|
Gıda,
Tarım ve Hayvancılık Bakanlığından:
ZOONOZLAR
VE ZOONOTİK ETKENLER, İLGİLİ ANTİMİKROBİYAL
DİRENÇ VE
GIDA KAYNAKLI SALGINLARIN
İZLENMESİ
YÖNETMELİĞİ
BİRİNCİ
BÖLÜM
Amaç,
Kapsam, Dayanak, Tanımlar
Amaç
MADDE 1 – (1) Bu
Yönetmeliğin amacı; ilgili bakanlıklarla işbirliği içerisinde zoonozların,
zoonotik etkenlerin ve ilgili antimikrobiyal direncin uygun bir biçimde
izlenmesini ve gıda kaynaklı salgınların uygun epidemiyolojik
araştırmalarla incelenmesi ile mevcut durum ve kaynakların
değerlendirilmesi için gerekli olan bilgilerin toplanmasını sağlamaktır.
Kapsam
MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, hayvan sağlığı, hayvan
beslenmesi, gıda hijyeni, zoonoz hastalıklar, işyerinde sağlık ve güvenlik,
gen teknolojisi ve nakledilebilir
süngerimsi ensefalopatiler ve bulaşıcı hastalıkların kontrolü
konularındaki özel mevzuat hükümlerine engel olmayacak şekilde uygulanır.
(2) Bu Yönetmeliğin Ek-1’inde belirtilen zoonozlar ve
zoonotik etkenlerin, ilgili antimikrobiyal direncin izlenmesi, gıda
kaynaklı salgınların epidemiyolojik incelenmesi ile Bakanlık ve ilgili
bakanlıklar arasında zoonoz ve zoonotik etkenlerle ilgili bilgi alış
verişini ve kontrol politikalarının oluşturulmasını kapsar.
Dayanak
MADDE 3 – (1) Bu
Yönetmelik;
a) 11/6/2010 tarihli ve 5996 sayılı Veteriner
Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununun 4 üncü maddesi ile
3/6/2011 tarihli ve 639 sayılı Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının
Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 7 nci maddesi
hükümlerine dayanılarak,
b) Zoonozlar ve zoonotik etkenlerin izlenmesine dair
2003/99/EC sayılı Avrupa Birliği Konsey direktifine paralel olarak,
hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – (1) Bu
Yönetmelikte geçen;
a) Antimikrobiyal direnç: Bazı tür mikroorganizmaların,
aynı tür mikroorganizmaları engellemek veya öldürmek için yeterli olan
verilen konsantrasyonda antimikrobiyal etken varlığında yaşayabilmesi ve
hatta üreyebilmesini,
b) Bakanlık: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığını,
c) Gıda işletmecisi: Kâr amaçlı olsun veya olmasın kamu
kurum ve kuruluşları ile gerçek veya tüzel kişiler tarafından gıdanın
üretimi, işlenmesi ve dağıtımının herhangi bir aşamasında kontrolü altında
yürütülen faaliyetlerin, mevzuat hükümlerine uygunluğundan sorumlu olan
gerçek veya tüzel kişiyi,
ç) Gıda kaynaklı salgın: Aynı hastalık ve/veya
enfeksiyondan iki veya daha fazla insan vakasının görüldüğü veya gözlenen
vaka sayısının beklenen sayıdan fazla olduğu ve vakaların bağlantılı olduğu
ya da muhtemelen aynı gıda kaynağına bağlı olduğu durumları,
d) İlgili Bakanlıklar: Sağlık Bakanlığı ile Orman ve Su
İşleri Bakanlığını,
e) İzleme: Zoonoz, zoonotik etkenler ve bunların
antimikrobiyal direncinin ortaya çıkması ile ilgili verilerin toplanması,
analiz edilmesi ve yayınlanmasından oluşan sistemi,
f) İzolat: Hastalık vakalarından veya marazi maddelerden
izole edilen mikroorganizma türü,
g) Yetkili birim: Bakanlık ve ilgili bakanlıklar
tarafından işbirliği içerisinde bu Yönetmeliğin uygulanması için
yetkilendirilen birimi,
ğ) Zoonotik etken: Zoonoz hastalığa yol açabilme
potansiyeli olan her tür virüs, bakteri, mantar, parazit veya diğer
biyolojik varlıkları,
h) Zoonoz: Hayvanlar ve insanlar arasında dolaylı ya da
doğrudan bulaşan her tür hastalık ve/veya enfeksiyonu veya enfestasyonu,
ifade eder.
İKİNCİ
BÖLÜM
Zoonozlar
ve Zoonotik Etkenler ile Antimikrobiyal Direncin
İzlenmesi
ve Genel Kurallar
Genel
kurallar
MADDE 5 – (1)
Zoonozlar ve zoonotik etkenler ile bunlara ilişkin antimikrobiyal direncin
ortaya çıkışına ilişkin verilerin gecikmeden toplanması, analiz edilmesi ve
sonuçlarının yayınlanması ilgili bakanlıklarla işbirliği içerisinde
Bakanlıkça sağlanır.
(2) Bu Yönetmelik gereğince Bakanlık, Bakanlık ve İlgili
Bakanlıklar tarafından işbirliği içerisinde bu Yönetmeliğin uygulanması
için yetkilendirilen birim veya birimleri, gerektiğinde ulusal ve
uluslararası kurum ve kuruluşlara bildirir. Bakanlık, birden fazla yetkili
birim oluşturursa;
a) Bu birimlerden oluşan komisyonu gerektiğinde Avrupa
Birliği Komisyonuna iletişim noktası olarak bildirir.
b) Yetkili birimlerin bu Yönetmelik hükümlerini yerine
getirmek üzere işbirliği içinde çalışmalarını sağlar.
(3) Bakanlık, bu Yönetmelik hükümleri gereğince;
a) Hayvan sağlığı, yem, gıda hijyeni ile ilgili
oluşturulan yetkili birim veya birimler,
b) Zoonozlar ve zoonotik etkenlerin izlenmesi ile ilgili veri tabanı
hazırlama ve bu veri tabanını uluslararası kullanıma açmaya bağlı olarak
oluşturulan yapılar ve/veya birimler,
c) İlgili diğer birimler ve kurumlar arasında genel
bilgilerin serbest olarak ve gerekli olduğunda da özel verilerin paylaşımı
için etkin ve devamlı bir işbirliğinin,
oluşturulmasını sağlar.
(4) Bakanlık, İlgili Bakanlıklarla işbirliği içerisinde,
gerektiğinde ikinci fıkrada belirtilen yetkili birim veya birimlerdeki
zoonozlar ve zoonotik etkenlerle ilgili eğitim almış yetkin çalışanlarının,
zoonozlar ve zoonotik etkenler,
veteriner hizmetleri,
mikrobiyoloji ve/veya epidemiyoloji alanlarında eğitim almaya devam
etmelerini sağlar.
(5) Bakanlık, İlgili Bakanlıklarla işbirliği içerisinde,
Ek-1’deki zoonozlar ve zoonotik etkenleri ortak bir bilgi ağı içerisinde
izler.
Zoonozlar
ve zoonotik etkenlerin izlenmesine yönelik genel kurallar
MADDE 6 – (1)
Bakanlık, ilgili Bakanlıklarla işbirliği içerisinde, zoonozlar ve zoonotik
etkenlerle ilgili tehlikelerin belirlenmesi, tanımlanması, etkilerin
değerlendirilmesi ve risklerin derecelendirilmesi için karşılaştırılabilir
veriler toplar.
(2) Bakanlık, ilgili zoonozlar veya zoonotik etkenlerin
izlenmesini birincil üretim düzeyi ve/veya gıda ve yem dahil gıda
zincirinin en uygun aşamalarında yapar.
(3) İzleme, Ek-1A’da yer alan zoonozlar ve zoonotik
etkenleri kapsar. Epidemiyolojik durum gerektiriyorsa, Ek-1B’de yer alan
zoonozlar ve zoonotik etkenler de izlenir.
(4) Bakanlık, ilgili bakanlıkların verilerinden de
faydalanarak zoonozlar ve zoonotik etkenlerin;
a) Hayvan, insan, yem ve gıdalardaki varlığını,
b) İnsanlara etki düzeyini,
c) Hayvan ve insan sağlığı hizmetleri ile yem ve gıda
işletmeleri için ekonomik etkilerini,
ç) Hayvan ve insanlar ile yem ve gıdalardaki
epidemiyolojik eğilimleri dikkate alarak ilgili bakanlıkların da görüşleri
doğrultusunda aynı usulle Ek-1’de yer alan listede değişiklik yapabilir.
(5) Bakanlık, ilgili bakanlıklar ile işbirliği içinde,
mevcut sistemlere göre izleme yapar veya verilerin kolay toplanması ve
karşılaştırılması için hayvan sağlığı, gıda hijyeni ve bulaşıcı insan
hastalıkları ile ilgili mevzuatları dikkate alarak Ek-1’de verilen
zoonozlar ve zoonotik etkenlerin izlenmesi için detaylı kuralları belirler.
Söz konusu detaylı kuralar belirli zoonozlar ya da zoonotik etkenlerin
izlenmesine yönelik minimum gereklilikleri ortaya koymak durumundadır. Bu
kurallar, aşağıdaki hususları kapsar;
a) İzleme kapsamındaki hayvan popülasyonları veya alt
popülasyonları veya gıda zinciri aşamaları,
b) Toplanacak olan verinin özelliği ve tipi,
c) Vaka tanımları,
ç) Kullanılacak olan numune alma planı,
d) Testlerde kullanılacak olan laboratuvar yöntemleri,
e) Yerel, bölgesel ve merkezi birimler arasındaki
bildirim kılavuzu dahil, raporlama sıklığı.
(6) Bakanlık;
zoonozlar ve zoonotik etkenlerin rutin izlemesi için beşinci fıkraya
uygun olarak teklif edilecek detaylı kuralların belirlenmesinde Ek-1A
listesine öncelik verir.
Koordineli izleme programları
MADDE 7 – (1)
Bakanlık, 6 ncı maddeye uygun rutin izlemelere göre toplanmış veriler
yeterli değil ise özellikle özel bir ihtiyaç olması halinde bir veya daha
fazla zoonoz ve zoonotik etken için ulusal ve uluslararası ilgili kurum ve
kuruluşlarla koordineli izleme programları hazırlayabilir. Koordineli izleme programları
oluşturulurken dikkate alınacak olan gereklilikler Bakanlıkça belirlenir.
(2) Koordineli bir izleme programı oluşturulduğunda,
a) Amacı,
b) Süresi,
c) Coğrafik alan veya bölge,
ç) İlgili zoonoz ve/veya zoonotik etkenler,
d) Numune tipi ve talep edilen diğer veriler,
e) Minimum numune alma planı,
f) Laboratuvar test metotları,
g) Bakanlık ve ilgili birimlerin görevleri,
ğ) Ayrılan kaynaklar,
h) Tahmini maliyeti ve nasıl karşılandığı,
ı) Metot ve sonuçların raporlama zamanı,
tanımlanmak durumundadır.
Gıda
işletmecisinin görevleri
MADDE 8 – (1) Gıda
işletmecisi, 6 ncı maddenin ikinci fıkrasında belirtilen aşamalarda
izlemeye konu olan zoonozlar ve zoonotik etkenlerin varlığını araştırırken
elde edilen izolatların ve raporların Bakanlıkça öngörülen süre boyunca
muhafazasını sağlar, talep edilmesi halinde Bakanlığa sunar.
(2) Bu maddenin birinci fıkrasında belirtilen izolat ve
raporların muhafazasına ilişkin koşullar Bakanlıkça belirlenir.
(3) Bakanlık gerektiğinde gıda işletmelerinde ve/veya
tüketim yerlerinde gıdanın muhafaza edildiği birimlerden numune alınmasını
sağlar.
Antimikrobiyal
direncin izlenmesi
MADDE 9 – (1)
Bakanlık; gerektiğinde Sağlık Bakanlığı ile işbirliği içerisinde izlemede,
zoonotik etkenler ve gerektiğinde halk sağlığı açısından tehlike oluşturan
diğer etkenlerde antimikrobiyal direnç geliştiğine dair karşılaştırılabilir
verilerin bu fıkrada belirtilen genel ve özel gerekliliklere uygun olarak
toplanmasını sağlar. İzleme, Sağlık Bakanlığının insan izolatlarının izlenmesi
ile ilgili mevzuatı gereğince yürütülen çalışmalara uygun olmalıdır.
a)
Genel gereklilikler: Antimikrobiyal direnç izleme sistemi;
1) İzleme kapsamındaki hayvan türlerini,
2) İzleme kapsamındaki bakteri türlerini ve/veya alt
türlerini,
3) İzlemede kullanılan numune alma stratejisini,
4) İzleme kapsamındaki antimikrobiyalları,
5) Direncin tespiti için kullanılan laboratuvar
metodolojisini,
6) Mikrobiyal izolatın tanımlanması için kullanılan
laboratuvar metodolojisini,
7) Veri toplamada kullanılan yöntemleri,
kapsar.
b) Özel gereklilikler: Bakanlık, izleme sisteminde;
geviş getiren hayvanlar ve kanatlı hayvanlar ile bu türlerden elde edilen
hayvansal ürünleri temsil edebilecek sayıda izolatta Salmonella spp,
Campylobacter jejuni ve Campylobacter coli ile ilgili bilginin toplanmasını
sağlar.
(2) Bakanlık ve Sağlık Bakanlığı insan örnekleri ile
hayvan veya gıdalardan elde edilen örneklerin epidemiyolojik yönden
incelenmesi, karşılaştırılması ve direnç oranlarının belirlenmesi için
işbirliği içinde çalışırlar.
ÜÇÜNCÜ
BÖLÜM
Gıda
Kaynaklı Salgınlarda Epidemiyolojik İncelemeler
Gıda
kaynaklı salgınlarda epidemiyolojik araştırmalar
MADDE 10 – (1) Bir
gıda işletmecisi 5996 sayılı Kanun ve ilgili yönetmelik hükümlerince
Bakanlığa bilgi sağladığında, Bakanlık ilgili gıdanın veya gıda
numunesinin; laboratuvarda incelenmesine veya bir gıda salgınının
araştırılmasına engel olmayacak şekilde muhafazasını sağlar.
(2) Bakanlık ve Sağlık Bakanlığı gıda kaynaklı salgın
tespit edildiğinde karşılıklı bilgi paylaşımında bulunurlar. Bakanlık, gıda
kaynaklı salgını Sağlık Bakanlığı ve gerektiğinde uluslararası kurum ve
kuruluşlarla işbirliği içerisinde araştırır. Bu araştırma,
epidemiyolojik profil, salgındaki
potansiyel şüpheli gıda ve salgının potansiyel sebeplerine ilişkin verileri
sağlamalıdır. Araştırma mümkün olduğunca uygun epidemiyolojik ve
mikrobiyolojik çalışmaları kapsamalıdır. Bakanlık yürütülen çalışmalar ile
ilgili Ek-2’nin D bölümünde belirtilen bilgileri ulusal ve uluslararası
kurum ve kuruluşlara bildirebilir.
(3) Birinci ve ikinci fıkradaki hükümler; Bakanlık ve
Sağlık Bakanlığının, ürün güvenliği, bulaşıcı insan hastalıklarından koruma
ve kontrol için erken uyarı ve cevap sistemi, gıda hijyeni ile ilgili
mevzuatların genel hükümleri ile özellikle acil durum önlemleri, gıda ve
yemlerin pazardan geri çekilmeleri hakkındaki mevzuatlarına uygun şekilde
uygulanır.
Zoonozlar
ve zoonotik etkenler ile antimikrobiyal direnç eğilimlerinin ve
kaynaklarının değerlendirilmesi
MADDE 11 – (1)
Bakanlık; gerektiğinde Sağlık Bakanlığı ile işbirliği içinde zoonozlar ve
zoonotik etkenler ile antimikrobiyal direncin eğilim ve kaynaklarını
değerlendirir.
a) Bakanlık, taşra teşkilatına, ilgili kurum ve
kuruluşlara veya tüzel kişilere yaptırmış olduğu epidemiyolojik
çalışmalarla ilgili verileri yıl sonunda toplar. Toplanan bilgiler, 6, 9 ve
10 uncu maddelerdeki hususları kapsayan bir önceki yıla ait veriler ile
Bakanlık ve Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan izleme çalışmalarından elde
edilen veri ve sonuçları kapsayacak şekilde Bakanlık ve Sağlık Bakanlığı
yetkili birimleri tarafından bir rapor haline getirilir. Raporla ilgili
asgari gereksinimler, Ek-2’de belirtilmiştir. Gerektiğinde Bakanlık bu
bilgileri kamuoyu veya uluslararası kurum ve kuruluşlarla paylaşabilir.
b) Bakanlık, 7 nci madde uyarınca hazırlanmış olan
koordineli izleme programlarının sonuçlarını gerektiğinde ulusal ve
uluslararası kuruluşlarla paylaşabilir.
Ulusal
referans laboratuvarları
MADDE 12 – (1)
Bakanlık, gerektiğinde Sağlık Bakanlığı ile işbirliği içerisinde bu
Yönetmelik kapsamındaki zoonozlar ve zoonotik etkenlerin, ilgili
antimikrobiyal direnç ile gıda kaynaklı salgınların izlenmesi için bir veya
daha fazla sayıda ulusal referans laboratuvarı belirleyebilir. Bu
laboratuvarları gerektiğinde ulusal ve koordinasyon amacı ile uluslararası
kurum ve kuruluşlara bildirir.
(2) Ulusal referans laboratuvarının veya
laboratuvarlarının sorumlulukları, görevleri, faaliyet alanları ve ulusal
ve uluslararası referans laboratuvarları ile koordinasyonları Bakanlık ve
ilgili Bakanlıklarca belirlenir.
DÖRDÜNCÜ
BÖLÜM
Son
Hükümler
Geçiş
hükümleri
GEÇİCİ
MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin ekinde yer alan hastalıkların
izlenmesine 2016’ya kadar başlanır.
Yürürlük
MADDE 13 – (1) Bu
Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 14 – (1) Bu
Yönetmelik hükümlerini Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı yürütür.
EK-1
İZLENECEK
ZOONOZLAR VE ZOONOTİK ETKENLERİN LİSTESİ
A) İzlemede
yer alacak zoonozlar ve zoonotik etkenler
1) Brusellozis ve etkenleri
2) Kampilobakteriyozis ve etkenleri
3) Ekinokokkozis ve etkenleri
4) Listeriyozis ve etkenleri
5) Salmonellozis ve etkenleri
6) Trişinellozis ve etkenleri
7) Mycobacterium bovis kaynaklı tuberkülozis
8) Verotoksijenik Escherichia coli
B)
Epidemiyolojik duruma göre izlenecek zoonoz ve zoonotik etkenlerin listesi
1) Viral zoonozlar:
— Kalisivirüs,
— Hepatit A virüsü,
— İnfluenza virüsü,
— Kuduz,
— Artropodlar yoluyla bulaşan virüsler.
2) Bakteriyel zoonozlar:
— Borreliyozis ve etkenleri,
— Botulizm ve etkenleri,
— Leptospirozis ve etkenleri,
— Psittakozis ve etkenleri,
— A maddesi dışındaki tuberkülozis,
— Vibriyozis ve etkenleri,
— Yersiniyozis ve etkenleri.
3) Paraziter
zoonozlar:
— Anisakiazis ve etkenleri,
— Kriptosporidiyozis ve etkenleri,
— Sistiserkozis ve etkenleri,
— Toksoplasmozis ve etkenleri.
4) Diğer zoonozlar ve zoonotik etkenler:
EK-2
11 İNCİ
MADDE UYARINCA SUNULACAK RAPORLAR İÇİN GEREKLİLİKLER
11 inci maddenin birinci fıkrasında belirtilen rapor
asgari aşağıdaki bilgileri sağlamalıdır.
A-D arası bölümler 6 ncı madde ya da 9 uncu madde
uyarınca sunulacak izleme raporlarına uygulanır. D bölümü, 10 uncu madde
uyarınca sunulacak izleme raporlarına uygulanır.
A. Her bir zoonoz ve zoonotik etken için, başlangıçta
aşağıdakiler tanımlanır:
a) İzleme sistemleri (numune alma stratejisi, numune
alma sıklığı, örnek tipi, vaka tanımlaması, kullanılan teşhis metotları),
b) Aşılama politikası ve diğer koruyucu faaliyetler,
c) Kontrol mekanizması ve gerektiğinde programlar,
ç) Pozitif sonuçlar veya tek vaka durumunda tedbirler,
d) Yerinde bildirim sistemi,
e) Ülkede hastalığın ve/veya enfeksiyonun geçmişi
hususları.
B. Her yıl;
a) İlgili duyarlı hayvan populasyonu (tarih ile
beraber):
- sürü sayısı,
- toplam hayvan sayısı,
- ilgili olduğunda üretim metotları tanımlanır;
b) İzlemeye dahil olan laboratuvarlar ve enstitülerin
sayıları ve genel tanımları belirlenir.
C. Her yıl, her bir zoonotik etkene ilişkin aşağıda yer
alan detaylar ve bununla ilgili veriler sonuçlarıyla birlikte
tanımlanmalıdır;
a) Halihazırda tanımlanmış sistem değişiklikleri,
b) Önceden tanımlanmış metot değişiklikleri,
c) Araştırmaların sonuçları, tiplendirme ve
laboratuvarlardaki diğer karakterizasyon metotları (her bir kategori için
ayrı olarak raporlanmış),
ç) Güncel durumun ulusal değerlendirmesi, enfeksiyon
eğilim ve kaynakları,
d) Zoonoz hastalık olarak ilgisi,
e) Hayvan ve gıdalardaki sonuçların, insan enfeksiyonu
kaynağı olarak insan vakaları ile ilgisi,
f) Zoonotik etkenlerin insanlara bulaşmasını en aza
indirmek veya önlemek üzere kullanılan, bilinen kontrol stratejileri göz
önünde bulundurularak her yıl tanımlanır.
Ç. İnceleme sonuçlarının raporlaması
Sonuçlar, incelenen epidemiyolojik birim (sürü, örnek
vs) ve vaka tanımlamasına göre
pozitif numune sayısı belirtilerek verilmelidir. Sonuçlar, gerektiğinde,
zoonozlar veya zoonotik etkenlerin coğrafik dağılımını gösterir şekilde
gösterilmelidir.
D. Gıda kaynaklı salgın verisi için;
a) Yıl içerisinde toplam salgın sayısı,
b) Bu salgınlarda ölen ve hastalanan insan sayısı,
c) Sebep olan etkenler, eğer mümkünse etkenin serotipi
veya diğer belirleyici tanımlar, (Sebep olan etken tanımlanması mümkün
olmadığında, bu gibi tanımsızlık için sebepler belirtilmelidir.)
ç) Salgında belirtilen gıda maddeleri ve diğer
potansiyel araçlar,
d) Gıda kaynaklı salgından sorumlu gıda maddesinin üretilip,
satılıp, tüketildiği yer tipinin tanımlanması,
e) Gıda işleme hijyeninde eksiklikler
gibi sonuçta payı olan etkenler tanımlanmalıdır.
|