|
Anayasa
Mahkemesi Başkanlığından:
Esas Sayısı : 2010/40 (Siyasi Parti Mali Denetimi)
Karar Sayısı
: 2013/19
Karar Günü : 3.1.2013
I- MALİ DENETİMİN KONUSU
Türkiye Partisinin 2009 yılı kesin hesabının
incelenmesidir.
Partinin 14.8.2012 tarih ve
2012/3 sayılı karar defterinin yapılan incelemesinden, 25.5.2009 tarihinde
kurulan Türkiye Partisinin 2. Olağan Büyük Kongresi, 13.8.2012 tarihinde,
yeterli çoğunluğun sağlanamaması üzerine 14.8.2012 tarihinde 13 delege ile
toplanmış ve 10 delege Partinin kapanması yönünde oy kullanmıştır. Ayrıca
tasfiye kurulu da oluşturulmuştur. Parti Genel Başkanı Abdüllatif
ŞENER ise partinin kapanma kararını 15.8.2012 tarihinde Anayasa Mahkemesine
bildirmiştir.
II- İLK İNCELEME
Türkiye Partisinin 2009 yılı kesin hesabının ilk
incelemesi sonucunda, dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının
incelenmesine OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.
III- ESASIN İNCELENMESİ
Partinin Anayasa Mahkemesine
verdiği 2009 yılı kesin hesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter
ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren Anayasa Mahkemesi
Raportörü Zekeriya AYDIN tarafından hazırlanan esas inceleme raporu, Anayasa
ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında
Kanun ile 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun ilgili kuralları, bunların
gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği
görüşülüp düşünüldü:
Denetimin maddi öğelerini
oluşturan defter ve belgelerde, Partinin 2009 yılı gelirleri toplamının
1.073.805,72 TL, giderleri toplamının 1.143.170,96 TL olduğu, 12.958,10 TL.nin ise kasa ve banka mevcudu olarak 2010 yılına
devrettiği anlaşılmaktadır.
Partinin 2009 yılı kesin hesabının, Merkez Karar ve
Yönetim Kurulunun 7.5.2010 tarih ve 2010/10 sayılı kararı ile kabul
edilerek onaylandığı görülmüştür.
Türkiye Partisinin 2009 yılı kesin hesabının gelir
ve gider rakamlarının yukarıda açıklanan tutarlardan oluştuğu, bu haliyle
partinin 2009 yılı kesin hesabının doğru, denk ve 2820 sayılı Kanun’a uygun
olduğu sonucuna varılmıştır.
Parti genel merkezi ve iller için ayrı tablolar
hazırlanmadığından dolayı gelir ve gider bir bütün olarak incelenmiştir.
A- Gelirlerin
İncelenmesi
Partinin 2009 yılı gelirleri, 1.073.805,72 TL.dir.
Bunun 92.706,49 TL.si üyelerden alınan aidattan,
979.146,37 TL.si bağışlardan, 1.552,86 YTL.si banka mevduat gelirlerinden
ve 400 TL.si genel merkez yardımlarından oluşmaktadır.
Genel Merkez Gelirleri ile kesin hesap
çizelgelerinin gelir bölümünde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı
Kanun’a uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.
B- Giderlerin İncelenmesi
Partinin 2009 yılı giderleri, 1.143.170,96 TL
olarak gösterilmiştir.
Bunun 29.566,78 TL.si personel giderleri,
656.120,55 TL.si yönetim giderleri, 45.797,84 TL.si kurultay kongre
giderleri, 212.803,55 TL.si seçim tanıtım propaganda giderleri ve
198.882,24 TL.si demirbaş alımlarından oluşmaktadır.
Partinin 2010 yılına devreden kasa ve banka mevcudu
12.958,10 TL.dir.
Parti Genel Merkezinin 2009 yılı defter kayıtları
ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilen konular
dışındaki giderlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak gerçekleştirildiği
sonucuna varılmıştır.
Muhasebe biliminin genel kabul görmüş temel
kavramlarından biri “Belgelendirme”
kavramıdır. 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 229. maddesinde “Fatura, satılan emtia veya yapılan iş
karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan
veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır”
şeklinde tarif yapılmış ve “Fatura
Kullanma Mecburiyeti” başlıklı 232. maddesindeki hükmüne göre de,
faturanın hangi hallerde ve kimler tarafından alınması ve verilmesinin
gerektiği ifade edilmiştir. Bu bağlamda mal ve hizmet alımlarında bu
işlemlerin fatura ile belgelendirilmesi zorunlu tutulmuş ve gerekli
muhasebe kayıtlarının tutulmasında da faturanın tevsik edici belge olarak
kullanılması gerektiği belirtilmiştir.
213 sayılı Kanun’un “Makbuz Mecburiyeti”
başlıklı 236. maddesinde, “Serbest meslek erbabı, mesleki faaliyetlerine
ilişkin her türlü tahsilatı için iki nüsha serbest meslek makbuzu tanzim
etmek ve bir nüshasını müşteriye vermek, müşteri de bu makbuzu istemek ve
almak mecburiyetindedir.” denilmiş ve makbuzun muhteviyatı da 237.
maddede düzenlenmiştir.
Yine 213 sayılı Kanun’un “Gider Pusulası”
başlıklı 234. maddesindeki, “Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit
usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek
erbabının ve çiftçilerin vergiden muaf esnafa;
yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları
emtia için tanzim edip işi yapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri
gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmündedir.
Bu belge, birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını satan
kimselerden satın aldıkları altın, mücevher gibi kıymetli eşya için de
tanzim edilir.
Gider pusulası, işin mahiyeti, emtianın cins ve nev'i ile miktar ve bedelini ve iş ücretini ve işi
yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla
soyadlarını (Tüzel kişilerde unvanlarını) ve adreslerini ve tarihi ihtiva
eder ve iki nüsha olarak tanzim ve bir nüshası işi yapana veya malı satana
tevdi olunur.
Gider pusulaları, seri ve sıra numarası dahilinde
teselsül ettirilir.” hükmünden
fatura vermek mecburiyetinde olmayanlar için gider pusulası düzenleneceği
anlaşılmaktadır.
2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinin üçüncü
fıkrasına göre beş bin liraya kadar olan (2009 yılı için 58,65 TL)
harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu
olmadığından, bu miktarı geçen harcamaların geçerli ve kanıtlayıcı bir
belgeye dayanması gerekmektedir.
2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 70.
maddesinde, “Bir siyasî partinin
bütün giderleri, o siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır”; 75.
maddesinde, “Anayasa Mahkemesi
denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve
kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler
dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir”; 76.
maddesinde ise “Belgelendirilmesi
gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti
malvarlığı, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irad
kaydedilir” hükümleri yer almıştır.
25.2.2011 günlü, 27857 mükerrer sayılı Resmî
Gazete’de yayımlanan 6111 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması
ile Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun
ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun
yayınlandığı tarih itibariyle yürürlüğe girdiğinden ve geçici maddelerde
yargılanmamış siyasi parti hesaplarında değiştirilen hükümlerin
uygulanacağına dair düzenleme de yapılmadığından dolayı bu tarihten önceki
denetim ve yargılamada değişiklikten önceki hükümler uygulanacaktır.
1- Aşağıdaki tablolarda belirtilen kişisel harcamaların Parti
bütçesinden karşılanma nedeni sorulmuştur.
|
Yevmiye tarih no
|
Fatura (Fiş) düzenleyen
|
Fatura(Fiş) tarih no
|
İçerik
|
Tutar
|
|
20.7.2009/45
|
Güray
Ltd.Şti.
|
20.7.2009/000008
|
Tekel
|
8,6
|
|
21.7.2009/49
|
Çağdaş
|
21.7.2009/0006
|
Sakız
|
5
|
|
25.9.2009/267
|
Çağdaş
|
25.9.2009/0122
|
Sigara
|
11
|
|
5.10.2009/303
|
Çağdaş
|
5.10.2009/0020
|
Sigara
|
16,5
|
|
Toplam
|
|
|
|
41,1
|
Tasfiye kurulunca, “Belirtilen tabloda yer alan sakız,
sigara ve benzeri harcamalar kişisel harcama niteliğinde görülmemiştir. Parti
otobüsüyle yola çıkacak şoförler için motivasyon maksadıyla veya gelen
misafirlere ikram edilmek üzere yapılan harcamalardır.” şeklinde cevap
verilmiştir.
Tabloda belirtilenler parti
tarafından karşılanacak yönetim gideri olmadığı gibi, siyasi faaliyetin
icrası nedeniyle yapılan harcamalardan da değildir. Bu giderlerin kişisel
olması nedeniyle parti amacına yönelik harcama olarak
değerlendirilemeyeceği açık olduğundan 41,1
TL.nin Hazine’ye gelir kaydedilmesi gerekir.
2- Aşağıda gösterilen harcamalar fatura aslı olmadan yapılmıştır. 213
sayılı Kanun’a göre düzenlenmiş belge aslı olmadan ödeme yapılma nedeni
sorulmuştur.
Vergi Usul Kanununda Belirtilen
Belgeler Olmadan Yapılan Ödemelere Ait Liste
|
Yevmiye tarih ve no
|
İçerik
|
Belge türü
|
Tutar
|
|
14.9.2009/213
|
1 adet Telekom telefon faturası bulunmamaktadır.
|
Türk Telekom Bayi Tahsilat makbuzu
|
264,53
|
|
14.9.2009/214
|
1 adet Telekom telefon faturası bulunmamaktadır.
|
Türk Telekom Bayi Tahsilat makbuzu
|
62,8
|
|
14.9.2009/215
|
1 adet Telekom telefon faturası bulunmamaktadır.
|
Türk Telekom Bayi Tahsilat makbuzu
|
1.074,62
|
|
14.9.2009/216
|
1 adet Telekom telefon faturası bulunmamaktadır.
|
Türk Telekom Bayi Tahsilat makbuzu
|
363,23
|
|
Toplam
|
|
|
1.765,18
|
Tasfiye kurulunca, “Gösterilen harcamaların tamamı, partiye
ait telefonlarla ilgili olarak Türk Telekom'a yapılan ödemelerdir. Telekom
faturaları ulaşmamış veya kaybolmuş olsa bile, telefon numarası belirtilmek
suretiyle ödeme yapılması her zaman mümkündür. Hatta bankadan talimata
dayalı olarak otomatik ödeme yapılabilmektedir.
Parti tarafından yapılan söz konusu ödemelerle
ilgili telefon faturası bulunmamakla birlikte, Türk Telekom tahsilat makbuzlarına
istinaden Parti adına gider yazılmıştır. Siyasi Partiler Kanunu m. 70/3’de
“harcamaların makbuz ve
fatura gibi bir belge ile
tevsik edilmesi”nden bahsedilmektedir. Üstelik Türk Telekom'un kamu
ağırlıklı yapısı dikkate alınacak olursa Tahsilat Makbuzunun gider kaydı
açısından yeterli görülmesi gerekir.” şeklinde cevap verilmiştir.
Telefon ödemelerine ilişkin faturalar
bulunmamaktadır. Faturalar istendiği halde gönderilmemiştir.
2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinde, beş milyon
(2009 yılı için 58,65 TL) liraya kadar olan harcamaların makbuz veya fatura
gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığı belirtildiğinden bu
miktarı aşan harcamaların makbuz veya fatura gibi geçerli ve kanıtlayıcı
belgeye dayanması gerekmektedir. Alınan hizmet bedeli karşılığı 213 sayılı
Kanun’a uygun düzenlenmiş belge olmadan kaydedilen giderin, Kanun’un
öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğunun kabul edilmesi mümkün
değildir.
213 sayılı Kanun’a uygun olarak düzenlenmiş fatura,
serbest meslek makbuzu gibi kanıtlayıcı belgeler olmadan yapılan 1.765,18 TL tutarındaki giderin Kanun’un öngördüğü anlamda belgeye
dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.
3- Parti görevlilerinin yükümlülükleri zamanında yapmaması sonucu
oluşan gecikme faizi ve buna bağlı giderlerin Parti bütçesinden karşılanma
nedeni sorulmuştur.
|
Yevmiye tarih no
|
Belge türü
|
Fatura(Fiş), Alındı tarih no
|
İçerik
|
Tutar
|
|
20.10.2009/357
|
Fatura
|
30.9.2009/1256775
|
Telekom gecikme bedeli
|
44,28
|
|
20.10.2009/358
|
Fatura
|
30.9.2009/1256774
|
Telekom gecikme bedeli
|
17,46
|
|
23.10.2009/363
|
Fatura
|
30.9.2009/1256778
|
Telekom gecikme bedeli
|
5,86
|
|
27.10.2009/368
|
Fatura
|
30.9.2009/1256780
|
Telekom gecikme bedeli
|
11,54
|
|
20.11.2009/434
|
Fatura
|
31.10.2009/1254241
|
Telekom gecikme bedeli
|
18,24
|
|
20.11.2009/435
|
Fatura
|
31.10.2009/1067796
|
Telekom gecikme bedeli
|
10,83
|
|
20.11.2009/436
|
Fatura
|
31.10.2009/1067568
|
Telekom gecikme bedeli
|
10,61
|
|
20.11.2009/437
|
Fatura
|
31.10.2009/1071075
|
Telekom gecikme bedeli
|
11,21
|
|
20.11.2009/438
|
Fatura
|
31.10.2009/1067566
|
Telekom gecikme bedeli
|
5,91
|
|
20.11.2009/439
|
Fatura
|
31.10.2009/1254240
|
Telekom gecikme bedeli
|
12,76
|
|
23.11.2009/459
|
Fatura
|
31.10.2009/1065997
|
Telekom gecikme bedeli
|
12,16
|
|
24.11.2009/460
|
Fatura
|
31.10.2009/1254245
|
Telekom gecikme bedeli
|
13,33
|
|
24.11.2009/462
|
Fatura
|
31.10.2009/1254244
|
Telekom gecikme bedeli
|
11,05
|
|
25.11.2009/466
|
Fatura
|
31.10.2009/1254246
|
Telekom gecikme bedeli
|
8,85
|
|
31.12.2009/613
|
SGK tahsilat makbuzu
|
5.10.2009/00194
|
|
82,11
|
|
Toplam
|
|
|
|
276,2
|
Tasfiye kurulunca, “Türkiye Partisi'nin hazine yardımı almayan
bir parti olması nedeniyle, sürekli ve garantili bir geliri olmamıştır. Bir
siyasi parti olarak hayati nitelikte pek çok faaliyeti gelir yetersizliği
nedeniyle ertelediği veya planladığı halde gerçekleştiremediği görülmüştür.
Bu nedenle bazı ödemeleri, nakit akışı denkleşmediği veya daha önemli
görülen muhtemel diğer bazı faaliyetlere bağlı olarak ertelediği olmuştur.
Listede görülen ödemelere bağlı gecikme faizleri
bazı görevlilerin yükümlülüklerini yerine getirmemesine değil, daha çok
Partinin yaşadığı gelir sıkıntısına bağlıdır. Parti zaten her bir birim ve
faaliyet için yeterli sayıda ücretli eleman istihdamı imkanı da elde
edememiştir.” şeklinde cevap
verilmiştir.
Parti yetkililerinin ödemelerin zamanında yapılması
için gerekli tedbirleri almaları gerekir. Parti görevlilerinin
yükümlülüklerini zamanında yapmamaları sonucu oluşan gecikme bedelinden
parti tüzel kişiliğini sorumlu tutma imkânı bulunmamaktadır. Bu ödemelerin
kişisel sorumluluk kapsamında olduğu açıktır. Bu nedenle 276,2 TL.nin
Hazine’ye gelir kaydedilmesi gerekir.
4- Tabloda istenen bilgi ve belgelerin gönderilmesi
istenmiştir.
Tablo-1
|
Yevmiye tarih no
|
Ödemenin niteliği
|
Belge
|
İstenen
|
Tutar
|
|
31.12.2009/612
|
Umut-Muammer Küçük kira ödemesi
|
Herhangi bir belge bulunmamaktadır.
|
Kira ödemesinin yapıldığını kanıtlayan belge ile kira sözleşmesi
|
87.500
|
|
31.12.2009/614
|
M.Ali
Suçin 9-10-11-12 araç kirası
|
Herhangi bir belge bulunmamaktadır.
|
Araç kira ödemesinin yapıldığını kanıtlayan belge ile araç kira
sözleşmesi
|
2.000
|
|
31.12.2009/615
|
İşçi ücret bordrosu 7-8
|
Herhangi bir belge bulunmamaktadır.
|
Ücret ödemesinin yapıldığını kanıtlayan belge ile ücret bordrosu
|
2.070,18
|
Tablo-2
|
Yevmiye tarih no
|
Firma bilgisi
|
İstenen
|
Tutar
|
|
3.8.2009/82
|
Başkent Elektrik
|
Partiye ait 00011687600 nolu abonenin
sözleşme tahakkuku tahsilat makbuzu:12,56 TL güvence bedeli:93,63 TL olduğu halde yevmiyeye 340,10 TL gider yazılma nedeni
|
233,91
|
|
24.9.2009/259
|
Polkar
Ticaret Hayat Pınarı
|
24.9.2009/000175 nolu teslim fişinde 2
adet damacana 7 TL yazdığı halde deftere 13 TL gider yazılma nedeni
|
6
|
Tasfiye kurulunca, “Türkiye Partisi Genel Merkezi ve kiralanan
araçlar için ödenen kiralar ile işçi ücretleri, 193 sayılı Gelir Vergisi
Kanununun ilgili maddeleri uyarınca stopaj yoluyla vergilendirmeye
tabiidir. Bu nedenle listede verilen ödemelerin tamamı Vergi Dairesine
beyan edilerek, stopaj yoluyla kesilen vergileri de ödenmiştir.
31.12.2009 / 612 yevmiye tarih ve nosu ile kayıtlı
Genel Merkez binasının sahibi Umut - Muammer KÜÇÜK'e ödenen kiraya esas
olan kira sözleşmesi (Ek:5) ile banka ödeme makbuzları (Ek: 6) ektedir.
31.12.2009 / 614 yevmiye tarih ve nosu ile kayıtlı
M. Ali SUÇİN'e ait otobüse ilişkin kira sözleşmesi (Ek:3) ve ödenen kira
tutarını gösterir belge (Ek:7) eklidir.
31.12.2009 / 615 yevmiye tarih ve nosu ile kayıtlı
ücret bordroları (Ek:8) çalışanların maaşlarını nakten aldıklarını gösteren
imzalarını muhtevi şekilde ekte sunulmuştur.
03.08.2009 / 82 ve 24.09.2009 / 259 yevmiye tarih
ve nolu Başkent Elektrik ve Polkar Ticaret Hayat Pınar'ı firmalarıyla
ilgili gider belgelerinin bir örneği elimizde bulunmadığından, kaydedilen
miktarın doğru mu, yoksa farklı mı olduğu tarafımızdan tespit
edilememiştir.” şeklinde cevap
verilmiştir.
31.12.2009 tarih ve 614 nolu
yevmiyede ödenen 2.000TL.ye ilişkin M. Ali SUÇİN imzalı tutanak
sunulmuştur. 2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinde, beş milyon (2009 yılı
için 58,65TL.) liraya kadar olan harcamaların makbuz veya fatura gibi bir
belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığı belirtildiğinden bu miktarı aşan
harcamaların makbuz veya fatura gibi geçerli ve kanıtlayıcı belgeye
dayanması gerekmektedir. Bu nedenle tutanak yazılı kağıda dayanılarak
kaydedilen giderin, Kanun’un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış
olduğunun kabul edilmesi mümkün değildir. 213 sayılı Kanun’a uygun olarak
düzenlenmiş fatura, serbest meslek makbuzu, gider pusulası gibi kanıtlayıcı
belgeler olmadan yapılan 2.000TL tutarındaki giderin Kanun’un öngördüğü
anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul edilmemiştir.
Tablo 2’de belirtilen 239,91TL ile ilgili
açıklayıcı cevap verilmemiştir.
2.239,91 TL.nin Hazine’ye gelir yazılması gerekir.
C- Parti Mallarının İncelenmesi
Partinin 2009 yılı defter ve belgeleri üzerinde
yapılan incelemede, değeri yüz lirayı aşan 106.077,4 TL tutarındaki taşınır
mal ediniminin Kanun’a uygun olduğu anlaşılmaktadır.
IV- SONUÇ
Türkiye Partisinin 2009 yılı kesin hesabının
incelenmesi sonucunda,
1- Partinin 2009 yılı kesin hesabında gösterilen
1.073.805,72 TL gelir, 1.143.170,96 TL gider ile 12.958,10 TL kasa ve banka
mevcudu devrinin Hazine’ye irad kaydedilenler
dışında kalan bölümünün eldeki bilgi ve belgelere göre doğru ve 2820 sayılı
Siyasi Partiler Kanunu’na uygun olduğuna,
2- 2820 sayılı Kanun’un 70. maddesine aykırı olarak
partinin amaçlarına uygun olmayan ve parti tüzel kişiliği adına yapılmış
harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen 4.322,39 TL karşılığı Parti malvarlığının, 2820 sayılı Siyasi
Partiler Kanunu’nun 75. ve 76. maddeleri gereğince Hazine’ye gelir
kaydedilmesi gerekmekle birlikte tasfiye süreci sonunda partinin bütün
malvarlığının Hazine’ye geçmesi nedeni ile bu aşamada Hazine’ye irad kaydedilmesine KARAR VERİLMESİNE YER OLMADIĞINA,
3.1.2013 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.
|
Başkan
Haşim KILIÇ
|
Başkanvekili
Serruh
KALELİ
|
Başkanvekili
Alparslan ALTAN
|
|
Üye
Mehmet ERTEN
|
Üye
Serdar ÖZGÜLDÜR
|
Üye
Osman Alifeyyaz PAKSÜT
|
|
Üye
Zehra Ayla PERKTAŞ
|
Üye
Recep KÖMÜRCÜ
|
Üye
Burhan ÜSTÜN
|
|
Üye
Engin YILDIRIM
|
Üye
Nuri NECİPOĞLU
|
Üye
Celal Mümtaz AKINCI
|
|
Üye
Erdal TERCAN
|
Üye
Muammer TOPAL
|
Üye
Zühtü ARSLAN
|
|