|
Çalışma
ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından:
ÇALIŞANLARIN
PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN
KORUNMASI
HAKKINDA YÖNETMELİK
BİRİNCİ
BÖLÜM
Amaç,
Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 – (1) Bu
Yönetmeliğin amacı, çalışanları sağlık ve güvenlik yönünden işyerlerinde
oluşabilecek patlayıcı ortamların tehlikelerinden korumak için alınması
gereken önlemlere ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – (1) Bu
Yönetmelik, 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş
Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamına giren ve patlayıcı ortam oluşma
ihtimali bulunan işyerlerinde uygulanır.
(2) Ancak;
a) Hastalara tıbbi tedavi uygulamak için ayrılan yerler
ve tıbbi tedavi uygulanması,
b) 1/4/2011 tarihli ve 27892
sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik
(2009/142/AT) kapsamında yer alan cihazların kullanılması,
c) Patlayıcı maddelerin ve kimyasal olarak kararsız
halde bulunan maddelerin üretilmesi, işlemlerden geçmesi, kullanımı,
depolanması ve nakledilmesi,
ç) Sondaj yöntemiyle maden çıkarma işleri ile yeraltı ve
yerüstü maden çıkarma işleri,
d) Patlayıcı ortam oluşabilecek yerlerde kullanılan her
türlü taşıma aracı hariç, uluslararası antlaşmaların ilgili hükümlerinin uygulandığı
kara, hava ve su yolu taşıma araçlarının
kullanılması,
bu Yönetmelik
kapsamı dışındadır.
Dayanak
MADDE 3 – (1) Bu
Yönetmelik;
a) 20/6/2012 tarihli ve 6331
sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 30 uncu maddesine dayanılarak,
b) 16/12/1999 tarihli ve
1999/92/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Direktifine paralel
olarak,
hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – (1) Bu
Yönetmelikte geçen;
a) Kanun: 20/6/2012 tarihli ve
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununu,
b) Patlamadan korunma dokümanı: İşyerlerinde
oluşabilecek patlayıcı ortamların tehlikelerinden çalışanların sağlık ve
güvenliğini korumak amacıyla hazırlanan dokümanı,
c) Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve
tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir
tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,
ifade eder.
İKİNCİ
BÖLÜM
İşverenin
Yükümlülükleri
Patlamaların
önlenmesi ve patlamadan korunma
MADDE 5 – (1)
İşveren, patlamaların önlenmesi ve bunlardan korunmayı sağlamak amacıyla,
yapılan işlemlerin doğasına uygun olan teknik ve organizasyona yönelik
önlemleri alır. Bu önlemler alınırken aşağıda belirtilen temel ilkelere ve
verilen öncelik sırasına uyulur;
a) Patlayıcı ortam oluşmasını önlemek,
b) Yapılan işlemlerin doğası gereği patlayıcı ortam
oluşmasının önlenmesi mümkün değilse patlayıcı ortamın tutuşmasını önlemek,
c) Çalışanların sağlık ve güvenliklerini sağlayacak
şekilde patlamanın zararlı etkilerini azaltacak önlemleri almak.
(2) Birinci fıkrada belirtilen önlemler, gerektiğinde
patlamanın yayılmasını önleyecek tedbirlerle birlikte alınır. Alınan bu
tedbirler düzenli aralıklarla ve işyerindeki önemli değişikliklerden sonra
yeniden gözden geçirilir.
Patlama
riskinin değerlendirilmesi
MADDE 6 – (1)
İşveren, 29/12/2012 tarihli ve 28512 sayılı Resmî
Gazete’de yayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi
Yönetmeliğine uygun risk değerlendirmesi çalışmalarını yaparken, patlayıcı
ortamdan kaynaklanan özel risklerin değerlendirmesinde aşağıdaki hususları
da dikkate alır:
a) Patlayıcı ortam oluşma ihtimali ve bu ortamın
kalıcılığı,
b) Statik elektrik de dâhil tutuşturucu kaynakların
bulunma, aktif ve etkili hale gelme ihtimalleri,
c) İşyerinde bulunan tesis, kullanılan maddeler, prosesler ile bunların muhtemel karşılıklı etkileşimleri,
ç) Olabilecek patlama etkisinin büyüklüğü.
(2) Parlama veya patlama riski değerlendirilirken
patlayıcı ortamların oluşabileceği yerlere açık olan veya açılabilen yerler
de dikkate alınarak bir bütün olarak değerlendirilir.
İşyerinin güvenli
hale getirilmesi
MADDE 7 – (1)
Kanunun 5 inci maddesinde yer alan risklerden korunma ilkelerine ve bu
Yönetmeliğin 5 inci maddesinde belirtilen hususlara uygun olarak
çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için işveren:
a) Çalışanların ve diğer kişilerin sağlık ve güvenliği
için tehlike arz eden patlayıcı ortam oluşma ihtimali olan yerlerde güvenli
çalışma şartlarını sağlar.
b) Yapılan risk değerlendirmesi sonucuna göre,
çalışanların sağlık ve güvenliği için tehlike arz eden patlayıcı ortam oluşma
ihtimali bulunan yerlerde, çalışma süresince uygun teknik önlemleri
aldırarak, bu kısımların gözetim altında tutulmasını sağlar.
Koordinasyon
görevi
MADDE 8 – (1) Bir
işyerinde birden fazla işverene ait çalışan bulunması durumunda, her
işveren kendi kontrol alanına giren tüm hususlardan sorumlu olur.
(2) Asıl işveren alt işveren ilişkisinin bulunduğu
işyerlerinde işverenlerin Kanunda ve diğer kanunlarda belirtilen
sorumlulukları saklı kalmak kaydı ile asıl işveren, çalışanların sağlık ve
güvenliklerine ilişkin tedbirlerin uygulanmasını koordine eder ve 10 uncu
maddede belirtilen Patlamadan Korunma Dokümanında bu koordinasyonun amacı
ve uygulanması için gerekli usul ve tedbirleri belirtir.
(3) Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş
hanları, sanayi bölgeleri veya siteleri gibi yerlerde, işyerlerinin bu
Yönetmeliğin uygulanması ile ilgili koordinasyon yönetim tarafından
sağlanır. Yönetim, işyerlerinde patlayıcı ortamlarla ilgili diğer
işyerlerini etkileyecek tehlikeler hususunda gerekli tedbirleri almaları
için işverenleri uyarır. Bu uyarılara uymayan işverenleri Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığına bildirir.
Patlayıcı
ortam oluşabilecek yerlerin sınıflandırılması
MADDE 9 – (1)
İşveren;
a) Patlayıcı ortam oluşması ihtimali olan yerleri
Ek-1’de belirtildiği şekilde sınıflandırır.
b) Bu fıkranın (a) bendine göre sınıflandırılmış olan
bölgelerde Ek-2 ve Ek-3’te verilen asgari gereklerin uygulanmasını sağlar.
c) Çalışanların sağlık ve güvenliğini tehlikeye
atabilecek miktarda patlayıcı ortam oluşabilecek yerlerin girişine Ek-4’te
verilen işaretleri yerleştirir.
Patlamadan
korunma dokümanı
MADDE 10 – (1)
İşveren, 6 ncı maddede belirtilen yükümlülüğünü
yerine getirirken, ikinci fıkrada belirtilen hususların yer aldığı
Patlamadan Korunma Dokümanını hazırlar.
(2) Patlamadan Korunma Dokümanında;
a) Patlama riskinin belirlendiği ve değerlendirildiği
hususu,
b) Bu Yönetmelikte belirlenen yükümlülüklerin yerine
getirilmesi için alınacak önlemler,
c) İşyerinde Ek-1’e göre sınıflandırılmış yerler,
ç) Ek-2 ve Ek-3’te verilen asgari gereklerin
uygulanacağı yerler,
d) Çalışma yerleri ve uyarı cihazları da dahil olmak üzere iş ekipmanının tasarımı, işletilmesi,
kontrolü ve bakımının güvenlik kurallarına uygun olarak sağlandığı,
e) İşyerinde kullanılan tüm ekipmanın 25/4/2013
tarihli ve 28628 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İş Ekipmanlarının
Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğine uygunluğu,
yazılı olarak yer
alır.
(3) Patlamadan korunma dokümanı, işin başlamasından önce
hazırlanır ve işyerinde, iş ekipmanında veya iş organizasyonunda
önemli değişiklik, genişleme veya tadilat yapıldığı hallerde yeniden gözden
geçirilerek güncellenir.
(4) İşveren, yürürlükteki mevzuata göre hazırladığı
patlama riskini de içeren risk değerlendirmesini, dokümanları ve benzeri
diğer raporları birlikte ele alabilir.
İşyerleri
ve iş ekipmanları için özel gerekler
MADDE 11 – (1)
Patlayıcı ortam oluşma ihtimali bulunan işyerlerinde, işverenler aşağıda
belirtilen hususlara uymakla yükümlüdür:
a) Patlayıcı ortam oluşma ihtimali bulunan yerlerde 26/12/2003 tarihinden önce kullanılmak üzere üretilen veya
işyerinde kullanılan iş ekipmanları Ek-2’de belirtilen asgari gerekleri
karşılamak zorundadır.
b) Patlayıcı ortam oluşabilecek kısımları bulunan işyerleri
bu Yönetmelikte belirtilen şartlara uygun olarak kurulur.
c) Patlayıcı ortam oluşabilecek kısımları bulunan
işyerlerinde herhangi bir değişiklik, eklenti veya tadilat yapıldığı
hallerde, işveren bu Yönetmelik hükümlerine uyumun devam etmesini sağlar.
ÜÇÜNCÜ
BÖLÜM
Çeşitli ve
Son Hükümler
Yürürlükten
kaldırılan yönetmelik
MADDE 12 – (1) 26/12/2003 tarihli ve 25328 sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanan Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması
Hakkında Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır.
Patlamadan
korunma dokümanlarının geçerliliği
GEÇİCİ
MADDE 1 – 26/12/2003 tarihli ve 25328
sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden
Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik hükümleri kapsamında hazırlanan
patlamadan korunma dokümanları geçerli olarak kabul edilir.
Yürürlük
MADDE 13 – (1) Bu
Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 14 – (1) Bu
Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.
EK
– 1
PATLAYICI
ORTAM OLUŞABİLECEK YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
Bu Yönetmeliğin 5, 6, 9 ve 10 uncu maddelerine göre
önlem alınması gereken yerlerde aşağıda belirtilen sınıflandırma sistemi
uygulanır.
1
–Patlayıcı ortam oluşabilecek yerler
Çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için özel
önlem alınmasını gerektirecek miktarda patlayıcı ortam oluşabilecek yerler,
bu Yönetmeliğe göre tehlikeli kabul edilir.
Çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için özel
önlem alınmasını gerektirecek miktarda patlayıcı ortam oluşma ihtimali
bulunmayan yerler bu Yönetmeliğe göre tehlikesiz kabul edilir.
Parlayıcı ve/veya yanıcı maddelerin hava ile yaptıkları
karışımların, bağımsız olarak bir patlama meydana getirmeyecekleri
yapılacak araştırmalarla kanıtlanmadıkça, bu maddeler patlayıcı ortam
oluşturabilecek maddeler olarak kabul edilir.
2 –
Tehlikeli yerlerin sınıflandırılması
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu
ortamın devam etme süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Ek-2’ye göre alınacak önlemler, yapılan bu sınıflandırmaya
göre belirlenir.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile
karışımından oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süreli ya da
sık sık oluştuğu yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile
karışımından oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra
meydana gelme ihtimali olan yerler.
Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile
karışarak normal çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali
olmayan yerler ya da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa
bir süre için kalıcı olduğu yerler.
Bölge 20
Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların,
sürekli olarak veya uzun süreli ya da sık sık
patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.
Bölge 21
Normal çalışma şartlarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.
Bölge 22
Normal çalışma şartlarında, havada bulut halinde bulunan
tutuşabilir tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak
böyle bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli
olduğu yerler.
Not:
Tabaka, tortu veya yığın halinde tutuşabilir tozların
bulunduğu yerler, patlayıcı ortam oluşturabilecek diğer bir kaynak olarak
dikkate alınmalıdır.
EK – 2
ÇALIŞANLARIN
SAĞLIK VE GÜVENLİKLERİNİN PATLAYICI ORTAM
RİSKLERİNDEN
KORUNMASI İÇİN ASGARİ GEREKLER
Bu ekte belirtilen gereklilikler aşağıdakilere
uygulanır;
a) İşyerlerinin, işyeri birimlerinin, iş ekipmanları veya kullanılan maddelerin özellikleri ya da
patlayıcı ortam riskine neden olabilecek faaliyetlerden kaynaklanan
tehlikeler uyarınca Ek-1’e göre tehlikeli olarak tanımlanabilecek yerler.
b) Tehlikeli olarak sınıflandırılan yerlerde bulunan ekipmanın, güvenli bir şekilde çalışması için gerekli
olan veya bu ekipmanların güvenli çalışmasına yardımcı olan ancak kendisi
tehlikeli bölgede bulunmayan ekipmanlar.
1.
Organizasyon önlemleri
1.1.
Çalışanların eğitimi
İşveren, patlayıcı ortam oluşabilen yerlerde çalışanlara,
patlamadan korunma konusunda yeterli ve uygun eğitimi sağlar.
1.2. Yazılı
talimatlar ve çalışma izni
Patlamadan Korunma Dokümanında gerekli görülmesi
halinde;
a) Tehlikeli yerlerdeki çalışma, işveren tarafından
düzenlenen yazılı talimatlara uygun yapılır.
b) Gerek tehlikeli işlerin yapılmasında, gerekse başka
çalışmaları etkileyerek tehlikeye neden olabilecek diğer işlerin
yapılmasında, çalışma izin sistemi
uygulanır.
Çalışma izni, bu konuda yetkili ve sorumlu olan bir kişi
tarafından işe başlamadan önce yazılı olarak verilir.
2.
Patlamadan Korunma Önlemleri
2.1. Patlama
tehlikesine neden olabilecek yanıcı gazlar, buharlar, sisler veya
tutuşabilir tozların isteyerek veya istemeyerek ortaya çıkması halinde,
bunların güvenli bir yere uygun şekilde yönlendirilmesi veya
uzaklaştırılması sağlanır, bunun yapılması pratik olarak mümkün değilse
yayılmalarını önleyecek başka uygun önlemler alınır.
2.2. Eğer
patlayıcı ortam birkaç çeşit parlayıcı ve/veya yanıcı gazlar, buharlar,
sisler veya tozlardan oluşuyorsa, alınacak koruyucu önlem en yüksek riske
uygun olur.
2.3. Özellikle,
çalışanların ve çalışma ortamının statik elektrik taşıyıcısı veya üreticisi
olabileceği durumlarda, bu
Yönetmeliğin 5 inci maddesinde belirtilen tutuşturma tehlikesinin
önlenmesinde, statik elektrik boşalmaları da dikkate alınır. Patlayıcı
ortamı tutuşturabilen statik elektrik oluşumunu önlemek için çalışanlara
uygun malzemeden yapılmış kişisel koruyucu donanımlar verilir.
2.4. Tesis, ekipman, koruyucu sistemler ve bunlarla bağlantılı cihazların
patlayıcı ortamda güvenle kullanılabileceğinin, Patlamadan Korunma
Dokümanında belirtilmesi halinde bunlar hizmete sokulabilir. Bu kural
30/12/2006 tarihli ve 26392 sayılı Resmî Gazete’nin 4 üncü mükerrerinde
yayımlanan Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu
Sistemlerle İlgili Yönetmeliğe (94/9/AT) göre ekipman
veya koruyucu sistem sayılmayan ancak tesiste yerleştirildikleri yerlerde
kendileri bir tutuşturma tehlikesi oluşturan iş ekipmanları ve bağlantı
elemanları için de geçerlidir. Bağlantı elemanlarında herhangi bir
karışıklığa meydan vermemek için gerekli önlem alınır.
2.5. Patlama
riskini en aza indirmek ve olası bir patlamada, patlamayı kontrol altına
almak, işyerine ve iş ekipmanlarına yayılmasını en
aza indirebilmek için; işyerleri, iş ekipmanları ve bunlarla bağlantılı tüm
cihazların tasarımı, inşası, montajı ve yerleştirilmesi, bakım, onarım ve
işletilmesinde gerekli tüm önlemler alınır. Her bakım ve onarım sonrasında
tesisin, ekipmanların veya koruyucu sistemlerin
Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle
İlgili Yönetmeliğe (94/9/AT) uygunluğunun devam edip etmediği,
bağlantılarının ve montajlarının durumu kontrol edilir. İşyerlerinde
patlamanın fiziksel tesirlerinden çalışanların etkilenme riskini en aza
indirmek için uygun önlemler alınır.
2.6. Gereken
durumlarda, patlama şartları oluşmadan önce, çalışanların sesli ve/veya
görsel işaretlerle uyarılması ve ortamdan uzaklaşması sağlanır.
2.7. Patlamadan
Korunma Dokümanında belirtildiği takdirde; bir tehlike durumunda
çalışanların tehlikeli bölgeden anında ve güvenli bir şekilde
uzaklaşabilmeleri için tahliye sistemi kurulur ve her an işler durumda
bulunması sağlanır.
2.8. Patlayıcı
ortam oluşabilecek bölümleri bulunan işyerlerinde; faaliyete başlanılmadan
önce bütün işyerinin patlama yönünden güvenliğinin sağlandığı
kanıtlanacaktır. Patlamadan korunmayı sağlamak için bütün koşullar yerine
getirilir. Patlama yönünden güvenliğin sağlandığının kanıtlanması,
patlamadan korunma konusunda eğitim almış ve/veya deneyimli ehil kişilerce
yapılır.
2.9. Yapılan
risk değerlendirmesinin gerektirmesi halinde;
a) Her hangi bir güç kesilmesinin ilave risklere neden
olabileceği durumlarda, bu durumda kullanılacak ekipmanın
ve güvenlik sistemlerinin, tesisin diğer kısımlarından bağımsız olarak
güvenli bir şekilde çalışmasını sürdürmesi mümkün olmalıdır.
b) Otomatik proseslerde
amaçlanan çalışma koşullarından her hangi bir sapma meydana geldiğinde,
otomatik sistemle bağlantılı ekipmana ve koruyucu sistemlere güvenliği
tehlikeye atmamak şartıyla el ile müdahale yapılabilir. Bu müdahale sadece
bu işte yetkili çalışanlar tarafından yapılır.
c) Sistemin acil durdurulması halinde, biriken enerji
mümkün olduğu kadar çabuk ve güvenli bir şekilde boşaltılır veya tehlike
oluşturmayacak şekilde izole edilir.
EK-3
EKİPMANLARIN
VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE UYULACAK KRİTERLER
Risk değerlendirmesine göre hazırlanan patlamadan
korunma dokümanında aksi belirtilmemesi halinde patlayıcı ortam
oluşabilecek tüm yerlerdeki ekipman ve koruyucu
sistemler, Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu
Sistemlerle İlgili Yönetmelikte (94/9/AT) belirtilen kategorilere göre
seçilir.
Özellikle gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için
aşağıda belirtilen bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipman kullanılır.
Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman.
Not:
Patlayıcı ortam oluşma ihtimali bulunan yerlerde 26/12/2003 tarihinden sonra üretilen veya işyerinde
kullanılan iş ekipmanları Ek-2’de belirtilen asgari gerekleri ve bu ekte
belirtilen kriterleri karşılamak zorundadır.
EK – 4
PATLAYICI
ORTAM OLUŞABİLECEK YERLER İÇİN UYARI İŞARETİ
Patlayıcı ortam oluşabilecek yerler için uyarı işareti;
üçgen şeklinde, siyah kenarlı, sarı zemin üzerine siyah yazılı ve sarı
zeminin işaret alanının en az %50’ si olacak şekilde aşağıda belirtilen
şekil ve renklerde olur.
|