|
Anayasa Mahkemesi
Başkanlığından:
Esas Sayısı :
2009/3 (Siyasi Parti Mali Denetimi)
Karar Sayısı :
2013/15
Karar Günü :
3.1.2013
I- MALİ DENETİMİN KONUSU
Sosyaldemokrat Halk Partisinin 2008 yılı kesin hesabının incelenmesidir.
Sosyaldemokrat Halk Partisi
24.5.2002 tarihinde 176 kurucu üye
ile kurularak tüzel kişilik kazanmıştır. Sosyaldemokrat Halk
Partisinin 13.3.2010 gününde yapmış olduğu III. Olağanüstü Kurultayında,
Eşitlik ve Demokrasi Partisinin katılımının kabulüne ve bu katılımla
birlikte Partinin isminin Eşitlik ve Demokrasi Partisi olarak değiştirilmesine
oybirliğiyle karar verilmiştir.
II- İLK İNCELEME
Parti Genel Merkezi ve il örgütleri kesin hesaplarının
incelenip kabul edildiğine ve birleştirildiğine ilişkin Parti Meclisinin
kararı sunulmamıştır.
Parti
Tüzüğü’nün, “Parti Meclisi”
başlıklı 28. maddesinde, Parti Meclisinin kurultaydan seçilen 60 üyeden
oluşacağı ve her ay toplanacağı; “Parti
Meclisinin görev ve yetkileri” başlıklı 29. maddesinin (f) fıkrasında,
kesin hesabı onaylamanın veya reddetmenin Parti Meclisine ait olduğu; “Merkez Yürütme Kurulu” başlıklı 30.
maddesinde, Parti Meclisinin kendi arasından gizli oyla 15 kişilik Merkez
Yürütme Kurulunu seçeceği, genel başkanın Merkez Yürütme Kurulu üyeleri
arasından en fazla (4) genel başkan yardımcısı seçip görevlendirebileceği;
“Merkez Yürütme Kurulunun görevleri”
başlıklı 31. maddesinde ise yıllık bütçeyi hazırlayarak Parti meclisinin
onayından sonra uygulamanın ve Kurultaya ve ilgili yerlere sunmak üzere
kesin hesabı çıkarmanın Merkez Yürütme Kurulunun görevi olduğu
belirtilmiştir.
Kesin hesabı
onaylayıp reddetmek Parti Meclisinin yetkisinde olduğuna göre kesin hesabın
onaylandığına dair Parti Meclisinin kararının olması gerekir. Yazı ile
istenilmesine rağmen kesin hesabın onaylandığına dair Parti Meclisi kararı
sunulmamıştır.
2820 sayılı Siyasi
Partiler Kanunu’nun 73. maddesinin üçüncü fıkrasında, “Parti merkezi ve bağlı ilçeleri de kapsamak üzere iller teşkilatı
her bütçe yılını izleyen Nisan ayı sonuna kadar, bir evvelki yıla ait
uygulama sonuçlarını gösteren kesinhesaplarını
hazırlarlar. İller teşkilatından gönderilenler ve parti merkezine ait olan kesinhesaplar, merkez karar ve yönetim kurulunca
incelenerek karara bağlanır ve birleştirilir.”
74. maddesinde, “Siyasi partilerin mali denetimi Anayasa Mahkemesince yapılır.
Anayasa Mahkemesi, siyasi partilerin mal edinimleri ile gelir ve
giderlerinin Kanuni uygunluğunu denetler.
Siyasi
partilerin genel başkanları, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin
hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının
kesin hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa
Mahkemesine ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına vermek
zorundadırlar. Bu belgelere, ilgili siyasi partinin aynı hesap döneminde
edindiği taşınmaz ve değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır malların, menkul
kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim tarihlerini ve
şekillerini de belirten listeleri eklenir.”
111. maddesinin (b)
bendinde; “Siyasi partilerin 74 üncü
madde hükümlerine aykırı hareket eden sorumluları hakkında, üç aydan altı
aya kadar hafif hapis ve onbeş milyon liradan
otuz milyon liraya kadar hafif para cezası verilir.”
hükümleri yer almaktadır.
Kesin hesapların incelenip kabul edildiğine ve
birleştirildiğine ilişkin Parti Meclisinin kararı olmaması hesabın tam
olarak 74. maddeye uygun sunulmadığını göstermektedir. Dolayısıyla, Sosyaldemokrat Halk Partisi 2008 yılı kesin hesabının,
Parti Genel Başkanı tarafından Haziran ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesi
Başkanlığına sunulması gerektiği yönündeki 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesi
ile getirilen kurala uyulmadığı görülmektedir.
Dolayısıyla, 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesi
hükümlerine aykırı hareket eden parti sorumluları hakkında Kanun’un 111.
maddesinin (b) fıkrasına istinaden gerekli işlemlerin yapılmasını temin
için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.
Bu itibarla, Sosyaldemokrat
Halk Partisi 2008 yılı kesin hesabının ilk incelemesi sonucunda;
1- Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının
incelenmesine,
2- Kesin
hesaplarının incelenip onaylandığına ilişkin Parti Meclisi kararı
olmadığından Siyasi Partiler Kanununun 74. ve 111. maddesinin (b) bendi
uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç
duyurusunda bulunulmasına,
3.1.2013 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.
III- ESASIN İNCELENMESİ
Partinin
Anayasa Mahkemesine verdiği 2008 yılı kesin hesap çizelgeleri ile
dayanağını oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme
sonuçlarını içeren Anayasa Mahkemesi Raportörü Zekeriya AYDIN tarafından
hazırlanan esas inceleme raporu, Anayasa ve 6216 sayılı Anayasa
Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı
Siyasi Partiler Kanunu’nun ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ile diğer
yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:
Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve
belgelerde, Partinin 2008 yılı genel merkez gelirleri toplamının 273.107,58
YTL, giderleri toplamının 605.686,57 YTL olduğu, 11.156,07 YTL.nin ise kasa ve banka
mevcudunun 2009 yılına devrettiği anlaşılmaktadır.
Sosyaldemokrat Halk Partisinin 2008 yılı Genel Merkez kesin hesabının gelir ve
gider rakamlarının yukarıda açıklanan tutarlardan oluştuğu, bu haliyle 2008
yılı birleşik kesin hesabının doğru ve denk olduğu sonucuna varılmıştır.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı kayıtlarında açık
gözüken Adana, Adıyaman, Afyonkarahisar, Ağrı,
Ankara, Antalya, Artvin, Aydın, Balıkesir, Bilecik Bingöl, Bitlis, Bolu,
Bursa, Çanakkale, Çankırı, Çorum, Denizli, Diyarbakır, Edirne, Elazığ,
Erzincan, Erzurum, Eskişehir, Gaziantep, Giresun, Hakkari,
Hatay, İçel, İstanbul, İzmir, Kars, Kastamonu, Kırklareli, Kırşehir,
Kocaeli, Konya, Kütahya, Malatya, Manisa, Kahramanmaraş, Mardin, Muğla,
Muş, Nevşehir, Ordu, Rize, Sakarya, Samsun, Siirt, Sinop, Sivas, Tekirdağ,
Tokat, Trabzon, Tunceli, Şanlıurfa, Van, Zonguldak, Karaman, Batman, Şırnak,
Bartın, Ardahan, Iğdır, Yalova, Karabük, Kilis ve Düzce olmak üzere toplam
69 il ile ilgili herhangi bir gelir ve gider bildirilmemiştir.
Parti il örgütleri faaliyette olduğuna göre, bu
yerlerin giderlerinin nasıl karşılandığının belgeleriyle birlikte açıklanması
istenmiştir.
Parti yetkilileri“Halen faaliyet göstermekte olan EDP il, ilçe ve belde örgütleri
içinde faaliyet gösterilen mekanın mülkiyeti
kendisine ait olan yoktur. Bunların kira durumu ve yönetim giderlerinin
karşılanmasına dair bilgiler ise sorumluluk aldığımız dönem itibariyle (13 mart 2010 sonrası) mevcut belgeler ışığında, usulüne
uygun hazırlanmış olarak ve kesin hesap bağlamında tarafınıza
iletilmiştir.” şeklinde cevap vermişlerdir.
Siyasi partilerin faaliyetlerini yürüttükleri genel
merkez, il, ilçe veya belde başkanlıklarına ait binaların ya kendi mülkü
veya kira olması gerekir. Şayet parti yetkililerine ait binalarda siyasi
parti faaliyette bulunuluyor ise (il, ilçe veya belde teşkilatının
faaliyette bulunduğu binalar) bu takdirde kira sözleşmesi düzenlenerek
isabet eden tutarın partiye bağış olarak kaydedilmesi gerekir.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının kayıtlarına
göre Partinin 69 ilde teşkilatı bulunmasına karşın bu illerle ilgili her
hangi bir gelir ve gider bildirilmemiştir.
Partinin il örgütleri faaliyette olduğuna göre, bu
yerlerin en azından yönetim giderlerinin (kira, su, elektrik, telefon,
kırtasiye vb.) olması gerekir. Yönetim giderlerinin hesaplarda görülmemesi
kayıt dışı gelir ve gider oluşturulmuş olduğunu göstermektedir. Bu durumda
2820 sayılı Kanun’un 69. maddesindeki bir siyasi partinin bütün gelirlerinin,
o siyasi partinin tüzel kişiliğinin adına elde edileceği ile aynı Kanun’un
70. maddesindeki bir siyasi partinin bütün giderlerinin o siyasi partinin
tüzel kişiliğinin adına yapılacağı hükmüne aykırı davranılmıştır.
Mahkemeye istenen bilgilerin istendiği şekliyle
verilmemesi, hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin
oluşturulmaması, hesabın dışında gelir ve gider oluşturulması, inceleme ve araştırmayı
engellemeye yönelik eylemler olduğundan 2820 sayılı Kanun’un 111.
maddesinin (c) fıkrasına istinaden gerekli işlemlerin yapılmasını temin
için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.
A- Genel Merkez Gelir ve Gider Belgeleri
İle ilgili Açıklama
Parti yetkililerinden Parti Genel Merkezi 2008 yılı
kesin hesabının dayanağını oluşturan defterler ile gelir ve gider belge
asıllarının gönderilmesi istenmiştir.
Parti yetkilileri “Şaibeli bir su baskını nedeniyle partinin o dönemlere ait bütün
belgelerinin tahrip ve kayıp olduğu, parti yönetimlerinde yer aldığımız ve
durumdan haberdar olduğumuz zaman itibariyle tarafınıza bildirilmiştir.
Belgelerin usulüne uygun olarak
düzenlenip tarafınıza ulaştırılması, ifade edilen nedenlerle maddeten mümkün
olamamıştır.” şeklinde cevap
vermişlerdir.
Parti yetkililerinin cevap
yazısında belirttikleri husus 2006 yılı hesabında incelenmiş ve Mahkeme, “Birbirinin aksi yönünde görüş
belirtilen iki adet bilirkişi raporunun olması ve su basmasına ilişkin
olarak resmi makamlarca düzenlenmiş bir belgenin bulunmaması, ayrıca parti
görevlisi Nurettin Gevşek’in ifadeleri göz önünde bulundurulduğunda,
Partinin 2008 yılındaki görevlilerinin Anayasa Mahkemesi tarafından
yapılacak denetimden kaçınmak için su baskını olmuş gibi göstererek
belgeleri imha ettikleri veya sakladıkları sonucuna varılmıştır.”
gerekçesiyle Parti yetkililerinin savunmasına itibar etmemiştir.
Anayasa Mahkemesi partilerin mali denetiminde parti
tüzel kişiliğini dikkate alarak yargılama yapmaktadır. Dolayısıyla
yöneticilerin birbirleri ile olan ilişkileri, ilgili yıl hesabının
incelenme ve yargılanmasında dikkate alınmamakta, suç unsuruna
rastlanılması halinde Başsavcılığa suç duyurusunda bulunulmaktadır.
Parti yetkililerinin verdiği cevaptan Genel Merkez
2008 yılı kesin hesabının dayanağını oluşturan gelir ve gider belgelerinin
ibraz edilmediği/edilemediği anlaşılmaktadır.
B- Gelirlerin İncelenmesi
1- Genel Merkez Gelirleri
Parti Genel Merkezinin gelirleri 273.107,58 YTL
olarak gösterilmiştir.
Bunun 88.887,57 YTL.si
bağış ve yardımlar, 2.120 YTL.si toplantı katılım gelirleri, 17.843 YTL.si
PM/MDK başvuru bedelleri, 5.950 YTL.si muhtelif bağışlar, 15.925 YTL.si
sosyal etkinlik gelirleri, 2.320 YTL.si kampanya gelirleri, 9.425 YTL.si
taahhütnamelerle ödenen aidatlar, 130.623 YTL.si aidatlar, 13,37 YTL.si
faiz gelirleri ve 0,64 YTL.si diğer olağan gelir ve karlardan oluşmaktadır.
Parti Genel Merkezinin 2008 yılı muhasebe
kayıtlarının tutulduğu defterler sunulmamıştır.
2008 yılı gelirleri arasında yer alan 273.107,58 YTL.nin belgeye dayanması
gerekir.
2820 sayılı Kanun’un 76. maddesinin üçüncü
fıkrasında, Kanun’un 69. maddesinde
belirtilen esaslara aykırı olarak bir siyasi partinin tevsik edilmeyen
kaynaklardan gelir sağladığı anlaşılırsa, Anayasa Mahkemesi kararıyla bu
gelir Hazineye irat kaydedileceği belirtildiğinden, Partinin 2008 yılı
içinde elde ettiği ve belgelendiremediği 273.107,58 YTL.nin
Hazine’ye gelir yazılması gerekir.
2- İl Örgütleri Gelirleri
Parti il örgütlerinden 69 ilin herhangi bir geliri
bulunmamaktadır.
C- Giderlerin İncelenmesi
1- Genel Merkez Giderleri
Parti Genel Merkezinin 2008 yılı giderleri
605.686,57 YTL olarak gösterilmiştir.
Bunun 559,47 YTL.si post makinası komisyon giderleri, 273,53 YTL.si havale-çek
provizyon giderleri, 50.965,04 YTL.si SSK prim gecikme bedeli, 32.795,83
YTL.si işçi ücret giderleri, 5.847,66 YTL.si kırtasiye giderleri, 4.154
YTL.si gazete ve dergi abone giderleri, 1.727,90 YTL.si posta ve kargo
giderleri, 20.813,98 YTL.si telefon giderleri, 2.384 YTL.si su giderleri,
4.640,37 YTL.si yol giderleri, 10.526,98 YTL.si ısıtma giderleri, 4.660
YTL.si aydınlatma giderleri, 7.053,50 YTL.si temsil ve ağırlama giderleri,
5.493,32 YTL.si tamir bakım giderleri, 498,44 YTL.si temizlik giderleri,
9.517,92 YTL.si toplantı giderleri, 3.599,28 YTL.si danışmanlı ücret
giderleri, 630 YTL.si basın yayın giderleri, 73.935 YTL.si kira giderleri,
163,87 YTL.si noter giderleri, 94.690,50 YTL.si tanıtım propaganda
giderleri, 136,62 YTL.si internet hat giderleri ve 270.619,36 YTL.si diğer
çeşitli giderlerden oluşmaktadır.
Parti Genel Merkezinin 2009 yılına devreden kasa ve
banka mevcudu 11.156,07 YTL.dir.
2820 sayılı Kanun’un 76. maddesinin dördüncü
fıkrasında, belgelendirilmesi
gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti
malvarlığının Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irat kaydedileceği; 70.
maddesinin ikinci fıkrasında ise Beşmilyon (2008
yılı için 52,37 YTL) liraya kadar harcamaların makbuz veya fatura gibi bir
belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığı belirtildiğinden bu miktarı
geçen harcamaların fatura veya makbuz gibi belgelerle tevsik edilmesi
zorunlu olduğu belirtilmiştir.
Bu bağlamda belgelendirilmesi gerektiği halde
belgelendirilmeyen 605.686,57 YTL
tutarındaki Parti malvarlığının Hazine’ye gelir yazılması gerekir.
2- İl Örgütleri Giderleri
Parti il örgütlerinden 69 ilin herhangi bir gideri
bulunmamaktadır.
D- Parti Mallarının İncelenmesi
Partinin 2008 yılında edindiği taşınmaz ve değeri yüz
lirayı aşan taşınır malların, menkul kıymetlerin ve her türlü hakların
değerleri ile edinim tarihlerini ve şekillerini belirten liste ile belgeler
sunulmadığından inceleme yapılamamıştır.
IV- SONUÇ
Sosyaldemokrat Halk Partisinin yeni adıyla Eşitlik ve Demokrasi
Partisinin 2008 yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda;
1- Kesin hesapta gösterilen ve belgelendirilmesi
gerektiği halde belgelendirilmeyen genel merkeze ait 605.686,57 YTL gider
ve 273.107,58 YTL gelir olmak üzere toplam 878.794,15YTL karşılığı Parti malvarlığının, 2820 sayılı Siyasi
Partiler Kanunu’nun 75. ve 76. maddeleri gereğince Hazine’ye gelir
kaydedilmesine,
2- İlk İnceleme
toplantısında verilen karar gereğince, kesin hesaplarının incelenip
onaylandığına ilişkin Parti Meclisi kararının sunulmaması nedeniyle Siyasi
Partiler Kanunu’nun 74. ve 111. maddesinin (b) bendi uyarınca yasal işlem
yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda
bulunulmasına,
3- Mahkemeye istenen bilgilerin istendiği şekliyle
verilmemesi, hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin
oluşturulmaması, hesabın dışında gelir ve gider oluşturulması, inceleme ve
araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan Kanun’un 111.
maddesinin (c) fıkrasına istinaden gerekli işlemlerin yapılmasını temin için
Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,
3.1.2013 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.
|
Başkan
Haşim KILIÇ
|
Başkanvekili
Serruh
KALELİ
|
Başkanvekili
Alparslan ALTAN
|
|
Üye
Mehmet ERTEN
|
Üye
Serdar ÖZGÜLDÜR
|
Üye
Osman Alifeyyaz PAKSÜT
|
|
Üye
Zehra Ayla PERKTAŞ
|
Üye
Recep KÖMÜRCÜ
|
Üye
Burhan ÜSTÜN
|
|
Üye
Engin YILDIRIM
|
Üye
Nuri NECİPOĞLU
|
Üye
Celal Mümtaz AKINCI
|
|
Üye
Erdal TERCAN
|
Üye
Muammer TOPAL
|
Üye
Zühtü ARSLAN
|
|