranın altına düşmesi durumunda aracı kurumlar tarafından
çerçeve sözleşmede belirlenen şekilde teminat tamamlama çağrısı yapılır ve
oran başlangıç teminat oranına çıkarılır. Sürdürme teminatının zamanında
sağlanması amacıyla müşterinin talebi halinde bankaların otomatik ödeme
sistemlerinden faydalanılabilir. Bu imkan müşterilerin aracı kurumlar
tarafından kredilendirilmesi sonucunu doğuracak şekilde kullanılamaz.
(4) Teminat tamamlama çağrısı yapılan müşterinin
teminat tamamlama yükümlülüğünü süresi içerisinde yerine getirmemesi
halinde müşteri başka bir ihbara gerek kalmaksızın temerrüde düşmüş
sayılır. Müşterilerin temerrüde düşmesine neden olan ilgili pozisyonları
aracı kurumlar tarafından otomatik olarak kapatılabilir. Temerrüde düşmüş
müşterilerin temerrüt durumu ortadan kalkmadan risklerinin artmasına yol
açacak şekilde yeni pozisyon almaya yönelik emirleri kabul edilmez. Aracı
kurumlar müşterilerin açık pozisyonlarının tek taraflı olarak, otomatik
şekilde kapatılabileceği bir pozisyon kapatma oranı belirleyebilir. Söz
konusu oranın sürdürme teminat oranının altında belirlenmesi zorunludur.
(5) Başlangıç ve sürdürme teminatlarına ilişkin
tutar veya oranlar, teminatların değerleme esasları, teminat takibi,
teminat tamamlama çağrısı, teminat tamamlama yükümlülüğü, sürdürme
teminatının altına veya temerrüde düşülmesi durumunda izlenecek yöntemler,
pozisyonların netleştirilmesi ve otomatik kapanması, varlıkların fiyatlandırılması
ve değerlemesine ilişkin esasların aracı kurumlar tarafından belirlenmesi
zorunludur. Bu hususlara aracı kurumlar ile müşteri arasında düzenlenecek
çerçeve sözleşmede yer verilir.
(6) Müşterilerden alınan türev araç emirlerinin bu
Tebliğ hükümlerine uygun olarak gerçekleştirilmek üzere bir başka kuruluşa
iletilmesi halinde, aracı kurumlar tarafından müşteriden asgari olarak bu
emirler kapsamında ilgili kuruluş tarafından talep edilen kadar teminat
talep edilir.
(7) Müşteri varlık ve teminatlarının izlenmesine ve
saklanmasına ilişkin ilgili borsa, merkezi takas kuruluşu ve merkezi karşı
taraf düzenlemelerinde yer alan hükümler saklıdır.”
MADDE 6 – Aynı Tebliğin 27 nci maddesinin birinci ve ikinci
fıkraları aşağıdaki şekilde değiştirilmiş, aynı maddeye ikinci fıkradan
sonra gelmek üzere aşağıdaki üçüncü, dördüncü ve beşinci fıkralar eklenmiş
ve diğer fıkralar buna göre teselsül ettirilmiştir.
“(1) Kaldıraçlı işlemlerde kaldıraç oranı, işlem
yapmak için yatırılan teminat tutarı karşılığında alınabilecek pozisyon
tutarını gösteren orandır. Kaldıraçlı işlemlerde pozisyonun ilk açıldığı
sırada uygulanacak kaldıraç oranı 100:1’i geçemez.
(2) Kaldıraçlı işlemlerde Türk Lirası, Amerikan
Doları, Euro’nun birbirilerine karşı olan değişim oranlarını esas alan
varlıklar ile altına dayalı yapılan işlemlerde kaldıraç oranı azami 100:1
olarak uygulanır. Bunlar dışındaki varlıklarda kaldıraç oranı azami 50:1
olarak uygulanır. Kurul gerekli gördüğü hallerde bu oranları değiştirme ve
varlık bazında kaldıraç oranı belirleme yetkisine sahiptir.”
“(3) Hesap açılışı sırasında başlangıç teminat
tutarı 20.000 TL veya muadili döviz tutarının altında olan müşteriler için
ikinci fıkrada belirtilen kaldıraç oranlarının azami yarısı uygulanabilir.
İşlemlerin devamında, merkezi takas kurumuna yapılan raporlama saati
itibarıyla toplam teminat tutarı asgari 30.000 TL veya muadili döviz
tutarına ulaşmış müşteriler için yazılı veya elektronik ortamdaki her türlü
araç yoluyla talepleri bulunması halinde raporlamayı takip eden iş günü
itibarıyla kaldıraç oranları ikinci fıkrada belirtilen oranlara kadar
yükseltilebilir.
(4) Başlangıç teminat tutarı 20.000 TL veya muadili
döviz tutarının üstünde işlemlere başlayan müşteriler için işlemlerin
devamında teminatın bu tutarın altına düşmesi durumunda kaldıraç oranında
değişiklik yapılmayabilir. Ancak, müşterinin toplam teminat tutarının
işlemlerin devamında hesaptan nakit çekilmesi veya başka bir aracı kuruma
virman yapılması suretiyle 20.000 TL’nin altına düşürülmesi halinde, yeni
açılacak pozisyonlarda ikinci fıkrada belirtilen kaldıraç oranlarının azami
yarısı uygulanır.
(5) İkinci fıkrada belirlenen esaslar çerçevesinde
uygulanacak azami kaldıraç oranları aracı kurumlar ile müşteriler arasında
imzalanacak çerçeve sözleşmede belirlenir. Söz konusu oranların daha sonra
değiştirilebilmesi için müşterinin yazılı onayı alınır. Aracı kurumlar
tarafından tevsik edilebilmesi şartıyla elektronik ortamdaki her türlü araç
yoluyla müşteri onayı alınması mümkündür.”
MADDE 7 –
Aynı Tebliğe, 27 nci maddeden
sonra gelmek üzere aşağıdaki maddeler eklenmiştir.
“Kaldıraçlı
işlemlerde teminatların izlenmesi ve raporlanması
MADDE
27/A – (1) Aracı kurumlar nezdinde
bulunan teminatların müşteri bazında takibi ve bildirimi zorunludur.
(2) Kaldıraçlı işlemlere ilişkin müşterilerden
alınan teminatlar merkezi takas kuruluşlarına raporlanır ve alınan
teminatlar merkezi takas kuruluşları nezdinde tutulur.
(3) İşlem aracılığına yetkili aracı kurumlar
merkezi takas kuruluşu nezdinde müşteri bazında hesapları açar. İşlem
aracılığına yetkili aracı kurum tarafından merkezi takas kuruluşu nezdinde
hesap açılabilmesi için öncelikle müşteri adına Merkezi Kayıt Kuruluşu
nezdinde hesap açılması ve bu hesaba ilişkin sicil tanımlama işleminin
gerçekleştirilmesi gerekir. Lehine işlem yapılan portföy aracılığına
yetkili aracı kurum ise merkezi takas kuruluşu nezdinde çoklu hesap açar ve
bu hesap müşteri bazında açılan hesaplarla ilişkilendirilir.
(4) İşlem aracılığına yetkili aracı kurum
müşterilerden alınan teminatları müşteri bazında portföy aracılığına
yetkili aracı kuruma iletir. Merkezi takas kuruluşu nezdinde müşterilere
ait teminatların yatırılması, güncellenmesi ve çekilmesi sadece portföy
aracılığına yetkili aracı kurum tarafından yerine getirilebilir.
(5) Merkezi takas kuruluşu nezdinde müşteri bazında
teminat takibi işlem aracılığına ve portföy aracılığına yetkili kuruluşlar
tarafından yapılır. Teminat takibine ilişkin müşterilere yapılacak
bildirimlerden işlem aracılığına yetkili aracı kurum sorumludur.
(6) Müşteri hesaplarındaki oluşacak gerçekleşmiş
kar veya zararlara ilişkin merkezi takas kuruluşu nezdinde yapılacak
güncellemeler portföy aracılığına yetkili ilgili aracı kurum tarafından
yerine getirilir.
(7) Portföy aracılığına yetkili aracı kurumlar günlük
olarak bir önceki güne ilişkin Kurulca belirlenen işlem detaylarını merkezi
takas kuruluşuna bildirirler. Yapılan bildirimlerin doğruluğundan yetkili
aracı kurum sorumludur.
(8) Bu işlemlere ilişkin merkezi takas kuruluşu
tarafından Kurula yapılacak bildirim ve raporlamalara ilişkin usul ve
esaslar Kurulca belirlenir.
(9) Aracı kurumların yurt dışında yerleşik
müşterilerinin teminatlarının yönetiminde bu madde hükümleri uygulanır.
Kaldıraçlı
işlemlerde bireysel portföy yöneticiliği ve yatırım danışmanlığı
sınırlaması
MADDE
27/B – (1) Aracı kurumlar
kaldıraçlı işlemleri sundukları müşterilerine söz konusu işlemler için bireysel
portföy yöneticiliği veya yatırım danışmanlığı hizmeti veremezler.
Deneme
hesapları
MADDE
27/C – (1) Kaldıraçlı işlemler
için hesap açılışından önce genel müşterilere çalışma esasları Birlik
tarafından hazırlanan ve aracı kurumlar tarafından sunulan bir deneme
hesabı üzerinden işlem yaptırılması zorunludur. Deneme hesabının gerçek
zamanlı fiyatlar üzerinden çalıştırılmasından aracı kurumlar sorumludur.
Müşterinin işlem gerçekleştireceği her aracı kurum tarafından sunulan
deneme hesabında işlem yapması zorunludur.
(2) Müşterinin deneme hesabını asgari altı iş günü
süreyle çalıştırması ve toplamda asgari elli adet işlem yapması zorunludur.
Bu maddede belirtilen yükümlülüğün müşteri tarafından yerine getirildiği
ilgili aracı kurum tarafından tevsik edilir.
Genel
müşterilerden kaldıraçlı işlemlere ilişkin alınacak beyan
MADDE
27/Ç – (1) Aracı kurumlar hesap
açılışı sırasında genel müşterilerinden,
a) Kaldıraçlı işlemlerin niteliği itibarıyla riskli
olduğu ve bu işlemler sonucunda zarar edilebileceği,
b) Yatırılan teminatın tamamının kaybedilebileceği,
c) Birlik tarafından çalışma esasları hazırlanmış
deneme hesabı üzerinden işlem gerçekleştirildiği,
ç) İşlemlerde uygulanacak kaldıraç oranı,
d) İnternet sitesinde duyurulan kar/zarar dağılımı,
hususlarında bilgi sahibi oldukları ve bunları
kabul ettiklerine ilişkin yazılı beyan almaları zorunludur.
(2) Hesap açılışının elektronik ortamda yapılması
durumunda birinci fıkrada belirtilen beyan, her bir hususun müşteri
tarafından ayrı ayrı bilindiği ve kabul edildiği anlaşılabilecek ve
gerektiğinde aracı kurum tarafından tevsik edilebilecek şekilde elektronik
ortamda da alınabilir.”
MADDE 8 – Aynı Tebliğin 29 uncu maddesinin birinci ve ikinci
fıkraları aşağıdaki şekilde değiştirilmiş, aynı maddeye ikinci fıkradan
sonra gelmek üzere aşağıdaki üçüncü ve dördüncü fıkralar eklenmiş ve mevcut
üçüncü fıkra beşinci fıkra olarak teselsül ettirilmiştir.
“(1) Gerçekleşmiş müşteri emirleri aracı kurumlarca
iptal edilemez. Ancak;
a) İtiraz üzerine müşteri lehine bir iyileştirme
yapılması amacıyla,
b) İşlem platformunda meydana gelen teknik bir
sorun nedeniyle ortaya çıkan müşteri mağduriyetinin giderilmesi amacıyla,
c) Profesyonel müşterilerden alınan emirlerin başka
bir kuruluşa herhangi bir müdahale olmaksızın oluşturulmuş bir sistem
vasıtasıyla otomatik olarak iletilmesi halinde söz konusu pozisyonun karşı
tarafça iptal edilmesi durumunda,
emir iptal edilebilir.
(2) Aracı kurum birinci fıkranın (b) veya (c) bendi
kapsamında bir işlem tesis etmek isterse, birinci fıkranın (b) veya (c)
bendi hükümlerine uygun olarak ilgili tüm müşteriler için söz konusu
uygulama gerçekleştirilir. Bu müşterilere gerekçesi ile birlikte en seri
iletişim aracıyla tesis edilen işlem hakkında bildirim yapılır.”
“(3) Birinci fıkranın (c) bendi kapsamında
gerçekleştirilecek emir iptali en geç ertesi işlem günü içerisinde
gerçekleştirilebilir.
(4) Birinci fıkranın (a), (b) veya (c) bentleri kapsamında
iptal edilen tüm müşteri emirleri merkezi takas kuruluşuna en geç iptali
takip eden iş günü raporlanır ve aracı kurum nezdinde de Kurulun belge
kayıt düzenlemeleri uyarınca saklanır. Raporlamada; emir iptalinin birinci
fıkranın (a) bendi kapsamında yapılması durumunda müşteri itirazına ilişkin
beyan, birinci fıkranın (b) bendi kapsamında yapılması durumunda teknik
soruna ilişkin ayrıntılı açıklama ve emir iptalinin ilgili tüm müşterileri
kapsadığına ilişkin beyan, birinci fıkranın (c) bendi kapsamında yapılması
durumunda karşı tarafça emir iptali gerçekleştirildiğine ilişkin alınacak
yazı örneği ve bu durumun ilgili tüm müşterileri kapsadığına ilişkin beyana
yer verilmesi zorunludur. Merkezi takas kuruluşuna yapılan raporlamada
meydana gelen değişiklikler, değişikliğin tespit edildiği günü takip eden
ilk iş günü içinde merkezi takas kuruluşuna bildirilmek zorundadır.
Raporlamaya ilişkin esaslar merkezi takas kuruluşu tarafından belirlenir.”
MADDE 9 – Aynı Tebliğe, 29 uncu maddeden sonra gelmek üzere
aşağıdaki maddeler eklenmiştir.
“Piyasada
oluşan özel hallerin raporlanması
MADDE
29/A – (1) Aracı kurumlar
tarafından aşağıdaki durumların oluşması halinde Birlik tarafından belirlenen
esaslar çerçevesinde Birliğe raporlama yapılır:
a) Müşteri işlemlerinin yapılmasını engelleyecek
düzeydeki aracı kurum elektronik işlem platformundan kaynaklanan teknik
sorunlar.
b) İşlem yapılan varlıklarda meydana gelen olağan
dışı fiyat hareketleri, bu fiyat hareketleri sonucunda Birlik tarafından
belirlenecek oranları aşacak şekilde oluşan fiyat boşlukları ve bu olağan
dışı fiyat hareketleri sonucunda zarar ederek pozisyonu kapanan yatırımcı
sayısı ile oluşan zarar tutarı.
Aracı
kurumlar tarafından tezgahüstü türev işlemlerde kullanılan platformlar,
program, modül ve eklentiler
MADDE
29/B – (1) Aracı kurumlar portföy
aracılığı veya işlem aracılığı faaliyetleri kapsamında tezgahüstü türev
işlemlerde kullandıkları elektronik işlem platformları, bu platformlarda
kullanılan her türlü program, modül ve eklenti, bunların çalışma ve
kullanım esasları ve amaçları ile bunlara ilave olarak yeni platform,
program, modül ve eklenti kullanımı ve bunların değiştirilmesi hususlarını
kullanılmaya başlandıktan itibaren on gün içerisinde Birliğe yazılı olarak
bildirmekle yükümlüdür. Bildirilen platform ve bu platformda kullanılan
program, modül ve eklentiler yatırımcıların hak ve yararlarına aykırı sonuç
verecek unsurlar içeremez. Birliğe bildirilenler dışında platform, program,
modül ve eklenti kullanılamaz.
(2) Aracı kurumların birinci fıkraya ilişkin
yükümlülüklerine uygun davranıp davranmadıklarının tespiti amacıyla Kurul
tarafından bağımsız denetime yetkili kuruluşlar listesinde yer verilen ve
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun bankaların bilgi sistemleri ve
bankacılık süreçlerinin denetimine ilişkin düzenlemeleri uyarınca da
yetkilendirilen bağımsız denetim kuruluşları vasıtasıyla yılda en az iki
defa aracı kurumlardan habersiz olacak ve esasları Kurulca belirlenecek
şekilde özel amaçlı bağımsız denetim yapılması zorunludur. Bağımsız denetim
kuruluşları tarafından yapılacak özel amaçlı bağımsız denetimin habersiz
olacağına ilişkin hükme bağımsız denetim kuruluşu ile imzalanacak özel
amaçlı bağımsız denetim sözleşmesinde yer verilmesi zorunludur.
(3) Kurul personeli, ikinci fıkrada belirtilen
yetkili kuruluşlar tarafından yapılacak özel amaçlı bağımsız denetim
sürecinin her aşamasına, bilgi ve becerilerini geliştirmek amacıyla,
denetçi bağımsızlığı ilkesini zedelemeksizin izleyici sıfatı ile eşlik
edebilir. Şu kadar ki, Kurul personeli, yetkili kuruluşun bilgi birikimini
şahsına veya bir başka yetkili kuruluşa çıkar sağlamak için kullanamaz.
(4) İkinci fıkrada belirtilen yetkili kuruluşlar
tarafından denetim programının ne zaman başlayacağı, denetim çalışmalarının
fiilen başlamasından bir ay önce Kurula bildirilir.
(5) İkinci fıkra çerçevesinde düzenlenecek özel
amaçlı bağımsız denetleme raporlarının birer örneği 5 iş günü içerisinde
Kurula iletilir.”
MADDE 10 – Aynı Tebliğin 30 uncu maddesine aşağıdaki fıkralar
eklenmiştir.
“(3) Müşteriler tarafından kaldıraçlı işlemlerde
iletilen emirlere ilişkin fiyatın aracı kurumlar tarafından gerçekleştirilmeden
önce değiştirilmek istenmesi fiyat yenilemesi olarak kabul edilir. Fiyat
yenilemesinin müşteri aleyhine uygulanması durumunda, lehe olan her durumda
da uygulanması zorunludur.
(4) Kaldıraçlı alım satım işlemlerinde, müşteri
tarafından verilen emre ilişkin fiyat, miktar veya diğer unsurlardan
herhangi birisinin emir gerçekleşmeden önce aracı kurum tarafından müşteri
aleyhine değiştirilmek istenmesi halinde, müşterinin onayının alınması
zorunludur. Ancak, müşteri tarafından verilen emirlerin unsurlarında
müşteri lehine sonuç verecek nitelikteki değişikliklerde veya müşteriler
tarafından verilen emirlerde fiyat aralığının belirlenmiş olması durumunda
bu fiyat aralığında oluşan değişimler için müşteri onayı aranmaksızın emir
gerçekleştirilebilir.
(5) Yatırım kuruluşları türev araçlardaki mevcut
açık pozisyonların kapatılmasına ilişkin mevzuata uygun talepler hariç
olmak üzere çerçeve sözleşmede bu konuda hüküm bulunması kaydıyla emir
kabul etmeme hakkına sahiptir.”
MADDE 11 – Aynı Tebliğe, 30 uncu maddeden sonra gelmek üzere
aşağıdaki madde eklenmiştir.
“Alım satım
fiyat farkları
MADDE
30/A – (1) Portföy aracılığı
faaliyeti kapsamında müşterilere sunulacak alım satım fiyatları arasındaki
farklar yatırım kuruluşları tarafından belirlenir.
(2) Yatırım kuruluşları tarafından açıklanan alım
satım fiyatları arasındaki farkların genel piyasa koşullarına uygun ve
tutarlı bir şekilde sürdürülmesi gerekmektedir.
(3) Yatırım kuruluşları tarafından sunulan alım
satım fiyat farklarının sabit veya değişken olarak belirlenmesi mümkündür.
Sabit fark garantisi verilen ürünlere ilişkin olarak piyasa şartları gereği
zorunlu değişiklik yapılmasını gerektirecek olası koşulların önceden
müşteriye bildirilmesi zorunludur. Bu yükümlülüğe her türlü yayın, ilan,
reklam ve duyuruda da uyulur.”
MADDE 12 – Aynı Tebliğin 32 nci maddesinin birinci ve ikinci
fıkraları aşağıdaki şekilde değiştirilmiş, aynı maddeye aşağıdaki fıkra
eklenmiştir.
“(1) Borsada işlem gören sermaye piyasası
araçlarına ilişkin olarak yatırım kuruluşlarının borsa dışında verdikleri
alım satım fiyat tekliflerinin Birlik tarafından belirlenecek bir veya
birden fazla veri yayın kuruluşu vasıtasıyla kamuya açıklanması zorunludur.
(2) Yatırım kuruluşlarının, herhangi bir müşterinin
ihtiyacı ve talebi doğrultusunda müşteri ile bire bir oluşturdukları türev
araçlar hariç olmak üzere borsada işlem görmeyen sermaye piyasası araçları
için verdikleri alım satım fiyat tekliflerini kendi internet sitelerinde
anlık olarak yayınlamaları ve Birlik tarafından belirlenecek bir veya
birden fazla veri yayın kuruluşu vasıtasıyla kamuya açıklamaları
zorunludur.”
“(4) Kaldıraçlı işlemler ile ilgili olarak aracı
kurumların Birlik tarafından belirlenen periyodlarda açıkladığı fiyatlar ve
alım satım fiyat farkları Birlik tarafından belirlenecek bir süre
içerisinde Birliğe aktarılır. Birlik tarafından her aracı kurumun geçmişe
dönük fiyat serisi ve alım satım fiyat fark verileri oluşturulur ve bir yıl
boyunca saklanır. Birlik bu verileri kullanarak her bir varlık için bir
fiyat ve fark serisi oluşturur ve uygun gördüğü istatistiki yöntemleri
kullanmak suretiyle bu seriden belirli bir düzeyi aşan sapmaları kurum
bazında tespit eder ve haftalık olarak kamuya duyurur.”
MADDE 13 – Aynı Tebliğin 34 üncü maddesinin ikinci fıkrası
aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve aynı maddeye aşağıdaki fıkralar
eklenmiştir.
“(2) Yatırımcıların her ne surette olursa olsun
yatırım kuruluşları nezdinde bulunan nakit ve sermaye piyasası araçları,
yatırım kuruluşlarının malvarlıklarından ayrı olarak müşteri bazında
izlenir. Söz konusu varlıklar, yatırımcıların yazılı açık izni olmaksızın,
tevdi edilen kurumlar tarafından tevdi amacı dışında kendilerine veya
üçüncü kişilere menfaat sağlayacak şekilde kullanılamazlar.”
“(4) Bu Tebliğde ve ilgili diğer düzenlemelerde yer
alan hükümler saklı kalmak kaydıyla teminat olarak kabul edilebilecek
kıymetler, nakit olarak Türk Lirası ve TCMB tarafından günlük alım satım
kurları ilan edilen yabancı para birimleri, kamu borçlanma araçları, Kurul
düzenlemeleri uyarınca kredili menkul kıymet işlemlerine konu olabilecek
sermaye piyasası araçları, fon katılma payları ile borsada işlem görmek
kaydıyla özel sektör borçlanma araçları, varlığa dayalı menkul kıymetler,
ipotek ve varlık teminatlı menkul kıymetler, kira sertifikaları ve Hazine
Müsteşarlığının belirlediği standartlardaki altın ve diğer kıymetli
madenler ve Kurulca uygun görülecek diğer sermaye piyasası araçlarıdır.
(5) Yatırım kuruluşları, müşteriler tarafından işlem
teminatı olarak verilen kıymetlerin cari değerinin tamamını ya da belirli
bir yüzdesini teminat olarak kabul etmeye yetkilidirler.
(6) Aracı kurumlar müşterilerin risk düzeyi ile
alınan pozisyon büyüklüğünü dikkate alarak teminatları çeşitlendirmek zorundadır.
Aracı kurumlar teminatların tesisinde çeşitliliği sağlamak üzere
konsantrasyon limitleri belirlemekle yükümlüdür. Konsantrasyon limitleri;
hem teminat konusu finansal araçları ihraç edenler veya garanti verenler
itibarıyla hem de teminat kabul edilebilecek araçlar itibarıyla belirlenir.
(7) Sözleşmede hüküm bulunması kaydıyla, müşteri
teminat olarak verilen kıymetleri başka kıymetlerle değiştirebilir.”
MADDE 14 – Aynı Tebliğin 35 inci maddesinin ikinci fıkrasının
(a) bendi ile (d) bendinin (2) numaralı alt bendi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
“a) Elektronik ortamda aldıkları emirler için
yazılı veya sözlü olarak kabul ettikleri diğer emirlerin iletilmesinde uyulması
gereken öncelik kurallarına riayet ederek, elektronik ortamda emir ileten
müşterileri ile diğer yollarla emir ileten müşterileri arasında Kurul
düzenlemelerinde yer alan kanal bazında öncelik kuralları çerçevesinde
oluşabilecek farklılıkları açıklamak ve eşitsizliklerin ortaya çıkmasına
engel olmakla,”
“2) Reddedilen, gerçekleşmeyen, iptal edilen ve
değiştirilen emirler de dahil olmak üzere gerçekleştirilen tüm işlemlere
ilişkin tarih, zaman, miktar, fiyat, kullanılan kaldıraç oranı ve diğer tüm
unsurları ve hesap hareketlerini ve zaman bilgisini gösterecek şekilde
müşterilere yansıtılan tüm fiyat bilgilerini anlık olarak kaydetmesini
sağlamakla,”
MADDE 15 – Aynı Tebliğin 37 nci maddesine aşağıdaki fıkra
eklenmiştir.
“(3) 45 inci maddenin üçüncü fıkrasında yer alan
şekilde verilen hizmetin müşterinin kendi portföyünde otomatik olarak işlem
yapılmasını sağlayacak şekilde her türlü mekanizma aracılığıyla sunulması
bireysel portföy yöneticiliği kapsamındadır. 45 inci maddenin dördüncü
fıkrasında yer alan esaslar bireysel portföy yöneticiliği faaliyeti için de
uygulanır.”
MADDE 16 – Aynı Tebliğin 45 inci maddesine aşağıdaki fıkralar
eklenmiştir.
“(3) Müşterilere yatırım kuruluşları tarafından her
türlü elektronik ortam aracılığıyla doğrudan sunulan veya yönlendirilen
başka gerçek veya sanal portföylere ilişkin işlemlerin takip edilmesi
ve/veya kopyalamasını sağlayan imkanların sunulması yatırım danışmanlığı
faaliyeti kapsamında değerlendirilir.
(4) Yatırım kuruluşu tarafından müşterilere bu
maddenin üçüncü fıkrasında yer alan hizmetin sunulması durumunda, müşteri
ile imzalanan çerçeve sözleşmede;
a) Yatırım kuruluşu tarafından doğrudan sunulan
veya yönlendirilen platformun özelliği,
b) Takip edilmesine imkân tanınan her bir portföye
ilişkin işlemler için yatırım amacı, strateji bilgisi (işleme konu varlık
seçimi ile yatırım stratejisi) ve risk bilgisi,
c) Takip edilmesine imkân tanınan her bir portföyün
belirli periyotlardaki işlem hacimleri,
ç) Takip edilmesine imkân tanınan her bir portföy
kapsamında verilen emirler ve işlemler sonucunda oluşan kar/zarar
durumları,
d) Takip edilmesine imkân tanınan her bir portföyün
performans göstergelerinin anlık ve geçmişe yönelik olarak nasıl görüntüleneceği,
e) Takip edilmesine imkân tanınan her bir portföye
ilişkin olarak portföyün geçmiş performansının gelecek dönem performansı
için bir gösterge olamayacağı,
gibi hususlar ayrıntılı olarak belirlenir.”
MADDE 17 – Aynı Tebliğe, aşağıdaki geçici maddeler
eklenmiştir.
“Kaldıraç
oranının uygulanması
GEÇİCİ
MADDE 3 – (1) 27 nci maddenin
ikinci, üçüncü ve dördüncü fıkralarında belirtilen kaldıraç oranları, bu
maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla aracı kurumlar nezdinde açılmış
bulunan mevcut müşteri hesaplarında yeni açılacak pozisyonlar için
uygulanır.
Deneme
hesabının uygulanması
GEÇİCİ
MADDE 4 – (1) 27/C maddesinin
birinci fıkrasında belirtilen deneme hesabının çalışma esaslarının
belirlenmesi ve aracı kurumlar tarafından uygulamaya geçirilmesi bu
maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 3 ay içinde tamamlanır.
Yatırım
kuruluşlarının alım satım fiyatlarının açıklanması
GEÇİCİ
MADDE 5 – (1) 32 nci maddenin
dördüncü fıkrasında belirtilen yükümlülükler bu maddenin yürürlüğe girdiği
tarihten itibaren 6 ay içinde tamamlanır.”
MADDE 18 – Aynı Tebliğin Ek/1 ve Ek/2’si ekteki şekilde
değiştirilmiştir.
MADDE 19 – Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 20 – Bu Tebliğ hükümlerini Sermaye Piyasası Kurulu
yürütür.
|
Tebliğin Yayımlandığı Resmî Gazete'nin
|
|
Tarihi
|
Sayısı
|
|
11/7/2013
|
28704
|
Ekleri için tıklayınız.
|