|
Gümrük ve Ticaret Bakanlığından:
ELEKTRONİK
ÜRÜN SENEDİ YÖNETMELİĞİ
BİRİNCİ
BÖLÜM
Amaç,
Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 – (1) Bu
Yönetmeliğin amacı; basılı ürün senedi hükmünde olmak üzere depolamak
amacıyla teslim ve kabul edilen ürünler için lisanslı depo işletmelerince
bu Yönetmelik hükümlerine uygun olarak elektronik ortamda oluşturulan
elektronik ürün senetlerinin kayden izlenmesi, devredilmesi,
değiştirilmesi, iptali ve güvenliğine, bu hizmetleri yürütecek kuruluşun
lisans alması, faaliyeti ile denetimine ve elektronik ürün senedine yönelik
diğer işlemlere ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – (1) Bu
Yönetmelik, depolanan ürünlerin mülkiyetini temsil ve rehnini temin eden,
teminat olarak verilebilen kıymetli evrak hükmündeki elektronik ürün
senetlerine ilişkin usul ve esasları kapsar.
Dayanak
MADDE 3 – (1) Bu
Yönetmelik, 10/2/2005 tarihli ve 5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı
Depoculuk Kanununun 15 inci maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – (1) Bu
Yönetmelikte geçen;
a) Aracılar: Bakanlıkça uygun görülen hususlar ile
elektronik ürün senedinin borsada alım satımının yapılmasına aracılık eden
ve bu faaliyetlerde bulunmak üzere Bakanlıktan aracılık yetki belgesi almış
kişileri,
b) Bakanlık: Gümrük ve Ticaret Bakanlığını,
c) Borsa: Basılı veya elektronik ürün senetlerinin kote
ettirildiği, alım satımının yapıldığı ve hareketlerinin kontrol ve takip
edildiği ürün ihtisas borsasını veya Bakanlıktan ürün senedi alım satımı
konusunda izin alan ticaret borsasını,
ç) Elektronik Kayıt Kuralları: Elektronik ürün
senetlerinin oluşturulmasına, bu senetlere bağlı tüm hak ve yükümlülükler
ile işlemlerin ilgili taraflar itibariyle kayden izlenmesine ilişkin
EKK'nın önerisi üzerine Bakanlıkça belirlenen usul ve esasları,
d) Elektronik kayıt kuruluşu-EKK: Bu Yönetmelik
hükümleri çerçevesinde elektronik ürün senetlerinin Sistem üzerinden
oluşturulmasını sağlamak, bu senetlere bağlı tüm hak ve yükümlülükler ile
işlemleri ilgili taraflar itibariyle kayden izlemek amacıyla Bakanlıktan
lisans almış anonim şirketi,
e) Elektronik ürün senedi: Lisanslı depo işletmesince,
Elektronik Kayıt Kurallarına uygun olarak Sistem üzerinde oluşturulan
elektronik kaydı,
f) İlgili birim: Bakanlık İç Ticaret Genel Müdürlüğünü,
g) İlgili taraflar: Mudi, borsa, Tazmin Fonu, lisanslı
depo işletmesi, yetkili sınıflandırıcı, aracılar ve elektronik ürün senedi
karşılığında kredi veren bankalar ile Bakanlıkça belirlenen kişi veya
kuruluşları,
ğ) Kanun: 10/2/2005 tarihli ve 5300 sayılı Tarım
Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanununu,
h) KPDS: Kamu Personeli Yabancı Dil Bilgisi Seviye
Tespit Sınavını,
ı) Lisanslı depo işletmesi veya lisanslı depo
işleticisi: Tarım ürünlerinin depolanmasıyla iştigal eden ve Kanun
kapsamında geçerli bir lisans belgesine sahip anonim şirketi,
i) Mudi: Depolama hizmetleri için ürününü lisanslı depo
işletmesine teslim eden veya lisanslı depo işletmesince düzenlenen basılı
veya elektronik ürün senedini mevzuata uygun olarak elinde bulunduran
gerçek veya tüzel kişiyi,
j) Sistem: Elektronik ürün senetlerine ilişkin
işlemlerin elektronik ortamda yapılmasını sağlamak üzere elektronik kayıt
kuruluşu tarafından kurulan ve işletilen veri tabanını,
k) Tazmin Fonu: Lisanslı Depoculuk Tazmin Fonunu,
l) Ürün senedi: Lisanslı depolara teslim edilen tarım
ürünleri karşılığında nama veya emre düzenlenen, ürünlerin mülkiyetini
temsil ve rehnini temin eden, teminat olarak verilebilen, ciro edilebilen
veya edilemeyen ve Kanunda hüküm bulunmayan durumlarda Türk Ticaret
Kanununda düzenlenen makbuz senedi hükümlerine tabi olan matbu kıymetli
evrakı,
m) Yetkili sınıflandırıcı: Kanun kapsamında lisans almış
olan ve tarım ürünlerini analiz eden, ürünün nitelik ve özelliklerini
belirleyen, standartlara uygun olarak sınıflandıran ve bu durumu
belgelendiren laboratuvarları işleten gerçek ve tüzel kişileri,
ifade eder.
İKİNCİ
BÖLÜM
Elektronik
Ürün Senedinin Düzenlenmesi ve İptali
Elektronik
ürün senedinin düzenlenmesi ve iptali
MADDE 5 – (1)
Elektronik ürün senetleri, sistem üzerinden, depolamak amacıyla teslim ve
kabul edilen ürünler için lisanslı depo işletmesince oluşturulur. Depolamak
amacıyla yapılan bu işlem, satış değil vediadır.
(2) Elektronik ürün senetleri, basılı ürün senedi
hükmünde olup, bu ürün senediyle aynı hak ve yükümlülükleri doğurur.
Elektronik ürün senedi veya dokuzuncu fıkrada belirtilen belge, aksi
mevzuatta belirtilmedikçe, ürünün aynı miktar, cins, sınıf ve kalitede
mudiye geri verilmesini garanti eder.
(3) Lisanslı depo işletmeleri, elektronik ürün
senetlerine ilişkin işlemleri yürütmek üzere Bilgi Teknolojileri ve
İletişim Kurumunca yetkilendirilmiş bir elektronik sertifika hizmet
sağlayıcısından ilgili personeli için nitelikli elektronik sertifika alır.
(4) Aynı ürünü temsilen hem basılı hem de elektronik
ürün senedi düzenlenemez. Bu maddeye göre düzenlenmiş ve iptal edilmemiş
elektronik ürün senedinin temsil ettiği ürününün tümü veya bir bölümü için
başka bir elektronik ürün senedi düzenlenemez.
(5) Elektronik ürün senedi kayıt ve işlemlerinde
gizlilik esastır. Elektronik kayıt kuruluşu ve ilgili taraflar, Elektronik
Kayıt Kuralları çerçevesinde elektronik ürün senedine ilişkin kayıt ve
bilgilere erişebilir, işlem yapabilir ve kamuya açabilir. Ancak Bakanlık
veya diğer yetkili mercilerin talebi halinde, gizlide olsa bu kayıt ve
bilgilerin yetkililere verilmesi zorunludur.
(6) Lisanslı depo işletmesi, aksi mevzuatta
belirtilmedikçe, düzenlenen elektronik ürün senedini değiştiremez, devir
veya iptal edemez. Devir yetkisi, elektronik ürün senedi mudisine ya da
yetki verdiği aracılara aittir. Ancak, borsada yapılan işlemlerle ilgili
emirler aracılar tarafından yerine getirilir. Bakanlık, elektronik ürün
senetlerinin alım satımının yalnızca borsada yapılmasını zorunlu kılabilir.
Bu takdirde, devir yetkisi mudinin yetki verdiği aracılara aittir.
(7) Elektronik ürün senedi, 28/7/1981 tarihli ve 2499
sayılı Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca düzenlenen vadeli işlem ve opsiyon
sözleşmeleri gibi değerlendirilmez.
(8) Ürünlerin haczi, yetkili mercilerin talebi üzerine
bu ürünleri temsil eden elektronik ürün senetlerinin haczi suretiyle olur.
Bu işlemin, nasıl yapılacağı Elektronik Kayıt Kurallarında belirtilir.
(9) Talep üzerine, düzenlenen elektronik ürün senedinin
temsil ettiği ürüne ilişkin bilgileri içeren matbu bir belge, sistem üzerinden
lisanslı depo işletmesi tarafından mudiye verilir. Bu belge, delil
niteliğini haiz olup, ürün senedi özelliğini taşımaz ve bu senet gibi işlem
görmez.
(10) Lisanslı depo işletmesi, Bakanlıkça onaylı ücret
tarifesi çerçevesinde verdiği hizmetlerden doğan alacakları karşılığında
depoda bulunan ürünler üzerinde hapis hakkına sahiptir. Bu hakkın ne
şekilde kullanılacağı Elektronik Kayıt Kurallarında belirtilir.
(11) Ürünün son depolama tarihine kadar geri alınması
gerektiği, aksi takdirde bu ürünü temsil eden elektronik ürün senetlerinin
lisanslı depo işletmesince satılabileceği hususu, mudiye veya yetkili
temsilcisine lisanslı depo işletmesi tarafından yazılı olarak azami
depolama süresinden kırk beş gün önce bildirilir. Mudinin önceden onayının
alınması durumunda, bu bildirim işlemi, sistem üzerinden mudinin kayıtlı
elektronik adresine yapılır.
(12) Azami depolama süresinin sonunda geri alınmayan
ürünleri temsil eden elektronik ürün senetleri, lisanslı depo işletmesince
satılabilir. Bu durumda, ücret ve masraflar satış bedelinden düşülerek geri
kalan tutar yedi iş günü içinde ilgiliye ödenir. Satış işleminin ne şekilde
yapılacağı Elektronik Kayıt Kurallarında belirtilir.
(13) Depodan teslim edilen ürünü temsil eden elektronik
ürün senedi, sistem üzerinden lisanslı depo işletmesince iptal edilir.
(14) Elektronik ürün senetleri ile bu senetlerle ilgili
her türlü işlemlere yönelik kayıtlar elektronik kayıt kuruluşu tarafından
on yıl müddetle saklanır.
(15) Lisanslı depoya teslim edilmeyen ürün için veya
teslim edilen ürün miktarının üzerinde veya altında elektronik ürün senedi
düzenleyen, elektronik ürün senedini iptal etmeden bu senedin temsil ettiği
ürünün depodan çıkışına izin veren veya mudinin izni olmaksızın söz konusu
ürünü depodan çıkarma, satma, rehnetme gibi tasarruflarda bulunanlar
hakkında Kanunda öngörülen idari, hukuki ve cezai yaptırımlar uygulanır.
ÜÇÜNCÜ
BÖLÜM
Elektronik
Kayıt Kuruluşunun Lisans Alması,
Görev ve
Yetkileri ile Mali Sorumluluk Sigortası
Elektronik
kayıt kuruluşu lisansı
MADDE 6 – (1)
Elektronik kayıt kuruluşu lisansı almak için şirketin aşağıda belirtilen
şartları haiz olması gerekir:
a) Anonim şirket şeklinde kurulması,
b) Hisse senetlerinin tamamının nama yazılı olması,
c) Ödenmiş sermayesinin bir milyon Türk Lirasından az
olmamak üzere Bakanlıkça belirlenen miktarda ya da üzerinde olması,
ç) Esas sözleşmesinin Kanun ve bu Yönetmelik hükümlerine
uygun olması,
d) Kurucuların, ortakların, yönetim kurulu üyelerinin ve
denetçilerin Kanunun 7 nci maddesinde aranılan şartlara sahip olması ve bu
kişiler ile şirketin mali ve ticari itibar bakımından engel bir durumunun
bulunmaması,
e) Ekonomik ihtiyaç ve etkinlik şartlarının uygun
olması,
f) Yeterli teknik donanım ve altyapıya sahip olması.
(2) Lisans almak için bir dilekçe ile Bakanlığa
başvurulur. Dilekçeye aşağıdaki belgeler eklenir:
a) Şirketin ve sorumlu yöneticilerinin isim ve iletişim
bilgileri ile Bakanlıkça gerekli görülecek diğer bilgilerin yer aldığı
başvuru formu,
b) 15/1/2004 tarihli ve 5070 sayılı Elektronik İmza
Kanunu ve bu Kanun uyarınca 6/1/2005 tarihli ve 25692 sayılı Resmî
Gazete'de yayımlanan Elektronik İmza Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul
ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümleri çerçevesinde yetkili bir
elektronik sertifika sağlayıcısından ilgili personeli için nitelikli elektronik
sertifika aldığını gösterir belge,
c) Ekonomik ihtiyaç ve etkinlik şartlarının uygun
olduğuna ilişkin gerekçeli rapor,
ç) Esas sözleşmesi ve kayıtlı vergi dairesi adı ve vergi
kimlik numarası beyanı,
d) Bina ve tesislerin mülk sahibi veya kiracısı
olunduğuna ilişkin yazılı beyan,
e) Kurucuların, ortakların, yönetim kurulu üyelerinin ve
denetçilerin Kanunun 7 nci maddesinde aranılan şartlara sahip olduğuna ve
bu kişiler ile şirketin mali ve ticari itibar bakımından engel bir
durumunun bulunmadığına ilişkin noter tasdikli beyanname,
f) Şirketin son bir yıla ait yeminli mali müşavirce
onaylı bilanço, gelir tablosu ve varsa ek mali tabloları,
g) 8 inci maddede öngörülen sigorta veya teminat
yükümlülüğünün yerine getirildiğine ilişkin sigorta poliçesi ya da Tazmin
Fonunca düzenlenmiş belge,
ğ) Bakanlıkça belirlenen uluslararası geçerliliği haiz
bilgi güvenliği sertifikası sureti,
h) Birinci fıkrada belirtilen sermayenin ödendiğine dair
yeminli mali müşavir raporu,
ı) Bakanlıkça belirlenen lisans bedelinin ödendiğini
gösterir belge,
i) Bakanlıkça gerekli görülen diğer belgeler.
(3) Yapılan inceleme sonucunda birinci fıkrada öngörülen
şartları taşıdığı anlaşılan şirketlere lisans verilir. Lisans iki yılda bir
yenilenir.
(4) Bakanlık, lisans başvurusunda bulunanın, bu
Yönetmelikte belirtilen görevleri yerine getirebilecek yeterli teknik
donanım ve altyapıya sahip olup olmadığını oluşturacağı teknik bir heyete
inceletebilir. Bu inceleme, uygun görülecek başka bir kuruluşa da
yaptırılabilir.
(5) Bakanlık, bu maddede öngörülen şartların ve/veya
belgelerin bir kısmını veya tamamını aramadan 2499 sayılı Sermaye Piyasası
Kanununun 10/A maddesi uyarınca kurulmuş olan kuruluşa lisans verebilir.
Elektronik
kayıt kuruluşunun görev ve yetkileri
MADDE 7 – (1) Elektronik
kayıt kuruluşunun görev ve yetkileri şunlardır:
a) Kanun ve bu Yönetmelik hükümleri çerçevesinde
elektronik ürün senetlerinin sistem üzerinden oluşturulmasını sağlamak, bu
senetlere bağlı tüm hak ve yükümlülükler ile işlemleri ilgili taraflar itibariyle
kayden izlemek,
b) Kayıtların üyeler itibarıyla tutarlılığını izlemek,
tutarsızlık veya Elektronik Kayıt Kurallarına aykırılık tespiti halinde
üyeler nezdinde gerekli düzeltmelerin yapılmasını istemek ve durumu derhal
Bakanlığa bildirmek,
c) Elektronik ürün senetlerini güvenli bir şekilde
oluşturacak sistemi kurmak ve işletmek, sistemin güvenli bir şekilde
çalışmasını sağlayacak önlemleri almak ve uygulamak,
ç) Hizmetleri karşılığında, Bakanlıkça onaylı ücret
tarifesi çerçevesinde üyelerden ücret talep etmek,
d) Kayıtların ilgili mevzuatta öngörülen çerçevede
gizliliğini sağlamak,
e) Elektronik ürün senetlerine bağlı tüm hak ve
yükümlülükler ile işlemlere ilişkin kayıtları on yıl süre ile saklamak,
talep edildiğinde bunları Bakanlığa ve diğer yetkili mercilere sunmak,
f) Sistem tarafından tutulan kayıt ve işlemlerin
olağanüstü haller ve afetler için güvenli bir şekilde yedeklemesini yapmak,
g) Elektronik Kayıt Kurallarında öngörülen yetki
çerçevesinde, ilgili tarafların sisteme güvenli bir şekilde erişmelerini ve
işlem yapmalarını sağlamak,
ğ) Elektronik ürün senetlerine yönelik kayıt ve
işlemleri, ilgili birimin erişimine ve incelemesine açık tutmak, talep
edilecek bilgileri vermek ve raporları üretmek,
h) Kanun kapsamında faaliyet gösteren ilgili taraflarca
verilen hizmetlere ilişkin ücretlerin, Elektronik Kayıt Kuralları ve
Bakanlıkça onaylı ücret tarifeleri çerçevesinde, düzenli olarak tahsil
edilerek bunların hesabına aktarılmasını sağlamak,
ı) Mevzuatla verilen diğer görevler ile Bakanlık
tarafından Kanun ve ilgili mevzuat çerçevesinde verilen görevleri yapmak.
Elektronik
kayıt kuruluşunun yükümlülüğü ve bakanlık temsilcisi
MADDE 8 – (1) EKK;
Kanun, bu Yönetmelik ve Elektronik Kayıt Kurallarından kaynaklanan
yükümlülüklerini yerine getirmemesi veya eksik olarak yerine getirmesi
sonucu doğacak zararların karşılanması amacıyla, mali sorumluluk sigortası
yaptırmakla yükümlüdür. Bakanlıkça belirlenen şekil ve tutardaki teminat,
Tazmin Fonu nam ve hesabına yatırılmışsa sigorta yükümlülüğü aranmaz.
(2) Elektronik kayıt kuruluşunun faaliyetine
başlayabilmesi için, yönetim kurulunun bir üyeliği için ilgili birim
personeli arasından Bakanlıkça atama yapılması ve bu hususa ilişkin
düzenlemenin esas sözleşmede yer alması zorunludur. Bakanlıkça atanan
yönetim kurulu üyesinin görev süresi iki yıl olup, süre bitiminde yeniden
atanabilir.
(3) Bakanlık tarafından atanan yönetim kurulu üyesinin
en az dört yıllık örgün öğretim veren üniversitelerin iktisadi ve idari
bilimler, siyasal bilgiler ve hukuk fakülteleri mezunu olması, ürün
piyasaları hakkında bilgi sahibi ve bu alanda kamuda veya özel sektörde en
az beş yıllık mesleki tecrübeye sahip bulunması, son beş yıl içinde
KPDS'den en az (C) düzeyinde veya bu sınavlara denkliği kabul edilmiş bir
sınavdan eşdeğer puan almış olması gerekir. Ayrıca, atanacaklardan en az
iki yıllık yöneticilik deneyimine sahip olanlara öncelik verilir.
Mali
sorumluluk sigortasının kapsamı
MADDE 9 – (1) Mali
sorumluluk sigortası, EKK’nın güvenli ürün ve sistemleri kullanma, hizmeti
güvenilir bir biçimde yürütme ve ürün senetlerinin her türlü sahteciliği
ile taklit ve tahrif edilmesini önlemekle ilgili yükümlülüklerini yerine
getirmemesi dolayısıyla zarar görecek olanlara karşı doğacak hukuki
sorumlulukların teminat altına alınmasını kapsar.
(2) Sigorta poliçesinde, poliçenin, ancak Bakanlığa
yazılı olarak bildirildiği tarihten 30 gün sonra iptal edilebileceğine dair
bir hüküm bulunur.
DÖRDÜNCÜ
BÖLÜM
Çeşitli ve
Son Hükümler
Sır saklama
yükümlülüğü
MADDE 10 – (1)
Bakanlık personeli, EKK’nın yönetim ve denetim kurulu üyeleri ile
personeli, görevlerinden ayrılmış olsalar bile, sıfat ve görevleri
dolayısıyla ilgili taraflara ve üçüncü kişilere ait öğrendikleri bilgileri
mevzuatla izin verilen haller dışında herhangi bir surette açıklayamazlar,
doğrudan veya dolaylı olarak kendilerine veya üçüncü kişilere menfaat
sağlama veya zarar verme amacıyla kullanamazlar. Bu yükümlülük görevden
ayrılmalarından sonra da devam eder.
Borsaların
ve lisanslı depo işletmelerinin ortaklığı
MADDE 11 – (1)
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, borsalar, lisanslı depo işletmeleri,
yetkili sınıflandırıcılar, bankalar ve diğer kamu tüzelkişileri ile gerçek
ve tüzel kişiler ilgili mevzuatta öngörülen koşulları taşımak kaydıyla
kurulmuş veya kurulacak EKK anonim şirketine ortak olabilir veya
aralarındaki sözleşme uyarınca bunlarla birlikte çalışabilir.
Elektronik
kayıt kuralları ve hüküm bulunmayan haller
MADDE 12 – (1)
Bakanlık, EKK'nın önerisi üzerine, elektronik ürün senetlerinin şekline,
içeriğine, oluşturulmasına, alım satımına, devrine, iptaline, haczine,
hapis hakkının kullanımına, ilgi tarafların kayıt ve bilgilere erişimine ve
işlem yapmasına, kayıt ve işlemlerin saklanmasına, EKK üyeliğine ve ücret
tarifesine, Kanun ve bu Yönetmelik kapsamında faaliyet gösteren tarafların onaylı
ücret tarifeleri çerçevesinde ücretlerin tahsil edilmesine ve bu Yönetmelikte
öngörülen diğer hususlara ilişkin olarak Elektronik Kayıt Kurallarını
çıkarmaya yetkilidir.
(2) Elektronik ürün senetlerine ilişkin bu Yönetmelikte
hüküm bulunmayan hallerde, basılı ürün senetlerine ilişkin Kanun ve ilgili
yönetmelik hükümleri uygulanır.
Yürürlükten
kaldırılan yönetmelik
MADDE 13 – (1)
8/10/2005 tarihli ve 25960 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Elektronik
Ürün Senedi Yönetmeliği yürürlükten kaldırılmıştır.
Geçiş
hükümleri
GEÇİCİ
MADDE 1 – (1) Elektronik ürün senedi oluşturmak üzere gerekli
olan sistem, Elektronik Kayıt Kuruluşu tarafından kurulana kadar,
depolanmak amacıyla teslim ve kabul edilen ürünler için lisanslı depo
işletmelerince basılı ürün senedi düzenlenebilir. Düzenlenen bu ürün
senetlerinin elektronik ortama aktarılması ile matbu olarak basılıp
kullanılmayan ürün senetlerinin imhasına ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça
belirlenir.
Yürürlük
MADDE 14 – (1) Bu
Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 15 – (1) Bu
Yönetmelik hükümlerini Gümrük ve Ticaret Bakanı yürütür.
|