|
Anayasa Mahkemesi
Başkanlığından:
Esas Sayısı : 2009/64
Karar Sayısı : 2011/34
Karar Günü :
3.2.2011
İTİRAZ YOLUNA BAŞVURAN: İzmir 4. İdare Mahkemesi
İTİRAZIN KONUSU: 14.7.1965 günlü, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na ekli I SAYILI
CETVEL’in 3.4.1998 günlü, 4359 sayılı Kanun’un 3.
maddesiyle değiştirilen “IV-EĞİTİM
VE ÖĞRETİM HİZMETLERİ SINIFI”
başlıklı bölümünün (a) bendinde yer alan “İlköğretim müfettişleri”
ibaresinin, Anayasa’nın 10. maddesine aykırılığı savıyla iptali istemidir.
I- OLAY
İlköğretim müfettişi olan davacının, 3600 ek
gösterge rakamının esas alınarak aylığının ödenmesi için yaptığı başvurunun
reddine ilişkin işlemin iptali istemiyle açılan davada, itiraz konusu
kuralın Anayasa’ya aykırı olduğu kanısına varan Mahkeme iptali için
başvurmuştur.
II- İTİRAZIN GEREKÇESİ
Başvuru kararının gerekçe bölümü şöyledir:
“Anayasanın
10. maddesinde herkesin dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi
inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun
önünde eşit olduğu, kadınlar ve erkeklerin eşit haklara sahip olduğu,
Devletin bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlü olduğu, hiçbir
kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamayacağı, Devlet
organları ve idare makamları bütün işlemlerinde kanun önünde eşitlik
ilkesine uygun olarak hareket etmek zorunda oldukları hüküm altına
alınmıştır.
Anayasanın
10 uncu maddesinde öngörülen yasa önünde eşitlik, herkesin her yönden aynı
kurallara bağlı olacağı anlamına gelmez. Yasaların uygulanmasında dil, ırk,
renk, cinsiyet, siyasî düşünce, felsefî inanç, din ve mezhep ayrılığı
gözetilmesi ve bu nedenlerle eşitsizliğe, yol açılması Anayasa katında
geçerli görülemez. Bu mutlak yasak, birbirinin aynı durumda olanlara ayrı
kuralların uygulanmasını ve ayrıcalıklı kişi ve toplulukların yaratılmasını
engellemektedir. Kimi yurttaşların haklı bir nedene dayanılarak değişik
kurallara bağlı tutulmaları eşitlik ilkesine aykırılık oluşturmaz. Durum ve
konumlarındaki özellikler, kimi kişiler ya da topluluklar için değişik
kuralları ve değişik uygulamaları gerekli kılabilir. Özellikle,
aykırılıklara dayandığı için haklı olan nedenler, ayrı düzenlemeyi aykırı
değil, geçerli kılar. Aynı durumda olanlar için ayrı düzenleme aykırılık
oluşturur. Anayasanın amaçladığı eşitlik, eylemli değil hukuksal
eşitliktir. Aynı hukuksal durumlar aynı, ayrı hukuksal durumlar ayrı
kurallara bağlı tutulursa Anayasanın öngördüğü eşitlik çiğnenmiş olmaz.
Başka bir anlatımla, kişisel nitelikleri ve durumları özdeş olanlar
arasında, yasalara konulan kurallarla değişik uygulamalar yapılamaz.
Durumlardaki değişikliğin doğurduğu zorunluluklar, kamu yararı ya da başka
haklı nedenlere dayanılarak yasalarla farklı uygulamalar getirilmesi
durumunda Anayasanın eşitlik ilkesinin çiğnendiği sonucu çıkarılamaz.
Anayasa Mahkemesinin yerleşik kararlarına göre, eşitliği bozduğu iddia
edilen kural haklı bir nedene dayanmakta veya kamu yararı amacıyla
yürürlüğe konulmuş ise bu kuralın eşitlik ilkesini zedelediğinden söz
edilemez
İtiraz
konusu Yasa hükmünün uygulandığı ilköğretim müffetişleri ile ilgili Milli
Eğitim Bakanlığı İlköğretim Müfettişlikleri Başkanlıkları Yönetmeliği’nde
müfettişlik mesleğinin diğer kurum ve kuruluş müfettişlikleri gibi kariyer
bir meslek olarak düzenlendiği görülmektedir. Şöyle ki; ilköğretim müfettişleri
anılan Yönetmelik uyarınca en az dört yıl süreli yüksek öğrenim görenler
arasından sayılan diğer şartları taşımak koşuluyla yazılı ve sözlü sınav
sonucu mesleğe müfettiş yardımcısı olarak girmekte ve 3 yıl süreli yetişme
dönemi sonucu girilen yeterlik sınavında gereken başarının sağlanması
üzerine müfettişliğe atanmaya hak kazanmakta, Yönetmelikte belirlenen görev
alanları ile ilgili olarak teftiş, değerlendirme, inceleme ve soruşturma
yetkileri bulunmaktadır. Ancak davacı ile aynı ünvana, görev, yetki ve
sorumluluklara sahip olan ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun I
sayılı cetvelinin “Genel İdare Hizmetleri Sınıfı” bölümünün (g) bendinde belirtilen
kurum ve kuruluşların müfettişleri için kadro derecesi itibariyle
ilköğretim müfettişlerinden daha yüksek ek gösterge rakamı uygulanmaktadır.
Bu durumun yukarıda belirtilen aynı durum ve konumda bulunanlara farklı
kuralların uygulanması sonucunu doğuracağından anılan eşitlik ilkesine
aykırılık oluşturmaktadır.
Dolayısıyla
görev alanları, bağlı oldukları ve görevlendirme emrini veren makamlar
farklı farklı da olsa Başbakanlık, Bakanlık, Müsteşarlık, Diyanet İşleri
Başkanlığı ve Bağımsız Genel Müdürlük ve Büyük Şehir Belediyesiyle Büyük
Şehir Belediye sınırları içindeki ilçe Belediyeleri Müfettişleri için aylıkların
hesabında uygulanan ek gösterge rakamlarının ilköğretim müfettişlerine
uygulanan rakamdan yüksek olmasının ve ilköğretim müfettişlerine “Genel
İdare Hizmetleri” sınıfında değil de “Eğitim ve Öğretim Hizmetleri” sınıfında
yer verilmesinin haklı, kamu yararına ve eşitlik ilkesine uygun bir
gerekçesi olmadığından itiraz konusu Yasa hükmünün Anayasanın 10. maddesine
aykırılık oluşturduğu düşünülmektedir.
IV- İSTEM ve SONUÇ:
Açıklanan
nedenlerle, 4359 sayılı Yasanın 3. maddesinin ilköğretim müfettişlerine
uygulanacak ek gösterge rakamına ilişkin yukarıda belirtilen hükmünün
Anayasa’mızın 10. maddesine aykırı olduğu ve Anayasa Mahkemesi’nce iptali
gerekeceği düşüncesi ile 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve
Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 29. maddesi uyarınca itiraz yoluyla
incelenmek üzere Anayasa Mahkemesi’ne başvurulmasına, yine başvurumuzun
Anayasa Mahkemesi’nce kabul edilmesinden başlayarak anılan 29. madde
uyarınca beş ay süre ile Anayasa Mahkemesi’nin bu konudaki kararının
beklenmesine, kararımıza dava dosyamızın onaylı bir örneğinin eklenmesine,
kararımızın bir örneğinin taraflara tebliğine, 15.06.2009 günü oybirliğiyle
karar verildi.”
III- YASA METİNLERİ
A- İtiraz Konusu Yasa Kuralı
İtiraz konusu ibarenin yer aldığı 14.7.1965 günlü,
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na ekli I Sayılı Cetvelin 3.4.1998
günlü, 4359 sayılı Yasa ile değiştirilen ve başvuru tarihinde yürürlükte
olan “IV- EĞİTİM VE ÖĞRETİM HİZMETLERİ SINIFI” başlıklı bölümü şöyledir:
|
Unvanı
|
Derece
|
Ek Gösterge
|
|
IV- EĞİTİM VE ÖĞRETİM HİZMETLERİ SINIFI
Kadroları bu sınıfa dahil olanlardan;
a) İlköğretim müfettişleri
b) Öğretmen ve diğer personel
|
1
2
3
4
5
6
7
8
1
2
3
4
5
6
7
8
|
3000
2200
1600
1300
1150
950
850
750
3000
2200
1600
1100
900
800
500
450
|
B- Dayanılan Anayasa Kuralı
Başvuru kararında, Anayasa’nın 10. maddesine
dayanılmıştır.
IV- İLK İNCELEME
Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün 8.
maddesi uyarınca, Haşim KILIÇ, Osman Alifeyyaz
PAKSÜT, Sacit ADALI, Fulya KANTARCIOĞLU, Mehmet
ERTEN, Cafer ŞAT, A. Necmi ÖZLER, Serdar ÖZGÜLDÜR,
Şevket APALAK, Serruh KALELİ ve Zehra Ayla PERKTAŞ’ın katılmalarıyla 9.9.2009 günü yapılan ilk
inceleme toplantısında, dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının
incelenmesine OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.
V- ESASIN İNCELENMESİ
Başvuru kararı ve ekleri, işin esasına ilişkin
rapor, itiraz konusu yasa kuralı, dayanılan Anayasa kuralı ve bunların
gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği
görüşülüp düşünüldü:
Başvuru kararında, ilköğretim müfettişliğinin diğer kurum ve kuruluş
müfettişlikleri gibi kariyer bir meslek olduğu, en az dört yıl yüksek
öğrenim görenler arasından yazılı ve sözlü sınavda başarı göstererek
ilköğretim müfettiş yardımcısı olarak mesleğe girenlerin üç yıl süreli
yetişme dönemi sonrasında girdikleri yeterlik sınavında başarılı olanların
ilköğretim müfettişliğine atandıkları, ilköğretim müfettişlerinin teftiş,
değerlendirme, inceleme ve soruşturma yetkilerine sahip olduğu, ilköğretim
müfettişleri ile aynı unvan, görev, yetki ve sorumluluğa sahip olan 657
sayılı Yasa’nın (I) sayılı cetvelinin “Genel İdare Hizmetleri Sınıfı”nın
(g) bölümünde belirtilen kurum ve kuruluşların müfettişlerine ilköğretim
müfettişlerinden daha yüksek ek gösterge rakamlarının uygulandığı, diğer
müfettişlerin aylıklarının hesabında esas alınan ek gösterge rakamlarının
ilköğretim müfettişlerine uygulanan rakamlardan yüksek olmasının ve
ilköğretim müfettişlerine Genel İdare Hizmetleri Sınıfında değil de Eğitim
ve Öğretim Hizmetleri Sınıfında yer verilmesinin haklı, kamu yararına ve
eşitlik ilkesine uygun bir gerekçesinin bulunmadığı, itiraz konusu kuralın
Anayasanın 10. maddesine aykırı olduğu ileri sürülmüştür.
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun başvuru
tarihinde yürürlükte bulunan 36. maddesinin “IV- EĞİTİM VE ÖĞRETİM
HİZMETLERİ SINIFI” başlıklı bölümünde bu sınıfın, bu Yasa kapsamına giren
eğitim ve öğretim vazifesiyle görevlendirilen öğretmenleri, ilköğretim
müfettişlerini ve yardımcılarını kapsadığı belirtilmiş ve Devlet
memurlarının hizmet sınıfları itibariyle ek göstergelerinin düzenlendiği
657 sayılı Yasa’ya ekli I Sayılı Cetvelin “IV- EĞİTİM VE ÖĞRETİM HİZMETLERİ
SINIFI” başlıklı bölümünde de kadroları bu sınıfa dahil
olanlara uygulanacak ek gösterge rakamları belirlenmiştir. Bu kapsamda,
başvuru tarihinde yürürlükte bulunan itiraz konusu ibare ile ilköğretim
müfettişlerinin ek göstergeleri, I Sayılı Cetvelin “IV- EĞİTİM VE ÖĞRETİM
HİZMETLERİ SINIFI” başlıklı bölümünde gösterilmiştir.
Anayasa’nın 10. maddesindeki eşitlik ilkesi,
birbiriyle aynı durumda olanlara ayrı kuralların uygulanmasını ve
ayrıcalıklı kişi veya toplulukların yaratılmasını engellemektedir. Durum ve
konumlarındaki özellikler, kimi kişiler ya da topluluklar için değişik
kuralları ve değişik uygulamaları gerekli kılabilir. Aynı durumda olanlar
için ayrı düzenleme aykırılık oluşturur. Anayasa’nın amaçladığı eşitlik,
eylemli değil hukuksal eşitliktir. Aynı hukuksal durumların aynı, ayrı
hukuksal durumların ayrı kurallara bağlı tutulursa Anayasa’nın öngördüğü
eşitlik ilkesi ihlal edilmiş olmaz.
3797 sayılı Milli Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve
Görevleri Hakkında Kanun’un başvuru tarihinde yürürlükte bulunan 53.
maddesinin üçüncü fıkrasında, ilköğretim
müfettişlerinin en az dört yıl süreli yüksek öğrenimli öğretmenler
arasından yarışma sınavı ile yardımcı olarak mesleğe alınacakları ve bu
görevde üç yıllık yetişme dönemini takiben yapılacak yeterlik sınavını
başaranların ilköğretim müfettişi kadrolarına atanacakları belirtilmiştir. İlköğretim müfettişlerinin
görev ve yetkilerine ise Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Müfettişleri
Başkanlıkları Yönetmeliğinde yer verilmiş ve rehberlik ve iş başında
yetiştirme, teftiş ve değerlendirme, inceleme, soruşturma ve araştırma konu
başlıkları altında ilköğretim müfettişlerinin görev ve yetkileri ayrıntılı
olarak düzenlenmiştir.
Yasakoyucu, “rehberlik ve iş başında yetiştirme” görevi başta olmak üzere
ilköğretim müfettişlerinin yürüttükleri görevlerin eğitim ve öğretim
hizmetleriyle ilişkisini göz önünde bulundurarak, ilköğretim müfettişlerini
Eğitim ve Öğretim Hizmetleri Sınıfı kapsamında kabul etmiş ve ilköğretim
müfettişi kadrolarına yalnızca öğretmenler arasından atama yapılmasını
öngörmüştür.
İlköğretim müfettişlerinin yürüttükleri görevin
niteliği ve kapsamı, ilköğretim müfettişlerini Genel İdare Hizmetleri Sınıfında
yer alan müfettişlerden farklı kılmaktadır. Genel İdare Hizmetleri
Sınıfında yer alan müfettişlerin tâbi oldukları kurallar yönünden bir
yeknesaklık bulunmamakla birlikte bu müfettişlik sınavlarına Devlet memuru
olmayan kişilerin de girebilmesi, bu müfettişler ile ilköğretim
müfettişleri arasındaki bir diğer farkı oluşturmaktadır. Bir başka deyişle,
müfettişliğe giriş koşulları ile müfettişlerin görev ve yetkileri
bakımından ilköğretim müfettişleri ile Genel İdare Hizmetleri Sınıfında yer
alan müfettişler farklı hukuki konumda bulunmaktadırlar. Bu nedenle,
memurlara uygulanacak ek göstergelerin belirlendiği 657 sayılı Yasa’ya ekli
I sayılı cetvelde, ilköğretim müfettişleri ile Genel İdare Hizmetleri
Sınıfında yer alan müfettişlerin aynı hizmet sınıfında yer almaları
zorunluluğundan söz edilemez.
Diğer müfettişlikler gibi kariyer meslek olan
ilköğretim müfettişliklerinin yukarıda belirtilen özellikli konumunun
gözetilerek ilköğretim müfettişlerinin ek göstergelerinin Eğitim ve Öğretim
Hizmetleri Sınıfı başlığı altında düzenlenmesi, yasa koyucunun takdir
yetkisi kapsamında bulunmaktadır.
Açıklanan nedenlerle, itiraz konusu kural
Anayasa’nın 10. maddesine aykırı değildir. İptal isteminin reddi gerekir.
VI- SONUÇ
1- 7.5.2010
günlü, 5982 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde
Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun uyarınca, 2949 sayılı Anayasa
Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile ilgili
gerekli düzenlemeler yapılmadan, Mahkeme’nin çalışıp çalışamayacağına
ilişkin ön meselenin incelenmesi sonucunda; Mahkeme’nin çalışmasına bir
engel bulunmadığına, Fulya KANTARCIOĞLU, Mehmet ERTEN, Fettah
OTO, Zehra Ayla PERKTAŞ ile Celal Mümtaz AKINCI’nın,
gerekçesi 2010/68 esas sayılı dosyada belirtilen karşıoyları
ve OYÇOKLUĞUYLA,
2- 14.7.1965 günlü, 657 sayılı Devlet
Memurları Kanunu’na ekli I SAYILI CETVEL’in
3.4.1998 günlü, 4359 sayılı Kanun’un 3. maddesiyle değiştirilen “IV- EĞİTİM
VE ÖĞRETİM HİZMETLERİ SINIFI” başlıklı bölümünün (a) bendinde yer alan
“İlköğretim müfettişleri” ibaresinin Anayasa’ya aykırı olmadığına ve
itirazın REDDİNE, OYBİRLİĞİYLE,
3.2.2011 gününde
karar verildi.
|
Başkan
Haşim KILIÇ
|
Başkanvekili
Osman Alifeyyaz PAKSÜT
|
Üye
Fulya KANTARCIOĞLU
|
|
Üye
Ahmet AKYALÇIN
|
Üye
Mehmet ERTEN
|
Üye
Fettah OTO
|
|
Üye
Serdar ÖZGÜLDÜR
|
Üye
Serruh KALELİ
|
Üye
Zehra Ayla PERKTAŞ
|
|
Üye
Recep KÖMÜRCÜ
|
Üye
Alparslan ALTAN
|
Üye
Burhan ÜSTÜN
|
|
Üye
Engin YILDIRIM
|
Üye
Nuri NECİPOĞLU
|
Üye
Hicabi DURSUN
|
|
Üye
Celal Mümtaz AKINCI
|
Üye
Erdal TERCAN
|
|