|
Anayasa
Mahkemesi Başkanlığından:
Esas Sayısı :
2010/41 (Siyasi Parti Mali Denetimi)
Karar Sayısı :
2013/18
Karar Günü :
3.1.2013
I- MALİ DENETİMİN KONUSU
Müdafaa-i Hukuk Hareketi Partisinin 2009 yılı kesin
hesabının incelenmesidir.
II- İLK İNCELEME
Müdafaa-i Hukuk Hareketi Partisinin 2009 yılı kesin
hesabının ilk incelemesi sonucunda, dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının
incelenmesine, OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.
III- ESASIN İNCELENMESİ
Müdafaa-i
Hukuk Hareketi Partisinin, Anayasa Mahkemesine verdiği 2009 yılı kesin
hesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde
yapılan inceleme sonuçlarını içeren Anayasa Mahkemesi Raportörü Zekeriya
AYDIN tarafından hazırlanan esas inceleme raporu, Anayasa ve 6216 sayılı
Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820
sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri
ile diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp
düşünüldü:
Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve
belgelerde, Partinin 2009 yılı gelirleri toplamının 84.986,75 TL, giderleri
toplamının 84.695,30 TL olduğu, 291,45 TL’nin ise nakit mevcudunun 2010
yılına devrettiği anlaşılmaktadır.
Parti Genel Merkezi ve il örgütleri kesin hesapları
Genel Yürütme Kurulunca 24.4.2010 tarih ve 29 sayı ile kabul edilerek
onaylanmıştır.
Müdafaa-i Hukuk Hareketi Partisinin 2009 yılı birleşik
kesin hesabının gelir ve gider rakamlarının yukarıda açıklanan tutarlardan
oluştuğu, bu haliyle partinin 2009 yılı birleşik kesin hesabının doğru,
denk ve 2820 sayılı Kanun’a uygun olduğu sonucuna varılmıştır.
Partinin 2009 yılı kesin hesap bilgilerine göre
faaliyette olan Kırıkkale, Trabzon, Adana, Bursa, Erzurum, Muş, Gaziantep
ve Elazığ illerine ait giderlerin nasıl karşılandığının belgeleriyle
birlikte açıklanması istenmiştir.
Parti yetkilileri, “Partimizin İstanbul il teşkilatı kiralık bir binada, Ankara il
başkanlığı genel merkez içinde faaliyet göstermekte olup diğer il ve
ilçelerdeki faaliyetlerimiz il ve ilçe başkanlıklarının iş veya ev
adreslerinden yapılmaktadır. Resmi kayıtlarda da bu şekilde görülmektedir.
Bu nedenle kira, su, elektrik vs. masrafları olmadığından kayıtlarda
görünmemektedir.” şeklinde cevap vermişlerdir.
Parti yetkililerinin verdikleri cevaba göre il ve
ilçe teşkilatlarına ait binaların mülkiyeti Partiye ait değildir. Siyasi partilerin faaliyetlerini yürüttükleri
binalarının ya kendi mülkleri veya kiralama şeklinde olması gerekir.
Kayıtlarda Partinin mülkünün olmadığı anlaşıldığından, faaliyetlerini
yürüttükleri binaların kira olması gerekir. Kırıkkale, Trabzon, Adana,
Bursa, Erzurum, Muş, Gaziantep, Elazığ il başkanlığının gelir gideri
görünmemektedir. Parti yetkililerine ait binalarda faaliyet gösterilmesi
durumunda kira sözleşmesi (elektrik, su, telefon giderleri de hesap
edilerek) düzenlenerek buna isabet eden tutarın partiye bağış olarak
kaydedilmesi gerekir.
Partinin il ve ilçe örgütleri faaliyette olduğuna
göre, bu yerlerin en azından yönetim giderlerinin (kira, su, elektrik,
telefon, kırtasiye vb.) olması gerekir. Yönetim giderlerinin hesaplarda
görülmemesi kayıt dışı gelir ve gider oluşturulmuş olduğunu göstermektedir.
Bu durumda 2820 sayılı Kanun’un 69. maddesindeki bir siyasi partinin bütün
gelirlerinin, o siyasi partinin tüzel kişiliğinin adına elde edileceği ile
aynı Kanun’un 70. maddesindeki bir siyasi partinin bütün giderlerinin o
siyasi partinin tüzel kişiliğinin adına yapılacağı hükmüne aykırı
davranılmıştır.
Mahkemeye istenen bilgilerin istendiği şekliyle
verilmemesi, hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin
oluşturulmaması, hesabın dışında gelir ve gider oluşturulması, inceleme ve
araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan 2820 sayılı Kanun’un
111. maddesinin (c) fıkrasına istinaden gerekli işlemlerin yapılmasını
temin için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması
gerekir.
A- Gelirlerin İncelenmesi
1- Genel Merkez Gelirleri
Parti genel merkezinin gelirleri, 48.101,50 TL
olarak gösterilmiştir.
Bunun 31.860 TL’si üye yıllık aidatı, 15.975,03
TL’si bağış ve 266,47
TL’si önceki yıldan devreden nakit mevcudundan oluşmaktadır.
Parti Genel Merkezinin 2009 yılı muhasebe
kayıtlarının tutulduğu işletme defteri Çankaya İlçe Seçim Kurulu tarafından
25.4.2006 tarihinde mühürlenmiş ve onaylanmıştır.
Müdafaa-i Hukuk Hareketi Partisinin 2009 yılı
defter kayıtları ve gelir belgeleri üzerinde yapılan incelemede,
gelirlerinin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak sağlandığı sonucuna
varılmıştır.
2- İl Örgütleri Gelirleri
Partinin Ankara ve İstanbul il örgütleri gelirleri
36.885,25 TL olarak gösterilmiştir.
Bunun 4.540 TL’si üye yıllık aidatı, 32.320,96
TL’si bağış ve 24,29 TL’si önceki yıldan devreden nakit mevcudundan
oluşmaktadır.
B- Giderlerin İncelenmesi
1- Genel Merkez Giderleri
Parti Genel Merkezinin 2009 yılı giderleri,
47.834,34 TL olarak gösterilmiştir.
Bunun 3.957.364,41 TL’si temsil ve ağırlama giderleri,
690,45 TL’si kırtasiye, büro ve kargo giderleri, 2.926,65 TL’si haberleşme
giderleri, 24.002,08 TL’si kira giderleri, 317,90 TL’si bakım onarım
giderleri, 8.057,64 TL’si ısıtma aydınlatma ve temizlik giderleri, 6.572,62
TL’si vergi sigorta noter giderleri ve 8.057,64 TL’si ısıtma aydınlatma ve
temizlik giderlerinden oluşmaktadır.
Parti Genel Merkezinin 2010 yılına devreden nakit
mevcudu 267,16 TL’dir.
Genel Merkezin 2009 yılı defter kayıtları ve gider
belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda belirtilen konular dışında,
giderlerin 2820 sayılı Kanun’a uygun olarak gerçekleştirildiği sonucuna
varılmıştır.
Muhasebe biliminin genel kabul görmüş temel
kavramlarından biri “Belgelendirme”
kavramıdır. 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 229. maddesinde
“Fatura, satılan emtia veya yapılan
iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı
satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır”
şeklinde tarif yapılmış ve “Fatura
Kullanma Mecburiyeti” başlıklı 232. maddesindeki hükmüne göre de,
faturanın hangi hallerde ve kimler tarafından alınması ve verilmesinin
gerektiği ifade edilmiştir. Bu bağlamda mal ve hizmet alımlarında bu
işlemlerin fatura ile belgelendirilmesi zorunlu tutulmuş ve gerekli
muhasebe kayıtlarının tutulmasında da faturanın tevsik edici belge olarak
kullanılması gerektiği ifade edilmiştir.
Aynı Kanun’un “Makbuz Mecburiyeti” başlıklı
236. maddesinde, “Serbest meslek erbabı, mesleki faaliyetlerine ilişkin
her türlü tahsilatı için iki nüsha serbest meslek
makbuzu tanzim etmek ve bir nüshasını müşteriye vermek, müşteri de bu
makbuzu istemek ve almak mecburiyetindedir.” denilmiş ve makbuzun
muhteviyatı da 237. maddede belirtilmiştir.
Yine aynı Kanun’un “Gider Pusulası” başlıklı
234. maddesinde ki, “Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit
usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek
erbabının ve çiftçilerin vergiden muaf esnafa;
Yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları
emtia için tanzim edip işi yapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri
gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmündedir.
Bu belge, birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını satan
kimselerden satın aldıkları altın, mücevher gibi kıymetli eşya için de
tanzim edilir. Gider pusulası, işin mahiyeti, emtianın
cins ve nev'i ile miktar ve bedelini ve iş
ücretini ve işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanın
adlarıyla soyadlarını (Tüzel kişilerde unvanlarını) ve adreslerini ve
tarihi ihtiva eder ve iki nüsha olarak tanzim ve bir nüshası işi yapana
veya malı satana tevdi olunur. Gider pusulaları, seri ve sıra numarası
dahilinde teselsül ettirilir.” hükmünden fatura vermek mecburiyetinde olmayanlar
için gider pusulası düzenleneceği anlaşılmaktadır.
2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinin üçüncü
fıkrasına göre beş bin liraya kadar olan (2009 yılı için 58,65 TL)
harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu
olmadığından, bu miktarı geçen harcamaların geçerli ve kanıtlayıcı bir
belgeye dayanması gerekmektedir.
2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinde, “Bir siyasî partinin bütün giderleri, o
siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır” ve aynı Kanun’un 75.
maddesinde, “Anayasa Mahkemesi
denetimi sonunda, o siyasi partinin gelir ve giderlerinin doğruluğuna ve
kanuna uygunluğuna veya kanuna uygun olmayan gelirler ile giderler
dolayısıyla da bunların Hazineye gelir kaydedilmesine karar verir”; 76.
maddesinde ise “Belgelendirilmesi
gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti
malvarlığı, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irad
kaydedilir” hükümleri yer almıştır.
25.2.2011 günlü, 27857 mükerrer sayılı Resmî
Gazete’de yayımlanan 6111 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması
ile Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun
ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun
yayınlandığı tarih itibariyle yürürlüğe girdiğinden ve geçici maddelerde
yargılanmamış siyasi parti hesaplarında değiştirilen hükümlerin uygulanacağına
dair düzenleme de yapılmadığından dolayı bu tarihten önceki denetim ve
yargılamada değişiklikten önceki hükümler uygulanacaktır.
1- Telefon faturalarının zamanında ödenmemesinden kaynaklanan gecikme
bedeli ile diğer giderlerin parti bütçesinden karşılanma nedeni
sorulmuştur.
Gecikme ve Faiz Bedellerine Ait Tablo
|
Yevmiye no
|
İçerik
|
Tutar
|
|
18.2.2009/18-28 arası
|
Türk Telekom gecikme bedeli
|
4,54
|
|
31.3.2009/43-48 arası
|
Türk Telekom gecikme ve kapatılma bedeli
|
12,25
|
|
24.6.2009/88-98 arası
|
Türk Telekom gecikme bedeli
|
2,59
|
|
29.9.2009/127-147 arası
|
Türk Telekom gecikme ve kapatılma bedeli
|
44,91
|
|
4.12.2009/166-171 arası
|
Türk Telekom gecikme bedeli
|
39,87
|
Toplam…………………………………………………………………………………….104,16
Parti yetkilileri, “Telefon faturalarının zamanında ödenmemesinin nedeni: Bilindiği
üzere Partimiz Devlet yardımı almadan üyelerin aidat ve bağışları ile
varlığını sürdürmeye çalışmaktadır. Bu bağış ve aidatlar öncelikle aciliyet sırasına konularak kira, apartman aidatı,
elektrik, su, internet ve telefon ödemelerinde kullanılmaktadır. Aidat ve
bağış toplamada yaşanan aksaklık ve gecikmeler nedeniyle telefon ücretleri
zaman zaman gecikmeli olarak yatırılmaktadır.”
şeklinde cevap vermişlerdir.
Parti yetkililerinin ödemelerin zamanında yapılması
için gerekli tedbirleri almaları gerekir. Parti görevlilerinin
yükümlülüklerini zamanında yapmamaları sonucu oluşan gecikme bedeli ile
diğer giderlerden parti tüzel kişiliğini sorumlu tutma imkanı
bulunmamaktadır. Bu ödemelerin kişisel sorumluluk kapsamında olduğu
açıktır.
2- Aşağıda gösterilen internet ve telefon harcamalarının 213 sayılı
Kanun’a göre düzenlenmiş belge aslı olan fatura olmadan yapılma nedeni
sorulmuştur.
Parti yetkilileri, “Partimizin T.İş Bankası başkent Şubesi hesabından otomatik ödeme
talimatı ile yapılan TTNET internet ödemelerinin asılları bulunmamaktadır.”
şeklinde cevap vermişlerdir.
|
Yevmiye tarih ve no
|
İçerik
|
Tutar
|
|
22.2.2009/33
|
TTNET faturası bulunmamaktadır.
|
92
|
|
30.3.2009/42
|
TTNET faturası bulunmamaktadır.
|
85
|
|
29.4.2009/68
|
TTNET faturası bulunmamaktadır.
|
85
|
|
28.5.2009/78
|
TTNET faturası bulunmamaktadır.
|
85,25
|
|
29.6.2009/100
|
TTNET faturası bulunmamaktadır.
|
85
|
|
30.7.2009/109
|
TTNET faturası bulunmamaktadır.
|
85,25
|
|
29.9.2009/149
|
TTNET faturası bulunmamaktadır.
|
132,75
|
|
28.10.2009/156
|
TTNET faturası bulunmamaktadır.
|
64,25
|
|
26.11.2009/165
|
TTNET faturası bulunmamaktadır.
|
66,75
|
|
4.12.2009/171
|
Türk Telekom fotokopi faturası bulunmaktadır.
|
66,49
|
|
31.12.2009/185
|
TTNET faturası bulunmamaktadır.
|
66,5
|
Toplam……………………………………………………………………...................914,24
İnternet ve telefon ödemelerine ilişkin faturalar
bulunmamaktadır. Faturalar istendiği halde gönderilmediği gibi bu ödemelerin
parti adına yapıldığını gösteren belgelerde sunulmamıştır.
2820 sayılı Kanun’un 70. maddesinde beş milyon
(2009 yılı için 58,65 TL) liraya kadar olan harcamaların makbuz veya fatura
gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığı belirtildiğinden bu
miktarı aşan harcamaların makbuz veya fatura gibi geçerli ve kanıtlayıcı
belgeye dayanması gerekmektedir. Alınan hizmet bedeli karşılığı 213 sayılı
Kanun’a uygun düzenlenmiş belge olmadan kaydedilen giderin, Kanun’un
öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğunun kabul edilmesi mümkün
değildir.
213 sayılı Kanun’a uygun olarak düzenlenmiş fatura,
serbest meslek makbuzu gibi kanıtlayıcı belgeler olmadan internet ve
telefona ilişkin yapılan 914,24 TL tutarındaki
giderin Kanun’un öngördüğü anlamda belgeye dayandırılmış olduğu kabul
edilmemiştir.
2- İl Örgütleri Giderleri
Partinin Ankara ve İstanbul il örgütleri giderleri
36.860,96 TL olarak gösterilmiştir.
Bunun 5.410,96 TL’si temsil ve ağırlama giderleri,
1.450 TL’si kırtasiye, büro ve kargo giderleri, 30.000 TL’si kira
giderlerinden oluşmaktadır.
Parti il örgütlerinin 2010 yılına devreden nakit
mevcudu 24,29 TL’dir.
C- Parti Mallarının İncelenmesi
Partinin 2009 yılı defter ve belgeleri üzerinde
yapılan incelemede, değeri yüz lirayı aşan taşınır mal, menkul kıymet ve
her türlü hak ile taşınmaz mal ediniminin olmadığı anlaşılmaktadır.
IV- SONUÇ
Müdafaa-i Hukuk Hareketi Partisinin 2009 yılı kesin
hesabının incelenmesi sonucunda;
1- Partinin 2009 yılı kesin hesabında gösterilen
84.986,75 TL gelir, 84.695,30 TL gider ile 291,45 TL nakit devrinin
Hazine’ye irad kaydedilenler dışında kalan
bölümünün eldeki bilgi ve belgelere göre doğru ve 2820 sayılı Siyasi
Partiler Kanunu’na uygun olduğuna,
2- 2820 sayılı Kanun’un 70. maddesine aykırı olarak
parti amaçlarına uygun olmayan ve parti tüzel kişiliği adına yapılmış
harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen 1.018,40 TL karşılığı Parti malvarlığının, 2820 sayılı Siyasi
Partiler Kanunu’nun 75. ve 76. maddeleri gereğince Hazine’ye gelir
kaydedilmesine,
3- Mahkemeye istenen bilgilerin istendiği şekliyle
verilmemesi, hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin
oluşturulmaması, hesabın dışında gelir ve gider oluşturulması, inceleme ve
araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan Kanun’un 111.
maddesinin (c) fıkrasına istinaden gerekli işlemlerin yapılmasını temin
için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,
3.1.2013 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.
|
Başkan
Haşim KILIÇ
|
Başkanvekili
Serruh
KALELİ
|
Başkanvekili
Alparslan ALTAN
|
|
Üye
Mehmet ERTEN
|
Üye
Serdar ÖZGÜLDÜR
|
Üye
Osman Alifeyyaz PAKSÜT
|
|
Üye
Zehra Ayla PERKTAŞ
|
Üye
Recep KÖMÜRCÜ
|
Üye
Burhan ÜSTÜN
|
|
Üye
Engin YILDIRIM
|
Üye
Nuri NECİPOĞLU
|
Üye
Celal Mümtaz AKINCI
|
|
Üye
Erdal TERCAN
|
Üye
Muammer TOPAL
|
Üye
Zühtü ARSLAN
|
|