|
Anayasa Mahkemesi
Başkanlığından:
Esas Sayısı :
2008/38 (Siyasi Parti Mali Denetimi)
Karar Sayısı :
2013/14
Karar Günü :
3.1.2013
I- MALİ DENETİMİN KONUSU
Sosyaldemokrat Halk Partisinin 2007 yılı kesin hesabının incelenmesidir.
Sosyaldemokrat Halk Partisi,
24.05.2002 tarihinde 176 kurucu üye
ile kurularak tüzel kişilik kazanmıştır. Sosyaldemokrat Halk
Partisinin 13.3.2010 gününde yapmış olduğu III. Olağanüstü Kurultayında,
Eşitlik ve Demokrasi Partisinin katılımının kabulüne ve bu katılımla
birlikte Partinin isminin Eşitlik ve Demokrasi Partisi olarak değiştirilmesine
oybirliğiyle karar verilmiştir.
II- İLK İNCELEME
Parti Genel Merkezi ve
il örgütleri kesin hesaplarının incelenip kabul edildiğine ve
birleştirildiğine ilişkin Merkez Yürütme Kurulunun 9.6.2008 tarih ve 22
sayı ile Parti Meclisinin 12.6.2008 tarih ve 2008/4 sayılı kararının olduğu
Mahkemeye hitaben yazılan yazıda belirtilmesine karşın sunulmamıştır.
Parti
Tüzüğü’nün, "Parti Meclisi"
başlıklı 28.maddesinde, Parti Meclisinin kurultaydan seçilen 60 üyeden oluşacağı
ve her ay toplanacağı; "Parti
Meclisinin görev ve yetkileri" başlıklı 29. maddesinin (f)
fıkrasında, kesin hesabı onaylamanın veya reddetmenin Parti Meclisine ait
olduğu; "Merkez Yürütme Kurulu" başlıklı 30. maddesinde, Parti
Meclisinin kendi arasından gizli oyla 15 kişilik Merkez Yürütme Kurulunu
seçeceği, genel başkanın Merkez Yürütme Kurulu üyeleri arasından en fazla
(4) genel başkan yardımcısı seçip görevlendirebileceği; "Merkez Yürütme Kurulunun görevleri"
başlıklı 31. maddesinde ise yıllık bütçeyi hazırlayarak Parti meclisinin
onayından sonra uygulamanın ve Kurultaya ve ilgili yerlere sunmak üzere
kesin hesabı çıkarmanın Merkez Yürütme Kurulunun görevi olduğu belirtilmiştir.
Kesin hesabı
onaylayıp reddetmek Parti Meclisinin yetkisinde olduğuna göre kesin hesabın
onaylandığına dair Parti Meclisinin kararının olması gerekir. Yazı ile
istenilmesine rağmen kesin hesabın onaylandığına dair Parti Meclisi kararı
sunulmamıştır.
2820 sayılı Siyasi
Partiler Kanunu'nun 73. maddesinin 3. fıkrasında, “Parti merkezi ve bağlı ilçeleri de kapsamak üzere iller teşkilatı
her bütçe yılını izleyen Nisan ayı sonuna kadar, bir evvelki yıla ait
uygulama sonuçlarını gösteren kesin hesaplarını hazırlarlar. İller
teşkilatından gönderilenler ve parti merkezine ait olan kesin hesaplar,
merkez karar ve yönetim kurulunca incelenerek karara bağlanır ve
birleştirilir.”
74. maddesinde, “Siyasi partilerin mali denetimi Anayasa Mahkemesince yapılır.
Anayasa Mahkemesi, siyasi partilerin mal edinimleri ile gelir ve
giderlerinin Kanuni uygunluğunu denetler.
Siyasi
partilerin genel başkanları, karara bağlanarak birleştirilmiş bulunan kesin
hesap ile parti merkez ve bağlı ilçeleri de kapsayan iller teşkilatının
kesin hesaplarının onaylı birer örneğini Haziran ayı sonuna kadar Anayasa
Mahkemesine ve bilgi için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına vermek
zorundadırlar. Bu belgelere, ilgili siyasi partinin aynı hesap döneminde
edindiği taşınmaz ve değeri yüz milyon lirayı aşan taşınır malların, menkul
kıymetlerin ve her türlü hakların değerleri ile edinim tarihlerini ve
şekillerini de belirten listeleri eklenir.”
111. maddesinin (b) bendinde; “Siyasi partilerin 74 üncü madde hükümlerine aykırı hareket eden
sorumluları hakkında, üç aydan altı aya kadar hafif hapis ve onbeş milyon liradan otuz milyon liraya kadar hafif
para cezası verilir.”
hükümleri yer almaktadır.
Kesin hesapların incelenip kabul edildiğine ve birleştirildiğine
ilişkin Parti Meclisinin kararı olmaması hesabın tam olarak 74. maddeye
uygun sunulmadığını göstermektedir. Dolayısıyla Sosyal Demokrat Halk
Partisi 2007 yılı kesin hesabının Parti Genel Başkanı tarafından Haziran
ayı sonuna kadar Anayasa Mahkemesi Başkanlığına sunulması gerektiği
yönündeki 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesi ile getirilen kurala uyulmadığı
görülmektedir.
Dolayısıyla, 2820 sayılı Kanun’un 74. maddesi
hükümlerine aykırı hareket eden parti sorumluları hakkında Kanun’un 111.
maddesinin b fıkrasına istinaden gerekli işlemlerin yapılmasını temin için
Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması gerekir.
Bu itibarla, Sosyaldemokrat
Halk Partisinin 2007 yılı kesin hesabının ilk incelemesi sonucunda;
1- Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının
incelenmesine,
2- Kesin
hesaplarının incelenip onaylandığına ilişkin Parti Meclisi kararı
olmadığından Siyasi Partiler Kanunu’nun 74. ve 111. maddesinin (b) bendi
uyarınca yasal işlem yapılması için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç
duyurusunda bulunulmasına,
3.1.2013 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.
III- ESASIN İNCELENMESİ
Sosyaldemokrat Halk Partisinin, Anayasa
Mahkemesine verdiği 2007 yılı kesin hesap çizelgeleri ile dayanağını
oluşturan defter ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren
Anayasa Mahkemesi Raportörü Zekeriya AYDIN tarafından hazırlanan, esas
inceleme raporu, Anayasa ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve
Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun
ilgili kuralları, bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup
incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:
Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve
belgelerde, Partinin 2007 yılı gelirleri toplamının 533.306,57 YTL, giderleri
toplamının 775.545,39 YTL olduğu, 5.420,28Y TL.nin ise kasa ve banka mevcudunun 2008 yılına
devrettiği anlaşılmaktadır.
Sosyaldemokrat Halk Partisinin 2007 yılı birleşik kesin hesabının gelir ve gider
rakamlarının yukarıda açıklanan tutarlardan oluştuğu, bu haliyle 2007 yılı
birleşik kesin hesabının doğru ve denk olduğu sonucuna varılmıştır.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının kayıtlarına
göre, Partinin 70 il ve 356 ilçe ve 324 beldede teşkilatı bulunmaktadır.
Parti il örgütleri (ilçe ve belde) faaliyette
olduğuna göre, bu yerlerin giderlerinin nasıl karşılandığının belgeleriyle
birlikte açıklanması istenmiştir.
Parti yetkilileri“Halen faaliyet göstermekte olan EDP il, ilçe ve belde örgütleri
içinde faaliyet gösterilen mekanın mülkiyeti
kendisine ait olan yoktur. Bunların kira durumu ve yönetim giderlerinin
karşılanmasına dair bilgiler ise sorumluluk aldığımız dönem itibariyle (13 mart 2010 sonrası) mevcut belgeler ışığında, usulüne
uygun hazırlanmış olarak ve kesin hesap bağlamında tarafınıza iletilmiştir.”
şeklinde cevap vermişlerdir.
Siyasi partilerin faaliyetlerini yürüttükleri genel
merkez, il, ilçe veya belde başkanlıklarına ait binaların ya kendi mülkü
veya kira olması gerekir. Şayet parti yetkililerine ait binalarda siyasi
parti faaliyette bulunuluyor ise (il, ilçe veya belde teşkilatının
faaliyette bulunduğu binalar) bu takdirde kira sözleşmesi düzenlenerek
isabet eden tutarın partiye bağış olarak kaydedilmesi gerekir.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının kayıtlarına
göre Partinin 70 il, 356 ilçe ve 324 beldede teşkilatı bulunmasına karşın
42 il ile ilgili her hangi bir gelir ve gider bildirilmemiştir.
Partinin il, ilçe ve belde örgütleri faaliyette
olduğuna göre, bu yerlerin en azından yönetim giderlerinin (kira, su,
elektrik, telefon, kırtasiye vb.) olması gerekir. Yönetim giderlerinin
hesaplarda görülmemesi kayıt dışı gelir ve gider oluşturulmuş olduğunu
göstermektedir. Bu durumda 2820 sayılı Kanun’un 69. maddesinde ki bir
siyasi partinin bütün gelirlerinin, o siyasi partinin tüzel kişiliğinin
adına elde edileceği ile aynı Kanun’un 70. maddesinde ki bir siyasi
partinin bütün giderlerinin o siyasi partinin tüzel kişiliğinin adına
yapılacağı hükmüne aykırı davranılmıştır.
Mahkemeye istenen bilgilerin istendiği şekliyle
verilmemesi, hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin
oluşturulmaması, hesabın dışında gelir ve gider oluşturulması, inceleme ve
araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan 2820 sayılı Kanun’un
111. maddesinin (c) fıkrasına istinaden gerekli işlemlerin yapılmasını
temin için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulması
gerekir.
A- Genel Merkez Gelir ve Gider
Belgeleri İle ilgili Açıklama
Parti yetkililerinden Parti Genel Merkezi 2007 yılı
kesin hesabının dayanağını oluşturan defterler ile gelir ve gider belge
asıllarının gönderilmesi istenmiştir.
Parti yetkilileri “Şaibeli bir su baskını nedeniyle partinin o dönemlere ait bütün
belgelerinin tahrip ve kayıp olduğu, parti yönetimlerinde yer aldığımız ve
durumdan haberdar olduğumuz zaman itibariyle tarafınıza bildirilmiştir.
Belgelerin usulüne uygun olarak
düzenlenip tarafınıza ulaştırılması, ifade edilen nedenlerle maddeten mümkün
olamamıştır.” şeklinde cevap
vermişlerdir.
Parti yetkililerinin cevap yazısında belirttikleri
husus 2006 yılı hesabında incelenmiş ve Mahkeme;
“Birbirinin aksi yönünde görüş belirtilen iki adet bilirkişi
raporunun olması ve su basmasına ilişkin olarak resmi makamlarca
düzenlenmiş bir belgenin bulunmaması, ayrıca parti görevlisi Nurettin
Gevşek’in ifadeleri göz önünde bulundurulduğunda, Partinin 2008 yılındaki
görevlilerinin Anayasa Mahkemesi tarafından yapılacak denetimden kaçınmak
için su baskını olmuş gibi göstererek belgeleri imha ettikleri veya
sakladıkları sonucuna varılmıştır.”
gerekçesiyle Parti yetkililerinin savunmasına itibar etmemiştir.
Anayasa Mahkemesi partilerin mali denetiminde parti
tüzel tüzel kişiliğini dikkate alarak yargılama
yapmaktadır. Dolayısıyla yöneticilerin birbirleri ile olan ilişkileri
ilgili yıl hesabının incelenme ve yargılanmasında dikkate alınmamakta, suç
unsuruna rastlanılması halinde Başsavcılığa suç duyurusunda
bulunulmaktadır.
Parti yetkililerinin verdiği cevaptan genel merkez
2007 yılı kesin hesabının dayanağını oluşturan gelir ve gider belgelerinin
ibraz edilmediği/edilemediği anlaşılmaktadır.
B- Gelirlerin İncelenmesi
1- Genel Merkez Gelirleri
Parti Genel Merkezinin gelirleri 170.682,08 YTL
olarak gösterilmiştir.
Bunun 138.565,04 YTL’si aidat ve bağış gelirleri,
50 YTL’si rozet satış gelirleri, 3.320YTL’si toplantı katılım gelirleri, 200YTL’si
dosya satış gelirleri, 20.425,50 YTL’si gazete ve satış gelirleri, 2.400
YTL’si kampanya bağış gelirleri, 1.808,39 YTL’si faiz gelirleri, 625,15Y
TL’si iskonto gelirleri, 3.288 YTL’si kadın
meclisi bağış ve yardımlarından oluşmaktadır.
Parti Genel Merkezinin 2007 yılı muhasebe
kayıtlarının tutulduğu defterler ile gelir belgeleri sunulmamıştır.
2007 yılı gelirleri arasında yer alan 178.682,08
YTL’nin belgeye dayanması gerekir.
2820 sayılı Kanun’un 76. maddesinin üçüncü
fıkrasında, Kanun’un 69. maddesinde
belirtilen esaslara aykırı olarak bir siyasi partinin tevsik edilmeyen
kaynaklardan gelir sağladığı anlaşılırsa, Anayasa Mahkemesi kararıyla bu
gelir Hazine’ye irat kaydedilir denildiğinden, Partinin 2007 yılı içinde
elde ettiği ve belgelendiremediği 178.682,08
YTL’nin Hazine’ye gelir yazılması gerekir.
2- İl Örgütleri Gelirleri
Parti il örgütlerinin gelirleri 362.624,49 YTL
olarak gösterilmiştir.
Bunun 355.571,72 YTL’si aidat ve bağış
gelirlerinden, 7.052,77 YTL’si geçmiş yıl gelirlerinden oluşmaktadır.
Parti il örgütlerinden 42 ilin herhangi bir geliri
bulunmamaktadır.
C- Giderlerin İncelenmesi
1- Genel Merkez Giderleri
Parti Genel Merkezinin 2007 yılı giderleri
415.392,21YTL olarak gösterilmiştir.
Bunun 72.808,39 YTL’si personel giderleri, 79.425 YTL’si
kira giderleri, 3.571,29 YTL’si kırtasiye ve matbaa giderleri, 3.971,98
YTL’si gazete, kitap ve dergi abone giderleri, 29.502,99 YTL’si telefon,
posta ve kargo giderleri, 6.839,89 YTL’si temizlik, bakım,
ve onarım giderleri, 4.923,74 YTL’si yol, taşıt ve nakliye giderleri,
10.900,57 YTL’si ağırlama, temsil ve tören giderleri, 64.098,70 YTL’si
ilan, reklam, tanıtım ve propaganda giderleri, 20.485,59 YTL’si kurultay ve
toplantı giderleri, 22.371,47 YTL’si yurt içi ve yurt dışı seyahat
giderleri, 13.488,49 YTL’si ısıtma ve aydınlatma giderleri, 360,93 YTL’si
pul ve noter giderleri, 2.103,38 YTL’si büro ortak giderleri, 1.620,67
YTL’si vergi, resim ve harç giderleri, 1.853,28 YTL’si avukatlık, dava ve
icra giderleri, 974,85 YTL’si banka ve komisyon giderleri, 650 YTL’si
bilgisayar gideri, 12.980 YTL’si sosyal etkinlik giderleri, 59.291 YTL’si
taşıt satışı olumsuz farkı, 3.170 YTL’si kadın meclisi genel yönetim
giderlerinden oluşmaktadır.
Parti genel merkezinin 2008 yılına devreden kasa ve
banka mevcudu 2.948,97 YTL’dir.
2820 sayılı Kanun’un 76. maddesinin dördüncü
fıkrasında, belgelendirilmesi
gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri miktarınca parti
malvarlığının Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazine’ye irat kaydedileceği; 70.
maddesinin ikinci fıkrasında ise Beşmilyon (2007
yılı için 48,86 YTL) liraya kadar harcamaların makbuz veya fatura gibi bir
belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığı belirtildiğinden bu miktarı
geçen harcamaların fatura veya makbuz gibi belgelerle tevsik edilmesi
zorunlu olduğu belirtilmiştir.
Bu bağlamda belgelendirilmesi gerektiği halde
belgelendirilmeyen 415.392,21 YTL
tutarındaki Parti malvarlığının Hazine’ye gelir yazılması gerekir.
2- İl Örgütleri Giderleri
Parti il örgütlerinin genel yönetim giderleri
toplamı 360.153,18 YTL olup, 2008 yılına devreden kasa ve banka mevcudu ise
2.471,31 YTL’dir.
Parti il örgütlerinden 42 ilin herhangi bir gideri
bulunmamaktadır.
D- Parti Mallarının İncelenmesi
Partinin 2007 yılı kesin hesap çizelgeleri üzerinde
yapılan incelemede, taşınmaz ile değeri yüz lirayı aşan taşınır mal, menkul
kıymet ve her türlü hak ediniminin olmadığı sonucuna varılmıştır.
IV- SONUÇ
Sosyaldemokrat Halk Partisinin yeni adıyla Eşitlik ve Demokrasi
Partisinin 2007 yılı kesin hesabının incelenmesi sonucunda;
1- Partinin 2007 yılı kesin hesabında gösterilen
533.306,57 YTL gelir ve 775.545,39 YTL gider ile 5.420,28 YTL kasa ve banka
devrinin Hazine’ye irad kaydedilenler dışında
kalan bölümünün eldeki bilgi ve belgelere göre doğru, denk ve 2820 sayılı
Siyasi Partiler Kanunu’na uygun olduğuna,
2- Kesin hesapta gösterilen ve belgelendirilmesi
gerektiği halde belgelendirilmeyen genel merkeze ait 415.392,21 YTL gider
ve 170.682,08 YTL gelir olmak üzere toplam 586.074,29 YTL karşılığı Parti malvarlığının, 2820 sayılı Siyasi
Partiler Kanunu’nun 75 ve 76. maddeleri gereğince Hazine’ye gelir
kaydedilmesine,
3- İlk İnceleme toplantısında verilen karar gereğince, kesin hesaplarının incelenip
onaylandığına ilişkin Parti Meclisi kararının sunulmaması nedeniyle Siyasi Partiler
Kanunu’nun 74. ve 111. maddesinin (b) bendi uyarınca yasal işlem yapılması
için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,
4- Mahkemeye istenen bilgilerin istendiği şekliyle
verilmemesi, hesap verilebilir şekilde kayıt ve belge düzeninin
oluşturulmaması, hesabın dışında gelir ve gider oluşturulması, inceleme ve
araştırmayı engellemeye yönelik eylemler olduğundan Kanun’un 111.
maddesinin (c) fıkrasına istinaden gerekli işlemlerin yapılmasını temin
için Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına,
3.1.2013 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.
|
Başkan
Haşim KILIÇ
|
Başkanvekili
Serruh
KALELİ
|
Başkanvekili
Alparslan ALTAN
|
|
Üye
Mehmet ERTEN
|
Üye
Serdar ÖZGÜLDÜR
|
Üye
Osman Alifeyyaz PAKSÜT
|
|
Üye
Zehra Ayla PERKTAŞ
|
Üye
Recep KÖMÜRCÜ
|
Üye
Burhan ÜSTÜN
|
|
Üye
Engin YILDIRIM
|
Üye
Nuri NECİPOĞLU
|
Üye
Celal Mümtaz AKINCI
|
|
Üye
Erdal TERCAN
|
Üye
Muammer TOPAL
|
Üye
Zühtü ARSLAN
|
|