|
Türkiye
Atom Enerjisi Kurumundan:
NÜKLEER
TESİSLERDE SERBESTLEŞTİRME VE SAHANIN DÜZENLEYİCİ
KONTROLDEN
ÇIKARILMASINA İLİŞKİN YÖNETMELİK
BİRİNCİ
BÖLÜM
Amaç, Kapsam,
Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 – (1) Bu
Yönetmeliğin amacı; nükleer tesislerin işletilmesi ve işletmeden
çıkarılmasında açığa çıkan radyoaktif madde ve atıkların
serbestleştirilmesi ve sahanın düzenleyici kontrolden çıkarılmasına dair
usul ve esasların belirlenmesidir.
Kapsam
MADDE 2 – (1) Bu
Yönetmelik, nükleer tesislerin işletilmesi ve işletmeden çıkarılması
nedeniyle açığa çıkan katı radyoaktif atık ve radyoaktif maddeler ile
nükleer tesis sahalarını kapsar.
Dayanak
MADDE 3 – (1) Bu
Yönetmelik, 9/7/1982 tarihli ve 2690 sayılı
Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının
(e) bendine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – (1) Bu
Yönetmelikte geçen;
a) Arındırma: Radyoaktif bulaşmanın temizlenmesini,
b) Bina: Yapıları, binaların kendisini, odaları ve diğer
bina bölümlerini,
c) Bulaşma: Çevre, canlı varlıklar ya da herhangi bir
maddenin yüzeyinde veya içinde istenmeyen radyoaktif madde bulaşmasını,
ç) Çevreye salım: Aktivitesi belirli sınırları aşmayan
radyoaktif gaz ve sıvı atıkların planlı ve kontrollü olarak çevreye
bırakılarak bertaraf edilmesini,
d) Düzenleyici kontrol: Kurumun, bildirimi yapılmış ya
da yetki alınmış faaliyetler üzerinde, nükleer güvenlik ve emniyet ile
radyasyon, atık ve taşıma güvenliğinin veya birey, toplum ve çevrenin
radyasyondan korunmasının sağlanması amacıyla yürüttüğü denetim, kontrol ve
değerlendirme gibi düzenleyici faaliyetlerini,
e) İşletmeden çıkarma: Bertaraf tesisi dışındaki tüm
tesisler için bir daha işletilmeme kararı verildikten sonra belirli bir
program çerçevesinde yürütülen, tüm nükleer ve radyoaktif maddelerin tesis
dışına çıkarılmasını, tesisin sökümünü ve sahanın Kurumun düzenleyici
kontrolünden çıkarılmasını hedefleyen etkinlikler bütününü,
f) Kısıtlı kullanım: Sahanın düzenleyici kontrolden
çıkarılmasının ardından radyolojik nedenlerden dolayı sahada geçirilen
zaman, sahaya girecek kişilerin yaş grubu, arazi kullanımı gibi hususlara
ilişkin kısıtlar çerçevesinde kullanımını,
g) Kritik grup: Belirli bir radyasyon kaynağı veya
kaynaklarından ışınlanan ve en yüksek dozu alması ihtimali olan toplum
üyesi kişilerden oluşan grubu,
ğ) Kurum: Türkiye Atom Enerjisi Kurumunu,
h) Nükleer tesis: Kurum tarafından nükleer güvenlik ve
emniyetin göz önüne alınması gerektiği tespit edilen, nükleer maddelerin
üretildiği, işlendiği, kullanıldığı, bulundurulduğu, yeniden işlendiği,
depolandığı veya bertaraf edildiği her türlü tesisi,
ı) Oranlama çarpanları: Aktivitesi direkt olarak
ölçülemeyen radyonüklitlerin aktivitelerinin,
ölçümü yapılabilen radyonüklit aktiviteleri ile
çarpılarak hesaplandığı katsayıyı,
i) Radyoaktif atık: Serbestleştirme sınırlarının
üzerinde aktivite konsantrasyonu içeren ve bir
daha kullanılması düşünülmeyen nükleer ve radyoaktif maddeler ile
radyoaktif madde bulaşmış ya da radyoaktif olmuş yapı, sistem, bileşen ve
malzemeleri,
j) Saha: Tesisi fiziksel engellerle çevreleyen, sadece
kontrollü giriş çıkış yapılabilen ve üzerinde tesis sahibinin yetkisi olan
alanı,
k) Sahanın düzenleyici kontrolden çıkarılması: Kurumun belirlediği
koşullar çerçevesinde, sahada düzenleyici kontrol uygulanmasına gerek
olmadığı yönündeki Kurum kararını,
l) Serbestleştirme: Bildirim veya yetkilendirme
gerektiren uygulama veya faaliyetlerden kaynaklanan radyoaktif madde veya
atıkların aktivitelerinin belirli düzeylerin altında olması veya altına
düşmesi sonucu düzenleyici kontrolden çıkarılmasını,
m) Serbestleştirme sınırları: Radyoaktif madde ya da
atıkların serbestleştirilebilmesi için sınır değer olarak kabul edilen
aktivite konsantrasyonu ve yüzey bulaşma
düzeylerini,
n) Yetkilendirilen kişi: Bir nükleer tesisi deneme
işletmesi de dâhil olmak üzere işletmek ya da işletmeden çıkarmak üzere prosedürler uyarınca Kurum tarafından yetkilendirilmiş
kişiyi,
ifade eder.
İKİNCİ
BÖLÜM
Serbestleştirme
Serbestleştirme
ilkeleri
MADDE 5 – (1)
Serbestleştirme katı halde olan radyoaktif atıklar ve radyoaktif maddelere
uygulanır.
(2) Radyoaktif atık ve maddelerin aktivitelerinin
serbestleştirme sınırlarına inmesi için arındırma, radyoaktif bozunma için bekletme
gibi yöntemler uygulanabilir. Yüksek aktiviteye sahip radyoaktif atık ve
maddeler yalnızca serbestleştirilmek amacıyla diğer atık ve maddeler ile
karıştırılmaz.
(3) Serbestleştirilecek atık veya maddenin taşınması,
serbestleştirme süreci tamamlanıncaya kadar 8/7/2005
tarihli ve 25869 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Radyoaktif Maddenin
Güvenli Taşınması Yönetmeliği ile bu konuya ilişkin diğer mevzuat hükümleri
çerçevesinde gerçekleştirilir.
(4) 7 ve 8 inci maddelerin kapsamına giren radyoaktif
atık veya maddelerin 11 inci madde gereğince serbestleştirmesinin Kurum
tarafından uygun bulunması durumunda, serbestleştirmenin ardından madde ve
atıklara uygulanan işlemler, yetkilendirilen kişi tarafından Kuruma
bildirilir.
Serbestleştirme
sınırları
MADDE 6 – (1) Bir
tondan az miktarda radyoaktif madde ve atık için serbestleştirme
sınırlarının EK-1’de aktivite konsantrasyonu
olarak verilen muafiyet sınırlarından düşük olması gerekir.
(2) Yapay radyonüklit içeren, aktivite
dağılımının homojen olduğu ve serbestleştirme sonrası uygulanacak işlemin
dikkate alınmadığı durumda, bir tondan fazla miktarda radyoaktif atık ve
maddenin serbestleştirilmesi için EK-2’de verilen aktivite konsantrasyon değerleri kullanılır.
(3) Serbestleştirme sonrası işlemlerin dikkate alındığı
ve aktivite dağılımının homojen olmadığı bir tondan fazla miktarda metaller
ve binalar 7 nci ve 8 inci maddeler uyarınca
serbestleştirilir.
(4) Serbestleştirilecek maddeler için bu Yönetmeliğin
eklerinde verilen değerlerin kullanılmasına ilişkin hususlarda EK-8’deki
bilgiler esas alınır.
(5) Bu Yönetmelikte serbestleştirme sınırı verilmemiş
olan radyonüklitleri ihtiva eden atık veya
maddelerin serbestleştirilmesi için, radyasyona maruz kalma yolları dikkate
alınarak kritik grupların alabileceği dozların yıllık 10 μSv’in altında
kaldığı gösterilir.
Metaller
için serbestleştirme ve sınırları
MADDE 7 – (1)
Metaller doğrudan kullanım ya da geri dönüşüm amaçlarıyla
serbestleştirilebilir.
(2) Metallerin doğrudan kullanım amacıyla
serbestleştirilmesinde EK-3’te verilen yüzey bulaşma değerleri esas alınır.
(3) Metallerin geri dönüşüm amacıyla
serbestleştirilmesinde EK-4’te verilen yüzey bulaşma ve aktivite konsantrasyon değerleri esas alınır. Metallerin
ergitilmeleri koşuluyla serbestleştirilmeleri durumunda, serbestleştirme
süreci metallerin ergitilmesi ile tamamlanır.
(4) Metallerin serbestleştirilmesinden önce ergitildiği
durumda EK-3 ve EK-4’te verilen değerler kullanılmaz. Bu durumda,
metallerin serbestleştirildikten sonra tabi tutulacağı işlemler ve bu
süreçte kritik grupların radyasyona maruz kalma yolları dikkate alınarak
kritik grup dozlarının yılda 10 μSv’in altında kaldığı Kuruma
gösterilir. Bu faaliyetin gerçekleştirileceği ergitme tesisleri Kurum
tarafından belirlenen koşulları sağladığını göstermekle yükümlüdür.
(5) Diğer malzemeler ile karışık bulunan metaller
serbestleştirilmeden önce metal olmayan bölümler ayrılır. EK-3 ve EK-4’te
verilen değerler yalnızca metal bölümlerin serbestleştirilmesinde kullanılır.
Binalar ile
molozlar için serbestleştirme ve sınırları
MADDE 8 – (1)
Nükleer tesislerin işletmeden çıkarılması sürecinde binalar yıkılmadan önce
veya sonra ya da yıkılmaksızın serbestleştirilebilir. Molozlar
serbestleştirildikten sonra yeniden kullanım, geri dönüşüm işlemine tabi
tutulabilir ya da bertaraf edilebilir.
(2) Yüksek yüzey bulaşmasına sahip binaların yüzeyleri
yıkılmadan önce temizlenir ve açığa çıkan maddeler radyoaktif atık olarak
işlem görür.
(3) Binaların yıkılmaksızın nükleer dışı amaçlarla
yeniden kullanımına ya da yıkılmalarına karar verilmediği durumda
serbestleştirme sınırları EK-5’te ve sadece yıkılmalarının planlandığı
durumda serbestleştirme sınırları EK-6’da yüzey bulaşması olarak yer
almaktadır. Binaların yıkılmaları koşuluyla serbestleştirilmeleri
durumunda, serbestleştirme süreci binaların yıkılması ile tamamlanır.
(4) Binaların yıkılmasından ortaya çıkan molozların
serbestleştirme sınırları aktivite konsantrasyonu
olarak EK-7’de verilmiştir.
(5) Serbestleştirmeden önce bina molozları içinde yer
alan metaller ayrılır. Bu metallerin serbestleştirilmesi 7 nci maddeye göre gerçekleştirilir.
Ölçümler
MADDE 9 – (1)
Serbestleştirilmesi planlanan radyoaktif atık veya maddelere ilişkin
aktivite seviyeleri doğrudan ölçümlerle, gerekli ise temsili örnekler
üzerinde gerçekleştirilen laboratuvar
analizleriyle ve uygun olarak türetilen oranlama çarpanlarının veya Kurumun
uygun bulacağı diğer yöntemlerin kullanılmasıyla belirlenir.
(2) Oranlama çarpanları sadece türetildikleri malzemeler
için uygulamaya özel olarak türetilir ve kullanılır.
(3) Binaların yıkılmaksızın ya da yıkılmadan önce
serbestleştirilmesinin planlandığı durumda bina üzerinden ölçümler alınır.
Binalardaki bulaşmanın tespitinde binaların yüzeyindeki bulaşma ile
yüzeylerden iç kısımlarına doğru yayılmış olan bulaşma birlikte dikkate
alınır. Bulaşmanın binaların iç kısımlarına ne kadar nüfuz ettiği,
yetkilendirilen kişi tarafından tespit edilir.
(4) Metallerin erişilemeyen yüzeylerinde bulaşmanın
beklendiği durumlarda ölçümlerde tutucu kabuller yapılır.
Ölçümlerin
alınması
MADDE 10 – (1)
Serbestleştirilmesi planlanan radyoaktif atık ve maddeler belirli kütle ve
alanlara ayrılarak aktiviteleri ölçülür.
(2) Aktivitenin homojen olarak dağılmadığı durumda;
a) Metallerin serbestleştirmesinde aktivite konsantrasyonu tespiti için en fazla 100 kg kütle ve
yüzey bulaşması tespiti için en fazla 100 cm2 alan,
b) Binaların serbestleştirmesinde yüzey bulaşması
tespiti için en fazla 1 m2 alan,
c) Molozların serbestleştirilmesinde aktivite konsantrasyonu tespiti için en fazla 1 ton kütle,
üzerinden ölçüm
alınır. Her bir kütle veya alan üzerinden ölçülen değer ayrı ayrı serbestleştirme sınırları ile kıyaslanır.
(3) Aktivitenin homojen dağıldığı durumda daha büyük
kütle ve alan üzerinden ölçümler yapılabilir.
(4) Serbestleştirilmesi planlanan atık ya da
maddelerdeki aktivitenin yüksek olabileceği noktaların ölçümlere dahil edilmesi yetkilendirilen kişinin sorumluğundadır.
(5) 6 ncı madde kapsamına
giren atık veya maddenin serbestleştirilmesinde, aktivite konsantrasyonu tespiti için temsili miktarda örnek
alınarak analiz edilir.
Serbestleştirme
prosedürü
MADDE 11 – (1)
Yetkilendirilen kişi serbestleştirme niyetini, serbestleştirmesini
planladığı radyoaktif madde ve atık özelliklerini, serbestleştirme sonrası
madde ve atıklara uygulanacak işlemlerin belirlenmiş olduğu durumda bu
işlemleri ve uygulayacağı ölçüm programını ve kalite temin programını
içeren başvurusunu Kuruma sunar. Kurumun başvurunun uygunluğunu
değerlendirmesinin ardından ölçüm programı uygulanır. Yetkilendirilen kişi
ölçüm sonuçlarını ve gerekli ise kritik grup doz hesaplarını içeren bir
raporu Kuruma sunar. Kurum raporu değerlendirir ve değerlendirmenin uygun
bulunması durumunda radyoaktif madde ve atıklar serbestleştirilir.
Ölçüm
programı
MADDE 12 – (1)
Yetkilendirilen kişinin serbestleştirmesini planladığı radyoaktif madde ve
atıklarda uygulayacağı ölçüm programı en az; ölçüm noktalarını, ölçüm
metotlarını, ölçüm için kullanılacak cihazları, ölçüm için seçilen radyonüklitleri, cihaz kalibrasyonuna
ilişkin bilgileri, ölçüm prosedürlerini, ölçüm personeli niteliklerini, ölçüm
kuruluşu hakkında bilgileri içerir.
(2) Analizler ve ölçümler Kurumun belirlediği usul ve
esaslar çerçevesinde onaylanmış laboratuvarlarda
yapılır.
Kayıtlar
MADDE 13 – (1)
Yetkilendirilen kişi serbestleştirdiği madde ve atıkların kayıtlarını tutar
ve Kuruma raporlar.
(2) Kayıtlar en az, serbestleştirilen maddelerin
miktarları ile yüzey bulaşmaları ve aktivite konsantrasyonlarının
kayıtları, ölçüm tarihlerini, ölçüm yapan personel bilgilerini ve
serbestleştirilmiş maddelerin ilk dağıtım yerlerinin kayıtlarını kapsar.
ÜÇÜNCÜ
BÖLÜM
Sahanın
Düzenleyici Kontrolden Çıkarılması
Sahanın
düzenleyici kontrolden çıkarılma ilkeleri
MADDE 14 – (1) Sahanın
düzenleyici kontrolden çıkarılmasının ardından, kritik grupların alacağı
etkin doz yılda 300 µSv’i aşamaz.
(2) Sahanın düzenleyici kontrolden çıkarılabilmesi için,
sahada kalması planlanan ve bütünlüğünü koruyan binalar ya da molozların
serbestleştirilmiş olması gerekir.
(3) Sahanın düzenleyici kontrolden çıkarılmasının
ardından, bu maddede belirtilen doz kısıtına
uyulabilmesi için saha kullanımına dair kısıtlar uygulanabilir. Saha
kullanım kısıtları ve bu kısıtların nasıl uygulanacağı, nükleer tesisi işletmeden
çıkarma için yetkilendirilen kişi tarafından sahanın düzenleyici kontrolden
çıkarılması için sunulan başvuruda yer alır. Sahanın kısıtlı kullanıma
uygun olarak düzenleyici kontrolden çıkartılması, birinci fıkrada belirtilen
doz kısıtına uymak koşuluyla gerçekleştirilir.
Sahanın
düzenleyici kontrolden çıkarılma düzeyleri
MADDE 15 – (1) Nükleer
tesisi işletmeden çıkarma için yetkilendirilen kişi tarafından 14 üncü
maddede yer alan doz kısıtı esas alınarak ve
sahanın düzenleyici kontrolden çıkma sonrası kullanım koşulları ve tüm
radyasyona maruz kalma yolları dikkate alınarak, sahadaki radyonüklitlerin aktivitesine ilişkin olarak sahaya
özel düzenleyici kontrolden çıkma düzeyleri türetilir.
(2) Nükleer tesisi işletmeden çıkarma için
yetkilendirilen kişi tarafından sahada ölçümler veya laboratuvar
analizleri yapılarak, Kurum tarafından uygun bulunan sahaya özel
düzenleyici kontrolden çıkma düzeylerinin altında kalındığı gösterilir.
Sahadaki aktivite seviyelerinin düzenleyici kontrolden çıkarılma düzeylerinden
yüksek olduğu durumda yetkilendirilen kişi tarafından sahada işletmeden
çıkarma programının bir parçası olan arındırma planı uygulanır.
DÖRDÜNCÜ
BÖLÜM
Çeşitli ve
Son Hükümler
Doğrulama
MADDE 16 – (1) Yetkilendirilen
kişi tarafından serbestleştirme veya sahanın düzenleyici kontrolden çıkarılması
kapsamında sunulan raporlarda belirtilen aktivite konsantrasyonu
ve yüzey bulaşması sonuçları Kurum tarafından gerek görüldüğünde doğrulanır
veya ilave ölçümler istenebilir.
Denetimler
MADDE 17 – (1)
Radyoaktif madde ve atıkların serbestleştirilmesi ile sahanın düzenleyici
kontrolden çıkarılmasına kadar olan süreçler Kurumun denetimine tabidir.
Kurum bu Yönetmelikte belirtilen koşulların uygunluğunu denetler.
(2) Kurum, serbestleştirme başvurusunda
serbestleştirmeden sonra madde ve atıkların tabi tutulacağı işlemlerin
belirtildiği durumda, söz konusu işlemlerin uygulanıp uygulanmadığını
kontrol edebilir.
Yaptırımlar
MADDE 18 – (1) Bu
Yönetmelikte tanımlanan yükümlülüklerini yerine getirmeyen, yetki
sınırlarını aşan veya ilgili mevzuatı ihlal eden gerçek veya tüzel kişilere
tanınan yetkiler Kurum tarafından geçici veya sürekli iptal edilir.
(2) Gerekli durumlarda Kurum adli ve/veya idari
soruşturma başlatılmak üzere gerekli girişimlerde bulunur.
Yürürlük
MADDE 19 – (1) Bu
Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 20 – (1) Bu
Yönetmelik hükümlerini Kurum Başkanı yürütür.
Ekleri için tıklayınız.
|