|
Orman ve Su İşleri Bakanlığından:
YER ÜSTÜ
SULARI, YER ALTI SULARI VE SEDİMENTTEN NUMUNE
ALMA VE BİYOLOJİK ÖRNEKLEME TEBLİĞİ
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 – (1) Bu Tebliğin amacı; yer üstü ve yer altı suları
ile sedimentten numune alınması, numunelerin taşınması, korunması ve
saklanması ile yer üstü sularında biyolojik kalite unsurlarının
örneklenmesi ve saklanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – (1) Bu Tebliğ, jeotermal kaynaklar ve deniz suları
hariç, su kaynaklarının denize döküldüğü noktalardaki kıyı suları dahil,
diğer kıyı suları hariç, kıta içi yer üstü, yer altı ve geçiş sularından ve
sedimentten numune alınması, numunelerin taşınması, korunması ve saklanması
ile yer üstü sularında biyolojik kalite unsurlarının örneklenmesi ve
saklanmasına ilişkin hususları kapsar.
Dayanak
MADDE 3 – (1) Bu Tebliğ, 29/6/2011 tarihli ve 645 sayılı
Orman ve Su İşleri Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun
Hükmünde Kararnamenin 2 nci, 9 uncu ve 26 ncı maddeleri ile 11/2/2014
tarihli ve 28910 sayılı Yüzeysel Sular ve Yeraltı Sularının İzlenmesine
Dair Yönetmeliğin 26 ncı maddesinin birinci fıkrasına dayanılarak
hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – (1) Bu Tebliğde geçen;
a) Akifer: Yeterli miktarda yer altı suyu akışına
ya da içerdiği yer altı suyunun kullanılmasına izin veren gözeneklilik ve
geçirgenliğe sahip litolojik birimleri,
b) Anlık numune: Belirli bir zamanda ve belirli bir
noktadan o anda alınan ve sadece o yeri ve o zamanı temsil eden numuneyi,
c) Bakanlık: Orman ve Su İşleri Bakanlığını,
ç) Bentik bölge: Sahil çizgisinden itibaren en
derin yere kadar olan tüm dip bölgesini,
d) Biyolojik izleme: Su kütlesinin genel durumunun
belirlenmesi maksadıyla suda yaşayan canlıların periyodik olarak
örneklenmesini ve analizini,
e) Biyolojik kalite unsuru: Biyolojik izleme
kapsamında örneklenmesi gereken bentik makroomurgasız, fitoplankton,
fitobentoz, balık, makrofit, makroalg ve angiosperm gibi canlı gruplarının
her birini,
f) Fiksasyon: Organizmanın doğal durumuna en yakın
şekilde sabitlenip dış etkenlere dirençli hale getirilmesini,
g) Geçiş suları: Nehir ağızları civarındaki, kıyı
sularına yakın olmaları ancak aynı zamanda tatlı su akıntılarından önemli
ölçüde etkilenmeleri neticesinde kısmen tuzlu olma özelliğine sahip yer
üstü su kütlelerini,
ğ) GPS: Küresel Konumlama Sistemini,
h) Habitat: Bir organizmanın ve ekolojik topluluğun
yaşadığı ve geliştiği yeri,
ı) Helofit: Kıyıda ve bataklık alanlarda gelişen,
genellikle kökü su altında ve gövdesi su üstünde bulunan çok yıllık bitki
topluluklarını,
i) İzleme programı: İzleme noktaları, izlenecek
parametreler, izleme tipi (operasyonel, genel maksatlı, araştırmacı),
izleme yapan kurumlar ve izleme sıklıklarının yer aldığı programı,
j) Kaptaj: Akışkanın doğal olarak ve/veya bilimsel
yöntemler ve uygun araçlar kullanılarak rezervuardan yeryüzüne ulaşmasından
itibaren kirlenmesinin önlenerek ve korunarak daha sağlıklı şekilde değerlendirilebilmesi
için kullanım öncesi özel teknikle yapılan toplama havuzlarında, galeri
ve/veya kuyularda biriktirilmesi işlemini,
k) Karışım bölgesi: Yer üstü alıcı su ortamına
yapılan deşarjlarda, deşarj noktasından başlayarak 30/11/2012 tarihli ve
28483 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi
Yönetmeliğinin ek-8’inde tanımlanan bölgeyi,
l) Kaynak suyu: Jeolojik birimlerin içinde doğal
olarak oluşan, bir veya daha fazla çıkış noktasından yeryüzüne
kendiliğinden çıkan suyu,
m) Kıyı suları: Kıyı çizgisinden itibaren 1852
metre deniz tarafındaki suyu,
n) Kompozit numune: Su kaynaklarından belirli zaman
aralıklarında orantılı olarak alınan karışık numuneyi,
o) Kuyu logu: Kuyunun açılması sırasında ve
açıldıktan sonra kuyuya ilişkin bütün bilgilerin kaydedildiği belgeyi,
ö) Kuyu tahliyesi: Bir kuyuda yer alan durgun yer
altı suyunun uzaklaştırılarak taze yer altı suyu ile yer değiştirilmesinin
sağlanması işlemini,
p) Lagün:
Denizden kıyı kordonu ile ayrılan sığ gölü,
r) Litoral bölge: Kıyı çizgisinden itibaren
başlayıp yüksek yapılı su bitkilerin ortadan kalktığı yere kadar olan ve
tamamen ışık alan kıyı bölgesini,
s) Muhafaza borusu: Sondaj kuyusunun göçmesini,
istenilmeyen su, gaz, silt, kum ve benzeri ince malzemelerin kuyuya
girişini önlemek ve pompanın kuyu içinde kalan kısımlarını korumak
maksadıyla kullanılan kapalı boruları,
ş) Pelajik bölge: Dip ve kıyı ile ilişkisi olmayan
açık su bölgesini,
t) Sediment: Bir akarsu tarafından taşınmış olan
kaya veya biyolojik kökenli materyallerden meydana gelen partikül yığınını,
u) Sedimantasyon: Sularda bulunan askıdaki katı
maddelerin, yer çekimi, yoğunluk ya da suyun akış hızı gibi faktörlerden
etkilenerek suyun dibine çökmesi eylemini,
ü) Şahit numune: Analiz neticelerine yapılabilecek
itirazların çözümünde kullanılacak, esas numune ile aynı koruma şartları
altında alınan ve gerektiğinde analiz yapılması maksadıyla saklanan
numuneyi,
v) TSE: Türk Standartları Enstitüsünü,
y) Yetkili laboratuvar: 25/12/2013 tarihli ve 28862
sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuvarları
Yeterlik Yönetmeliği kapsamında Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca
yetkilendirilen laboratuvarları,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Numune Alma, Taşıma, Saklama ve Koruma ile
Örneklemeye İlişkin Genel Hükümler
İlkeler
MADDE 5 – (1) Bu Tebliğin uygulanmasında;
a) Yer üstü ve yer altı suları ile sedimentten
numune alınmasında, numunelerin taşınmasında, saklanmasında, korunmasında
ve yer üstü sularının örneklenmesinde TSE standartlarına ve uluslararası
kabul görmüş standartlara uyulması ve bu Tebliğde bahsi geçen TSE
standartlarından herhangi birisi güncellendiğinde, güncellenen standart
veya muadilinin güncellendiği tarihten itibaren geçerli olması,
b) Yer üstü ve yer altı suları ile sedimentten
numune alınması, numunelerin taşınması, saklanması, korunması ve yer üstü
sularının örneklenmesi arazi çalışmaları öncesinde, “TS EN ISO 5667-1 Su
Kalitesi - Numune Alma - Bölüm 1: Numune Alma Programlarının ve Numune Alma
Tekniklerinin Tasarımına Dair Kılavuz” kapsamında numunelerin alınması ile
ilgili tüm hususları içeren numune alma programlarının oluşturulması,
c) Yer üstü ve yer altı sularından alınan
numunelerin saklanmasının, taşınmasının ve korunmasının “TS EN ISO 5667-3
Su Kalitesi-Numune Alma-Bölüm 3: Su Numunelerinin Muhafazası ve Taşınması
İçin Kılavuz”a göre yapılması,
ç) Sediment numunelerinin saklanmasının,
taşınmasının ve korunmasının “TS EN ISO 5667-15 Su Kalitesi-Numune
Alma-Bölüm 15: Çamur ve Sediment Örneklerinin Koruma ve Taşıma Rehberi”ne
göre yapılması,
d) Yer üstü ve yer altı suyundan numune alma
sıklığının, su kalitesine ve yıllık kalite değişimlerine, su kaynağına
karışan suların ve atıksu deşarjlarının kirlilik durumuna, suyun hidrolojik
karakterine, ekolojik duruma, kullanım maksadına bağlı olarak Bakanlık
tarafından hazırlanan izleme programlarında belirlenmesi,
e) Numune alma sıklığının, kirliliğin yoğun olduğu
bölge ve/veya su kalite kriterlerinin iyileştirilmesi gereken alıcı su
ortamlarında Bakanlığın göreceği lüzum üzerine arttırılması,
f) Kimyasal, fiziksel ve mikrobiyolojik analizler
için numune alacak personelin sulardan ve sedimentten numune alma konusunda
Bakanlık veya Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan eğitim almış ve numune
alma sertifikasına sahip olması,
g) Kimyasal ve mikrobiyolojik analiz için belli bir
zamanda ve belli bir yerden alınan numunenin sadece o yeri ve zamanı temsil
etmesi,
ğ) Numune alma noktalarının koordinatlarının GPS
ile belirlenmesi,
h) Kimyasal ve mikrobiyolojik analiz için alınan
numunelerin temsil edici ve yapılacak analize göre yeterli hacimde olması,
ı) Kimyasal ve mikrobiyolojik analiz için şahit
numune alınması durumunda şahit numunenin yetkili laboratuvara mühürlü
olarak teslim edilmesi,
i) Yer üstü ve yer altı suları ile sedimentten
alınan numunelerin analizden önce gerekli koruma önlemleri alınarak
laboratuvara getirilmesi ve taşınma esnasında kirletilmemesi için gerekli
tedbirlerin alınması,
j) Yer üstü ve yer altı suları ile sedimentten
alınan numunelerin cam veya plastik kaplarda taşınarak saklanması,
k) Yer üstü ve yer altı suları ile sedimentten
alınan her numune için ek-1’de yer alan etiketin hazırlanması ve numune
kabının üzerine yapıştırılması,
l) Yer üstü ve yer altı suları ile sedimentten numune
alınması sırasında ek-2’de yer alan numune alma tutanağının doldurulması ve
imza altına alınması,
m) Kimyasal analiz için numuneler alındığında
numune alma tutanağının numune alma sertifikası bulunan kişi veya kişiler
tarafından imza altına alınması,
n) İnorganik parametrelerin analizi için yer üstü
ve yer altı suyundan numune alınmadan hemen önce numune kabının alınacak
numune ile 2-3 defa çalkalanması ve dökülmesi,
o) Organik parametrelerin analizi için yer üstü ve
yer altı suyundan numune alınmadan önce numune kabının numune ile
çalkalanmaması,
ö) Sedimentten numune alınmadan hemen önce numune
kabının ortam suyu ile 2-3 defa çalkalanması ve dökülmesi ve ayrıca numune
alma araç gereçleri ve şişelerinin, içlerindeki muhtemel birikimleri ve
biyolojik oluşumları önlemek için temizlenmesi,
p) Kimyasal analiz için numune alındıktan sonra,
kapak ile numunenin üst yüzeyi arasında hava kalmayacak şekilde şişenin
ağzının kapakla kapatılması,
r) İstenen kimyasal analizin türüne göre her bir
numunenin ayrı numune alma kabına alınması, ayrı saklama ve koruma işlemine
tabi tutulması,
s) Kimyasal ve mikrobiyolojik analiz için alınan
numunelerde ek-3’te yer alan parametrelere özgü numune alma kabı tipi,
saklama ve koruma şartları ve saklama süreleri kriterlerinin dikkate
alınması,
ş) Aynı numunenin kimyasal, mikrobiyolojik ve
mikroskobik tayinler için kullanılmaması,
t) Kimyasal analiz için alınan numunelerin en kısa
süre içinde analiz edilmesi ve numuneler bir gün içerisinde analiz
edilecekse, düşük sıcaklıklarda (+4°C) saklanması,
u) Kimyasal analiz için alınan numunelerde, analizi
yapılacak parametre ile girişim yapmıyorsa kimyasal koruma maddeleri
kullanılabilir. Koruma maddelerinin kullanılması durumunda, koruma
maddesinin önceden numune kabına konulması ve alınan numune ile iyice
karışmasının sağlanması,
ü) pH, sıcaklık, çözünmüş oksijen ve elektriksel
iletkenlik parametrelerinin analizlerinin yerinde hemen yapılması,
v) Biyolojik izleme kapsamında bentik
makroomurgasız, fitoplankton, fitobentoz, balık, makrofit, makroalg ve
angiospermin örneklenmesi,
y) Biyolojik örneklemenin nehir, göl, kıyı ve geçiş
suyu kütlelerinde yapılması,
z) Biyolojik örneklemenin, sucul ekosistemlerden
biyolojik örnekleme yapılması hususunda tecrübeli ve bu konuda mesleki
yeterliliği olan personel tarafından yapılması,
esastır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Kimyasal Analiz
İçin Numune Alma Şartları
Nehir ve
akarsulardan kimyasal analiz için numune alma şartları
MADDE 6 – (1) Nehirlerden ve akarsulardan numune alınmasına
ilişkin işlemler “TS ISO 5667-6 Su
Kalitesi -Numune Alma - Bölüm 6 - Nehirlerden ve Akarsulardan Numune Alma
Kılavuzu”na göre yapılır.
(2) Nehirlerde ve akarsularda numune alma noktaları
seçimi aşağıdaki şartlara göre yapılır:
a) Numune alma noktaları, numune alma bölgesindeki
su kalitesini ve bu kalitenin bölge içerisindeki değişimini karakterize
edecek şekilde ve sayıda belirlenir.
b) Nehirlerde karışım bölgesi uzunluğu deşarj
noktasından, yan kol birleşim noktasından itibaren mansap yönünde “10 x
Akarsu Genişliği” olarak alınır. Genişliği 100 m’den az akarsularda karışım
bölgesi mesafesi 1.000 m’yi geçemez. Genişliği 100 m’den fazla olan
akarsularda ise, “10 x Akarsu Genişliği”ne karşı gelen mesafe, yaklaşık
karışım bölgesi olarak alınır. Karışım bölgesi genişliği ise basit bir yaklaşımla
akarsu genişliğinin ¼’ü olarak kabul edilir.
c) Bir akarsu kolunun veya bir atık su deşarjının
ana akarsu kolu üzerindeki etkileri incelenmek istendiğinde, en az iki
numune alma yeri belirlenir. Bunlardan biri akışa ters yönde, karışım
noktasından hemen önce, diğeri suyun akış yönünde, tam karışım
gerçekleştikten sonra olmalıdır.
ç) Sadece mevsimsel yağış alan bölgelerde ve uzun
süre yağış görülmeyen yerlerde, nehir hacimleri ve akışları çok büyük
değişiklikler gösterebilir ve numune alma yerleri, hem en yüksek hem en
düşük akışın görüldüğü dönemlerde numune almaya uygun yerlerden belirlenir.
d) Kışın buz tabakasının altından numune almak
gerektiğinde seçilen numune alma yeri yılın diğer mevsimlerinde kullanılan
numune alma yerine mümkün olduğunca yakın seçilir.
e) Numuneler bir köprünün yakınından alınacaksa, bu
yer yoldan kaynaklanabilecek kirliliğe karşı akışa ters yönde ve yeterince
uzakta belirlenir.
f) Numune alınacak yerin kendisinin araştırıldığı durumlar
hariç olmak üzere araştırılan etkenlerin ilgili su kütlesinde homojen
olarak dağıldığı yerlerden numune alınır.
(3) Nehirlerde yan kol veya atıksu deşarjından
sonra tam karışımın sağlandığı belirlenen kesit üzerinde, yüzeyden 25
santimetre aşağıdan numune alınır. 25 santimetreden sığ sularda ise su
yüzeyinin hemen altından alınır.
Göl ve
göletlerden kimyasal analiz için numune alma şartları
MADDE 7 – (1) Göllerden numune alınmasına ilişkin
işlemler “TS 6291 Su Kalitesi -
Numune Alma - Kısım 4: Göl ve Göletlerden Numune Alma Kuralları”na göre
yapılır.
(2) Göllerde numune alma noktaları seçimi aşağıdaki
şartlara göre yapılır:
a) Numune alma noktaları belirlenirken kirletici
kaynakların yeri ve su kütlesinin hidrodinamik özellikleri göz önünde bulundurulur.
b) Baraj gölü, göl ve göletlerde başlıca su giriş
ve çıkışları ile kıyılardaki faaliyetlerin etkilerini belirleyecek ve
kalitenin bütün su kütlesindeki değişimini karakterize edecek şekilde yüzey
alanı 500 hektardan küçük olan göllerde en az iki nokta, yüzey alanı 500
hektardan büyük olan göllerde en az üç nokta, yüzey alanı 50 hektardan
küçük göllerde de en az bir nokta numune alma noktası olarak belirlenir.
(3) Dikey kesitte 10 metreden daha derin göllerden
numuneler 0,5 metre derinliğinde yüzeyden, orta ve dipten olacak şekilde üç
ayrı derinlikten alınır. 10 metre ve altındaki derinliğe sahip göllerden
numuneler 0,5 metre derinliğinde yüzeyden ve dipten olacak şekilde iki ayrı
derinlikten alınır. Göldeki tabakalaşma durumuna göre numune alınan derinlik
sayısı arttırılır. (4) Balık yetiştiriciliği yapılan göl ve
göletlerde, yetiştiricilik tesisini temsil edecek şekilde, tesisin 20’şer
metre açığından, dört kenarından dip, orta ve yüzey olmak üzere üç
derinlikten örnekleme yapılır. Her derinlikten alınan örnekler ayrı ayrı
karıştırılarak her derinlik için birer kompozit numune oluşturulur.
Kıyı
sularından kimyasal analiz için numune alma şartları
MADDE 8 – (1) Kıyı sularında numune alma noktaları seçimi
aşağıdaki şartlara göre yapılır:
a) Numune alma noktaları, numune alma bölgesindeki
su kalitesini ve bu kalitenin bölge içerisindeki değişimini karakterize
edecek şekilde ve sayıda belirlenir.
b) Numune alma bölgesi; erozyon, nehir akışı ve
atık su gibi bir baskıya maruz ise tam karışımın sağlandığı bölgeden numune
alınır. Sığ kıyılarda deşarj noktasından yaklaşık “100 metre x 100
metrelik”, derin kıyı sularında “150 metre x 150 metrelik” alan karışım
bölgesi olarak kabul edilir.
(2) Kıyı suları için 20 metreden sığ numune alma
noktalarında numuneler, 0,5 metre derinliğinde yüzey ve dip derinlikten, 20
metreden derin numune alma noktalarında ise 0,5 metre derinliğinde yüzey,
orta ve dip derinliklerden alınır.
Geçiş
sularından kimyasal analiz için numune alma şartları
MADDE 9 – (1) Geçiş
sularından numune alma noktaları seçimi aşağıdaki şartlara göre yapılır:
a) Numune alma noktaları, numune alma bölgesindeki
su kalitesini ve bu kalitenin bölge içerisindeki değişimini karakterize
edecek şekilde ve sayıda belirlenir.
b) Numune alma noktası geçiş suyunu temsil edici
özellikte olmalıdır.
c) Suyun tuzluluk oranının kıyı sınırından itibaren
binde 5’e düştüğü nokta geçiş suyunun nehir kısmındaki sınırıdır. Geçiş
suyu özelliği gösteren yer üstü suyu kütlesinin ortası numune alma noktası
olarak belirlenir.
ç) Numune alma noktası, atıksu veya yan kolların
tam olarak karıştığı bölgelerin akış yönündeki uç tarafında belirlenir.
(2) Geçiş sularında yankol veya atıksu deşarjından
sonra tam karışımın sağlandığı belirlenen kesit üzerinde, yüzeyden 25
santimetre aşağıdan numune alınır.
Yer altı
suyundan kimyasal analiz için numune alma şartları
MADDE 10
– (1) Yer altı suyundan genel
maksatlı numune alınmasına ilişkin işlemler
“TS ISO 5667-11 Su Kalitesi -Numune Alma - Bölüm 11 – Yeraltı
Sularından Numune Alma Kılavuzu”na ve “TS 9359 Su kalitesi – Yer altı Suyu
Kontrol Kuyularından Numune Alma Rehberi”ne göre yapılır.
(2) Kirlenmiş sahalardaki yer altı sularından
numune alımına ilişkin işlemler “TS ISO 5667-18 Su Kalitesi - Numune alma -
Bölüm 18: Kirlenmiş Sahalardaki Yeraltı Suyundan Numune Alma Kılavuzu”na
göre yapılır.
(3) Kaynak suyu ve kaptajlarında, beslenim
alanlarını karakterize edecek noktalardan numune alınır.
(4) Yer altı suyu kuyularından numune alımı işlemi
aşağıdaki ilkelere göre yapılır:
a) Kuyu loglarındaki jeolojik formasyon geçişleri
dikkate alınarak numune alınır.
b) Sürekli kullanılan yer altı suyu kuyularında,
numune alımı öncesinde kuyu tahliyesine ihtiyaç yoktur.
c) Sürekli kullanımı olmayan yer altı suyu kuyularında,
zamanla oluşabilecek muhtemel kimyasal ve biyokimyasal değişiklik akiferi
temsil etmeyeceği için numune alımına başlamadan önce kuyu tahliyesi
yapılır. Yer altı suyu kuyularında, kuyu muhafaza borusundaki durgun suyun
boşaltılması için beş kuyu hacminde su tahliye edilir. Kuyu içindeki durgun
su hacmi, kuyu derinliği ve kuyu muhafaza borusu iç çapı ölçümlerine göre
hesaplanır. Bu hesaplamayı gösteren formül aşağıda yer almaktadır.
V = 0.0785D2 (d2-
d1)
V = Kuyu hacmi (litre)
D = Kuyu muhafaza borusu iç çapı (cm)
d2 = Toplam kuyu derinliği (m)
d1 = Su yüzeyine kadar olan derinlik (m)
Kuyu hacmi
hesaplandıktan sonra, beş kuyu hacmi miktarındaki durgun suyun pompalanması
için gerekli olan kuyu tahliye süresi aşağıdaki formüle göre hesaplanır.
V
t = 0,0833
–
Q
t = Tahliye süresi (dakika)
V = Kuyu hacmi (litre)
Q = Pompa debisi (litre/saniye)
ç) Sürekli kullanımı olmayan yer altı suyu
kuyularında numune alımı ve kuyu tahliye işlemine başlamadan önce, kuyuda
durgun halde bulunan suyun seviyesi ölçülür. Su yüzeyine kadar olan
derinlik ölçülürken, kuyu muhafaza borusu iç kısmının üst noktasından su
yüzeyine kadar olan derinlik ölçülür ve kaydedilir. Kuyu log bilgilerinin
olmadığı durumlarda, toplam derinliği hesaplamak için kuyu muhafaza borusunun
uzunluğu ölçülür ve kaydedilir.
d) Kuyu hacminin hesaplanamadığı durumlarda, pH,
sıcaklık, elektriksel iletkenlik, bulanıklık ve çözünmüş oksijen değerleri
2 dakika aralıklarla ölçülerek her bir parametre değeri sabitlenene kadar
kuyu tahliyesine devam edilir.
Sedimentten
kimyasal analiz için numune alma şartları
MADDE 11
– (1) Sedimentten numune
alınmasına ilişkin işlemler “TS 9547
ISO 5667-12 Su Kalitesi-Numune Alma-Bölüm 12: Dip Sedimentlerinden Numune
Alma Kılavuzu”na göre yapılır.
(2) Sedimentten numune alma noktaları seçimi
aşağıdaki ilkelere göre yapılır:
a) Numune alma noktaları, numune alma bölgesindeki
sediment kalitesini ve bu kalitenin bölge içerisindeki değişimini
karakterize edecek şekilde ve sayıda belirlenir.
b) Numune alma noktaları seçilirken sediment
birikmesinin ve sedimentte kirlenmenin oluşabileceği yerler tespit edilir.
Bu yerler belirlenirken suyun hidrolojik bilgisi dikkate alınır.
c) Numune alma noktaları seçilirken sedimentte
kirlilik oluşturabilecek potansiyel kirlilik kaynakları belirlenir. Bu
yerler belirlenirken endüstri bölgelerinin, atık deşarj yerlerinin ve
atıksu arıtım tesislerinin bulunduğu bölgeler dikkate alınır.
ç) Numune alma alanındaki homojenlik, pilot bir
alan belirlenerek, numune alınacak alanın boyutuna göre enlemesine bir veya
daha fazla kesitler alınılarak kontrol edilir. Her bir numune alma
noktasından, beş ya da daha fazla temsili numune alınıp analiz edilerek
homojenlik testleri yapılır. Ayrı kesitlerden alınan numuneler ve aynı
kesit farklı numune alma noktalarından alınan numunelerin homojenlikleri
ölçülür. Eğer aynı kesit, farklı numune alma noktalarından alınan
numunelerden aynı neticeler elde edilirse, söz konusu kesit tek bir numune
alanı olarak değerlendirilir.
(3) Numune alınacak sedimente öncesinde fiziksel
olarak hiçbir müdahalede bulunulmadığından emin olunmalıdır.
(4) Numune alınırken sedimentin bozulmamış
kısmından numune alınmasına dikkat edilir. Birikim hızına bağlı olarak
sedimentin en üst katmanından 1 ila 5 cm arası derinlikten numune alınır.
Akış hızının yüksek olduğu bölgelerde numune alma derinliği 5 cm’den daha
fazla olabilir.
(5) Sedimentten numune alma sıklığı sedimentasyon
ve suyun akış hızı ile değişmekle birlikte yılda en az bir kez olacak
şekilde belirlenir. Örnekleme için akış hızının az olduğu yaz dönemleri
tercih edilir.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Mikrobiyolojik
Analiz İçin Numune Alma Şartları
Mikrobiyolojik
analiz için numune alımı
MADDE 12
– (1) Yer üstü ve yer altı
suyundan mikrobiyolojik analiz için numunelerin alınması, saklanması,
taşınması ve korunması “TS EN ISO 19458 Su Kalitesi-Mikrobiyolojik
Analizler İçin Numune Alma Standardı”na göre yapılır.
(2) Numune alma noktası su kalitesini temsil edici
özellikte olmalıdır. Nokta seçiminde düşey, yatay ve mevsimsel değişimler,
tabakalaşma ve karışım noktaları göz önüne alınır.
(3) Numune alma noktası seçilirken şartların
değişken olduğu noktalardan uzak durulur ve hidrolojik sistemin homojen
olduğu noktalar tercih edilir.
(4) Mikrobiyolojik numune kapları ısı veya
radyasyonla steril edilmiş cam veya plastik malzemeden üretilmiş olmalıdır.
Numune aseptik şartlarda ve steril eldivenler kullanılarak alınır.
(5) Numune kabının üzerinde analizden önce
çalkalamaya izin verecek kadar hava boşluğu bırakılır ve numune kabının
kapağı hemen kapatılır.
(6) Virüsler dışında mikrobiyolojik analiz
parametreleri için alınan numuneler kesinlikle dondurulmaz.
(7) Laboratuvara taşınması sekiz saatten fazla
süren numuneler için saklama sıcaklığı izlenip kayıt altına alınır.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Biyolojik
Örnekleme Şartları
Örnekleme
sahalarının seçim şartları
MADDE 13
– (1) Biyolojik örnekleme
sahalarının seçilmesi esnasında dikkat edilmesi gereken hususlar aşağıda
belirtilmiştir:
a) Örnekleme, su kütlesini temsil edecek yeterli
sayı ve boyuttaki kesit ve örnekleme alanlarında yapılır.
b) Örnekleme sahaları, nehirler için en az 100
metrelik nehir uzunluğu ile en kesiti kapsayacak ve su kütlesindeki
habitatları temsil edecek şekilde seçilir.
c) Derin, geniş ve debisi yüksek nehirlerde ve
nehir özelliği gösteren geçiş sularında örnekleme sahaları kıyı ve derin
bölümleri içerecek, en az 100 metrelik nehir/geçiş suyu uzunluğu ile en
kesiti kapsayacak ve su kütlesindeki habitatları temsil edecek şekilde
seçilir.
ç) Örnekleme sahaları göl, gölet, rezervuar, kıyı suları ve lagün özelliği gösteren
geçiş suları için litoral, bentik ve pelajik bölgeyi kapsayacak ve su
kütlesindeki habitatları temsil edecek şekilde seçilir.
d) Biyolojik örneklemenin yapılacağı noktanın
kimyasal numune alma noktası ile aynı olması zorunlu değildir. Biyolojik
örnekleme aynı su kütlesini temsil eden farklı bir noktadan yapılabilir.
Biyolojik
örneklemenin yapılması ve örneklerin saklanması
MADDE 14
– (1) Su kütlesi kategorilerinde
izlenmesi gereken biyolojik kalite unsurları ek-4’te yer almaktadır.
(2) Biyolojik örneklemede kullanılacak standartlar
ve yöntemler ek-5’te yer almaktadır.
(3) Arazide doldurulması gereken arazi formları;
nehirler için ek-6’da, göller için ek-7’de yer almaktadır.
(4) Biyolojik örneklerin saklanmasına ilişkin
şartlar ek-8’de yer almaktadır.
Örnekleme
sıklığı
MADDE 15
– (1) Biyolojik kalite unsurları
için gerekli izleme sıklıkları yılda iki defadan az olmamak üzere Bakanlık
tarafından hazırlanan izleme programlarında belirlenir.
ALTINCI BÖLÜM
Son Hükümler
Yürürlük
MADDE 16
– (1) Bu Tebliğ yayımı tarihinde
yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 17
– (1) Bu Tebliğ hükümlerini Orman
ve Su İşleri Bakanı yürütür.
Ekler için tıklayınız
|