|
Anayasa Mahkemesi
Başkanlığından:
Esas Sayısı: 2012/64 (Siyasi Parti Mali Denetimi)
Karar Sayısı : 2013/98
Karar Günü : 11.6.2013
I- MALİ DENETİMİN KONUSU
Milliyetçi ve Muhafazakar
Partinin 2011 yılı kesin hesabının incelenmesidir.
II- İLK VE ESAS İNCELEME
Milliyetçi ve Muhafazakar
Partinin, Anayasa Mahkemesine verdiği 2011 yılı kesin hesabına ilişkin
belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren ve Raportör Selim
ERDEM tarafından heyete sunulan ilk ve esas inceleme raporu, Anayasa ve
6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında
Kanun ile 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun ilgili kuralları, bunların
gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği
görüşülüp düşünüldü:
Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü hükümleri uyarınca,
partinin 2011 yılı kesin hesabının incelenmesine ilişkin olarak 20.2.2013
gününde yapılan ilk inceleme toplantısında;
“Milliyetçi ve Muhafazakar
Partinin 2011 yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda; 2011 yılı
itibariyle genel merkez ile birlikte 72 ilde teşkilatlanan Partinin, 2011
yılı kesin hesabını Anayasa Mahkemesine 5.7.2012 tarihinde verdiği ve
sadece genel merkeze ilişkin cetvelleri gönderdiği, 72 il örgütünün ise
herhangi bir gelir ve giderinin bulunmadığını bildirdiği tespit edilmiştir.
2820
sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun; 60. maddesinde, siyasi partilerin tutmak
zorunda oldukları defterler sayılarak, bu defterlerin teşkilatın bağlı
bulunduğu seçim kurulu başkanı tarafından mühürlenip tasdik edileceği; 61.
maddesinde, siyasi partilerin elde edebilecekleri gelirler sıralanarak,
siyasi partilerin gelirlerinin amaçlarına aykırı olamayacağı; 69.
maddesinde, bir siyasi partinin bütün gelirlerinin, o siyasi partinin
tüzelkişiliği adına elde edileceği; 70. maddesinde, siyasi partilerin
giderlerinin amaçlarına aykırı olamayacağı ve bir siyasi partinin bütün
giderlerinin, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılacağı; 74. maddesinde,
siyasi partilerin kesin hesaplarını Haziran ayı sonuna kadar Anayasa
Mahkemesine vermesinin zorunlu olduğu; 111. maddesinin birinci fıkrasının
(b) bendinde, siyasi partilerin 74. madde hükümlerine aykırı hareket eden
sorumluları hakkında üç aydan altı aya kadar hafif hapis ve onbeş milyon liradan otuz milyon liraya kadar hafif
para cezası verileceği; 111. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde de
yapılan inceleme ve araştırmaları engelleyen ve istenen bilgileri vermeyen
parti sorumluları hakkında altı aydan bir yıla kadar hapis ve altmış milyon
liradan az olmamak üzere ağır para cezası verileceği hüküm altına
alınmıştır.
Siyasi
partilerin teşkilatlandıkları il, ilçe ve beldelerde faaliyetlerini
yürütecekleri başkanlıklarının bulunması gerekir. Parti teşkilatlarının
faaliyetlerinde kullanacakları bu yerler partilerin kendilerine ait
olabileceği gibi kiralık olarak da kullanılabilecektir. Şayet, parti
yetkililerine ait veya bunların kendilerinin kullandıkları yerlerde
faaliyet gösterilir ise bu takdirde kira sözleşmesi düzenlenerek isabet
eden tutarın partiye bağış geliri ve karşılığının da kira gideri olarak
kaydedilmesi gerekir. Böylece, söz konusu bedellerin parti tüzelkişiliği
adına hesaplara dâhil edilmesi sağlanmış olacaktır.
Ayrıca,
partilerin il, ilçe ve belde başkanlıklarının hayatın olağan akışı gereği
kira, su, elektrik, telefon, kırtasiye, tutulacak defterlerin satın
alınması vb. bir takım genel yönetim giderlerini yapacağı açıktır.
2820
sayılı Kanun’un 69. ve 70. maddesinde yer alan, bir siyasi partinin bütün
gelirlerinin ve giderlerinin o siyasi parti tüzel kişiliği adına yapılacağı
yönündeki hükme göre, parti yetkililerinin genel yönetim giderlerini kendi
imkânlarıyla karşılamaları mümkün değildir. Parti yetkililerinin bu şekilde
yapmış oldukları gider bedellerinin partiye bağış geliri olarak,
karşılığının da genel yönetim gideri olarak kaydedilerek parti
tüzelkişiliği adına hesaplara dâhil edilmesi gerekir.
Partiye,
2011 yılı itibariyle teşkilatlandığı ve gelir ve giderleri bulunmadığı
beyan edilen 72 il örgütünün, yapılan bu açıklamalara uygun olarak
düzenlenecek kesin hesap cetvelleri ile merkez karar ve yönetim kurulu
kararını göndermesi için süre verilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.
Diğer taraftan; Partinin, 30.6.2012 tarihine kadar
Anayasa Mahkemesine vermek zorunda olduğu 2011 yılı kesin hesabını,
5.7.2012 tarihinde vermek suretiyle 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesi ile
getirilen kurala uymadığı görülmektedir. Bu itibarla, aynı Kanun’un 111.
maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca, parti sorumluları
hakkında yasal işlem yapılabilmesi için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına
suç duyurusunda bulunulması gerektiği sonucuna varılmıştır.
Bu nedenle;
1- Partinin 2011 yılı kesin hesabını, 2820 sayılı
Kanun’un 74. maddesinde öngörülen sürede Anayasa Mahkemesine vermeyen parti
sorumluları hakkında, aynı Kanun’un 111. maddesinin birinci fıkrasının (b)
bendi uyarınca yasal işlem yapılabilmesi için Ankara Cumhuriyet
Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,
2- Partiye, 2011 yılı kesin hesabını
yapılan açıklamalara uygun olarak sunmaması nedenlerini açıklaması ve 2820
sayılı Kanun’a uygun olarak düzenlenecek kesin hesap cetvelleri ile merkez
karar ve yönetim kurulu kararını Anayasa Mahkemesine sunması için bu
kararın tebliğinden itibaren 30 gün süre verilmesine,
3- Bu süre
içerisinde söz konusu belgelerin gönderilmemesi durumunda; hesap
verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması ve hesabın
dışında gelir ve gider yapılması, inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik
eylemler olarak değerlendirilerek, 2820 sayılı Kanun’un 111. maddesinin
birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara
Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulacağının Partiye
bildirilmesine,”
OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.
Parti yetkililerinin bu karara ilişkin
açıklamalarını içeren 24.4.2013 günlü, 1624 sayılı cevap yazısında, Parti
il ve ilçe teşkilatlarında kongre yapılmadığı, sadece Kurucular Kurulu
bulunduğu, teşkilatların hiçbirinde satın alınmış veya kiralık parti binası
bulunmadığı ve çalışma yapılmadığı, bu nedenle herhangi bir gelir ve
giderin yapılmadığı belirtilmiştir.
Siyasi partilerin faaliyetlerini yürüttükleri genel
merkez, il, ilçe ve belde başkanlıklarına ait yerler partilerin kendilerine
ait olabileceği gibi kiralık olarak da kullanılabilecektir. Şayet, parti
yetkililerine ait veya bunların kendilerinin kullandıkları yerlerde siyasi
parti faaliyette bulunuyor ise bu takdirde kira sözleşmesi düzenlenerek
isabet eden tutar partiye bağış geliri ve karşılığı da kira gideri olarak
kaydedilmelidir.
Ayrıca, partilerin genel merkez, il, ilçe ve belde
başkanlıklarının hayatın olağan akışı gereği kira, su, elektrik, posta,
telefon, kırtasiye, tutulacak defterlerin satın alınması vb. bir takım
genel yönetim giderlerini de yapması gerekir.
2.3.2010 tarihinde kurulmuş olan ve 2011 yılı
itibariyle genel merkez ile birlikte 72 ilde teşkilatlanmış olan partinin,
il örgütlerinin 2011 yılında herhangi bir gelir ve giderinin bulunmaması
hayatın olağan akışına uygun değildir.
2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 69.
maddesinde, bir siyasi partinin bütün gelirlerinin, o siyasi partinin
tüzelkişiliği adına elde edileceği, 70. maddesinde de siyasi partilerin
giderlerinin amaçlarına aykırı olamayacağı ve bir siyasi partinin bütün
giderlerinin, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılacağı hüküm altına
alınmıştır. Bu hükümlere göre, parti yetkililerinin genel yönetim
giderlerini kendi imkânlarıyla karşılamaları mümkün değildir. Parti
yetkililerinin, bu şekilde yapmış oldukları gider bedellerini partiye bağış
geliri olarak, karşılığını da genel yönetim gideri olarak kaydetmek
suretiyle parti tüzelkişiliği adına hesaplara dâhil etmesi gerekir.
Yönetim giderlerinin hesaplarda görülmemesi kayıt
dışı gelir ve gider oluşturulmuş olduğunu göstermektedir. Bu durumda, 2820
sayılı Kanun’un 69. ve 70. maddelerine aykırı davranılmış olmaktadır.
2820 sayılı Kanun’un;
73. maddesinde, “…Parti
merkezi ve bağlı ilçeleri de kapsamak üzere iller teşkilatı her bütçe
yılını izleyen Nisan ayı sonuna kadar, bir evvelki yıla ait uygulama
sonuçlarını gösteren kesin hesaplarını hazırlarlar. İller teşkilatından
gönderilenler ve parti merkezine ait olan kesin hesaplar, merkez karar ve
yönetim kurulunca incelenerek karara bağlanır ve birleştirilir…”,
74. maddesinde, “Siyasi partilerin mali denetimi Anayasa Mahkemesince yapılır.
Anayasa Mahkemesi, siyasi partilerin mal edinimleri ile gelir ve
giderlerinin Kanuni uygunluğunu denetler…
Siyasi
partilerin genel başkanları, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin
hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının
kesin hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa
Mahkemesine ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına vermek
zorundadırlar. Bu belgelere, ilgili siyasi partinin aynı hesap döneminde
edindiği taşınmaz ve değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır malların, menkul
kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim tarihlerini ve
şekillerini de belirten listeleri eklenir.”,
75. maddesinde, “Anayasa
Mahkemesi, kesin hesaplara ait bilgilerin belgelendirilmesini siyasi
partilerden her zaman isteyebilir. Anayasa Mahkemesi denetimini evrak
üzerinde yapar... Anayasa Mahkemesi denetimi sonunda, o siyasi partinin
gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun
olmayan gelirler ile giderler dolayısıyla da bunların Hazineye gelir
kaydedilmesine karar verir.”,
111. maddesinin birinci fıkrasında da, “Siyasi partilerin;…
c) 75 inci
madde gereğince yapılan inceleme ve araştırmaları engelleyen sorumluları
ile aynı madde gereğince istenen bilgileri vermeyen sorumluları hakkında
altı aydan bir yıla kadar hapis ve altmış milyon liradan az olmamak üzere
ağır para cezası,
…verilir.”,
hükümlerine yer verilmiştir.
Siyasi partilerin parti merkezi ve iller teşkilatı
tarafından hazırlanan yıllık kesin hesapları, merkez karar ve yönetim
kurullarınca incelenerek karara bağlanır ve birleştirilir. Siyasi
partilerin, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin hesap ile parti
merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının kesin hesaplarının
onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesine verme
yükümlülüğü bulunmaktadır.
Anayasa Mahkemesi, siyasi parti kesin hesaplarının
denetimini, partilerin merkez karar ve yönetim kurullarınca incelenerek
karara bağlanıp birleştirilmiş kesin hesaplar üzerinden yapmaktadır. Bu
nedenle, siyasi parti kesin hesaplarının denetiminin yapılabilmesi için,
parti merkez ve il örgütlerinin kesin hesaplarının 2820 sayılı Kanun’a
uygun olarak hazırlanması ve bu kesin hesapların parti merkez karar ve
yönetim kurulunca incelenerek karara bağlanması ve birleştirilmesi gerekir.
Parti, il örgütlerinin 2011 yılı kesin hesabının
2820 sayılı Kanun çerçevesinde denetiminin yapılmasını sağlayacak düzeyde
bilgi ve belge ibraz etmemiştir. Bu haliyle Partinin 2011 yılı kesin
hesabının incelenip denetlenmesi mümkün değildir. Bu
nedenle, Parti hesabının 2820 sayılı Kanun hükümleri gereğince kabul
edilmemesi ve hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin
oluşturulmaması, hesabın dışında gelir ve gider yapılması, Anayasa Mahkemesine
istenen bilgilerin istendiği şekliyle verilmemesi, inceleme ve araştırmayı
engellemeye yönelik eylemler olduğundan 2820 sayılı Kanun’un 75. ve 111.
maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca gerekli işlemlerin yapılmasını
temin için suç duyurusunda bulunulması gerektiği sonucuna varılmıştır.
III- SONUÇ
Milliyetçi ve Muhafazakar
Partinin 2011 yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda;
1- Gelir ve gideri olmadığı beyan edilerek herhangi
bir bilgi ve belge ibraz edilmeyen partinin 72 il örgütünün hesabının
denetimi gerçekleştirilemediğinden, partinin 2011 yılı birleştirilmiş kesin
hesabının 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak sunulmadığına ve kabul
edilmesinin mümkün olmadığına,
2- Anayasa Mahkemesine
istenen bilgilerin istendiği şekliyle verilmemesi, hesap verilebilir
şekilde kayıt ve belge düzeninin oluşturulmaması, hesabın dışında gelir ve
gider yapılması, inceleme ve araştırmayı engellemeye yönelik eylemler
olduğundan, parti sorumluları hakkında 2820 sayılı Kanun’un 75. ve 111.
maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca yasal işlem yapılması için
Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,
11.6.2013 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.
|
Başkan
Haşim KILIÇ
|
Başkanvekili
Serruh
KALELİ
|
Üye
Mehmet ERTEN
|
|
|
|
|
|
Üye
Serdar ÖZGÜLDÜR
|
Üye
Osman Alifeyyaz PAKSÜT
|
Üye
Zehra Ayla PERKTAŞ
|
|
|
|
|
|
Üye
Recep KÖMÜRCÜ
|
Üye
Burhan ÜSTÜN
|
Üye
Engin YILDIRIM
|
|
|
|
|
|
Üye
Nuri NECİPOĞLU
|
Üye
Muammer TOPAL
|
|
|
|
|
Üye
Zühtü ARSLAN
|
Üye
M.Emin
KUZ
|
|
|
|
|
|
|