|
Orman
ve Su İşleri Bakanlığından:
YERALTI
SULARININ KİRLENMEYE VE BOZULMAYA KARŞI
KORUNMASI
HAKKINDA YÖNETMELİK
BİRİNCİ
BÖLÜM
Amaç,
Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 – (1) Bu
Yönetmeliğin amacı, iyi durumda olan yeraltı sularının mevcut durumunun
korunması, yeraltı sularının kirlenmesinin ve bozulmasının önlenmesi ve bu
suların iyileştirilmesi için gerekli esasları belirlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – (1) Bu
Yönetmelik, 3/6/2007 tarihli ve 5686 sayılı Jeotermal
Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanununa konu olan sular dışındaki tüm
yeraltı sularını kapsar.
(2) Bu Yönetmelik;
a) Radyoaktif madde içeren suların deşarjını,
b) Başka bir baskı söz konusu olmaksızın sadece doğal
jeolojik formasyonlar sebebiyle yeraltı suyunun
kalitesini değiştiren durumları,
c) Bu Yönetmeliğin 12 nci
maddesinin yedinci fıkrasında yer alan şartlar yerine getirilmesine rağmen,
yeraltı suyu kütlesindeki kirlenmenin ve bozulmanın, elde olmayan tabiat
hadiselerine ve öngörülmeyen kazalara bağlı olduğu durumları,
kapsamaz.
Dayanak
MADDE 3 – (1) Bu
Yönetmelik, 18/12/1953 tarihli ve 6200 sayılı
Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanuna,
16/12/1960 tarihli ve 167 sayılı Yeraltı Suları Hakkında Kanuna, 9/8/1983
tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanununa, 4/7/2011 tarihli ve 644 sayılı Çevre
ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde
Kararnameye, 4/7/2011 tarihli ve 645 sayılı Orman ve Su İşleri Bakanlığının
Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnameye dayanılarak
hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – (1) Bu
Yönetmeliğin uygulanmasında,
a) Akifer: Yeterli miktarda
yeraltı suyu akışına ya da içerdiği yeraltı suyunun kullanılmasına izin
veren gözeneklilik ve geçirgenliğe sahip litolojik birimleri,
b) Arıtılmış atık su: Suların çeşitli kullanımlar
sonucunda atıksu haline dönüşerek yitirdikleri
fiziksel, kimyasal ve bakteriyolojik özelliklerinin bir kısmını veya
tamamını tekrar kazandırabilmek ve/veya boşaldıkları alıcı ortamın doğal
fiziksel, kimyasal, bakteriyolojik ve ekolojik
özelliklerini değiştirmeyecek hale getirebilmek için fiziksel, kimyasal ve
biyolojik arıtma işlemlerinden birinin veya birkaçının uygulanması sonucu
elde edilen suları,
c) Arka plan seviyesi: Bir maddenin, insan faaliyetleri
sebebiyle bozulmamış veya ihmal edilebilir ölçüde bozulmuş yeraltı suyu
kütlesindeki konsantrasyonu ya da bir göstergenin
değerini,
ç) Bakanlık: Orman ve Su İşleri Bakanlığını,
d) DSİ: Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünü,
e) Emniyetli yeraltı suyu çekimi: Yeraltı suyu rezervine
ve akifer yapısına zarar vermeden alınabilecek su
miktarını,
f) Eşik değer: Ek-3’e göre belirlenen yeraltı suyu
kalite standardını,
g) İlk gözlem değeri: Bu Yönetmeliğe uygun olarak
yeraltı suyu izleme programının başlatıldığı andaki ilk ölçüm değerini,
ğ) İyi kimyasal durum: Ek-1’in Tablo 1’inde belirlenen
şartları sağlayan yeraltı suyu kütlesinin durumunu,
h) İyi yeraltı suyu durumu: Bir yeraltı suyu kütlesinin
miktar ve kimyasal açıdan değerlendirilmesi sonucunda miktar açısından
yeterli ve kimyasal açıdan iyi olduğu durumu,
ı) İyileştirmeye başlama noktası: Önemli ve sürekli
artan kimyasal bozulmanın durdurularak azalma eğilimine girilmesi için
genellikle eşik değerin % 75’i olarak kabul edilen ve gerekli tedbirlerin
uygulanmaya başlanması kararının verilmesi gereken değeri,
i) Kirlilik: İnsan faaliyetleri sonucu ortaya çıkan,
insan sağlığına ve her türlü ekosisteme zarar verebilecek maddelerin ya da
ısının hava, su ya da toprağa, doğrudan veya dolaylı olarak verilmesi
sonucu ortaya çıkan durumu,
j) Kirletici: Kirlenmeye sebep olan herhangi bir
maddeyi, özellikle Ek-2, Ek-3 ve Ek-9’da yer alan maddeleri,
k) Miktar durumu: Doğrudan veya dolaylı çekimler
sebebiyle etkilenen bir yeraltı suyu kütlesinin miktar açısından etkilenme
derecesini,
l) Önemli ve sürekli artan kimyasal bozulma eğilimi:
Kirlilik göstergelerinin, kirletici veya kirletici gruplarının konsantrasyonlarının yeraltı suyunda istatistiksel ve
çevresel olarak önemli derecede artışı ve bu artışın durdurularak azalma
eğilimine geçilmesi, yani kimyasal durumunun iyileştirilmeye başlanması
gerektiğinin belirlendiği durumu,
m) Özel planlama esasları: Yeraltı suyu akiferlerinin fiziki ve teknik özellikleri dikkate
alınarak su kaynağının mevcut kalitesinin korunması maksadıyla oluşturulan
koruma alanları ve koruma esaslarının belirlendiği çalışmaları,
n) SYGM: Su Yönetimi Genel Müdürlüğünü,
o) Su durumu: Bir su kütlesinin ekolojik,
kimyasal veya nicel durumuna ilişkin su özelliklerini,
ö) Yeraltı suyu (YAS): Yeraltında bulunan durgun veya
hareket halindeki suları,
p) Yeraltı suyuna deşarj: Kirleticilerin insan
faaliyetleri sonucu doğrudan ya da dolaylı olarak yeraltı suyuna
boşaltımını,
r) Yeraltı suyuna doğrudan deşarj: Kirleticilerin zemin
veya zemin altından süzülmeksizin doğrudan yeraltı suyuna boşaltımını,
s) Yeraltı suyuna dolaylı deşarj: Kirleticilerin zemin
veya zemin altından süzülerek yeraltı suyuna boşaltımını,
ş) Yeraltı suyu kalite standardı: Ülke genelinde
uygulanmak üzere, yeraltı suyunda bulunan bir kirletici veya kirletici
grubu konsantrasyonu ya da kirlilik göstergesinin
insan sağlığını ve çevreyi korumak için aşmaması gereken ve Ek-2’de
belirtilen eşik değeri,
t) Yeraltı suyu kütlesi: Akifer
veya akiferler içindeki belirgin miktardaki
yeraltı suyunu,
u) Yeterli miktar durumu: Ek-1’in Tablo 2’sinde
belirlenen şartları sağlayan yeraltı suyu kütlesinin durumunu,
ü) Yüzeysel su: Kaynak suyu, çay, dere, nehir, ırmak,
tabii göl, baraj ve göletler ile geçiş ve kıyı sularını,
ifade eder.
İKİNCİ
BÖLÜM
İlkeler,
Yeraltı Suyu Kütlelerinin Karakterizasyonu,
İzlenmesi ve Miktar ve Kalitesinin Değerlendirilmesi
İlkeler
MADDE 5 – (1) Yeraltı
sularına kalitesi her ne olursa olsun atık suların doğrudan deşarjı
yasaktır.
(2) İçme suyu temini maksadıyla kullanılan ve/veya
kullanımı planlanan YAS kütlelerinin kalite durumu 17/2/2005
tarihli ve 25730 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İnsani Tüketim Amaçlı
Sular Hakkında Yönetmelik eklerinde yer alan parametre listesi ve
standartları dikkate alınarak bu Yönetmelikte belirtilen esaslara göre
değerlendirilir. Bu su kütlelerinin koruma alanlarına, arıtılmış olsun ya
da olmasın atık suların doğrudan ve/veya dolaylı deşarjı yasaktır.
(3) 26/11/2005 tarihli ve 26005
sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde
Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü Yönetmeliğinin Ek-1 ve Ek-2 listelerinde
yer alan maddeleri ihtiva eden atık suların arıtılmış dahi olsa YAS
kütlelerine doğrudan ve dolaylı deşarjı yasaktır.
(4) Risk altında olduğu belirlenen veya risk altında
olma ihtimali bulunan YAS kütlelerinde yapılan izlemeler sonucunda Ek-2’de
yer alan YAS kalite standartlarının ve o kütle için belirlenmiş olan
parametrelere ait eşik değerlerin aşılması durumunda arıtılmış dahi olsa
atık suların bu su kütlelerine doğrudan ve/veya dolaylı deşarjı yasaktır.
(5) Bunun dışında kalan durumlarda, arıtılmış atık
suların YAS kütlelerine dolaylı olarak deşarjına, yeraltı suyunun kullanım
maksadı, kalitesi ve verilecek olan arıtılmış suların yeraltı suyuna karışması
halinde yeraltı suyunun taşıma kapasitesi de dikkate alınarak yapılacak
olan mühendislik çalışmaları sonucunda, 29/4/2009
tarihli ve 27214 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Çevre Kanununca Alınması
Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik hükümleri gereğince Çevre ve
Şehircilik Bakanlığı tarafından izin verilir. Verilen izinlerin envanteri yılda bir kez SYGM’ye
bildirilir.
(6) Yeraltı sularının tarımsal faaliyetler sonucunda
kirlenmiş olduğunun tespiti durumunda, 18/2/2004
tarihli ve 25377 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tarımsal Kaynaklı Nitrat
Kirliliğine Karşı Suların Korunması Yönetmeliği hükümlerine göre tedbirler
alınır ve uygulanır.
Yeraltı
suyu kütlelerinin miktar ve kalitesinin değerlendirilmesinde genel hükümler
MADDE 6 – (1) DSİ tarafından
ülke genelindeki bütün YAS kütleleri belirlenir, haritalanır ve bu bilgiler
SYGM’ye düzenli olarak gönderilir. Başlangıç karakterizasyonu ve ayrıntılı karakterizasyon,
SYGM’nin koordinasyonunda, Ek-4’te yer alan kriterlere göre, ilgili kuruluşların da görüşleri
alınarak DSİ tarafından yapılır veya yaptırılır.
(2) Yeraltı suyunda, insan faaliyetleri sonucu oluşan
baskılar ve bu baskılardan oluşan etkilerin analizi, SYGM’ce
gerekli tüm bilgi, belge ve envanter ilgili
kurumlardan sağlanarak hazırlanır/hazırlatılır.
(3) YAS seviyelerindeki değişikliklerin etkilerinin
değerlendirilmesi DSİ tarafından yapılır veya yaptırılır ve SYGM’ye yılda bir defa bildirilir.
(4) YAS kalitesinde kirlilik etkilerinin
değerlendirilmesi SYGM ve DSİ tarafından yapılır veya yaptırılır ve bu
değerlendirmeye göre risk altında olan YAS kütleleri SYGM ve DSİ
tarafından, 28/1/2012 tarihli ve 28187 sayılı
Orman ve Su İşleri Bakanlığı Çalışma Grupları Yönetmeliği hükümleri
gereğince kurulacak çalışma grupları marifetiyle müştereken belirlenir.
(5) Risk altında olduğu belirlenen YAS kütlelerinin karakterizasyonunun envanteri
SYGM tarafından tutulur.
Yeraltı
suyu kimyasal durumunun değerlendirilmesi ve eşik değerlerin belirlenmesi
için kriterler
MADDE 7 – (1) Yeraltı
sularının iyi kimyasal durumu, Ek-1’e göre, Ek-2’de yer alan YAS kalite
standartları ve Ek-3’e göre belirlenen eşik değerler esas alınarak
değerlendirilir.
(2) YAS iyi kimyasal durumunun tanımlanması maksadıyla kullanılacak
olan YAS kalite standartları ve eşik değerler, SYGM tarafından belirlenir.
(3) İyi kimyasal durumunu tanımlayan Ek-1’deki tabloda
belirtilen değerlendirme için Ek-2’de yer alan YAS kalite standartları ve
Ek-3’e göre belirlenen eşik değerler kullanılır.
(4) İyi kimyasal durumda olan yeraltı suyuna
uygulanabilir eşik değerlerin belirlenmesinde, YAS kütlesinin korunması
esas alınır. Eşik değerlerin belirlenmesinde toksikolojik
ve eko-toksikolojik maddeler de dikkate alınır.
(5) İnsan sağlığını ve çevreyi korumak maksadıyla, yeni
bir kirletici için eşik değer belirlenmesini, mevcut bir eşik değerin
değiştirilmesini veya önceden kaldırılan bir eşik değerin tekrar
eklenmesini gerektiren bir durumun ortaya çıkması halinde, eşik değerler
listesi yeniden düzenlenir. YAS kütlesi kirletici veya kirletici grupları
ve kirlilik göstergeleri açısından artık risk altında olarak
tanımlanmıyorsa, bu parametreler için belirlenmiş eşik değerler, eşik değer
listesinden çıkarılabilir.
Yeraltı
suyu miktar durumunun değerlendirilmesi için kriterler
MADDE 8 – (1) YAS
kullanımlarında besleme ve çekim dengesinin korunması ve tahsisi yapılan
miktardan fazla su kullanılmaması esastır.
(2) YAS tahsisi yapılırken bölgeye veya YAS kütlesine
özel hidrojeolojik veriler, su bütçesi hesapları, arazi kullanım durumu,
yeraltı suyunun akım yönü, emniyetli çekim miktarı, baskı ve etkiler ve YAS
kütlesinin miktar ve kimyasal durumunu etkileyebilecek diğer faktörler
dikkate alınır.
(3) İnsani faaliyetlerin yeraltı suları üzerindeki
etkilerinin gözden geçirilmesi maksadıyla, DSİ tarafından her bir akiferi temsil edecek sayı ve konumda YAS gözlem kuyusu
belirlenerek YAS seviyeleri yeterli sıklıkta izlenir, izleme neticelerine
göre risk altında olduğu belirlenen her bir YAS kütlesi için yıllık
ortalama çekim miktarı ile ilgili bilgilerin envanteri
DSİ tarafından tutulur ve düzenli olarak SYGM’ye
bildirilir.
(4) YAS çekimlerinin düzenlenmesi, 167 sayılı Yeraltı
Suları Hakkında Kanunun 10 uncu, Geçici 2 nci ve
Geçici 3 üncü maddeleri ile 7/6/2011 tarihli ve
27957 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren DSİ Yeraltısuyu Ölçüm Sistemleri Yönetmeliğinin hükümleri
uyarınca yapılır.
Yeraltı
sularının izlenmesi
MADDE 9 – (1) YAS
kütle veya kütlelerinin miktar ve kimyasal durumunun izlenmesi, belirlenen
YAS kütlelerinin karakterizasyonundan sonra YAS
kütlesinin durumu dikkate alınarak DSİ tarafından Ek-5’e uygun olarak
gerçekleştirilir.
Yeraltı
suyu kimyasal durum değerlendirmesi için metod
MADDE 10 – (1) İzleme
sonuçlarına göre, YAS kimyasal durumu DSİ’nin
görüşü alınarak SYGM tarafından Ek-6’ya uygun olarak değerlendirilir ve bir
rapor olarak her altı yılda bir güncellenerek yayımlanır. Bu rapor, YAS
kütlesinin yeraltı suyu kalite standartlarını, eşik değerleri, izleme
sonucuna göre elde edilen değerleri ve bunların yorumunu içerir.
(2) Aşağıdaki durumlarda YAS kütle veya kütlelerinin iyi
kimyasal durumda olduğu kabul edilir:
a) 9 uncu maddeye göre yapılan izleme sonuçlarının
Ek-1’in Tablo 1 ve 2’sinde yer alan şartları sağlaması,
b) 9 uncu maddeye göre yapılan izleme sonuçlarının
Ek-2’deki YAS kalite standartlarını ve Ek-3’e göre belirlenen eşik
değerleri aşmaması,
c) Kirletici konsantrasyonlarının
bir veya daha fazla noktada YAS kalite standardını veya eşik değeri aşması
durumunda;
1) Bu kirletici konsantrasyonlarının
Ek-6’ya göre yapılan değerlendirme uyarınca, etkilenen YAS kütlesi de
dikkate alınarak, önemli bir çevresel riske sebep olmadığının tespit
edilmesi,
2) Ek-1’in Tablo 1 ve 2’sinde yer alan şartları
sağlaması,
3) 13 üncü maddede yer alan YAS Koruma Alanları
hükümlerini sağlaması,
4) Söz konusu kirliliğin insani maksatlı kullanımları
önemli ölçüde olumsuz olarak etkilememesi,
(3) Kirletici konsantrasyonlarının
bir veya daha fazla noktada YAS kalite standardını veya eşik değeri aşmasına
rağmen bir YAS kütlesi bu maddenin ikinci fıkrasının (c) bendine göre iyi
kimyasal durumda olarak sınıflandırılmış ise, izleme noktalarının temsil
ettiği veya YAS kalite standartları ya da eşik değerlerin aşıldığı
durumlarda YAS kütlesini korumak için 12 nci
maddede yer alan tedbirler alınır.
Yeraltı
suyunun artan kimyasal durum bozulmasının ve iyileştirmeye başlama
noktasının tespit edilmesi
MADDE 11 – (1) Yeraltı
suyunun kimyasal kalitesinin iyileştirilmesine başlayabilmek için, risk
altında olan YAS kütle veya kütlelerinde bulunan kirletici ve kirletici
grubu konsantrasyonlarında veya kirlilik
göstergelerinde önemli ve sürekli artan eğilimlerin tespiti 9 uncu maddeye
göre gerçekleştirilen izleme programı sonuçları esas alınarak, Ek-7’ye
göre, SYGM tarafından belirlenir.
(2) Ek-2’de belirtilen YAS kalite standartları ve Ek-3’e
uygun belirlenen eşik değerler dikkate alınarak iyileştirmeye başlama
noktası SYGM tarafından Ek-8’e göre tayin edilir.
(3) Noktasal kaynaklar ve kirlenmiş alanlar sebebiyle
oluşan kirlilik dağılımlarının iyi YAS durumuna ulaşılmasını tehdit etmesi
halinde, kirliliğin mevcut dağılımlarının olası etkileri değerlendirilir.
Bu değerlendirme neticesinde, ihtiyaç duyulan yerlerde, o YAS kütlesinde
tanımlanan kirleticiler için Bakanlık tarafından kirlenmiş alanlardan gelen
yayılımın artmadığının, YAS kütle ve kütle gruplarının kimyasal durumunu
bozmadığının, insan sağlığı ve çevre için risk oluşturmadığının
doğrulanması maksadıyla ilave eğilim değerlendirmesi yapılır. Bu
değerlendirme yapılırken, 8/6/2010 tarihli ve
27605 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve
Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelikte yer alan hususlar
dikkate alınır.
(4) Kirliliğin azaltılması ve yeraltı suyunun
kirlenmesinin önlenmesi için, karasal ve su ekosistemlerine, insan
sağlığına veya suyun mevcut ya da potansiyel kullanımına önemli derecede
zarar verme riski barındıran eğilimler, 12 nci
maddede belirtilen program çerçevesinde alınacak olan tedbirlerle geri
döndürülür.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Tedbirler
Programı ve Yeraltı Suyu Koruma Alanları
Tedbirler
programı
MADDE 12 – (1) SYGM
koordinasyonunda, ilgili kurum ve kuruluşların katılımı ile,
YAS kirliliğinin önlenmesi için yapılan izleme programı neticesinde elde edilen
sonuçlar dikkate alınarak bu maddenin ikinci fıkrasında belirtilen temel
tedbirleri de içeren bir Tedbirler Programı hazırlanır.
(2) Temel tedbirler, yeraltı sularının miktarının ve
kimyasal kalite durumunun korunması, kirliliğinin önlenmesi için bütün YAS
kütlelerinde uyulması gereken asgari şartları tarif eder. Bu tedbirler
şunlardır;
a) Yeraltı suyunda kirlenmeyi azaltmak ve yeraltı
suyunun kimyasal açıdan bozulmasını önlemek için su kalitesine, insan
sağlığına, karasal ve su ekosistemlerinin kalitesine zarar verme riski olan
faaliyetlere izin verilmez, 5 inci maddede belirtilen yasaklar ve
düzenlemeler uygulanır.
b) YAS kimyasal durumunda olumsuz bir etkiye yol açan
noktasal ve yayılı kaynaklardan gelen kirliliğin önlenmesi maksadıyla
kirletici girdileri dikkate alınarak teknik olarak mümkün olan tedbirler
alınır.
c) YAS kalite hedeflerinin sağlanması maksadıyla,
sürdürülebilir YAS kullanımının sağlanması ile ilgili tedbirlerin
belirlenmesinde, 167 sayılı Yeraltı Suları Hakkında Kanun hükümleri ile 20/7/1961 tarihli ve 5/1465 sayılı Bakanlar Kurulu
Kararı ile yürürlüğe konulan Yeraltı Suları Tüzüğü ve 23/6/1972 tarihli ve
14224 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan DSİ Yeraltısuları
Teknik Yönetmeliği hükümleri geçerlidir.
ç) İzleme programı çerçevesinde yapılan izlemelere göre
iyileşmeye dönüşün başlangıç noktasına yaklaşıldığı tespit edilen izleme
noktalarında, bu aşamaya gelinmesinin sebepleri ayrıntılı olarak analiz
edilerek kimyasal durum bozulmasına sebep olan maddeler ile ilgili gerekli
tedbirler alınır ve bu maddelerin izleme sıklığı arttırılır.
d) Alınan tedbirlere rağmen YAS kütlelerinde eşik değere
ulaşılır ise yeraltı suyunun kimyasal durumunun bozulmasına sebep olan
faaliyetler tespit edilerek durdurulur ve 2872 sayılı Çevre Kanunu uyarınca
işlem yapılır.
e) Yeraltı suyunun kirlenmesine ve kalitesinin
bozulmasına yol açtığı tespit edilen kuyu, tünel, galeri gibi yapılar DSİ
tarafından kapatılır. Kapatma masrafları yapı sahibinden tahsil edilir.
f) Kalıcı nitelikteki kirleticilerin yeraltı sularının
kalitesini bozacak şekilde yüzeysel sulardan süzülme yolu ile kuyu ve
drenlerden ortaya çıktığı veya çıkması muhtemel olduğu durumlarda Tehlikeli
Maddelerin Su ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü Yönetmeliğinde
yer alan tedbirler uygulanır. Gerektiği durumlarda söz konusu yönetmelikte
yer alan deşarj limitlerinde kısıtlamaya gidilir.
g) Atık sularla veya yağmur suları ile taşınarak yeraltı
suyuna karışabilecek nitelikteki zararlı maddeler YAS besleme havzası
içerisinde zeminde doğrudan depolanamaz.
ğ) Yeraltı sularının kirlenmemesi için tedbir almak
maksadıyla her türlü kimyasal madde, proses ve
arıtma çamurları ve özel atıklar ve benzeri maddelerin depolama tankları
sızdırmasız olarak yapılır.
h) Radyoaktif izleyiciler kullanılması gerektiğinde, su
kirlenmesine sebep olmayacak maddeler seçilir.
ı) YAS beslenme sahalarının imar faaliyetlerine
açılabilmesi için DSİ’den uygun görüş alınır.
i) Tehlikeli maddelerin kullanıldığı faaliyetler
sırasında, kaza ihtimali göz önüne alınarak, YAS kirlenmesine engel olacak
tedbirler alınır.
j) Yakma ve düzenli depolama gibi atık bertaraf
tesislerinin yer seçiminde, bölgede bulunan yeraltı ve yüzeysel su
kaynakları ve koruma havzalarının durumu, yeraltı su seviyesi ve YAS akış
yönleri dikkate alınır. Yer seçimi yapılırken, atık bertaraf tesislerinin
taban kotunun YAS seviyesine kadar inmemesi, yeraltı sularının
kirlenmesinin önlenmesi maksadıyla gerekli tüm sızdırmazlık tedbirlerinin
alınması esastır.
k) Düzenli depolama tesislerinden kaynaklanan sızıntı
sularının yeraltı suyuna sızması ve muhtemel olumsuz etkilerinin önlenmesi
için, tesis sahibi tarafından gerekli teknik tedbirler alınır. Düzenli
depolama yeri seçiminin ardından, yeraltı suyuna gelecekte olabilecek
etkilerin tespiti maksadıyla tesis sahibince, tesis işletmeye alınmadan
önce, tesis alanı tabanında yer alan yeraltı suları, sızıntı suyu
parametreleri dikkate alınarak izlenir. İzlemeler, tesisin faaliyeti
esnasında yılda bir kez olmak üzere tekrarlanır ve tesisin kapatılmasını
müteakiben en az beş yıl boyunca da yılda bir kez olmak üzere izleme
tekrarlanır. Kirlenme durumunda kirliliğin giderilmesi için çalışmalar
tesis sahibince yapılır/yaptırılır, masraflar tesis sahibince karşılanır.
l) Atık sularla sulama yapıldığı takdirde, sulama suyu
kalitesi, miktarı ve sulama programı, bu suların yeraltı suyuna sızarak
kalıcı bir kirlenmeye yol açma tehlikesini en aza indirecek şekilde
düzenlenir.
m) YAS rezervlerini haiz akifer
karakterindeki her türlü formasyondan malzeme
temini yasaktır. Ancak YAS beslenme havzalarından malzeme alınmasına YAS
kütlelerine zarar verilmemesi şartıyla DSİ tarafından izin verilebilir.
n) Kirleticilerin yeraltı suyuna sızmasının önlenmesi
maksadıyla aşağıdaki tedbirler alınır:
1) Ek-9’da verilen liste dikkate alınarak belirlenen
tehlikeli maddelerin yeraltı suyuna sızmasının önlenmesi için gerekli
tedbirler alınır.
2) Ek-9’da verilen listede yer almasına rağmen tehlikeli
olarak tanımlanmayan maddeler ve bu ekte yer almayıp Çevre ve Şehircilik
Bakanlığınca mevcut veya potansiyel kirliliğe sebep olabileceği düşünülen
diğer kirleticilerin yeraltı suyuna sızmasının ve bu kirleticilerin konsantrasyonlarının yeraltı suyunda bozulmaya ve
sürekli artan kirliliğe sebep olmasının önlenmesi maksadıyla gerekli
tedbirler alınır.
(3) Denize kıyı bölgelerde, YAS kalitesinin korunması
maksadıyla, tuzlu su girişimini önleyecek emniyetli çekim tespitlerinin
yapılması gereklidir. Emniyetli çekim değerinin aşılmasına yol açan kuyular
izinsiz açılmış ise derhal, DSİ tarafından kapatılır. Ruhsatlı kuyular ise,
izin verilen çekim miktarları azaltılır veya tamamen kapatılarak ruhsatları
iptal edilir. Bu işlemi yapan gerçek ve tüzel kişilerin eylemi kirletme
yasağı kapsamına girer. Kıyı akiferlerinde
tuzluluğun gözlemlenmesi ve belirlenmesi, yeraltı suyunun kirlenmesi ve
kalitesinin bozulmasının önlenmesi maksadıyla, 9 uncu maddeye göre izleme
gerçekleştirilir.
(4) İçmesuyu maksadıyla
kullanılan YAS kütlelerini koruma maksadıyla teşkil edilen koruma
alanlarında, YAS kalitesinin korunması ve iyileştirilmesi maksadıyla 13
üncü maddede yer alan hükümlere göre gerekli tedbirler alınır. Gereklilik
halinde Özel Planlama Esasları oluşturulur.
(5) SYGM, bu Yönetmelik kapsamında alınan temel
tedbirler dışında yeraltı sularında koruma ya da iyileştirme sağlamak için
gerekli gördüğü durumlarda ilgili kurum ve kuruluşların görüşlerini de
alarak ek tedbirleri belirler.
(6) Tedbirler programı, temel tedbirlerin yanı sıra YAS
kütlelerinin karakterizasyonu, baskı ve etkilerin
belirlenmesi ve izleme sonuçlarına göre belirlenmiş özel tedbirleri içerir.
Bu program, altı yıllık dönemler için SYGM tarafından hazırlanır ve
Bakanlığın koordinasyonunda; miktara ilişkin tedbirler DSİ, kaliteye
ilişkin olarak alınan tedbirler niteliğine göre Çevre ve Şehircilik
Bakanlığı, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ve ilgili diğer kurumlarca
uygulanır. Bu dönemlerin ikinci yarısından itibaren tedbirler programı
gözden geçirilir ve güncellenir. Güncelleştirilmiş program uyarınca
oluşturulan yeni ya da revize edilmiş tedbirlere, bir sonraki 6 yıllık
programda işlerlik kazandırılır.
(7) Yeraltı suyunun kimyasal durumunda oluşan geçici
bozulmanın makul olarak görülemeyecek istisnai doğal olaylara ya da
kazalara bağlı olması durumunda aşağıdaki bütün vecibelerin yerine getirilmesi
kaydıyla, bu Yönetmelik şartları ihlal edilmiş sayılmaz:
a) Yeraltı suyunun kimyasal durumunda daha fazla
bozulmanın önlenmesi ve kirletici faaliyetlerden henüz etkilenmeyen diğer
YAS kütlelerini korunması için gerekli bütün tedbirlerin alınmış olması,
b) Bu gibi istisnai hallerde alınacak tedbirlerin
programa dâhil edilmesi ve bu şartlar sona erdiğinde yeraltı suyunun
kalitesinin yeniden iyileştirilmesinden taviz verilmemesi,
c) Makul olarak görülemeyecek istisnai durumların
muhtemel etkilerinin yıllık olarak gözden geçirilmesi ve uygun şartlar
oluştuğunda, YAS kalitesinin önceki durumuna döndürülmesi için Bakanlık
tarafından belirlenecek bütün tedbirlerin alınması,
(8) YAS formasyondan
kaynaklanan kalite bozukluğu yaşanması halinde bu Yönetmelik ihlal edilmiş
sayılmaz.
(9) Alınan tedbirlere rağmen izleme sonuçlarının YAS
kalite standartlarına ulaşılamayacağının anlaşılması halinde SYGM
tarafından ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri alınarak;
a) Muhtemel olumsuzluğun sebepleri araştırılır.
b) İlgili izinler değerlendirilerek uygunluğu gözden
geçirilir.
c) İzleme programları gözden geçirilir.
ç) YAS kalite standartlarına ulaşılabilmesi için ilave
tedbirler alınır.
Yeraltı
suyu koruma alanları
MADDE 13 – (1) İçme ve
kullanma suyu olarak YAS temin edilen kuyu, pınar, kaynak, kaptaj, tünel, galeri ve benzeri yapılarda İnsani
Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik gereğince izleme yapılır.
(2) DSİ Genel Müdürlüğü, kuyu, pınar, kaynak, kaptaj, tünel, galeri ve benzeri için koruma alanlarını
belirler. Belirlenen tüm koruma alanlarının envanterini
tutar ve koruma alanı haritası hazırlar. Koruma alanları envanteri
ve haritaları beş yılda bir güncellenir ve SYGM’ye
bildirilir.
(3) Toplu içme suyu temini maksadıyla kullanılan kuyu,
pınar, kaynak, kaptaj, tünel, galeri ve benzeri
yapıların korunması maksadıyla;
a) Kuyu, pınar, kaynak, kaptaj,
tünel, galeri ve benzeri yapılara elli metreden daha yakın mesafede hiçbir
yapıya katı ve sıvı atık boşaltımına ve geçişe izin verilmez.
b) Bu koruma tedbirini uygulayabilmek için YAS
kaynağının elli metre çevresi dikenli tel ile çevrilir.
c) Bu alan içme suyunun temin edildiği idare veya
idareler tarafından kamulaştırılarak emniyete alınır ve tapu kaydına koruma
alanı olarak işlenerek Bakanlığa bildirilir. Bu alanda hiçbir faaliyete
izin verilmez.
ç) Koruma alanının büyüklüğü yerel şartlara göre, SYGM’nin görüşü dikkate alınarak DSİ’ce
değiştirilebilir. Gerektiği hallerde ikinci bir koruma bandı
oluşturulabilir.
d) Bu alanlarda 12 nci maddede
belirtilen hususların yanı sıra aşağıdaki tüm tedbirler uygulanır:
1) Mutlak koruma alanı dışında oluşturulan ikinci koruma
alanında yapılaşmaya izin verilmeksizin yalnızca geçiş, rekreasyon
gibi maksatlarla kullanımına izin verilebilir.
2) Koruma alanı içinde atık boşaltımını engelleyecek
tedbirler alınır.
3) Bu alanlarda YAS kalitesine zarar verme riski olan
faaliyetlere izin verilmez.
4) Atık sularla veya yağmur suları ile çözünerek yeraltı
suyuna taşınabilecek nitelikteki maddeler YAS besleme havzası içerisinde
zeminde doğrudan depolanamaz.
5) Yeraltı sularının içme suyu maksadıyla kullanıldığı
alanlarda, kullanılan tarım ilaçlarının doğal şartlarda parçalanabilir ve
canlılarda uzun süreli birikim yapmayacak türden olması gerekir. Bunların
kullanımı konusunda, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın ilgili
birimlerinden izin alınır.
6) Fazla veya yanlış gübre kullanılmamasına ilişkin
denetlemeler Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nca yapılır.
7) Koruma çalışmalarına rağmen kirlilik oranında artışın
olması durumunda gerekli hallerde tedbirler programında belirtilen
hususlardan daha kısıtlayıcı tedbirler ilgili kurum ve kuruluşların
görüşleri de alınarak SYGM tarafından belirlenir.
(4) Koruma alanlarında uyulması gereken hususlar
Tedbirler Programında belirtilir.
(5) DSİ’ce
yapılan koruma çalışmalarına rağmen, içme ve kullanma suyu temin edilen YAS
kütlelerinin kalitesinde İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik
gereğince yapılan izlemeler neticesinde, YAS kütlelerinin kalitesinin yer
alan standartları sağlamadığının veya risk altında olduğunun belirlenmesi
halinde bu su kütlelerinin korunmasına ilişkin SYGM’nin
koordinasyonunda ilgili kurum kuruluşların da katılımıyla Koruma Alanları
oluşturulur. Bu alanlar için Özel Planlama Esasları aşağıdaki şekilde
belirlenir:
a) İçme ve kullanma suyu temin edilen YAS kütlelerinde
koruma alanlarının büyüklüğü ve uyulması gerekli hususlar, yeraltı suyunun
hidrojeolojik özelliklerinin belirlenmesi ile karakterizasyonu
çalışmalarının tamamlanmasının ardından jeolojik ve hidrojeolojik şartlara
göre belirlenir.
b) İçme ve kullanma suyu temin edilen YAS kütlelerinin
çevresinde belirlenen mutlak koruma alanı YAS akım hızı dikkate alınarak
oluşturulur. Bu alan içme suyunun temin edildiği idare veya idareler
tarafından kamulaştırılarak emniyete alınır, Bakanlığa bildirilir ve bu
alanda hiçbir faaliyete izin verilmez.
c) Mutlak koruma alanını çevreleyen birinci derece
koruma alanının büyüklüğü yerel şartlar dikkate alınarak SYGM tarafından
tespit edilir. Gerektiği hallerde, ikinci veya üçüncü bir koruma alanı
oluşturulur ve bu bölgeler için genel koruma tedbirlerine ilave özel koruma
şartları belirlenir.
DÖRDÜNCÜ
BÖLÜM
Denetim ve
İdari Yaptırımlar
Denetim
MADDE 14 – (1) Bu
Yönetmelikte yer alan hükümlerin uygulanıp uygulanmadığını tespit etmek ve
yürütülmesini sağlamak için ilgili kanun hükümlerine uygun olarak yeraltı
suyunun kalitesinin korunmasına ilişkin denetim yapmak hususunda Çevre ve
Şehircilik Bakanlığı ve miktara ilişkin konularla ilgili olarak denetim
yapmak hususunda DSİ yetkilidir.
(2) Oluşturulacak denetim ekipleri, YAS kirliliğinin
önlemesi için atık suların yeraltı sularına doğrudan ve dolaylı deşarj
edilmesini, arıtılmış atık suların yeraltı sularına doğrudan deşarj
edilmesini önlemek, arıtılmış atık suların yeraltı sularına dolaylı deşarj
edilmesini kontrol etmek için periyodik denetimlerini gerçekleştirir.
(3) Denetimlerde öncelik içme suyu temin edilen YAS
koruma alanlarına verilir.
(4) İzleme programından elde edilen ölçüm değerleriyle
gerçekleştirilen YAS kimyasal durum değerlendirmesinde ilk ölçüm
değerlerinden daha kötü bir değer elde edildiği takdirde denetim sıklığı
arttırılır.
(5) İzleme programından elde edilen ölçüm değerleriyle
gerçekleştirilen YAS kimyasal durum değerlendirmesinde iyileştirmeye
başlama noktasına doğru önemli ve artan eğilim oluştuğu takdirde, bu
olumsuzluğun sebepleri ayrıntılı olarak analiz edilir ve buna sebep
olabilecek faaliyetler için denetim sıklığı arttırılır.
İdari
Yaptırımlar
MADDE 15 – (1) Bu
Yönetmeliğin hükümlerine aykırı faaliyetlere ilişkin olarak 167 sayılı
Yeraltı Suları Hakkında Kanun, 2872 sayılı Çevre Kanunu, 6200 sayılı Devlet
Su İşleri Genel Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ve ilgili
diğer mevzuatta yer alan müeyyideler uygulanır.
(2) Bu Yönetmelikte yer alan
yükümlülükleri yerine getirmeyenlere; yükümlülüklerin yerine getirilmesi
için ek süre verilmesi ve bu süre sonunda da yükümlülükler yerine
getirilmediği takdirde faaliyetlerinin kısmen veya tamamen durdurulması
cezası Çevre Kanununun 15 inci maddesinde belirtilen makamlar tarafından,
aynı Kanunun 20 nci ve 23 üncü maddelerinde
belirtilen idari nitelikteki cezalar ise yetkili merciler tarafından
verilir.
BEŞİNCİ
BÖLÜM
Çeşitli ve
Son Hükümler
İstisnai
durumlar
MADDE 16 – (1) DSİ, bu
Yönetmeliğin kapsamı dışında yer alan aşağıdaki reenjeksiyonlar
için izin şartlarını belirler:
a) Hidrokarbonların aranması faaliyetleri sonucu ortaya
çıkan maddelerden başka maddeler içermeyen, sadece hidrokarbonların
aranması ile ilgili faaliyetler sonucu ortaya çıkan maddeleri içeren
suların, hidrokarbonların çıkarıldığı jeolojik formasyonlara ya da daimi
doğal sebepler neticesinde başka maksatlar için uygun olmayan jeolojik formasyonlara,
aynı derinlik ve aynı kaynağa olmak şartı ile, reenjeksiyonu,
b) Maden ve taş ocaklarında işletme faaliyetleri
sırasında pompalama ile uzaklaştırılması gereken yeraltı suyunun, aynı
derinlik ve aynı kaynağa olmak şartı ile reenjeksiyonunu,
c) Doğal gaz ya da likit petrol
gazının (LPG) depolanması gayesiyle, doğal sebepler neticesinde başka maksatlar
için uygun olmayan jeolojik formasyonlara enjeksiyonu.
(2) İstisnai durumlar için verilen izinlerin envanteri izin veren idare tarafından tutulur ve SYGM’ye bildirilir.
Yeraltı
suyu kütlelerinin belirlenmesi ve karakterizasyonu
ile ilgili süreçler
GEÇİCİ
MADDE 1 – (1) YAS kütlelerinin ve hidrojeolojik özelliklerinin
belirlenmesi ile karakterizasyonu bu Yönetmeliğin
yayımı tarihinden itibaren beş yıl içerisinde tamamlanır.
Yeraltı
suyu kütlelerinin izlenmesi ile ilgili süreçler
GEÇİCİ
MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerine uygun olarak izleme
çalışmalarına bu Yönetmeliğin yayımı tarihinden itibaren üç yıl içerisinde
başlanır ve izleme altyapısının oluşturulması bu Yönetmeliğin yayımı
tarihinden itibaren beş yıl içerisinde tamamlanır.
Yeraltı
suyu kütleleri için eşik değerlerin belirlenmesi ve iyileştirmeye başlama
noktasının tanımlanması ile ilgili süreçler
GEÇİCİ
MADDE 3 – (1) Ek-3’te yer alan maddeler için eşik değerlerin
belirlenmesi ve gerekli görüldüğü hallerde Ek-9’da yer alan temel kirletici
maddelerin ve bu maddeler için eşik değerlerin belirlenmesi ile
iyileştirmeye başlama noktasının tanımlanması izleme altyapısının bu
Yönetmeliğe uygun hale getirilmesini müteakiben beş yıl içerisinde tamamlanır.
Tedbirler
programının oluşturulması ile ilgili süreçler
GEÇİCİ
MADDE 4 – (1) Tedbir programları, eşik değerlerin belirlenmesi,
Ek-9’da yer alan temel kirletici maddelerin ve bu maddeler için eşik
değerlerin belirlenmesi ve iyileştirmeye başlama noktasının tanımlanmasını
müteakiben iki yıl içerisinde hazırlanır.
Yürürlükten
kaldırılan hükümler
MADDE 17 – (1) Bu
Yönetmeliğin yayımı tarihinden itibaren 31/12/2004
tarihli ve 25687 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Su
Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinin 12, 13 ve 22 nci
maddeleri yürürlükten kaldırılmıştır.
Yürürlük
MADDE 18 – (1) Bu
Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 19 – (1) Bu
Yönetmelik hükümlerini Orman ve Su İşleri Bakanı yürütür.
EK
- 1
TABLO 1- İYİ YERALTI SUYU KİMYASAL DURUMU
|
Elementler
|
İyi durum
|
|
Genel
|
YAS
kütlesinin kimyasal içeriğinde izlenen kirletici konsantrasyonlarının;
-
Tuz ya da diğer kirletici
etkilerini göstermediği,
-
Bu Yönetmeliğin Ek-2’sinde belirtilen kalite
standartlarını aşmadığı,
-
SYGM tarafından gerekli durumlarda kirleticiler
için Ek-3’e göre belirlenecek olan eşik değerleri aşmadığı,
-
YAS kütlelerine doğrudan bağımlı olan karasal
ekosistemlere önemli bir zarar vermeyecek veya yeraltı suları ile
ilişkili yerüstü sularının ekolojik ve kimyasal
kalitesinde bozulmaya sebep olmayacak kadar düşük olduğu
durumdaki
yeraltı sularını ifade eder.
|
|
İletkenlik
|
Kirliliğin göstergesi olarak iletkenlik önemli
bir parametredir. İletkenlikteki değişimler direkt olarak tuzlu su girişimine
bağlı olabileceği gibi diğer kirletici etkenlerden de kaynaklanabilir.
|
TABLO 2- YETERLİ MİKTAR DURUMU
|
Elementler
|
İyi
durum
|
|
YAS
seviyesi
|
YAS çekim miktarının mevcut YAS kütlesinin uzun
dönem yıllık ortalama beslenimini aşmayacak
düzeyde olduğu durumdaki yeraltı sularını ifade eder.
|
|
Buna göre, YAS miktarı, insan faaliyetleri
sonucu;
-YAS seviyelerinde önemli miktarda değişiklik,
-YAS seviyesinde değişiklik sonucu doğrudan YAS
kütlesine bağlı karasal ekosistemlerde önemli bir bozulma,
-YAS seviyesindeki değişikliklerinden kaynaklanan
geçici veya kalıcı akım yönü değişikliği
gibi durumlarla sonuçlanacak baskılara maruz
bırakılmamalıdır.
|
EK - 2
YERALTI SUYU KALİTE STANDARTLARI
Yönetmeliğe uygun olarak iyi YAS kimyasal durumunu
tanımlayan Ek-1’deki tabloda belirtilen değerlendirme için aşağıdaki
tabloda yer alan YAS kalite standartları ve Ek-3’e göre belirlenen eşik
değerler kullanılır.
|
Kirletici
|
Kalite
Standartları
|
|
Nitratlar
|
50 mg/L
|
|
İlgili metabolitler, bozulma ve
reaksiyon ürünlerini içeren pestisitlerdeki
aktif maddeler
|
0,1 µ/L
0,5 µ/L (toplam)(1)
|
(1) “Toplam” ilgili metabolitler,
bozulma ve reaksiyon ürünlerini içeren izleme usulünde tespit edilen ve hesaplanan
her bir bitki koruma ürününün toplamıdır.
EK – 3
YERALTI
SUYU KİRLETİCİLERİ VE KİRLİLİK BELİRTİLERİ İÇİN EŞİK DEĞERLER KILAVUZU
SYGM ve DSİ, hedeflenen iyi YAS kimyasal durumuna
ulaşmak için risk altındaki YAS kütlelerini tanımlar, SYGM tüm kirleticiler
ve kirlilik belirtileri için eşik değerler ve YAS kalite standartlarını
belirleyip, yayımlar. Eşik değerler belirlenirken, aşağıdaki ilkeler göz
önünde bulundurulacaktır:
(1) Eşik değerlerin belirlenmesinde
aşağıdaki hususlar dikkate alınır:
a) YAS ile ilişkili sucul
ve bağlı karasal ekosistemler arasındaki etkileşim boyutu,
b) Yeraltı suyunun
yasal kullanımları,
c)
Bu Ek’in 5 inci maddesinde yer alan kirletici listesini göz önünde
bulundurarak risk altındaki YAS kütlelerinin risk altında olarak
tanımlanmasına sebep olan tüm kirleticileri,
ç)
YAS üzerindeki şehirleşme, tarım, sanayi bölgeleri, madencilik faaliyetleri
gibi baskı unsurları,
d)
Arka plan seviyeleri ve su bütçesinden elde edilen bilgiler sonucu
belirlenen YAS kütlesinin hidrojeolojik özellikleri,
(2) Eşik değerlerin belirlenmesi sırasında
kirleticilerin kaynakları, kirletici konsantrasyonlarının
arka plan seviyeleri, oluşum sebepleri, zehirlilik durumları, yayılımları,
artma ve azalma eğilimleri, kalıcılıkları ve biyolojik birikme
potansiyelleri de hesaba katılır.
(3) Analitik değerlendirmeler, eşik değerlerin
belirlenmesinde veri kalitesini artırmak için hem doğal hem de insan
faaliyetleri sonucu oluşan maddelerin arka plan seviyelerinin
değerlendirilmesine bağlı olarak toplanan verilerin dikkatli bir şekilde
gözden geçirilmesiyle yapılır.
(4) SYGM
mümkün olan yerlerde eşik değerler ve YAS kalite standartları ile ilgili
bilgiler verir.
(5)
Eşik Değer Belirlenirken Dikkate Alınması Gereken Asgari Parametre Listesi
|
Parametreler
|
|
Arsenik
|
|
Kadmiyum
|
|
Kurşun
|
|
Civa
|
|
Amonyum
|
|
Klorür
|
|
Sülfat
|
|
Trikloretilen
|
|
Tetrakloretilen
|
|
İletkenlik
|
SYGM tarafından yapılan incelemeler neticesinde
havzanın ve/veya YAS kütlesinin özel durumuna göre Ek-9’da yer alan liste
kullanılarak ilave parametreler ve bu parametreler için eşik değerler
belirlenebilir.
Bir YAS kütlesi için belirlenen kalite
standartlarının, bu YAS kütlesi ile ilişkili yüzeysel suların çevresel kalite
standartlarına ulaşmasını engellemesi ya da ekolojik
veya kimyasal kalitesinde önemli bozulmalara sebep olması, ya da bu YAS
kütlesine doğrudan bağımlı karasal ekosistemlere önemli zarar vermesi
durumunda daha sıkı eşik değerler belirlenebilir.
EK–4
YERALTI
SUYU KÜTLELERİNİN BELİRLENMESİ VE KARAKTERİZASYONU
Başlangıç
Karakterizasyonu
Yeraltı sularının kullanımına yardımcı
olması için bütün YAS kütlelerinin bir başlangıç karakterizasyonu
yapılır. Bu analizde mevcut hidrojeolojik, jeolojik, arazi kullanımı, YAS
tahsisi gibi veri kullanılarak aşağıdaki hususlar belirlenir:
-
YAS kütlesi ya da kütlelerinin yeri ve
sınırları,
-
Aşağıdaki hususlar dahil
YAS kütlesi ya da kütlelerinin maruz kaldığı baskılar:
o
Yayılı kirleticiler,
o
Noktasal kirleticiler,
o
YAS çekimi,
o
Suni besleme.
-
Yeraltı suyunun beslendiği drenaj alanında
yer alan formasyonların genel karakteri,
-
Sucul veya karasal ekosistemlere doğrudan
bağımlı YAS kütleleri.
Ayrıntılı
Karakterizasyon
Başlangıç karakterizasyonunu
takiben, risk altında olduğu belirlenen YAS kütlesi ya da kütleleri için bu
riskin öneminin daha hassas şekilde değerlendirilmesi ve bu Yönetmeliğin 12
nci maddesi uyarınca gerek görülen önlemlerin
belirlenmesi ve uygulanması maksadıyla ayrıntılı bir karakterizasyonu
yapılır. Buna göre, bu karakterizasyon insan
faaliyetlerinin etkisinin yanı sıra ilgili olan yerlerde aşağıdaki
bilgileri de içerir:
-
YAS kütlesinin jeolojik özellikleri,
geometrisi,
-
Hidrolik iletkenlik, porozite
ve depolama katsayısı,
-
Yeraltı suyunun beslendiği drenaj alanında
yer alan formasyonların ve toprak örtüsünün
özellikleri, bu birimlerin kalınlığı, geçirgenliği,
-
YAS kütlesinde bulunan yeraltı suyunun
kimyasal özelliklerinin sınıflandırılması,
-
YAS kütlesinin dinamik olarak bağlantılı
olduğu sucul ve karasal ekosistemlerin bir envanteri,
-
YAS kütlesi ile ilişkili yerüstü su
sistemleri arasındaki karşılıklı su akış yönlerinin ve oranlarının değerlendirilmesi,
-
Uzun dönem yıllık ortalama toplam beslenimi hesaplamaya yetecek veri,
-
Yeraltı suyunun kimyasal durumunun
tanımlanmasında insani faaliyetlerinden gelen katkıların belirlenmesi de
dâhil olmak üzere bu YAS kütleleri için arka plan düzeyleri oluştururken
yeraltı suyunu tanımlayan özellikler.
EK – 5
YERALTI
SULARININ İZLENMESİ
1)
Yeraltı suyu izleme ağı
DSİ, SYGM’nin görüşünü
alarak kirleticilerin konsantrasyonlarındaki
önemli ve artan eğilimleri içerecek şekilde bir YAS izleme programı hazırlar.
YAS izleme noktalarının seçimi, izlemenin sıklığı ve izleme parametreleri
ilgili programda belirlenerek DSİ tarafından uygulanır.
Yeraltı
suyu temin etmek için kullanılan YAS kütlelerinin kimyasal ve miktar yönünden
durumunun ve koruma alanlarının izlenmesi için DSİ tarafından SYGM’ nin görüşü alınarak YAS izleme ağı kurulur. İzleme ağı,
bütün YAS kütlesi ya da kütle grubunun kimyasal ve miktar durumlarının
güvenilir bir değerlendirmesini sağlayacak ve insan faaliyetleri sonucu
oluşan kirleticilerdeki artan eğilimi tespit edebilecek şekilde
oluşturulur.
2) Genel maksatlı izleme
Genel
maksatlı izleme, hem doğal şartlardaki değişikliklerin sonucu olarak, hem
de insan faaliyetleri sonucu oluşan kirletici konsantrasyonlarında
uzun dönem artan eğilimlerin değerlendirilmesinde kullanılmak üzere bilgi
sağlamak için gerçekleştirilir.
Genel maksatlı izleme için YAS
kütlelerinde aşağıdaki ana parametreler izlenir:
-
Oksijen
içeriği,
-
pH
değeri,
-
İletkenlik,
-
Nitrat,
-
Amonyum.
YAS izleme noktalarının seçimi, YAS kimyasal
durumunu kolay anlaşılabilir ve kapsamlı bir şekilde ortaya koyabilecek
şekilde yapılmalıdır. İzlemenin sıklığı ise analiz sonuçlarının temsili
izleme verisini sağlayacak şekilde olmalıdır.
Ayrıca, iyi YAS durumuna ulaşamama riski tespit
edilen YAS kütlelerinde, ana parametrelere ilave parametreler eklenebilir.
3)
Operasyonel izleme
Operasyonel izleme, genel maksatlı izleme programları arasında
kalan dönemlerde aşağıdaki maksatlar için gerçekleştirilir:
- Risk altında olduğu belirlenen bütün YAS
kütleleri ya da kütle grubu için kimyasal durum değerlendirmesi yapmak,
- Herhangi bir kirletici konsantrasyonunda
uzun dönem insan faaliyetleri sonucu ortaya çıkan artış eğiliminin
varlığını belirlemek.
a) İzleme
yerlerinin seçimi
Operasyonel izleme, risk altında olduğu belirlenen bütün YAS
kütleleri ya da kütle grubu için uygulanır. İzleme istasyonlarının seçimi,
istasyondan elde edilecek izleme verisinin ilgili YAS kütlesi ya da
kütlelerinin kalitesini ne kadar temsil ettiğinin değerlendirmesini de
yansıtır.
b) İzleme
sıklığı
Operasyonel izleme, genel maksatlı izleme programları
arasındaki dönemde, YAS kütlesi üzerindeki baskıların etkilerini tespit
etmek için yılda en az bir kez olmak üzere DSİ tarafından, SYGM’nin görüşünü alarak belirlenen yeterli sıklıkta
uygulanır.
4) Yeraltı
suyunun miktar durumunun izlenmesi
a) Yeraltı
suyu seviyesi izleme ağı
YAS seviye izleme ağı DSİ tarafından kurulur. DSİ
tarafından kurulan izleme ağı, bütün YAS kütlesi ya da kütlelerinin miktar durumlarının
güvenilir bir şekilde değerlendirilmesini sağlayacak şekilde oluşturulur ve
YAS izleme ağı harita ya da haritalar üzerinde gösterilir.
b)
İzleme noktalarının yoğunluğu
DSİ, ağı oluştururken her bir YAS kütlesi yada kütlelerindeki YAS seviyesini, beslenimdeki
kısa dönem ve uzun dönemli değişiklikleri ve YAS kalite standartlarını
sağlayamama olasılığı olan YAS kütleleri için, YAS seviyesi üzerinde beslenim ve boşalımların etkisini değerlendirmek için
yeterli yoğunlukta izleme noktasını DSİ, SYGM’ nin
görüşünü alarak belirler.
c)
İzleme sıklıkları
Gözlemlerin sıklığı, beslenimde
kısa dönem ve uzun dönemli değişimleri dikkate alacak şekilde her bir YAS
kütlesi ya da kütlelerinin miktar olarak değerlendirmesine izin verecek
kadar yeterli sayıda belirlenir. Özellikle, YAS kalite standartlarını
sağlayamama riski taşıdığı belirlenen YAS kütleleri için, YAS seviyesi
üzerinde su alımları ve boşaltımlarının etkisini değerlendirmek için
yeterli sıklıkta ölçüm yapılır.
EK - 6
YERALTI
SUYUNUN DURUM DEĞERLENDİRMESİ
Yeraltı
Suyu Kimyasal Durumunun Değerlendirilmesi
(1) İyi yeraltı suyu kimyasal durumu; YAS
kütlesindeki kimyasal kirletici konsantrasyonlarının,
Ek-1’de belirlenen şartları sağladığı durumu ifade eder. YAS kütlesi veya
kütle grubunun kimyasal durumunun değerlendirilmesi, YAS kütlesinin risk
altında olarak tanımlanmasına katkıda bulunan her bir kirletici ile
ilişkili olarak yürütülür.
(2) 10 uncu maddenin ikinci fıkrasının (c) bendine
göre iyi durumda kabul edilmiş YAS kütleleri için YAS kimyasal durum değerlendirmesi
maksadıyla herhangi bir inceleme gerçekleştirilirken aşağıdaki hususlar göz
önünde bulundurulur;
a)
Ek-1’e
göre gerçekleştirilecek tanımlamanın bir parçası olarak toplanan bilgiler,
b) Ek-5’e göre elde edilen YAS izleme
ağı sonuçları,
c)
Ek-1’de
ortaya koyulan şartların sağlanması ile bir izleme noktasında ilgili
kirletici konsantrasyonlarının yıllık aritmetik
ortalamasının, Ek-3’e göre belirlenen eşik değerlerle karşılaştırılması.
(3) 10 uncu maddenin ikinci fıkrasının (c) bendinin
(1) ve (4) alt bentlerine göre iyi durumda kabul edilmiş YAS kütleleri için
gerekli görüldüğü hallerde YAS kimyasal durum değerlendirmesi maksadıyla
herhangi bir inceleme gerçekleştirilirken aşağıdaki hususlar göz önünde
bulundurulur;
a) YAS
kütlesinin kavramsal modeli kurulur ve olası kirleticilerin yeraltı suyuna
karışması halinde meydana gelebilecek kirlilik dağılımı için senaryolar
oluşturulur.
(4) 10 uncu maddenin ikinci fıkrasının (c) bendinin
(2) ve (3) numaralı alt bentlerine göre iyi durumda kabul edilmiş YAS
kütleleri için gerekli görüldüğü hallerde YAS kimyasal durum
değerlendirmesi maksadıyla herhangi bir inceleme gerçekleştirilirken izleme
sonuçları ve uygun kavramsal model dikkate alınarak aşağıdaki hususlar göz
önünde bulundurulur;
a) Yeraltı suyundaki kirletici etkileri,
b) Kendisine bağımlı sucul veya karasal
ekosistemlere YAS kütlesinden geçen veya geçmesi muhtemel kirletici konsantrasyonları, miktarları ve etkileri,
c) Yeraltı suyunda tuzluluk izlenmesi ve
diğer kirletici konsantrasyonlarının yoğunluğu,
ç) YAS kütlesindeki kirleticilerin, insan
kullanımı için yeraltı suyundan çekilen veya çekilecek suyun kalitesinde
yaratacağı risk.
(5) İyi YAS kimyasal durumunun sağlanıp
sağlanmadığı ile ilgili olarak yapılacak incelemeler için, ilgili ve gereken
durumlarda YAS kütlesi veya kütle grubunun kirlilik modelinden elde
edilecek konsantrasyon tahminleri ile izleme
sonuçları bir arada değerlendirilir. Bir YAS kalite standardından veya eşik
değerinden daha fazla olan bir kirleticinin, YAS kütlesi üzerindeki yıllık
aritmetik ortalama yayılımı tahmin edilir.
(6) Başlangıç karakterizasyonuna
göre risk altında olduğu belirlenen yeraltı suyu kütleleri için aşağıdaki
bilgiler her bir yeraltı suyu kütlesi için toplanır ve güncel halde
bulundurulur:
a) Yeraltı suyu kütlelerinden çekilen
yıllık ortalama yeraltı suyu miktarı,
b) Yeraltı suyu kütlesini temsil eden
noktalardan çekilen yeraltı suyunun kimyasal içeriği,
c) Yeraltı suyu kütlesinin kirlilik
modeli,
ç) Yeraltı suyunun beslendiği drenaj
alanı, bu alandaki arazi kullanımı, kirletici ve baskı unsurları, yağış
miktarı, suni besleme, su depolama yapıları ile beslenim
özelliklerinde insan faaliyetleri sonucu oluşan değişiklikler.
Yeraltı
Suyu Kalitesi Üzerinde Kirlenmenin Etkisinin Gözden Geçirilmesi
İnsan faaliyetlerinin sonucu olarak, iyi yeraltı
suyu kimyasal durumuna ulaşmanın mümkün olmayacağı ya da kirlenmenin
bertaraf edilmesi için harcanan maliyetin elde edilecek faydaya oranla çok
düşük olacağı kirlenmiş yeraltı suyu kütleleri belirlenir.
Kirletici
Konsantrasyonlarındaki Eğilimlerin Belirlenmesi
Kirletici konsantrasyonlarında
insan faaliyetleri sonucu ortaya çıkan uzun dönemli artan ve azalan eğilimlerinin
belirlenmesinde, hem genel maksatlı izleme hem de operasyonel
izlemeden elde edilen veri kullanılır. Eğilim belirlemede hesaplamanın
başlatılacağı yıl ya da dönem esas alınır. Eğilimlerin hesaplanması, bir
yeraltı suyu kütlesi ya da uygun olan hallerde yeraltı suyu kütle grubu
için yapılır. Bir eğilimin azalışı istatistiksel olarak gösterilir.
Yeraltı
Suyu Kimyasal Durumunun Yorumlanması
Bir yeraltı suyu kütle grubundaki her bir yeraltı
suyu kütlesini temsil eden her bir izleme noktasının sonuçları, o yeraltı
suyu kütlesinin tamamının kimyasal durumunun değerlendirilmesinde
kullanılır. Bir yeraltı suyunun iyi durumda olduğunun
söylenebilmesi için yeraltı suyu kütlesi ya da kütle grubundaki yeraltı
suyu kütlesini temsil eden her bir izleme noktasındaki izleme sonuçlarının
aritmetik ortalama değeri hesaplanır ve yeraltı suyunun kirlenmesinin önlenmesi
ve kontrolü için bu ortalama değerler iyi yeraltı suyu kimyasal durumunun
sağlanıp sağlanmadığını göstermek için kullanılır.
Yeraltı
Suyu Kimyasal Durumunun Sunumu
SYGM aşağıda gösterilen şekilde renkli kodlanmış
bir yeraltı suyu kimyasal durum haritası hazırlar/hazırlatır.
İyi (Risk altında değil) : yeşil
Zayıf (Risk
altında) : kırmızı
Yeterli veri yok
: sarı
SYGM, ayrıca insan faaliyetlerinin sonucu olarak
ortaya çıkan herhangi bir kirletici konsantrasyonunda
önemli ve artan eğilim görülen yeraltı suyu kütlelerini haritada siyah
nokta ile gösterir. Bununla beraber, SYGM ilgili ve mümkün olan durumlarda
yeraltı suyu kalite standartlarının ve/veya eşik değerlerin aşıldığı
yerlerde tüm izleme noktalarını harita üzerinde gösterir. Eğilimin azalışı,
harita üzerinde bir mavi nokta ile gösterilir.
Yeraltı
Suyu Miktar Durumunun Değerlendirilmesi
DSİ, bir yeraltı suyu kütlesi
ya da kütle grubunu izleme ağından elde edilen sonuçları, o kütle ya da
kütlelerin miktar durumunu değerlendirmek için kullanır ve yeraltı suyunun
miktar durumunun değerlendirme sonuçlarına göre aşağıdaki renkleri dikkate
alarak bir harita hazırlar.
İyi : yeşil
Zayıf : kırmızı
Yeterli veri yok : sarı
EK – 7
ÖNEMLİ VE
ARTAN EĞİLİMLERİN TESPİTİ
(1) SYGM yeraltı suyunda bulunan ve risk oluşturan
insan faaliyetinden kaynaklanan kirleticilerin önemli ve artan eğilimlerini
tespit eder.
(2) Kirleticilerin önemli ve artan eğilimlerinin tespitinde
aşağıdaki hususlar göz önüne alınacaktır;
a) Yeraltı suyunda bulunan ve risk oluşturan
kirleticilerin önemli ve artan eğilimlerini tespit etmek için DSİ aşağıdaki
maddeleri göz önünde bulundurarak Ek-5’e göre izleme yapılmasını sağlar;
1) Yeraltı suyu kütlesinin hidrojeolojik
karakteristikleri, akım özellikleri, beslenim
oranları ve zemin veya zemin altından süzülme zamanı dahil
olmak üzere yeraltı suyunun fiziksel ve kimyasal özelliklerinin hesaba
katılması,
2) Doğal değişimlerden kaynaklanan artan eğilimler
için gereken bilginin sağlanması,
3) Önemli ve artan eğilimin tespit edilmesi halinde
artan eğilimin azaltılması için alınacak gerekli önlemlerin yeterli sürede
uygulanmasına imkân sağlanması.
b) Önemli ve artan eğilimlerin tespiti için yapılacak
değerlendirme, her bir izleme noktasında elde edilen değerlerin eğilim
analizleri, regresyon analizi gibi istatistiksel yönteme dayanır.
c) Bilimsel
kalite ve veri karşılaştırmasına olanak veren, uluslararası kalite kontrol
prensiplerine uyumlu izleme ve analiz metotları kullanılır.
ç) Trend belirlenirken sapma
yaşanmaması için, miktar tayin sınırı altında olan tüm ölçümlerde, pestisit parametresi dışındaki parametreler için zaman
serilerinde oluşan en yüksek miktar tayin sınırının yarısı uygulanır.
(3) Hem doğal hem de insan faaliyetleri sonucu
oluşan kirleticilerin konsantrasyonlarındaki
önemli ve artan eğilimlerinin tespitinde, izleme programının başlangıcından
önce ilk gözlem değeri yerine kullanılabilecek verinin mevcut olduğu
durumlarda mevcut veriler de kullanılır.
EK - 8
İYİLEŞTİRMEYE
BAŞLAMA NOKTASI
(1) Önemli ve artan eğilimleri azalma eğilimine
çevirmek ve önlemleri uygulamak için yeraltı suyunda kirletici konsantrasyonunun Ek-2’de yer alan yeraltı suyu kalite
standartlarının ve Ek-3’e göre belirlenen eşik değerlerin % 75’i
iyileştirmeye başlama noktası olarak belirlenir.
(2) İyileştirmeye başlama noktası, aşağıdaki
durumlarda birinci maddede belirtilenden farklı yöntemlerle belirlenebilir;
a) Kirlilik konsantrasyonunun
zamana göre daha hızlı artması yeraltı suyu kalitesinde meydana gelebilecek
bozulmanın hızla gerçekleşebilmesi ve maliyet yüksekliği göz önünde
bulundurularak, önemli ve artan eğilimi azalma eğilimine çevirmek için
alınacak önlemlerin bir an önce başlatılması,
b) Kirlilik konsantrasyonunun
zamana göre yavaş olması, yeraltı suyu kalitesinde meydana gelebilecek bozulmanın
ihmal edilebilecek boyutta olması ve maliyet yüksekliği göz önünde
bulundurularak, önemli ve artan eğilimi azalma eğilimine çevirmek için
alınacak önlemlerin ileri bir tarihte başlatılmasının yeraltı suyu
kalitesinde önemli ölçüde değişiklik meydana getirmeyeceğinin düşünülmesi,
c)Eşik değerin % 75’ine karşılık gelen değerin
yapılan ölçümlerde tam olarak elde edilememesi halinde.
(3) İyileştirmeye geri dönüşler
Ek-7.2’deki izleme ile ilgili hükümlere uygun
olarak gösterilecektir.
EK -9
TEMEL
KİRLETİCİLER LİSTESİ
|
Organohalojen
bileşikler ve su çevresinde bu gibi bileşikler oluşturabilecek maddeler
|
|
Organofosforlu
bileşikler.
|
|
Organotin bileşikler.
|
|
Kanserojen ya da biçim bozucu (mutajenik) özellikler ya da stroidojenik,
tiroit, üreme yada diğer endokrin bağlantılı
faaliyetleri su çevresinde ya da su çevresi yoluyla etkileyebilecek
özelliklere sahip olduğu kanıtlanmış maddeler ve preparatlar yada
türevleri.
|
|
Kalıcı hidrokarbonlar ve kalıcı ve
biyolojik olarak birikebilir organik toksik
maddeler.
|
|
Siyanürler
|
|
Metaller ve metal bileşikleri
|
|
Arsenik ve arsenik bileşikleri
|
|
Biosidler ve
bitki koruma ürünleri
|
|
Askıda katı maddeler
|
|
Ötrofikasyona katkıda bulunan maddeler (özellikle
nitratlar ve fosfatlar)
|
|