|
TÜRK PETROL
KANUNU
Kanun
No. 6491 Kabul
Tarihi: 30/5/2013
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam,
Tanımlar ve Mülkiyet
Amaç ve kapsam
MADDE 1 – (1) Bu Kanunun amacı, Türkiye Cumhuriyeti petrol
kaynaklarının millî menfaatlere uygun olarak hızlı, sürekli ve etkili bir
şekilde aranmasını, geliştirilmesini ve üretilmesini sağlamaktır.
(2) Bu Kanun; Türkiye’de petrol arama ve üretim
faaliyetlerinin düzenlenmesi, yönlendirilmesi, teşvik edilmesi,
denetlenmesi, arama ve üretim için gerekli bilgilerin ve verilerin toplanması,
değerlendirilmesi ve kullanıma sunulmasına ilişkin usul ve esasları kapsar.
Tanımlar
MADDE 2 – (1) Bu Kanunun uygulanmasında;
a) Açık saha: Bu Kanun hükümleri çerçevesinde
aramaya, işletmeye veya bunlar için başvuruya açık bulundurulan sahayı,
b) Arama: Araştırma, arama sondajı ve tespit
sondajı faaliyetlerini,
c) Arama giderleri: Ekonomik ömrü bir yıldan fazla
olan malzeme ve tesisat giderleri hariç, arama faaliyetleri için yapılan
masrafları,
ç) Arama ruhsatı: Bu Kanuna göre belirlenen alanda arama
faaliyeti yapılması için verilen izin belgesini,
d) Arama sondajı: Petrol bulmak amacıyla kuyu
açılmasını,
e) Araştırıcı: Araştırma izni sahibini,
f) Araştırma: Petrol aramak üzere arazinin, yerden
veya havadan topografik, jeolojik, jeofizik,
jeokimyasal ve benzeri yöntemlerle veri toplanarak incelenmesi, arama
sondajları hariç jeolojik bilgi edinmek için sondajlar yapılması
işlemlerini,
g) Araştırma izni: Sınırları belli bir alanda
araştırma yapmak üzere Genel Müdürlükçe verilen izni,
ğ) Arayıcı: Arama ruhsatı sahibini,
h) Bakan: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanını,
ı) Bakanlık: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığını,
i) Devlet hissesi: Üretilen petrol üzerinden
Devlete verilecek payı,
j) Doğal gaz: Yerden çıkan veya çıkarılabilen gaz
hâlindeki doğal hidrokarbonları,
k) Geliştirme: Petrollü arazinin değerlendirilmesi
için gerektiği kadar kuyu açılmasını, yer üstü tesislerinin, taşıma
hatlarının ve yer üstü depolarının kurulmasını,
l) Genel Müdür: Petrol İşleri Genel Müdürünü,
m) Genel Müdürlük: Petrol İşleri Genel Müdürlüğünü,
n) Ham petrol: Yerden çıkan veya çıkarılabilen sıvı
ve katı hâldeki doğal hidrokarbonları,
o) İşletmeci: İşletme ruhsatı sahibini,
ö) İşletme ruhsatı: Bu Kanuna göre belirlenen
alanda üretim faaliyeti yapılması için verilen izin belgesini,
p) Keşif: İşletmeye elverişli bir petrol
birikiminin bulunmasını,
r) Kullanma hakkı: Bir petrol işlemi ile ilgili
araziyi kiralama ve bu arazi üzerinde tesisi mümkün olan intifa ve irtifak
haklarını,
s) Malzeme: Petrol işlemlerinde kullanılmak üzere
petrol, akaryakıt, ham, yarı mamul veya mamul tüm eşya, donanım ve ekipman, makine, her türlü nakil vasıtaları ve diğer tüm
vasıtalar ile bunlara ait yedek parçaları,
ş) Müşterek temsilci: Petrol hakkının birden fazla
hissedarı olması hâlinde, bu hak sahiplerinin birlikte göstereceği
temsilciyi,
t) Petrol: Ham petrol ve doğal gazı,
u) Petrol bulgusu: Sondajlı arama faaliyetleri
sırasında petrol varlığının tespit edilmesini,
ü) Petrol birimi: 15,5 santigrat derecede ve 1
atmosfer basınç altında ölçülen 158,984 litre (bir varil) ham petrolü veya
15,5 santigrat derecede ve 1 atmosfer basınç altında ölçülen 1 metreküp
doğal gazı,
v) Petrol hakkı: Araştırma izni, arama ruhsatı veya
işletme ruhsatından doğan haklardan herhangi birini,
y) Petrol işlemi: Arama, üretim ile yurt içinde
üretilen petrolün satılmasını, bu işlemlerden herhangi biri için lüzumlu
enerji ve su tesisleri ile üretilen petrolün saha içinde veya ana iletim
hattı veya yakınındaki rafineriye veya doğal gazın serbest tüketiciye
teslimine kadar taşınmasını sağlayan boru hatlarının, bina, kamp ve diğer
tüm tesislerle teçhizatın inşasını, kurulmasını ve işletilmesini ve bu
faaliyetlere ilişkin mali, ticari ve idari faaliyetleri,
z) Petrollü arazi: İşletmeye elverişli miktarda bir
petrol varlığının belirlendiği arz parçasını,
aa)
Sermaye mevcutları: 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı
Vergi Usul Kanununda değerleme ölçüleri gösterilen ekonomik işletmelere
dâhil kıymetler ile ilgili petrol hakkı sahibinin aynı Kanun hükümleri
gereğince sermaye hesabına alıp aktifleştirdiği arama giderleri, sondaj
ferî giderleri ve yurt ekonomisi yönünden verimi olmayan kuyuların açılma
giderlerini,
bb)
Sermaye mevcutları esası: Petrol hakkı sahibinin, Türkiye’deki petrol
işlemi ile ilgili olarak kullanmaya tahsis ettiği sermaye mevcutlarının 213
sayılı Kanuna göre hesaplanmış kıymetini,
cc)
Sondaj ferî giderleri: Ekonomik ömrü bir yıldan fazla olup tesis edilmemiş
veya kullanılmamış olan veya tesisinden veya kullanılmasına başlanmasından
itibaren bir yıl sonunda kullanılabilecek durumda
olan veya hurda hâlinde olan tesisat veya malzeme masrafları hariç olmak
üzere kuyu açma, temizleme, derinleştirme, bitirme veya bu işlemlere
hazırlık için ve bunlara ilişkin olarak yapılan tüm işçilik, yakıt, tamir,
bakım, nakliye, ikmal, kira ve malzeme masraflarını,
çç)
Tehlikeli fiil: Petrol işleminin yapılmasında, bunların yapıldığı mahalde
veya yakınında bulunan bir kimsenin ölümüne, sakatlanmasına veya sağlığının
bozulmasına, çevrenin kirlenmesine, 21/7/1983
tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu
kapsamındaki varlıkların veya yerlerin tahribine veya yok olmasına sebep
olan veya olabilecek nitelikte bulunan bir fiil veya ihmali,
dd)
Tespit sondajı: Petrollü arazinin boyutunu tespit etmek üzere sınırlı
sayıda kuyu açılmasını,
ee)
Türkiye arazisi: Türkiye Cumhuriyetinin topraklarını, iç sularını, kara
sularını ve bunların ötesinde sınırları uluslararası hukuka uygun biçimde
belirlenmiş kıta sahanlığı ve münhasır ekonomik bölge alanlarını,
ff)
Ülke ekonomisi yönünden verimi olmayan kuyuların açılma ve terk giderleri:
Sondaj aletleri ve benzeri teçhizat hariç olmak üzere sondaj ferî giderleri
ile üretim bakımından ekonomik olmayan kuyuların açılmasında kullanılan
veya gerekli olan herhangi bir maddi ekonomik değer için yapılan
masrafları,
gg)
Üretim: Üretim sondajı ve geliştirme faaliyetlerini, petrolün
çıkarılmasını, ön işlenmesini, saha dâhilinde veya civarında depolanmasını,
bu depolara, iletim hattına veya rafineriye boru hattı ve diğer vasıtalarla
taşınmasını,
ğğ) Üretim
artırma yöntemi: Üretim yapılan bir sahada, rezervuardaki petrolün
akışkanlığını artırmak ve/veya azalmakta olan rezervuar enerjisinin
artırılması amacıyla itim desteği sağlanarak ek üretim elde etmek üzere
kullanılan metotları,
hh)
Üretim sahası: İşletme ruhsatı içindeki petrollü araziyi,
ıı)
Üretim sondajı: Petrollü arazide üretim amacıyla kuyu açılmasını,
ifade
eder.
Mülkiyet
MADDE 3 – (1) Türkiye’deki petrol kaynakları Devletin hüküm
ve tasarrufu altındadır.
İKİNCİ BÖLÜM
Bölgeler ve Açık
Sahalar ile Araştırma İzni
Bölgeler ve açık sahalar
MADDE 4 – (1) Türkiye arazisi, bu Kanun bakımından kara ve
deniz bölgeleri olarak ikiye ayrılır. Kara ve deniz bölgelerini ayıran
sınır kıyı çizgisidir. Deniz bölgeleri karasuları içi ve karasuları dışı
olmak üzere ikiye ayrılır. Karasuları dışı denizlerde araştırma izni, arama
ve işletme ruhsatlarının verilmesi, devri ve süre uzatımları 5 inci, 6 ncı ve 8 inci maddede belirlenmiş haklardan az olmamak
üzere Bakanlar Kurulunun iznine tabidir. Bu alanlar, Bakanlar Kurulu
kararıyla tamamen veya kısmen aramaya ve işletmeye kapatılabilir, tadil
edilebilir veya kapatılan bir alan tekrar açılabilir.
(2) Bu maddeye göre verilen kararlar müktesep
hakları ihlal edemez.
(3) Askeri yasak bölgeler ile güvenlik bölgelerinde
yapılacak işlemlerle ilgili izin verilmeden önce ilgili kamu kurum ve
kuruluşlarının görüşü alınır.
Araştırma izni
MADDE 5 – (1) Genel Müdürlük, araştırma izni için yapılan
başvuruyu uygun bulduğu takdirde bu izni altmış gün içinde verir. İzin
talep edilen sahanın bir kısmında araştırma izni, arama ruhsatı veya
işletme ruhsatı verilmiş olması araştırma izni verilmesini engellemez.
Ancak araştırıcı, işlem yapmakta olan diğer bir petrol hakkı sahibinin
rızası olmadan sürmekte olan sondaj ve benzeri saha etütlerinin yapıldığı
yerlere giremez. Araştırma izni sahibi, araştırma alanının hektarı başına
bir defaya mahsus olmak ve ödeme şekilleri yönetmelikle düzenlenmek üzere
elli kuruş ücret ödemekle yükümlüdür. Bu tutarlar her yıl bir önceki yıla
ilişkin olarak 213 sayılı Kanun uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranı
dikkate alınmak suretiyle yeniden tespit edilir. Araştırma sonucu elde
edilen bilgiler Genel Müdürlüğe de verilir ve Genel Müdürlük sekiz yıl süre
ile bu bilgileri gizli tutar. Genel Müdürlük ve başvuru sahibi arasında bu
Kanun hükümlerine aykırı olmamak üzere mutabık kalınan diğer hususlar,
araştırma izninin bir ekini teşkil eder. Bu konuyla ilgili usul ve esaslar
yönetmelikle düzenlenir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Arama Ruhsatı, Başvuru ve
Ruhsatlandırma
Usulü ile İşletme
Ruhsatı
Arama ruhsatı
MADDE 6 – (1) Bu Kanun hükümlerine göre arama ruhsatı; arama
ruhsatı alanı içinde arama yapmak, arama ruhsatı alanı çevresinde
araştırmada bulunmak, bulunan petrollü alanları geliştirerek bu sahadan
petrol üretmek ve keşif başvurusunda bulunmak üzere verilir.
(2) Arama ruhsatı kara sınırları ve karasuları içi
denizlerde 1/50.000 ölçekli pafta esasına göre yapılır. En büyük ruhsat
alanı 1/50.000 ölçekli bir tam paftadır. En küçük ruhsat alanı 1/50.000
ölçekli aynı pafta içerisinde kalmak kaydıyla 1/25.000 ölçekli bir tam
paftadır. Ruhsat alanı 1/50.000 ölçekli paftanın dışına taşamaz ve 1/25.000
ölçekli paftalardan oluşur.
(3) Münhasır ekonomik bölge sınırları içinde
ruhsatlandırma birer tam derecelik enlem ve boylam çizgileri arasında kalan
bir derecelik alan esasına göre yapılır. En büyük ruhsat alanı bir
derecelik alandır. En küçük ruhsat alanı bir derecelik alan içerisinde
kalmak kaydı ile 1/100.000 ölçekli bir tam paftadır. Ruhsat alanı bir
derecelik alanın dışına taşamaz ve 1/100.000 ölçekli paftalardan oluşur.
(4) Arama sahaları kara, karasuları, münhasır
ekonomik bölge sınırları ve kıyı çizgileri dışında, kuzey-güney ve
doğu-batı istikametinde ve pafta kenarları ile doğru hatlarla çevrilir. Bu
sahaların sınırlarının belirlenmesi, diğer sahalarla komşuluğu ve
birleşimine ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.
(5) Arama ruhsatının süresi, karalarda beş,
denizlerde sekiz yıldır.
(6) İş programını yerine getiren ruhsat sahibinin
en az bir sondaj yapılmasını da içeren iş ve yatırım programı ile buna
karşılık gelen yüzde 2 teminatı vermesi kaydıyla ruhsat süresi karalarda
iki, denizlerde üç yıla kadar uzatılabilir.
(7) Birinci uzatım süresi içinde sondaj programını
yerine getirmiş bir petrol hakkı sahibinin arama ruhsatının süresi, yeni
bir sondaj ve yatırım programı ile buna karşılık gelen yüzde 2 teminatı
vermesi hâlinde karalarda iki, denizlerde üç yıla kadar uzatılabilir.
(8) Bu Kanun hükümlerine göre, arama ruhsatının
süresi ilk yürürlük tarihinden itibaren yapılan uzatmalar dâhil, karalarda
dokuz, karasuları içi denizlerde on dört yıldan fazla olamaz. Ancak arama
ruhsatının süresi sonunda petrol keşfi yapılan alanlarda bu petrol keşfinin
ticari değerlendirmelerinin yapılabilmesi için iki yıla kadar ilave süre
verilebilir.
(9) Arama sahasında açılmakta olan bir arama
kuyusunun bitirilmesi veya varsa üretim testlerinin tamamlanabilmesi için
gerekli olan operasyon süresi, arama ruhsatı süresini aşacak durumda ise
petrol hakkı sahibinin talebi üzerine altı aya kadar ek süre verilebilir.
(10) Arama ruhsatında yapılan bir keşiften sonra
arayıcı, sahayı geliştirme ve üretime başlamakla yükümlüdür. Bu takdirde
arayıcı, üretilen petrol bakımından, işletmecinin tüm hak ve yükümlülüğüne
tabidir.
(11) Genel Müdürlükçe belirlenen ve aramaya açık
olan alanlar 7 nci maddede yer alan
ruhsatlandırma usulündeki başvurulara kapatılarak açık artırmaya çıkmak
suretiyle arama ruhsatına konu yapılabilir. Başvuruya kapatılan bu alanlar
Genel Müdürlük tarafından tekrar açılmadan bu alanlara ruhsat başvurusu
yapılamaz. Açık artırmanın hangi usul ve şartlarda yapılacağı, alınacak
yatırım teminatının oranı ile bu teminatın iadesi, petrol işlemine ilişkin
şartlar ve yaptırımlar açık artırma öncesinde şartnamede belirtilir.
Başvuru ve ruhsatlandırma usulü
MADDE 7 – (1) Petrol hakkının elde edilmesi için yapılan
başvurunun değerlendirilmesinde, başvurunun mevzuata uygunluğu, başvuranın
mali yeterliliği ve taahhüt edilen iş ve yatırım programının bu Kanunun
amacını diğer başvurulara nazaran daha kısa sürede yerine getirme özelliği
dikkate alınır. Mali yeterlilik ile iş ve yatırım programının
değerlendirilmesine ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.
(2) Arama ruhsatı alınması için, yönetmelik
hükümlerine uygun olarak Genel Müdürlüğe başvurulur. Petrol aramalarına
açık bir sahaya yapılan ilk arama ruhsatı başvurusunun kapsadığı alan ilan
edilir. İlk ve sonraki başvuruların içeriği ilan tarihini takip eden doksan
gün boyunca gizli tutulur. Bu süre içinde yapılan ve aynı arazi parçasını
tamamen kapsayan başvurular, birinci fıkra çerçevesinde birlikte
değerlendirilir. Bu süre içinde yapılan ve aynı arazi parçasını kısmen
kapsayan arama ruhsatı başvuruları ile doksan günden sonra aynı alana
yapılan başvurular değerlendirmeye alınmaz. Reddedilen arama ruhsatı
başvuru sahasına veya terk edilen veya iptal edilen arama sahasına, ret,
terk veya iptal kararının kesinleşip Resmî Gazete’de ilanını takiben
yapılacak başvurular hakkında da bu hükümler uygulanır. Doksan gün sonunda
Genel Müdürlükçe değerlendirmeye alınan başvurular en geç altmış gün içinde
sonuca bağlanır.
(3) Başvuru sahibi, ruhsat başvurusunda ve süre
uzatım taleplerinde vermiş olduğu iş programı için gerekli yatırım
tutarının yüzde 2’si kadar teminat verir. Denizlerde bu oran yüzde 1 olarak
uygulanır. Teminatın taahhüt edilen iş programının yıllık gerçekleşen
miktarına karşılık gelen kısmı petrol hakkı sahibine iade edilir. Bu
teminata ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.
(4) Teminatlar, ruhsat verilişi veya süre uzatımı
kesinleşmesinden itibaren otuz gün içinde Genel Müdürlüğe verilir. Aksi
hâlde ruhsat iptal edilir.
(5) Petrol bulgusu tespit edilememiş veya
geleneksel olmayan yöntemlerin uygulanacağı alanlarda teminat alınıp
alınmamasına, alınacak ise üçüncü fıkradaki oranları geçmemek üzere
teminatın oranını belirlemeye Bakanlık yetkilidir.
İşletme ruhsatı
MADDE 8 – (1) Arama faaliyeti kapsamında keşif yapılması
hâlinde, ruhsat süresince arama ve üretim yapılması ile üretilen petrolün
satılması için işletme ruhsatı düzenlenir. İşletme ruhsatı arama ruhsatının
verildiği tarihte geçerli olan şartları ihtiva eder.
(2) İşletme ruhsatı alınması için yönetmelik
hükümlerine uygun olarak Genel Müdürlüğe başvurulur. İşletme ruhsatından
arta kalan alana ait arama ruhsatı, süresinin sonuna kadar devam eder.
(3) İşletme ruhsatı, yönetmeliğe göre alınacak iş
ve mali yatırım programı dikkate alınarak yürürlüğe girdiği tarihten
itibaren başvuru sahibinin talebine göre yirmi yıl için verilir. Mücbir
sebepler dışında programa uygun olarak üretime başlanması ve faaliyette
bulunulması esastır. Aksi takdirde 24 üncü maddede öngörülen idari
yaptırımlar uygulanır. İşletme ruhsatı süresi, uzatım talebine ekli olarak
verilen üretim programının uygun görülmesi hâlinde, onar yılı geçmemek
üzere iki defa uzatılabilir.
(4) İşletme hakkı süresi sona eren sahalar, işletme
ruhsatı verilmek üzere, Bakan onayıyla müzayedeye çıkarılabilir. Ancak
müzayedeye çıkılmadan önce Bakanlık bu sahayı işletme ruhsatı konusu olarak
isteyip istemediğini süre tayini suretiyle yazacağı bir yazı ile Türkiye
Petrolleri Anonim Ortaklığından sorar. Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığının
talebi hâlinde saha müzayedeye çıkarılmaz. İşletme ruhsatı evvelce
müzayedeye çıkarılmış bulunan bir işletme sahasının tamamı veya bir kısmı
yine Bakan onayıyla müzayededen kaldırılabilir. İdari yaptırım sonucu iptal
edilen işletme ruhsatının sahibi olan petrol hakkı sahibi veya sahipleri
aynı işletme ruhsatında tekrar hak sahibi olamazlar.
(5) Müzayede kararı kaldırılmadıkça, müzayedeye
çıkarılan bir saha için arama ve işletme ruhsatı verilmez. Bir sahanın
müzayedeye çıkarılması, en fazla teklifte bulunana verilmesini veya
herhangi bir teklifin kabul edilmesini gerektirmez. Müzayedenin usul ve
esasları yönetmelikle düzenlenir.
(6) İşletme ruhsatı sahibine talebi hâlinde,
ürettiği petrolü nakletmek üzere boru hattı inşa izni verilebilir.
(7) Üretim sahaları kısmen veya tamamen aynı
petrollü arazi içinde bulunan işletmeciler petrol işlemlerini birleştirebilir.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Devlet Hissesi
ile Yüzey ve Su Hakları
Devlet hissesi
MADDE 9 – (1) Bir arayıcı veya işletmeci ürettiği petrolün
sekizde birini Devlet hissesi olarak ödemekle yükümlüdür.
(2) Arama veya işletme ruhsatları ile ilgili olarak
yapılan petrol işlemlerinde kullanılan petrolden Devlet hissesi alınmaz.
(3) Petrol sahalarında üretilen karbondioksit gazı,
üretim artırma yönteminde kullanılabilir.
(4) Yer altı deposu olarak kullanılacak petrol
rezervuarları, fiilen veya hesaben boşaltılmadan
ve Genel Müdürlüğün uygun görüşü alınmadan yer altı deposu olarak
kullanılamaz. Yer altı depolaması için uygun görülen saha bir işletmecinin
uhdesinde ise o işletmeciye öncelik tanınır. Depolama için gerekli olduğu
belirlenen sahada üretilmeyecek petrolden Devlet hissesi alınmaz. Bu petrol
ancak Genel Müdürlüğün izni alınarak ve Devlet hissesi ödenerek
üretilebilir.
(5) Depolama ve diğer enerji faaliyetleri ile
petrol üretim faaliyetlerinin teknik olarak bir arada yapılmasının mümkün
olduğu sahalar hem petrol üretim faaliyetine hem de depolama ve diğer
enerji faaliyetlerine konu olabilir. Faaliyetlerin bir arada yapılmasının
mümkün olmadığı durumlarda varsa kazanılmış haklar dikkate alınarak öncelik
Bakanlık tarafından belirlenir.
(6) Petrol üreticisinin ödeyeceği Devlet hissesi,
bir petrol birimi üzerinden üretilen ham petrolde varil başına 4/12/2003 tarihli ve 5015 sayılı Petrol Piyasası
Kanununun 10 uncu maddesinde düzenlenen yerli ham petrolün piyasa fiyatı,
doğal gazda ise dağıtım şirketlerine veya serbest tüketicilere yapılan
satış fiyatı üzerinden hesaplanır.
(7) Devlet hissesi, üretimin yapıldığı ayı takip
eden ayın yirminci günü akşamına kadar Genel Müdürlüğe beyan edilerek
tahakkuk ettirilir ve ayın sonuna kadar ilgilinin gelir veya kurumlar
vergisi yönünden bağlı olduğu vergi dairesine ödenir. Devlet hissesinin beyan
edilmemesi veya eksik beyan edilmesi hâlinde, maddi delillere veya kanuni
ölçülere dayanılarak tespit olunan farklar üzerinden Devlet hissesi tarh
edilir. Tarh edilen Devlet hissesi yüzde 100 fazlasıyla alınır. Ancak,
ilgili tarafından eksik beyan edilen Devlet hissesinin beyan edilmesi
gereken tarihi takip eden iki ay içinde kendiliğinden beyan edilmesi
durumunda Devlet hissesi yüzde 50 fazlasıyla tarh edilir. Süresinde beyan
edilmeyen veya eksik beyan edilen ve Genel Müdürlüğün tespiti ya da ilgilinin
kendiliğinden beyanı üzerine artırılarak tarh edilen Devlet hissesi
ilgilisine tebliğ edilir ve tebliğ edildiği tarihten itibaren bir ay içinde
ödenir. Süresinde beyan edilmeyen Devlet hissesine beyan edilmesi gereken
son günden tahakkuk ettirildiği tarihe kadar geçen süre için 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının
Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 51 inci maddesine göre hesaplanacak gecikme
zammı oranında faiz uygulanır. Süresinde ödenmeyen Devlet hissesi Genel
Müdürlüğün bildirimi üzerine ilgili vergi dairelerince 6183 sayılı Kanun
hükümlerine göre takip ve tahsil edilir. Devlet hissesine ilişkin beyan,
tarh, tahakkuk, ödeme ile tarhiyata dair usul ve esaslar yönetmelikle
düzenlenir.
(8) 8 inci maddenin yedinci fıkrasına göre petrol
işlemini birleştiren işletmeciler, tek bir Devlet hissesi ödeyebilirler.
(9) Devlet hissesi, Bakanlığın talebi üzerine ayni
olarak da ödenebilir. Buna ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.
Yüzey ve su hakları
MADDE 10
– (1) Petrol hakkı sahibi; arama
veya işletme ruhsatında veya civarında petrol işlemi için gerekli arazinin
kullanma hakkını, arazi özel mülkiyet konusu ise anlaşma, anlaşmazlık
durumunda kamulaştırma yoluyla, arazi Hazineye ait veya Devletin hüküm ve
tasarrufu altında ise Maliye Bakanlığından bedeli karşılığında kiralamak,
irtifak hakkı tesis etmek veya kullanma izni almak ve ruhsatına kaydedilmek
suretiyle elde edebilir. Anlaşmaya
dayanan kullanma hakkı üç yıldan fazla sürdüğü takdirde özel mülkiyet
konusu arazinin kamulaştırılması, arazi sahibi veya petrol hakkı sahibi
tarafından istenebilir.
(2) Kamu yararı niteliğindeki kamulaştırma kararı,
talep üzerine Bakanlıkça verilir. İşlemler 4/11/1983
tarihli ve 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu hükümleri çerçevesinde yapılır.
Aynı Kanunun 27 nci maddesi hükümlerine göre
acele kamulaştırma yapılabilir. Kamulaştırılan arazinin mülkiyeti Hazineye,
kullanma hakkı kamulaştırma bedelini ödeyen petrol hakkı sahibine ait olur.
Bu durumda, Maliye Bakanlığı tarafından petrol hakkı sahibi lehine bedelsiz
olarak ve ruhsat süresi kadar irtifak hakkı tesis edilir. Bu madde
hükümleri çerçevesinde elde edilen kullanma hakları, arama ve işletme
ruhsatının parçası olarak ruhsat süresince devam eder. Arama ve işletme
ruhsatı iptal edilirse kamulaştırma bedeli iade edilmez.
(3) Arayıcı veya işletmeci, arama veya işletme
ruhsatı içindeki ve civarındaki arazide, üzerindeki kullanma hakkını almak
ve diğer kanunların hükümlerine uyma şartları ile sondaj dâhil çeşitli
yöntemlerle su aramak ve bulunan suları kullanmak, mevcut suların kendi
işlemleri için gerekli miktarını, başkalarının bu su üzerindeki haklarına
tecavüz etmeden, kullanmak hakkına sahiptir.
(4) Faaliyet sahibi petrol arama ve çıkarma
faaliyetleri sırasında yüzey, yer altı, kıyı ve deniz sularının miktar ve
kalite olarak korunması için her türlü etüt, inceleme, araştırma projesini
yapmak, gerekli tedbirleri almak ve uygulamakla mükelleftir.
(5) 31/8/1956 tarihli ve
6831 sayılı Orman Kanununa göre orman sayılan yerlerdeki ruhsat ve izin
alanlarında, ilgili mevzuata göre izin almak ve bedelleri ödenmek suretiyle
petrol arama ve işletme faaliyetleri yapılabilir.
(6) Arayıcı veya işletmecinin petrol hakkı sahibi
olduğu arama veya işletme ruhsatının bir başka arama veya işletme ruhsatı
ile komşu olduğu durumlarda, kendi ruhsatı ile komşu ruhsat arasındaki
sınır çizgisine hangi mesafeden itibaren petrol işlemi yapabileceğine
ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Terk, Sahaya
İlave, Tesislerin Kaldırılması ve Devredilmesi
Terk, sahaya ilave, tesislerin
kaldırılması ve devredilmesi
MADDE 11 – (1) Petrol hakkı sahibi, araştırma izni ve arama
ruhsatını en az bir ay önceden, işletme ruhsatını ise en az üç ay önceden
Genel Müdürlüğe başvurarak ve varsa saha ile ilgili kamu kurum veya
kuruluşunu haberdar ederek kısmen veya tamamen terk edebilir. Arama veya
işletme ruhsatından doğan haklar, terk edilen kısım için başvuru tarihinde
sona erer. Ancak ruhsatın tamamı için taahhüt ettiği iş ve mali yatırım
programı terk edilmeyen kısımda aynen uygulanır. Petrol hakkı sahibinin, bu
tarihe kadar olan yükümlülükleri yerine getirilmişse, sorumlulukları sona
erer.
(2) Genel Müdürlük, başvuru hâlinde bu Kanun
çerçevesinde arama ve işletme ruhsatlarına ilaveler yapabilir. Bu durumda,
mevcut programa ilave olarak yeni bir iş programı istenir.
(3) Arama ruhsatlarının ve ekonomik olarak üretimi
sona eren işletme ruhsatlarının kullanma hakkının sona ermesinden itibaren
altı ay içinde petrol hakkı sahibi tarafından araziden kaldırılmayan
herhangi bir taşınır veya taşınmazın mülkiyeti, arazi sahibine intikal
eder. Arazi sahibinin arazi üzerindeki herhangi bir malın devrini kabul etmemesi
hâlinde 22 nci maddenin üçüncü ve dördüncü
fıkralarındaki hükümler uygulanır.
(4) Üretimi devam eden ancak kullanma hakkı sona
eren işletme ruhsatının yeni işletmeciye devri hâlinde, arazide bulunan
yüzey tesislerinin devri hususu, kullanma hakkının sona ermesinden üç ay
önce devreden ve devralan arasında yapılan anlaşmayla belirlenir. Anlaşma
sağlanamaması durumunda ruhsatta bulunan kullanılabilir tüm yer altı ve yer
üstü tesisleri, ruhsat süresinin bitiş tarihinden itibaren hiçbir
yükümlülük getirmemek kaydıyla Bakanlığa bedelsiz olarak devredilir. Devre
ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.
ALTINCI BÖLÜM
Vergilendirme,
İthalat ve İhracat ile Transferler
Vergilendirme
MADDE 12 – (1) Petrol hakkı sahiplerinin, safi kazançları
üzerinden ödemekle yükümlü bulundukları vergiler ve hissedarları adına
yapmaları gereken gelir vergileri kesintisi toplamı yüzde 55 oranını
geçemez.
(2) Dar mükellefiyet esasında vergilendirilen
kurumlara, bu Kanun hükümleri uyarınca petrol arama faaliyetleri için
yapılan serbest meslek kazancı ödemelerinden 13/6/2006
tarihli ve 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 30 uncu maddesinin
birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca yüzde 5’i oranında tevkifat yapılır.
(3) Bu Kanunda yazılı petrol işlemleri ile birlikte
genel hükümlere bağlı diğer faaliyetlerde bulunan petrol hakkı sahiplerinin
petrol işlemlerine ait faaliyetleri, diğer faaliyetlerinden ayrı olarak
muhasebe kayıtlarında izlenir ve vergilendirilir. Esas faaliyetleri bu
Kanuna göre petrol işlemi olan iki veya daha fazla petrol hakkı sahibi,
aralarında bir ortaklık oluşturmuş olsa bile ayrı ayrı
vergiye tabi olurlar.
(4) 5520 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin üçüncü
fıkrasının (a) bendinde yer alan parantez içi hüküm, petrol işleminden elde
edilen gelir ve kazançlara uygulanmaz.
(5) Devlet hissesi hariç olmak üzere, petrol hakkı
sahibinin petrol işlemi için yapmış olduğu yatırımlara tekabül eden
sermayesi karşılığında üretimden elde edeceği gelirler, dar mükellefiyet
esasında vergilendirilen yabancı kurumlar için sermayenin cari kur
üzerinden geri alınmasına kadar, tam mükellefiyet esasında vergilendirilen
yerli kurumlar için ise yapılan yatırım maliyeti itfa yoluyla gidere
dönüştürülene kadar 213 sayılı Kanun hükümlerine göre itfa payı olarak
addolunurlar. Petrol hakkı
sahiplerinin bu Kanunla mülga 7/3/1954 tarihli ve
6326 sayılı Petrol Kanununa göre geçmiş yıllarda yabancı para cinsinden
ithal etmiş olduğu fakat halen transferi gerçekleşmemiş sermayesinden arta
kalan miktarlar için de bu kural uygulanır.
(6) Bakanlıkça onaylanan arama giderleri, sondaj
ferî giderleri ve ülke ekonomisi yönünden verimli olmayan kuyuların açılma
ve terk giderlerinin aktifleştirilmesi ihtiyaridir. Bu kapsamda petrol
hakkı sahibi tarafından yapılan arama giderleri, sondaj ferî giderleri ve
üretim bakımından ekonomik olmayan kuyuların açılma ve terk giderleri
dışındaki ekonomik değerin maliyeti ile bu ekonomik değerin elde edilmesi
ve üzerindeki tesisatın kurulmasına ait masraflar petrol hakkı sahibinin
tercihi doğrultusunda gider yazılarak veya aktifleştirilerek amortisman yolu ile itfa olunur. Sermaye hesabına
alınarak aktifleştirilen bu giderler için uygulanacak amortisman
oranları 213 sayılı Kanunun 316 ncı maddesi
hükmüne kıyasla her petrollü arazi için ayrı ayrı
olmak üzere, rezerv durumu da dikkate alınarak Bakanlık ve Maliye
Bakanlığınca müştereken tespit edilir. Ancak, petrollü arazinin, petrol
üretiminden başka bir amaca tahsis edilmiş bulunan kısmının maliyet ve
kıymeti ile petrol işleminin sona erdiği tarihte bu petrollü arazinin
petrol hakkı sahibi bakımından haiz olduğu bakiye değer amortisman
oranından indirilir.
İthalat ve ihracat
MADDE 13 – (1) Petrol hakkı sahibinin bizzat veya bir temsilci
veya Genel Müdürlükçe kabul edilmiş bir müteahhidi vasıtasıyla kendi adına,
Türkiye’deki petrol işlemi için idari faaliyetleri ile bina tesislerinin ve
teçhizatlarının inşası, kurulması ve işletmesine ait malzemeler hariç,
petrol işlemlerinde kullanılacak ve Genel Müdürlükçe onaylanan malzemeyi, ekipmanı, akaryakıtı, kara, deniz ve hava nakil
vasıtalarını ithal etmesi ya da yurt içinden teslim alması gümrük
vergisinden, yapılan işlemler harçlardan, düzenlenen kâğıtlar damga
vergisinden müstesnadır. Ancak, Bakanlar Kurulu, ithal edilen malzemelerle
kıyası kabil nitelikte ve miktarda Türkiye’de üretimi bulunan maddelerin
isimlerini içeren bir liste oluşturarak, bu listede gümrük vergisinden
istisna tutularak ithal edilmekte olan maddelerden hangilerinin gümrük
vergisine ve diğer ithal vergisi ve resimlerine tabi tutulacağını tayin ve
tespit edebilir. Listeler, Resmî Gazete’de yayımlandığı tarihte yürürlüğe
girer. Ancak, listenin yayımlandığı tarihten önce Genel Müdürlüğe verilmiş
dilekçeler ile ithali istenilen maddeler, listenin yürürlüğe girdiği
tarihten itibaren bir yıl içinde ithal edildikleri takdirde, istisnadan
faydalanırlar. Bu kapsamda edinilen sondaj kuleleri ve ekipmanları,
petrol hakkı sahibinin müracaatı ve Bakanlığın izni ile bu Kanun kapsamı
dışında kalan jeotermal faaliyetlerinde kullanılabilir.
(2) Petrol hakkı sahiplerinin petrol işlemlerinde
kullanmak üzere Genel Müdürlükçe ithalatı uygun bulunan malzemeleri ile
ilgili olarak Türk Standardları Enstitüsünün
uygunluk değerlendirmesi aranmaz.
(3) Yukarıdaki istisnalara konu malzemenin petrol
hakkı sahibinden petrol işleminde kullanılmak üzere başka bir petrol hakkı
sahibine Genel Müdürlüğün izni ile devri hâlinde istisna devam eder. Söz
konusu malzemeler petrol işlemi sayılmayan bir faaliyet yolu ile Türkiye
dâhilinde kullanılmak veya satılmak üzere devredildiği takdirde, devir
tarihinde yürürlükte bulunan ithalde ve dâhilde alınan vergi, resim ve
harçların tümüne tabi tutulur. Ekonomik ömrü bir yıldan az olan sarf
malzemeleri hariç olmak üzere, diğer malzemelerin devri, devir ve ihraç
sırasındaki kıymet tespit kararındaki kıymeti üzerinden yapılır.
(4) Gümrük ve diğer ithal vergi ve resimlerinden
istisna olarak ithal edilmiş olan malzeme, Türkiye’ye giriş tarihinden
itibaren on yılını doldurduğunda, ithal eden veya devralan petrol hakkı
sahibi söz konusu malzeme üzerinde gümrük ve diğer ithal vergi ve
resimlerinden istisna olarak her türlü tasarruf hakkına sahiptir.
(5) Petrol işlemi için ithal edilen malzeme Genel
Müdürlüğün izni ile ihraç edilebilir.
Transferler
MADDE 14 – (1) Petrol işlemlerinde kullanılmak üzere ithal
edilmiş malzeme, nakdî fonlar ve diğer ekonomik kıymetlerin tescil
işlemleri Genel Müdürlükçe yapılır. Petrol hakkı sahibi, Genel Müdürlüğe
başvurarak, ödenmesi gereken fakat henüz ödenmemiş bulunan her türlü vergi,
resim, harç ve Devlet hissesinin ödenmesi için gereken tutarı hariç, nakdî
fonlarla buna ilişkin haklarını ve sermaye mevcutları esasına dâhil diğer
iktisadi kıymetleri nakden veya aynen, vergiden muaf olarak harice transfer
edebilir.
(2) Petrol hakkı sahibi; sermayesine mahsuben her
zaman transfer talebinde bulunabilir; sermayesinin transferi tamamlandıktan
sonra, transfer edilebilecek net kıymetlerini ise cari yıl içinde üçer
aylık dönemler sonunda transfer edebilir; mahsup işlemleri için kurumlar
vergisi beyannamesinin verilişini takiben transfer beyannamesini verir.
(3) Petrol hakkı sahibi, ihraç ettiği petrolden
sağladığı dövizi yurt dışında muhafaza edebilir. Bu döviz tutarı,
Türkiye’ye ithal edilmiş sermaye ile bunu aşan net kıymetlerin
transferinden mahsup edilir.
(4) Petrol hakkı sahibinin petrol işlemi haricinde
elde ettiği gelirlerin sermayesine dâhil edilmesi, transfer talebi ve bu
kapsamda yurt dışına çıkaracağı dövizin tahsisine ilişkin usul ve esaslar
yönetmelikle düzenlenir.
YEDİNCİ BÖLÜM
Yabancı Personel Çalıştırılması,
Mücbir Sebepler ve Diğer Kurumlardan
Alınacak İzinler
Yabancı personel çalıştırılması
MADDE 15 – (1) Petrol hakkı sahibi, petrol işlemi için
gereken yabancı personeli, Bakanlığın uygun görüşüne istinaden İçişleri
Bakanlığınca düzenlenecek çalışma amaçlı ikamet tezkeresi ile özel
kanunlarda belirlenen hükümler saklı kalmak ve yabancı ile işverenin diğer
kanunlardan doğan yükümlülüklerini yerine getirmeleri kaydıyla, 27/2/2003 tarihli ve 4817 sayılı Yabancıların Çalışma
İzinleri Hakkında Kanun hükümlerine bağlı olmaksızın en fazla altı ay süre
ile çalıştırabilir. Çalışma süresinin altı aydan fazla olması hâlinde 4817
sayılı Kanun hükümlerine göre izin alınır.
Mücbir sebepler
MADDE 16 – (1) Doğal afetler veya savaş hâli, petrol işlemine
etkileri oranında petrol hakkı sahibinin hak ve sorumluluklarını eşit
sürede erteler.
Diğer kurumlardan alınacak izinler
MADDE 17 – (1) Genel Müdürlüğe yapılan bir başvuru, diğer bir
kamu kurum ve kuruluşunun yetki alanına giren bir hususu içeriyor ise
başvuru hakkında karar alınmadan önce ilgili kamu kurum ve kuruluşunun izni
alınır. İlgili kamu kurum ve kuruluşları, bu talepleri öncelikle ve
ivedilikle inceleyerek otuz gün içinde sonuçlandırır.
SEKİZİNCİ BÖLÜM
Tebligat, Kayıtlar, Raporlar,
Bildirimler, İzleme ve
Denetim, İtiraz
ve Dava Açma
Tebligat
MADDE 18 – (1) Bu Kanuna göre hak talep eden kişiler,
Türkiye’de adres göstermeye mecburdur. Adres göstermeyenlere araştırma
izni, arama ve işletme ruhsatı verilmez.
(2) Araştırıcı, arayıcı, işletmeci; araştırma izni,
arama ve işletme ruhsatını elde ettiği tarihten itibaren otuz gün içinde
Türkiye’de yerleşik bir temsilci veya müşterek temsilciyi ve bunların
yerleşim yerlerini, temsilci ve yerleşim yeri değişikliklerini otuz gün
içinde Genel Müdürlüğe bildirmeye mecburdur. Bu hususlar petrol siciline
kaydedilerek tescil edilir. Petrol siciline tescil edilmiş adreste yerleşik
temsilciye ve/veya müşterek temsilciye yapılan tebligat petrol hakkı
sahibine yapılmış sayılır. Tebligatlar, 11/2/1959
tarihli ve 7201 sayılı Tebligat Kanununa göre yapılır.
Kayıtlar, raporlar, bildirimler,
izleme ve denetim
MADDE 19 – (1) Petrol hakkı sahibi, petrol işlemi ile ilgili
her türlü kayıt, hesap, bilgi, belge ve numuneleri yönetmelikle belirlenen
süre, şekil ve nitelikte Genel Müdürlüğe vermekle yükümlüdür.
(2) Bakanlık, petrol işlemini kendi personeli
eliyle veya gerektiğinde diğer kamu kurum ve kuruluşlarının personeli
eliyle denetime tabi tutar. Petrol hakkı sahibi, bu fıkra gereğince
yetkilerini kullandıkları sırada görevlilere yardım etmekle yükümlüdür. Bu
konu ile ilgili usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.
(3) Arayıcı, tespit ettiği bir petrol bulgusundan
ve keşiften Genel Müdürlüğü haberdar etmeye mecburdur. İhbarın zamanı ve
şekli yönetmelikle düzenlenir.
(4) Arama ruhsatı sahasında açılan sondaj
kuyularına ilişkin bilgi ve veriler ile jeofizik, detay jeolojik ve laboratuvar bilgi ve verileri ruhsat süresinin sonunda,
işletme ruhsatı sahasında açılan sondaj kuyularına ilişkin bilgi ve veriler
ruhsatın yürürlük tarihinden itibaren beşinci yılın sonunda, araştırma izni
kapsamında elde edilen bilgiler ise sekizinci yılın sonunda açık hale
gelir. 213 sayılı Kanundaki
özel hükümler saklıdır. Genel mahiyetteki teknik, mali ve jeolojik
bilgiler, kuyu yerleri, sondaj kesitleri, muhafaza boruları kayıtları ve
genel üretim ve satış rakamları sır sayılmaz.
(5) Dördüncü fıkraya göre açık hâle gelen petrol
işlemlerine ilişkin bilgi ve verilerin yurt içi ve yurt dışında
pazarlanması ve satışı işlemi Genel Müdürlükçe gerçekleştirilir. Buna
ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.
(6) Genel Müdürlük, petrol işleminden elde edilen
verilerin muhafaza edilmesine, ilgililere sunulmasına, tanıtım ve
pazarlanmasına ilişkin konularda ihtiyaç duyduğu hizmet alımını yapar. Bu
amaçla petrol verilerinin pazarlanmasından elde edilecek gelirler, genel
bütçeye gelir kaydedilmek üzere Bakanlık merkez muhasebe birimi hesabına
yatırılır.
İtiraz ve dava açma
MADDE 20 – (1) Bu Kanun hükümlerine göre alınmış veya
alınacak olan tüm haklarda başvuru veya hak sahipleri arasında çıkacak
ihtilaflara ilişkin itirazlar Bakanlık tarafından sonuçlandırılır.
(2) Bakanlık tarafından alınan başvuru, araştırma
izni, arama ruhsatı ve işletme ruhsatından doğan haklara tesir eden
kararlara karşı açılacak davalar ilk derece mahkemesi olarak Danıştayda görülür.
DOKUZUNCU BÖLÜM
Tescil ve İlan
Tescil ve ilan
MADDE 21 – (1) Genel Müdürlük petrol sicili tutar. Petrol
siciline yönetmelik hükümleri çerçevesinde aşağıdaki hususlar kaydedilir:
a) Araştırma izni, arama ruhsatı ve işletme ruhsatı
almak için bu Kanuna uygun olarak yapılan tüm başvurular
b) Araştırma izni, arama ruhsatı ve işletme ruhsatı
verilişi ve bunlardaki değişiklikler, bunların ve araştırma izinlerinin her
ne şekilde olursa olsun sona erişleri
c) Arama ruhsatı, işletme ruhsatı ve bunlardan
doğan petrol hakları üzerinde tesis edilecek haklar ve arama ruhsatı veya
işletme ruhsatında müştereken petrol hakkı sahibi olan şirketlerin
aralarında yapacakları ve Genel Müdürlük tarafından da onaylanan bir
anlaşmaya göre tayin edilen operatör
ç) Arama ruhsatı, işletme ruhsatı ve bunlardan
doğan petrol haklarının veya bunlar üzerindeki hakların devri ve bütün
bunlar üzerine konulacak şartlar ve kısıtlar
d) Yönetmelikle petrol siciline kaydedileceği
gösterilen diğer hususlar
(2) Birinci fıkranın (c) ve (ç) bentlerindeki
hususların kabul ve tescil talepleri, Genel Müdürlük tarafından öncelikle
değerlendirilir ve başvuru tarihinden itibaren altmış gün içinde karara
bağlanır. Petrol siciline kaydedilmesi gereken hususlar hakkında diğer
kanunların sicile ve tescile ait hükümleri uygulanmaz. Petrol hakkı sahibi
olmak için yapılacak başvuruların usulü, başvuruya eklenecek belgelerin
nitelik ve kapsamı, petrol sicilinin ne şekilde tutulacağı, tadil ve terkin
edileceği gibi hususlar yönetmelikle düzenlenir. Yönetmeliğe uygun olmayan
başvuru, rapor ve belgeler sahibine herhangi bir hak sağlamaz.
(3) Bölgelerin tayin ve tadilleri, açık sahaların
tespit, tadil ve kapanmaları, araştırma izni kararları hariç başvurular
hakkında verilen kararlar, bir arama veya işletme ruhsatının verildiği,
tadil veya devri, sona erdiği, arama ve işletme ruhsatları üzerinde tesis
olunan diğer haklar ve kısıtlar ile mevzuata göre ilanı gereken diğer
hususlar Genel Müdürlük tarafından Resmî Gazete’de ilan edilir. Resmî Gazete’de ilan tebligat mahiyetindedir; ancak
bu Kanunun veya yönetmeliğin özel tebligatı gerektiren hükümleri saklıdır.
Petrol hakkı ile ilgili kesinleşen kararların on beş gün içinde Resmî Gazete’de
ilan edilmesi zorunludur.
(4) Resmî Gazete’de ilan edilen herhangi bir
hususun yayım tarihi, bu ilanda aksine hüküm bulunmadıkça, yürürlük tarihi
olarak kabul edilir. Kendilerine özel tebligat yapılmamış kişiler için
arama veya işletme ruhsatlarının başlangıç, uzatma, tadil, devir ve sona
erme tarihleri de bu husustaki kararların yayım tarihleridir.
(5) Arama ve işletme ruhsatları ve bunlardan doğan
petrol hakları ve bu petrol haklarının arama veya işletme ruhsatının
herhangi bir parçasına karşılık gelenleri, petrol siciline kaydedilmekle
birlikte, taşınmazlar üzerinde yapılabilecek satış, rehin ve benzeri
sözleşmelere, bu Kanunda öngörülen şartlar çerçevesinde konu olabilir.
(6) Petrol hakkının kullanılmasını gerektiren ve bu
Kanun çerçevesinde tescil edilmiş bulunan bir hakkın sahibi, kendi hakkı
oranında petrol hakkı sahibinin hak ve yükümlülükleriyle sorumlu olur.
Arama veya işletme ruhsatı veya bunlardan doğan petrol haklarından herhangi
birinin hissedarları, hisseleri oranında bu Kanunun verdiği hak ve
yükümlülüklere sahip olur.
(7) Haciz ve ihtiyati tedbirler hariç olmak üzere
birinci fıkranın (c) ve (ç) bentlerindeki haklar ve şartlar, Genel
Müdürlükçe kabul edilip petrol siciline kaydedilmedikçe Genel Müdürlüğe ve
üçüncü kişilere karşı hüküm ifade etmez.
(8) Beşinci ve altıncı fıkralardaki hükümlerin
uygulanacağı petrol hakları ve altıncı fıkrada belirtilen hak sahiplerinin,
hissedarları veya temsilcilerinden birinin sorumluluklarını yerine
getirmemesinin diğer hak sahipleri ve hissedarlar hakkında oluşturacağı
sonuçlara ait hükümler yönetmelikle düzenlenir.
(9) Genel Müdürlükçe tescil edilmiş bir petrol
hakkı sahibinin sermayesinde kontrolün değişimine yol açabilecek her türlü
hisse devir işlemleri Bakanlığın ön iznine tabidir. Buna ilişkin usul ve
esaslar yönetmelikle düzenlenir.
ONUNCU BÖLÜM
Yasaklar, Özel
Hükümler, İdari Para Cezaları ve İdari Tedbirler
Yasaklar ve özel hükümler
MADDE 22 – (1) Bu Kanuna göre araştırma izni, arama ruhsatı
ve işletme ruhsatı alınmadan hiçbir petrol işlemi yapılamaz.
(2) Başka bir kanuna göre alınmış herhangi bir hak,
bu hakkın sahibine bir petrol işlemi yapma hakkını vermez.
(3) Petrol işlemi sona ermiş bulunan petrol hakkı
sahibi, araziyi eski hâline getirmekle yükümlüdür. Bu yükümlülüğe ilişkin
usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.
(4) Petrol hakkı sahibi, üzerinde işlem yaptığı
arazinin maliki veya zilyedi bulunan kişiye, araziye, o yerdeki tesislere
verdiği zararı ve bu kişinin mahrum kaldığı ürün bedelini veya işletme
kazancını ödemekle mükelleftir.
(5) Bu Kanundaki esaslara uygun olmak şartıyla,
sermaye şirketlerine veya yabancı devletler mevzuatına göre sermaye şirketi
niteliğinde bulunan özel hukuk tüzel kişilerine araştırma izni, arama
ruhsatı ve işletme ruhsatı verilir.
(6) Bu Kanuna göre verilmiş bir hak, başka bir
kanuna göre girilmesi veya bulunulması yasak olan bir yere girme veya o
yerde bulunma hakkını vermez.
(7) Petrol hakkı sahibi, petrol işlemi esnasında
doğrudan veya dolaylı olarak tehlikeli fiil oluşturamaz, oluşmasına izin
veremez. Petrol hakkı sahibi ruhsatı dâhilinde yöre halkının yaşamını zora
sokmayacak, doğaya ve çevreye zarar vermeyecek ve bunları tehlikeye
atmayacak şekilde petrol işlemi için gerekli tesis ve ekipmanı
kurar.
(8) Petrol hakkı alınmasından önce, petrol
işlemleri esnasında doğabilecek zarar ve ziyanı karşılamak üzere teminat
verilmesi zorunludur. Teminat miktarları hektar başına; araştırma izinleri
için araştırma izin harcının on binde 5’i, arama ruhsatları için arama
ruhsat harcının binde 1’i, işletme ruhsatları için işletme ruhsat harcının
binde 5’idir. Bu oranı yüzde 50 oranında artırmaya veya eksiltmeye Bakanlar
Kurulu yetkilidir. Petrol hakkı sahibi teminatını, yeni belirlenen
tutarlara iki ay içinde tamamlar.
(9) Bir petrol işlemini tehdit eden şartlar
oluştuğunda petrol hakkı sahibi, Genel Müdürlüğü ve etkilenebilecek diğer
petrol hakkı sahiplerini derhâl haberdar eder ve tehdidin mahiyeti ile bunu
önlemek üzere alınmakta olan tedbirleri bildirir. Genel Müdürlük, alınmış
ve alınacak olan tedbirleri yetersiz gördüğü takdirde, petrol hakkı
sahibinden ilave tedbirler almasını isteyebilir.
(10) Petrol hakkı sahibi olacak özel hukuk tüzel
kişileri 13/1/2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk
Ticaret Kanunu hükümlerine tabidir. Türkiye’de petrol hakkı sahibi olacak
ve yabancı devletler mevzuatına göre sermaye şirketi niteliğinde bulunan
özel hukuk tüzel kişileri, Türk parasının kıymetini koruma hakkındaki
mevzuata göre Türkiye’deki faaliyetleri bakımından Türkiye’de yerleşik
sayılırlar.
(11) Hudutlarda, askeri yasak bölgelerde, tarihi
yerlerde ve yerleşim yerlerine hangi mesafede petrol işlemi yapılabileceği
hususu yönetmelikle belirlenir.
(12) Petrol hakkı sahipleri, 1 Ocak 1980 tarihinden
sonra keşfettikleri petrol sahalarında ürettikleri ham petrol ve doğal
gazın tamamı üzerinden, kara sahalarında yüzde 35’ini ve deniz sahalarında
yüzde 45’ini ham veya mahsul olarak ihraç etmek hakkına sahiptirler; geri
kalan kısım ile 1 Ocak 1980 tarihinden önce bulunmuş sahalardan üretilen
ham petrol ve doğal gazın tamamı ve bunlardan elde edilen petrol mahsulleri
memleket ihtiyacına ayrılır. Bu
oranları yeniden belirlemeye ve uygulamaya ilişkin usul ve esasları
düzenlemeye Bakanlar Kurulu yetkilidir.
İdari para cezaları
MADDE 23 – (1) Bu Kanuna göre yasaklanan fiiller, daha ağır
bir cezayı gerektirmediği takdirde, bu madde hükümlerine göre idari para
cezası ile cezalandırılır. Bu Kanuna göre idari para cezalarının veya idari
yaptırımların uygulanması, bu Kanunun diğer hükümlerinin uygulanmasına
engel oluşturmaz. Bu Kanuna göre verilen ceza ve alınacak tedbirler, diğer
kanunlar gereği yapılacak işlemleri engellemez.
(2) Bu Kanuna göre;
a) Tehlikeli fiil nedeniyle önemli ve tamiri mümkün
olmayan bir hasar veya zarar verenler beş yüz bin Türk Lirası,
b) Petrol işlemi esnasında tehlikeli fiil yapanlar üç
yüz elli bin Türk Lirası, verilen süre içinde önlem almayanlar geçen her
bir gün için elli bin Türk Lirası,
c) Arama ruhsatı veya işletme ruhsatı almaksızın
petrol işlemi yapanlar iki yüz elli bin Türk Lirası,
ç) Araştırma izni ve arama ruhsatı almadan araştırma
yapanlar yüz bin Türk Lirası,
d) Verilen bir hakkın kullanılmasını veya kanunu
uygulamakla görevli olanların görevlerini yapmasını engelleyenler elli bin
Türk Lirası,
e) Yapılan başvurularda gerçek dışı beyanda
bulunanlar elli bin Türk Lirası,
f) Verilmesi gereken bilgi ve belgeleri bir takvim
yılı içinde iki defa zamanında göndermeyenler veya eksik gönderenler on bin
Türk Lirası, bu durumun bir takvim yılı içinde ikiden fazla tekrarı hâlinde
ise her tekrar için on bin Türk Lirası,
idari
para cezası ile cezalandırılırlar.
(3) Bu Kanuna göre verilen idari para cezaları
tebliğinden itibaren bir ay içinde ödenir.
(4) Genel Müdürlük tarafından verilen idari para
cezalarına karşı otuz gün içinde idare mahkemelerinde dava açılabilir.
İdari tedbirler
MADDE 24 – (1) Arama ve işletme ruhsatı almadan petrol işlemi
yapılması sonucunda elde edilen gelire ve petrole el konularak mülkiyeti 30/3/2005 tarihli ve 5326 sayılı Kabahatler Kanunu ile
5015 sayılı Kanun hükümlerine göre kamuya geçirilir.
(2) Genel Müdürlük, petrol işleminde veya bu işlem
ile ilgili olarak tehlikeli fiil yapıldığını belirler ise petrolün satışı
ve tehlikeli fiilin önlenmesi için yapılacak çalışmalar hariç, petrol
işlemi durdurulur. Tehlikeli fiilin önlenmesi için Genel Müdürlüğün
vereceği süre içinde, tehlikeli fiil önlenmez ise Genel Müdürlük masrafı
petrol hakkı sahibine ait olmak üzere, tehlikeli fiili önleyici tedbirleri
alır, hasarı tamir ve tazmin ettirir. Bu amaçla öncelikle 22 nci maddenin sekizinci fıkrasında yer alan teminat
kullanılır. Teminatın kullanılan kısmı iki ay içinde petrol hakkı sahibine
tamamlattırılır. Teminat miktarı iki ay içinde tamamlanmadığı takdirde, her
geçen ay için eksik bedel üzerinden yüzde 10 oranında artırım yapılarak
tamamlattırılır. Bir yılın sonunda teminatın tamamlanmaması hâlinde petrol
hakkı sahibinin araştırma izni, arama ruhsatı veya işletme ruhsatı iptal
edilir.
(3) Petrol hakkı sahibi bu Kanuna, yönetmeliklere,
araştırma izni, arama ruhsatı veya işletme ruhsatında yazılı şartlardan
herhangi birine uymadığı takdirde kendisine şartlara uyması ihtar edilir.
İhtara uymaması durumunda doksan gün sonunda petrol hakkının iptal
edileceği bildirilir. Doksan günlük sürenin bitiminde petrol hakkı
sahibinin şartlara uyabilmesi için ek süreye ihtiyaç olduğu Genel
Müdürlükçe tespit edilir ise altmış günü geçmemek üzere ek süre verilir. Bu
süre sonunda şartlara uymazsa sahip olduğu izin veya ruhsatı iptal edilir.
(4) 9 uncu maddenin birinci fıkrasında belirtilen
Devlet hissesinin bir yıl içinde üst üste iki, toplamda üç defa ilgili
vergi dairesine ödenmediğinin tespiti hâlinde arama veya işletme ruhsatı
iptal edilir.
(5) Aşağıda belirtilen durumlarda;
a) Arama veya işletme ruhsatı sahibi, üzerinde
işlem yaptığı arazinin maliki veya zilyedi bulunan şahsa, araziye verdiği
zararı ve bu şahsın yoksun kaldığı ürün bedelini veya işletme kazancını
ödemezse,
b) Araştırma izni, arama ruhsatı ve işletme ruhsatı
sahibi, bu Kanuna veya başka bir kanuna göre girilmesi veya bulunulması
yasak bir yere girerse,
c) Bir petrol işlemini tehdit eden şartlar
oluştuğunda petrol hakkı sahibi, Genel Müdürlüğü ve etkilenebilecek diğer
petrol hakkı sahiplerini derhâl haberdar etmez ve tehdidin mahiyeti ile
bunu önlemek üzere alınmakta olan tedbirleri bildirmezse,
fiilin
niteliğine göre; doksan gün süre verilerek petrol işlemlerinin geçici bir
süre için durdurulabileceği veya doğrudan izin ve ruhsatının iptal
edileceği petrol hakkı sahibine bildirilir. Bu ihbara rağmen doksan günlük
sürenin bitiminde petrol hakkı sahibi gereğini yapmazsa, Genel Müdürlük
petrol işlemini doksan günden az yüz seksen günden çok olmamak üzere geçici
olarak durdurabileceği gibi petrol hakkını doğrudan doğruya iptal edebilir.
(6) Bu Kanunda belirtilen mücbir sebepler dışında,
7 nci maddenin dördüncü fıkrası gereğince verilen
teminattan, taahhüt edilen iş programının yıllık gerçekleştirilmeyen
miktarına karşılık gelen yatırım tutarının toplam yatırım tutarı oranındaki
kısmı irat kaydedilir. Taahhüt edilen iş programının iki yıl üst üste hiç
gerçekleştirilmemesi durumunda verilen teminat irat kaydedilir ve ruhsat
iptal edilir.
(7) Mücbir sebepler dışında, bir işletme ruhsatında
bir yıl içinde hiç üretime başlanılmaması veya başlamış bir üretimin
durması hâlinde Genel Müdürlükçe yüz seksen gün içinde programına uygun
olarak üretime başlanması istenir. Bu süre sonunda Genel Müdürlükçe kabul
edilebilecek bir gerekçe sunulamaması hâlinde işletmeciye yüz seksen gün
süre verilir. Bu süre sonunda üretime başlanmazsa ruhsat iptal edilir.
(8) Araştırma izni, arama ruhsatı veya işletme
ruhsatı iptal kararları, Bakan tarafından verilir. İptal tarihinde petrol
hakkı sahibinin iptale konu olan izin veya ruhsattaki hakları sona erer.
ON BİRİNCİ BÖLÜM
Çeşitli Hükümler
Yönetmelik
MADDE 25 – (1) Bu Kanunun uygulanmasına ilişkin usul ve
esaslar Bakanlık tarafından çıkarılan yönetmeliklerle düzenlenir.
Teşvikler
MADDE 26 – (1) Petrol hakkı sahipleri tarafından
gerçekleştirilecek yatırımlara verilecek teşvikler Bakanlar Kurulu
tarafından belirlenir.
Değiştirilen ve yürürlükten
kaldırılan hükümler
MADDE 27 – (1) 19/4/1926 tarihli ve 815 sayılı Türkiye
Sahillerinde Nakliyatı Bahriye (Kabotaj) ve Limanlarla Kara Suları Dahilinde İcrayı San’at ve
Ticaret Hakkında Kanunun;
a) 3 üncü maddesinin birinci fıkrasına aşağıdaki
cümle eklenmiştir.
“Ancak, petrol
hakkı sahibi yabancılar da Türk kara suları dâhilinde petrol arama ve
üretim faaliyetlerini icra edebilirler.”
b) 4 üncü maddesinin birinci fıkrasına “ecnebi
tahlisiye gemilerinin” ibaresinden sonra gelmek üzere “ve petrol arama ve
üretim faaliyetlerinde kullanılan deniz vasıtalarının” ibaresi eklenmiştir.
(2) 7/3/1954 tarihli ve
6326 sayılı Petrol Kanunu yürürlükten kaldırılmıştır. Diğer mevzuatta 6326
sayılı Kanuna yapılmış olan atıflar bu Kanuna yapılmış sayılır.
(3) 1/7/1964 tarihli ve
488 sayılı Damga Vergisi Kanununa ekli (2) sayılı Tablonun “IV-Ticari ve
medeni işlerle ilgili kağıtlar” başlıklı bölümüne aşağıdaki fıkra
eklenmiştir.
“42. Türk Petrol Kanunu kapsamında petrol hakkı
sahiplerinin petrol arama ve üretim faaliyetlerine ilişkin olarak düzenlenen
sözleşmeler.”
(4) 18/4/2001 tarihli ve
4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanununun 4 üncü maddesinin dördüncü
fıkrasının (b) bendinin dördüncü paragrafından sonra gelmek üzere aşağıdaki
paragraf eklenmiştir.
“Doğal gaz üretimi yapan petrol hakkı sahibi yerli
ve yabancı şirketler ile yabancı şirketlerin Türkiye’deki şubelerine,
ürettikleri doğal gazı; toptan satış şirketlerine, ihracatçı şirketlere,
dağıtım şirketlerine veya serbest tüketicilere pazarlamak ve ihraç etmek
üzere, depolama koşulu aranmaksızın, toptan satış lisansı verilir.”
(5) 6/6/2002 tarihli ve
4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununun 7 nci
maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendine aşağıdaki alt bent
eklenmiştir.
“c) (II) sayılı listedeki 8701.20, 87.04, 87.05 ve
87.09 G.T.İ.P. numaralarında yer alan malların,
münhasıran petrol arama faaliyetinde kullanılmak üzere ilk iktisabı,”
ON İKİNCİ BÖLÜM
Geçici ve Son
Hükümler
Kazanılmış haklar
GEÇİCİ MADDE 1 – (1) Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce
alınmış arama ve işletme ruhsatlarına ilişkin hak ve yükümlülükler ruhsat
süresi sonuna kadar, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığının sahip olduğu
mevcut işletme ruhsatlarındaki hak ve yükümlülükler ise üretim sonuna kadar
devam eder.
(2) Bu Kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren bir
yıl içinde talepte bulunulması hâlinde, mevcut arama ruhsatlarının
sınırlarının intibakı bu Kanun hükümlerine tabi olarak yapılır ve hak
sahibine yeni bir arama ruhsatı verilir. Bunlara ilişkin usul ve esaslar
yönetmelikle düzenlenir.
(3) Petrol hakkı sahiplerinin kendi petrolünü
taşımak üzere bu Kanunla mülga 6326 sayılı Kanun kapsamında almış olduğu
boru hattı belgeleri işletme ruhsatlarının eki hâline getirilir.
(4) Bu Kanunun yayımı tarihinden itibaren bir yıl
süre ile arama ruhsatı başvurusu alınmaz.
Sonuçlandırılamayan işlemler
GEÇİCİ MADDE 2 – (1) Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce
başlamış olan ve bu Kanunla mülga 6326 sayılı Kanun kapsamında alınan bir
belge ile ilgili olarak başlatılmış veya yapımı devam eden projeler tamamlanıncaya
kadar ithalat, ihracat ve kamulaştırma haklarının yürürlüğü devam eder.
Düzenleyici işlemler
GEÇİCİ MADDE 3 – (1) Bu Kanunun 25 inci maddesinde belirtilen
yönetmelikler altı ay içinde yürürlüğe konulur. Bu yönetmelikler yürürlüğe
konuluncaya kadar mevcut düzenlemelerin bu Kanuna aykırı olmayan hükümlerinin
uygulanmasına devam olunur.
Eğitim mükellefiyeti
GEÇİCİ MADDE 4 – (1) Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce
Genel Müdürlükçe tespit edilmiş eğitim mükellefiyetleri, işletmeciler
tarafından bu Kanunla mülga 6326 sayılı Kanun ve ilgili diğer mevzuat
hükümlerine göre beş yıl içinde yerine getirilir. Bu süreyi uzatmaya
Bakanlık yetkilidir.
Yürürlük
MADDE 28 – (1) Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 29 – (1) Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
10/6/2013
|