|
BİYOGÜVENLİK KANUNU
Kanun
No. 5977 Kabul
Tarihi: 18/3/2010
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam ve Tanımlar
Amaç
ve kapsam
MADDE
1 – (1) Bu Kanunun amacı; bilimsel
ve teknolojik gelişmeler çerçevesinde, modern biyoteknoloji
kullanılarak elde edilen genetik yapısı değiştirilmiş organizmalar ve
ürünlerinden kaynaklanabilecek riskleri engellemek, insan, hayvan ve bitki
sağlığı ile çevrenin ve biyolojik çeşitliliğin korunması,
sürdürülebilirliğinin sağlanması amacıyla biyogüvenlik
sisteminin kurulması ve uygulanması, bu faaliyetlerin denetlenmesi,
düzenlenmesi ve izlenmesi ile ilgili usul ve esasları belirlemektir.
(2) Bu Kanun; genetik yapısı
değiştirilmiş organizmalar ve ürünleri ile ilgili olarak araştırma,
geliştirme, işleme, piyasaya sürme, izleme, kullanma, ithalat, ihracat,
nakil, taşıma, saklama, paketleme, etiketleme, depolama ve benzeri
faaliyetlere dair hükümleri kapsar.
(3) Veteriner tıbbî ürünler ile
Sağlık Bakanlığınca ruhsat veya izin verilen beşeri tıbbî ürünler ve
kozmetik ürünleri bu Kanun kapsamı dışındadır.
Tanımlar
MADDE
2 – (1) Bu Kanunun uygulanmasında;
a) Ayırt edici kimlik: Her bir
GDO için taşıdığı her bir genin kodunu da içeren nümerik ve alfa nümerik
bir kodlama sistemini,
b) Bakan: Tarım ve Köyişleri Bakanını,
c) Bakanlık: Tarım ve Köyişleri Bakanlığını,
ç) Basitleştirilmiş işlem: GDO
ve ürünlerinden kaynaklanabilecek herhangi bir riskin olmadığı; insan,
hayvan ve bitki sağlığı ile çevre ve biyolojik çeşitliliğe herhangi bir
zararının bulunmadığı yönünde mevcut bilgiye ve daha önce yapılmış olan
risk değerlendirmesine dayanan basitleştirilmiş karar alma sürecini,
d) Biyogüvenlik:
İnsan, hayvan ve bitki sağlığı ile çevre ve biyolojik çeşitliliği korumak
için GDO ve ürünleri ile ilgili faaliyetlerin güvenli bir şekilde
yapılmasını,
e) Biyogüvenlik
bilgi değişim mekanizması: GDO ve ürünleri ile ilgili bilimsel, teknik ve
uygulamaya ilişkin bilgi ve belgelerin ulusal ve uluslararası seviyede
alışverişinin kolaylaştırılması ile kamuoyunun bilgilendirilmesi ve karar
sürecine katılımı amacıyla oluşturulacak bilgi alışverişi sistemini,
f) Biyogüvenlik
sistemi: Biyogüvenliğin sağlanması için yürütülen
her türlü faaliyet ile idari, hukuki ve kurumsal yapılanmanın tamamını,
g) Biyolojik çeşitlilik:
Ekosistem de dâhil olmak üzere, türler arası ve tür içi farklılıkları,
ğ) Bulaşan: Gıda veya yeme
kasten ilave edilmeyen ancak, gıdanın birincil üretim aşaması dâhil
üretimi, imalatı, işlenmesi, hazırlanması, işleme tabi tutulması, ambalajlanması,
paketlenmesi, nakliyesi veya muhafazası ya da çevresel bulaşma sonucu
gıdada bulunan, hayvan tüyü, böcek parçası gibi yabancı maddeler hariç
olmak üzere her tür maddeyi,
h) Canlı organizma:
Mikroorganizma, steril organizma, virüs, virion
ve viroidler de dahil olmak üzere genetik
materyali çoğaltabilen ya da aktarabilen herhangi bir biyolojik varlığı,
ı) Deneysel amaçlı serbest
bırakma: GDO ile ilgili deneysel amaçlarla yapılacak faaliyetlerin, harici
çevre ile temasını önleyecek şekilde, kontrollü şartlar altında, sınırlandırılmış
belirli bir alanda yürütülmesini,
i) Genetik yapısı değiştirilmiş
organizma (GDO): Modern biyoteknolojik yöntemler
kullanılmak suretiyle gen aktarılarak elde edilmiş, insan dışındaki canlı
organizmayı,
j) GDO’lardan
elde edilen ürünler: Kısmen veya tamamen GDO’lardan
elde edilmekle birlikte GDO içermeyen veya GDO’dan
oluşmayan ürünleri,
k) GDO ve ürünleri: Kısmen veya
tamamen GDO’lardan elde edilen, GDO içeren veya GDO’lardan oluşan ürünleri,
l) İlgililer: GDO ve ürünleri
ile ilgili olarak araştırma, geliştirme, işleme, piyasaya sürme, izleme,
kullanma, ithalat, ihracat, nakil, taşıma, saklama, paketleme, etiketleme, depolama
ve benzeri faaliyetlerde bulunanları,
m) İşleme: GDO ve ürünlerinin,
gıda, yem veya diğer amaçlarla kullanılmasını sağlamak için yapılan ve ürünün
ilk halini önemli ölçüde değiştiren herhangi bir faaliyeti,
n) İzleme: GDO ve ürünlerinden
kaynaklanabilecek herhangi bir riskin olmadığı ve insan, hayvan ve bitki
sağlığı ile çevre ve biyolojik çeşitliliğe herhangi bir zararının
bulunmadığı tespit edilmiş, piyasaya sürülen bir GDO ve ürününün işleme ve
dağıtım zinciri boyunca her aşamada takibi ve her türlü gözlem, kontrol ve
denetimi,
o) Kapalı alanda kullanım:
İnsan, hayvan ve bitki sağlığı ile çevre ve biyolojik çeşitlilik üzerinde
genetiği değiştirilmiş organizmalardan kaynaklanabilecek olumsuz etkilerin
biyolojik, kimyasal ve fiziksel engellerle tamamen önlenerek kontrol edilen
laboratuvar ve tesislerdeki işlemlerini,
ö) Karar: GDO veya ürünlerine
ilişkin yapılan bir başvuru hakkında bilimsel esaslara göre yapılan risk
değerlendirmesi ve sosyo-ekonomik değerlendirme
sonuçlarına göre Biyogüvenlik Kurulu tarafından
verilen kararı,
p) Komite: Bilimsel
değerlendirmeleri yapmak üzere Kurul tarafından oluşturulan komiteleri,
r) Kurul: Biyogüvenlik
Kurulunu,
s) Modern biyoteknoloji:
Geleneksel ıslah ve seleksiyonda kullanılan teknikler dışında, doğal
fizyolojik üreme engelini aşarak, rekombinant deoksiribonükleik asidin (rDNA)
ve nükleik asidin hücrelere ya da organallere doğrudan aktarılmasını sağlayan in vitro nükleik asit
tekniklerinin ya da taksonomik olarak
sınıflandırılmış familyanın dışında, farklı tür ve sınıflar arasında hücre
füzyonu tekniklerinin uygulanmasını,
ş) Muamele: İnsan, hayvan ve
bitki sağlığı ile çevre ve biyolojik çeşitliliğin korunması için alınacak
tedbirler göz önünde bulundurularak ambalajlama, paketleme, etiketleme, nakil
ve depolama gibi GDO üzerinde gerçekleştirilen herhangi bir işlemi,
t) Piyasaya sürme: Bu Kanun
kapsamındaki her türlü ürünün bedelli veya bedelsiz olarak piyasaya arzını,
u) Protokol: 17/6/2003
tarihli ve 4898 sayılı Kanunla onaylanması uygun bulunan ve 17/7/2003
tarihli ve 2003/5937 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla onaylanan Biyolojik
Çeşitlilik Sözleşmesi’nin Biyogüvenlik Kartagena Protokolünü,
ü) Risk değerlendirme: GDO ve
ürünlerinin, genetik değişiklikten dolayı, insan, hayvan ve bitki sağlığı, biyolojik
çeşitlilik ve çevre üzerinde sebep olabileceği risklerin ve risk kaynağının
test, analiz, deneme gibi bilimsel yöntemlerle tanımlanması, niteliklerinin
belirlenmesi, değerlendirilmesi ve risk unsurlarının belirlenmesini
kapsayan dört aşamalı süreci,
v) Risk iletişimi: Risk analizi
sürecinde risk değerlendiricileri, risk yöneticileri ve diğer ilgili
tarafların, tehlike, risk, riskle ilgili faktörler ve riskin algılanmasına
ilişkin bilgi ve görüşler ile risk değerlendirmesi bulguları ve risk yönetimi
kararlarının açıklamalarını da kapsayan bilgi ve düşüncelerin paylaşımını,
y) Risk yönetimi: GDO ve
ürünlerinin, risk değerlendirmesi ve yasal faktörler göz önünde tutularak
ilgili taraflarla istişare ile izin verilen amaç ve kurallar dâhilinde kullanılmasını
ve muamelesini sağlamak amacıyla alınan önlemleri, uygun olabilecek kontrol
önlemlerine ilişkin alternatiflerin değerlendirilmesi, tercih edilmesi ve
uygulanması sürecini,
z) Sosyo-ekonomik
değerlendirme: Başvuru hakkında karar verilmeden önce değerlendirilmek
üzere, GDO ve ürünlerinin çevreye serbest bırakılması ve kullanılması
sürecinde biyolojik çeşitlilik ve kullanıcıları ile çiftçiler üzerindeki
etkilerinden kaynaklanacak sosyo-ekonomik
bedelleri belirlemek üzere bilimsel esaslara dayanarak yapılan tüm
çalışmaları,
ifade
eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Temel Esaslar
Başvuru, değerlendirme ve karar verme
MADDE
3 – (1) İnsan, hayvan ve bitki
sağlığı ile çevrenin ve biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilir
kullanımı gözönünde bulundurularak GDO veya
ürünlerinin ithalatı, ihracatı, deneysel amaçlı serbest bırakılması,
piyasaya sürülmesi ile genetiği değiştirilmiş mikroorganizmaların kapalı
alanda kullanımına, bilimsel esaslara göre yapılacak risk değerlendirmesine
göre karar verilir. Risk değerlendirme sonuçlarına göre risk
oluşturmayacağı belirlenen başvurular için verilen kararın geçerlilik
süresi on yıldır.
(2) Her bir GDO ve ürününün ilk
ithalatı için gen sahibi veya ithalatçı, yurt içinde geliştirilen GDO ve
ürünü için ise gerçek ve tüzel kişiler tarafından Bakanlığa başvuru
yapılır. Başvurularda, başvurunun içeriğine ilişkin bilgiler ile GDO ve
ürününün ne amaçla kullanılacağının belirtilmesi zorunludur. GDO ve ürünü
için birden fazla amaçla kullanım başvurusu yapılabilir. Birden fazla amaçla
kullanım başvurusu yapıldığında, her bir amaç için ayrı başvuru yapılmış
sayılır.
(3) Yapılan bir başvurunun
sonucu başka başvurular için emsal teşkil etmez.
(4) Alınan başvurular Bakanlık
tarafından Kurula iletilir. Kurul doksan gün içerisinde başvurunun kabul
edilip edilmediğini ve diğer değerlendirmelerini Bakanlığa gönderir.
Bakanlık on beş gün içerisinde başvuru sahibine bildirimde bulunur. Ek
bilgi veya belge talebi nedeniyle geçen süre, bu sürenin hesabında dikkate
alınmaz.
(5) GDO ve ürünlerinin;
a) İnsan, hayvan ve bitki
sağlığı ile çevre ve biyolojik çeşitliliği tehdit etmesi,
b) Üretici ve tüketicinin
tercih hakkının ortadan kaldırılması,
c) Çevrenin ekolojik dengesinin
ve ekosistemin bozulmasına neden olması,
ç) GDO ve ürünlerinin çevreye
yayılma riskinin olması,
d) Biyolojik çeşitliliğin
devamlılığını tehlikeye düşürmesi,
e) Başvuru sahibinin biyogüvenliğin sağlanmasına yönelik tedbirleri
uygulamak için yeterli teknik donanıma sahip olmadığının anlaşıldığı,
durumlarda
bu başvurular reddedilir.
(6) Karar alma süresi, bu
maddenin dördüncü fıkrasına göre alınan kararın Bakanlık tarafından başvuru
sahibine bildirilmesinden sonra başlar ve bu süre iki yüz yetmiş günü
geçemez. Ek bilgi veya belge talebi nedeniyle geçen süre, karar alma süresinin
hesabında dikkate alınmaz.
(7) Başvuru sahibi gizli
tutulmasını istediği bilgilere ilişkin talebini yazılı olarak bildirir.
Bakanlık bu talebin tamamen veya kısmen karşılanmasına karar vermesi öncesinde
başvuru sahibi ile gizlilik talebi hakkında bilgi alışverişinde bulunur.
Bakanlık bu görüşmenin ardından taleple ilgili gerekli tedbirleri alır ve
başvuru sahibine bildirir. Başvuru sahibinin veya ithalatçının adı ve
adresi, GDO ve ürünlerinin kullanım amacı, sahip olduğu özellikler, ayırt
edici kimlik bilgileri, bilinen ve bilimsel isimleri, transfer edilen genin
alındığı organizma, alıcı ve verici organizmanın orijin ülkesi, transfer yönteminin
genel tanımı, acil durumlarda uygulanacak olan yöntem ile planlar ve risk
değerlendirmesinin özeti gizli bilgi olarak değerlendirilemez.
(8) Başvurularda, GDO veya
ürünlerinin geliştirildiği veya tescil edildiği ülkede çevreye serbest
bırakılmasına, tüketim amacıyla piyasaya sürülmesine izin verildiğine,
verilen iznin devam ettiğine, üretimine ve tüketimine devam edildiğine ve
Bakanlıkça belirlenen süreyle piyasada yer aldığına dair talep edilen
belgenin sunulması zorunludur.
(9) Deneysel amaçlı serbest
bırakma veya piyasaya sürme amacıyla ilk defa ithal edilecek GDO ve
ürünleri için ithalattan önce, yurt içinde geliştirilenler için ise
piyasaya sürülmeden önce Bakanlığa ayrı ayrı
başvuru yapılır.
(10) GDO ve ürünlerinin transit
geçişinde her bir geçiş için Bakanlıktan izin alınması zorunludur. Transit
geçişler, Bakanlık tarafından verilen yazılı izinde belirtilen koşullara ve
27/10/1999 tarihli ve 4458 sayılı Gümrük Kanununa
uygun olarak gerçekleştirilir.
(11) Araştırma yapmaya yetkili
kuruluşlar tarafından bilimsel araştırma amacıyla ithal edilecek GDO ve ürünleri
için Bakanlıktan izin alınır. İthalat, yazılı izinle belirlenen koşullara
uygun olarak gerçekleştirilir. Araştırma amaçlı olan GDO ve ürünleri ile
genetiği değiştirilmiş mikroorganizmaların kapalı alanda kullanımı için,
faaliyeti yürüteceklerin kapalı alanda kullanım koşullarını ve standartlarını
karşılaması ve kaza ile çevreye yayılması durumunda uygulanabilecek
tedbirlerin mevcut olması gerekir. Araştırma amaçlı yapılacak faaliyet ve
sonucundan Bakanlığa bilgi verilmesi zorunludur.
(12) GDO ve ürünleri ile ilgili
yapılan başvurular hakkında risk ve sosyo-ekonomik
değerlendirmeye ilişkin bilimsel raporlar, Kurul tarafından, biyogüvenlik bilgi değişim mekanizması vasıtasıyla
kamuoyuna açıklanır. Kurul, bu görüşleri de dikkate alarak nihai
değerlendirme raporu ile olumlu kararını toplantı tarihinden itibaren en
geç otuz gün içinde gerekçeleri, varsa karşı oy gerekçeleri ve imzaları ile
birlikte tekemmül ettirmek ve Bakanlığa sunmak zorundadır. Kurul kararları
Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girer.
(13) Kararın olumsuz olması
durumunda; bu karar, Bakanlıkça başvuru sahibine yazılı olarak bildirilir.
Başvuru sahibi olumsuz kararın değiştirilmesine sebep olabilecek yeni
bilgilere sahip olması halinde, Bakanlığa başvurarak bu olumsuz kararın
gözden geçirilmesini isteyebilir. Bu durumda Kurul, sunulan yeni bilgileri
dikkate alarak altmış gün içinde kararı gözden geçirir ve sonuçlarını
başvuru sahibine bildirilmek üzere Bakanlığa iletir. Verilen nihai karar
kamuoyuna duyurulur.
(14) Kurul, Komitenin kararına
uymaması durumunda bu durumu gerekçeli olarak açıklar.
(15) Kararda aşağıdaki hususlar
yer alır:
a) Geçerlilik süresi.
b) İthalatta uygulanacak
işlemler.
c) Kullanım amacı.
ç) Risk yönetimi ve piyasa
denetimi için gerekli veriler.
d) İzleme koşulları.
e) Belgeleme ve etiketleme
koşulları.
f) Ambalajlama, taşıma,
muhafaza ve nakil kuralları.
g) İşleme, atık ve artık arıtım
ve imha koşulları.
ğ) Güvenlik ve acil durum
tedbirleri.
h) Yıllık raporlamanın nasıl
yapılacağı.
(16) Başvuru sahibi, geçerlilik
süresi dolmadan en az bir yıl önce Bakanlığa müracaat ederek uzatma talep
edebilir. Bu talep Kurul tarafından değerlendirilir ve sonucu başvuru
sahibine bildirilmek üzere Bakanlığa gönderilir. Sonucun bir yıllık süre
içerisinde başvuru sahibine bildirilmemesi durumunda, izin süresi karar
verilinceye kadar uzar.
(17) Bu maddenin uygulanmasına
ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.
Risk değerlendirme, sosyo-ekonomik
değerlendirme ve risk yönetimi
MADDE
4 – (1) Bu Kanuna göre yapılan her
bir başvuru için bilimsel esaslara göre risk değerlendirmesi ve sosyo-ekonomik değerlendirme ayrı ayrı
yapılır. Başvuruda verilen bilgilerin yeterli görülmemesi durumunda başvuru
sahibinden yeniden deney, test, analiz ve araştırma yapılması talep
edilebilir. Risk değerlendirmesi ve sosyo-ekonomik
değerlendirme işlemleri ile ilgili masraflar başvuru sahibi tarafından
karşılanır.
(2) Yapılan başvurularda her
bir başvuru için ayrı risk değerlendirmesi yapılır. Risk değerlendirmesinde
laboratuvar, sera ve tarla testlerini içeren alan
denemeleri ile gıda analizleri, toksisite ve
alerji testleri yanında gerekli görülen diğer testlerin sonuçlarının
başvuru sahibi tarafından verilmesi zorunludur.
(3) Her bir başvuru hakkında
karar vermede esas alınmak üzere GDO’ların, biyolojik
çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması, tüketici ve
kullanıcılar üzerindeki etkilerinin belirlenmesi için sosyo-ekonomik
değerlendirme yapılır.
(4) Başvurusu yapılan GDO ve
ürünleri için risk ve sosyo-ekonomik değerlendirme
sonuçlarına dayanarak risk yönetimi esasları belirlenir. Risk yönetimi ile
ilgili detaylı bir plan hazırlanır. Risk yönetim planının hazırlanması ve
uygulanmasından başvuru sahibi sorumludur.
(5) Bu maddenin uygulanmasına
ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.
Yasaklar
MADDE
5 – (1) GDO ve ürünlerine ilişkin
aşağıdaki fiillerin yapılması yasaktır:
a) GDO ve ürünlerinin onay
alınmaksızın piyasaya sürülmesi.
b) GDO ve ürünlerinin, Kurul
kararlarına aykırı olarak kullanılması veya kullandırılması.
c) Genetiği değiştirilmiş bitki
ve hayvanların üretimi.
ç) GDO ve ürünlerinin Kurul
tarafından piyasaya sürme kapsamında belirlenen amaç ve alan dışında kullanımı.
d) GDO ve ürünlerinin bebek
mamaları ve bebek formülleri, devam mamaları ve devam formülleri ile bebek
ve küçük çocuk ek besinlerinde kullanılması.
Basitleştirilmiş işlem
MADDE
6 – (1) GDO ve ürünlerinden
kaynaklanabilecek herhangi bir riski olmayan ve insan, hayvan ve bitki
sağlığı ile çevre ve biyolojik çeşitliliğe herhangi bir zararının
bulunmadığı yönünde mevcut bilgiye ve daha önce yapılmış olan risk
değerlendirmesine dayanan başvurular için, sosyo-ekonomik
değerlendirme sonuçları da dikkate alınarak basitleştirilmiş işlem
uygulanabilir.
(2) Basitleştirilmiş işleme
müracaat esnasında Bakanlık tarafından belirlenecek diğer hususlar dışında
aşağıdaki şartların karşılanması zorunludur:
a) Gen kaynağı ile transfer
edilen canlı organizmanın taksonomisi ve biyolojisinin biliniyor olması.
b) GDO’nun
insan, hayvan, çevre sağlığı ve biyolojik çeşitliliğe olabilecek etkileri
hakkında yeterli bilgi bulunması.
c) GDO’nun
diğer canlı organizmalarla ilişkisi ile ilgili olarak kullanılabilecek daha
önce yapılmış risk değerlendirmelerinden elde edilen olumsuz bir etki
olmadığına dair bilginin mevcut olması.
ç) Transfer edilen genetik
materyalin tanımlanması ve transfer edildiği canlı organizma içinde
belirlenmesi için detaylı yöntem ve verilerin bulunması.
(3) Bu maddenin uygulanmasına
ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.
Karar sonrası yapılacak işlemler
MADDE
7 – (1) GDO ve ürünlerinin
piyasaya sürülmesinden sonra, kararda verilen koşullara uyulup uyulmadığı,
insan, hayvan, bitki sağlığı ile çevre ve biyolojik çeşitlilik üzerinde
herhangi bir beklenmeyen etkisinin olup olmadığı Bakanlık tarafından
kontrol edilir ve denetlenir. Bu amaçla yapılacak analiz işlemleri,
Bakanlık tarafından belirlenen laboratuvarlar
tarafından gerçekleştirilir. İthalatçı, kontrol ve denetim işlemleriyle
ilgili olarak talep edilen hususları yerine getirmekle yükümlüdür.
(2) Kararda belirtilen
koşulların ihlali veya GDO ve ürünleriyle ilgili olarak herhangi bir riskin
ortaya çıkabileceği yönünde yeni bilimsel bilgilerin ortaya çıkması durumunda,
karar Kurul tarafından iptal edilebilir. Kararı iptal edilen GDO ve
ürünleri toplatılır. İnsan, hayvan, bitki sağlığı ile çevre ve biyolojik
çeşitliliğe olumsuz etkisi olduğu tespit edilenler derhal imha edilir;
herhangi bir olumsuz etkisi tespit edilmeyenlerin ise mülkiyeti kamuya
geçirilir. Bu fıkra uyarınca Bakanlıkça alınacak tedbirlerle ilgili yapılan
masraflar ve diğer giderler, kusur ve sorumlulukları dikkate alınarak
ilgililerden tahsil edilir.
(3) İzlenebilirliğin sağlanması
amacıyla, GDO ve ürünlerinin ülkeye girişi ve dolaşımında, Bakanlığa
beyanda bulunulması, gerekli kayıtların tutulması, kararın bir örneğinin
bulundurulması ve etiketleme kurallarına uyulması zorunludur. Her bir GDO
ve ürününe ayırt edici kimlik verilerek kayıt altına alınır. Kayıt altına
alınan GDO ve ürünlerine ilişkin belgelerin yirmi yıl süreyle saklanması
zorunludur.
(4) Herhangi bir ürünün
Bakanlık tarafından belirlenen eşik değerin üzerinde GDO ve ürünlerini
içermesi halinde; etikette, GDO içerdiğinin açıkça belirtilmesi zorunludur.
(5) İlgililer, GDO ve
ürünleriyle ilgili olarak yeni bir risk ya da risk şüphesini öğrendiği
takdirde durumu derhal Bakanlığa bildirmek ve tedbir almakla yükümlüdür.
(6) İlgililer; GDO ve
ürünlerinin piyasaya sürülmesi sırasında alıcıları muamele, işleme, taşıma,
saklama ve diğer işlemlere ilişkin kararda yer alan güvenlik kuralları ve
tedbirleri hakkında bilgilendirmekle yükümlüdür.
(7) Bu maddenin uygulanmasına
ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Bakanlığın
Görev ve Yetkileri ile
Kurul ve Komiteler
Bakanlığın görev ve yetkileri
MADDE
8 – (1) Bakanlığın görev ve
yetkileri şunlardır:
a) Kurula uygun çalışma
koşullarını sağlamak ve Kurulun sekretarya hizmetlerini yürütmek.
b) Kurulca talep edilen bilgi
ve belgeleri temin etmek, istenen araştırma, deneme, kontrol ve
denetlemeleri yaparak veya yaptırarak sonuçlarını Kurula bildirmek.
c) Bu Kanunda belirtilen iş ve
işlemlerin uygulanması, istenmeyen GDO bulaşıklarının engellenmesi, izlenmesi,
kontrolü ve denetimini sağlamak.
ç) Gerek görülmesi halinde GDO
ve ürünleri ile ilgili çalışmalar yapmak için gerçek veya tüzel kişileri
yetkilendirmek, yetkilendirilen bu gerçek veya tüzel kişileri denetlemek ve
bunlara ilişkin usul ve esasları düzenlemek.
d) Ülkesel biyolojik çeşitlilik
ve genetik kaynakların korunması ve sürdürülebilir kullanımı için strateji
geliştirmek, uygulamak veya uygulanmasını sağlamak.
e) Biyogüvenlik
bilgi değişim mekanizması aracılığıyla kamuoyunun GDO ve ürünleri ile
ilgili bilgilendirilmesi ve karar alma sürecine katılımının sağlanması için
gerekli tedbirleri almak.
f) Kurul ve bilimsel
komitelerin faaliyetleri ile ilgili usul ve esasları belirlemek.
g) GDO ve ürünlerinin bu
Kanunda düzenlenen haller dışındaki dolaşımını ve kullanımını önlemek için,
sınır kontrolleri hususunda ilgili kurumlarla iş birliği yapmak.
ğ) İnsan, hayvan ve bitki
sağlığı ile çevrenin ve biyolojik çeşitliliğin korunması,
sürdürülebilirliğinin sağlanması hususunda öngörülemeyen durumlara yönelik
acil durumlarda uygulanacak yöntem ile acil eylem planlarını hazırlamak ve
uygulamak.
h) Kurulun görüşleri doğrultusunda
GDO ve ürünlerinin özelliklerine göre eşik değerini belirlemek.
ı) Bu Kanun kapsamındaki
ürünler ile GDO’lardan elde edilen ürünlerin
etiketlenmesine ilişkin usul ve esasları belirlemek.
(2) Bakanlık, gerekli hallerde
bu Kanunun uygulanması ile ilgili olarak, diğer bakanlıklar ve ilgili kurum
ve kuruluşlar ile iş birliği yapar.
(3) GDO ve ürünleri ile bunlara
ilişkin her türlü faaliyet sürecinde meydana gelebilecek kaza durumunda,
çevre, biyolojik çeşitlilik, tarımsal üretim ve insan sağlığı üzerinde
olabilecek zararların önlenmesine yönelik acil eylem planlarının zamanında
hazırlanması ve uygulanmasından Bakanlık sorumludur.
(4) Bakanlık; insan, hayvan,
bitki sağlığı ile çevrenin ve biyolojik çeşitliliğin korunması amacıyla bu
Kanun kapsamına giren ürünler hakkında tamamen veya kısmen toplatma,
mülkiyetin kamuya geçirilmesi, ürünün mahrecine iadesi, faaliyetin geçici
olarak durdurulması, ürünün imhası, piyasaya arzı, ticareti ve işlenmesinin
yasaklanması gibi ihtiyati tedbirleri almaya ve her türlü düzenlemeyi
yapmaya yetkilidir.
Biyogüvenlik Kurulu
MADDE
9 – (1) GDO ve ürünleri ile ilgili
yapılan başvuruların değerlendirilmesi ve bu maddede belirtilen diğer
görevlerin yürütülmesi için Biyogüvenlik Kurulu
oluşturulur.
(2) Kurul, Bakanlıkça dört, Çevre
ve Orman Bakanlığınca iki, Sağlık Bakanlığınca bir, Sanayi ve Ticaret
Bakanlığınca bir ve Dış Ticaret Müsteşarlığınca bir üye olmak üzere, üç
yıllık süre için, ilgili bakanlar tarafından belirlenen toplam dokuz üyeden
oluşur. Bakanlıkça seçilecek üyelerden birinin üniversite, diğerinin ise
meslek örgütleri tarafından gösterilen adaylar arasından seçilmesi
zorunludur. Kurul Başkanı, Bakan tarafından belirlenir. Kurul Başkanı
yokluğunda yerine vekalet etmek üzere bir üyeyi
tayin eder.
(3) Kurul Başkan ve üyeleri en
fazla iki dönem için görevlendirilebilir.
(4) Boşalan Kurul Başkanlığı ve
üyeliklerine en geç bir ay içerisinde ilgili bakanlar tarafından yeni
görevlendirme yapılır.
(5) Kurul üyesi olabilmek için
en az lisans düzeyinde yükseköğrenim görmüş olmak ve 14/7/1965
tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 48 inci maddesinin (A)
bendinin (1), (4), (5), (6) ve (7) numaralı alt bentlerinde belirtilen
şartları taşımak zorunludur. Kurul üyelerinin bu Kanun kapsamına giren
konularda en az beş yıllık tecrübeye sahip olması şartı aranır.
(6) Kurul Başkan ve üyelerinin
görev süreleri dolmadan görevlerine son verilemez. Ancak, Kurul Başkanı
veya bir üyenin bu görevi yapamayacak derecede hastalık veya sakatlık
durumunun ortaya çıkması, görevlendirilmeleri için gerekli şartları
kaybetmeleri ya da bu Kanuna aykırı işlem yaptıklarının tespit edilmesi
durumunda Bakan tarafından görevine son verilir.
(7) Kurul Başkan ve üyeleri ile
bunların eşleri, evlatlıkları ve ikinci derece dâhil kan ve kayın hısımları,
Kurulun karar almakla görevli olduğu faaliyet veya alanlarla ilgili
herhangi bir ticari faaliyette bulunamaz veya sermaye piyasası araçlarına
sahip olamaz. Bu fıkra hükmüne aykırı davranıldığının tespit edilmesi
durumunda, bunların üyelikleri Bakan tarafından derhal sona erdirilir.
(8) Kurul Başkan ve üyeleri,
görevlerinden ayrılmalarını izleyen üç yıl içinde bu Kanunla düzenlenen
faaliyet ve alanlardaki özel kuruluşlarda görev alamaz.
(9) Kurulda görev alan üyelere
yılda on iki toplantı gününü geçmemek üzere katıldıkları her toplantı günü
için (5.000) gösterge rakamının memur aylık kat sayısı ile çarpımı sonucu
bulunacak tutarda huzur hakkı ödenir. Kurulda görev alan üyelere harcırah
ödenmesini gerektiren hallerde 10/2/1954 tarihli
ve 6245 sayılı Harcırah Kanunu hükümlerine göre en yüksek Devlet memuruna
ödenen harcırah esas alınır.
Biyogüvenlik Kurulunun çalışma esasları
MADDE
10 – (1) Kurul görevini yaparken
bağımsızdır. Hiçbir organ, makam, merci ve kişi Kurula emir ve talimat
veremez.
(2) Kurul, Başkanın daveti
üzerine gündemli olarak toplanır. Her bir toplantının gündemi toplantıdan
en az bir hafta önce Kurul Başkanı tarafından hazırlanarak Kurul üyelerine
bildirilir. Gündemde yer alan maddelerin görüşülmesi tamamlanmadığı sürece
toplantı sona ermiş sayılmaz.
(3) Kurul en az yedi üyenin
hazır bulunması ile toplanır. Kurul, üyelerden en az beşinin aynı yöndeki
oyuyla karar alır. Kurul kararı tutanakla tespit edilir ve imza altına
alınır.
(4) Geçerli mazereti olmaksızın
bir takvim yılında toplam üç toplantıya katılmayan üye, bu durumun Kurul
kararı ile tespit edilmesi koşuluyla, üyelikten çekilmiş sayılır.
Toplantıya katılmasına rağmen karşı oy kullanmadığı halde Kurul kararlarını
süresi içinde imzalamayan veya karşı oy kullandığı halde, karşı oy
gerekçesini süresi içinde yazmayan Kurul üyeleri, yazılı olarak ikaz
edilir. Bu durumun bir takvim yılı içinde toplam üç defa tekrar etmesi
halinde, ikaz edilen üye çekilmiş sayılır. Bu durumun, üyenin katılmadığı
üçüncü toplantıda Kurul tarafından tespit edilip karara bağlanarak
Bakanlığa bildirilmesi zorunludur.
(5) Kurul üyeleri, eşleri,
evlatlıkları ve üçüncü derece dâhil kan ve kayın hısımlarıyla ilgili
konularda müzakere ve oylamaya katılamaz.
Biyogüvenlik Kurulunun görev ve yetkileri
MADDE
11 – (1) Kurulun görev ve
yetkileri şunlardır:
a) Uzmanlar listesini
oluşturmak.
b) Uzmanlar listesindeki
kişilerden seçilen bilimsel komiteleri oluşturmak.
c) Her bir başvuru için
uzmanlar listesinden bilimsel komitelerin üyelerini seçmek.
ç) Risk ve sosyo-ekonomik
değerlendirme raporlarını dikkate alarak Kurul kararlarını oluşturmak.
d) İzleme raporlarına dayanarak
kararın kısmen veya tamamen iptali ile yasaklama, toplatma, imha ve benzeri
yaptırımlara ilişkin kararlarını Bakanlığa sunmak.
e) Etik komite oluşturmak.
Bilimsel komitelerin oluşumu, görev ve yetkileri
MADDE
12 – (1) Kurul tarafından her bir
başvuru için, risk değerlendirme komitesi ve sosyo-ekonomik
değerlendirme komitesi ile ihtiyaca göre diğer bilimsel komiteler
oluşturulur. Bu komiteler on bir kişiden teşekkül eder.
(2) Uzmanlar listesi,
üniversiteler ve Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu ile Kurul
tarafından gerekli görülen alanlarda çalışanlar arasından seçilir.
(3) Komitelerin görev ve
yetkileri şunlardır:
a) Bu Kanun kapsamında yapılan
başvurularda risk değerlendirmesi için sağlanan bilgilerin bilimsel
yeterliliğini belirlemek.
b) Test, deney, deneme, analiz
ve diğer işlemleri belirlemek, gerekli hallerde ek bilgi istemek.
c) Risk değerlendirme ve sosyo-ekonomik değerlendirme raporlarını hazırlamak.
ç) Karar sonrasında ortaya
çıkan veya elde edilen her türlü yeni veri ve bilgiyi değerlendirerek
bilimsel görüş oluşturmak.
d) Bilimsel değerlendirmeler
yapmak, Kurula bilgi vermek ve rapor hazırlamak.
(4) Komitelerin hazırladıkları
bilimsel değerlendirme raporları hizmete özel olup, bu raporlar Kurul
haricinde hiçbir gerçek ve tüzel kişiye, kuruma ve kuruluşa verilemez.
Komite üyeleri hukuka aykırı eylemleri dışında hazırladıkları bilimsel
değerlendirme raporlarından dolayı sorumlu tutulamaz.
(5) Komiteler görevlerini
yaparken bağımsızdır. Hiçbir organ, makam, merci ve kişi komitelere emir ve
talimat veremez.
(6) Komitelerde görev alan
üyelere yılda on iki toplantı gününü geçmemek üzere katıldıkları her
toplantı günü için uhdesinde kamu görevi bulunanlara (3.000), kamu görevi
bulunmayanlara ise (5.000) gösterge rakamının memur aylık kat sayısı ile
çarpımı sonucu bulunacak tutarda huzur hakkı ödenir. Bilimsel komitede
görev alan üyelere harcırah ödenmesini gerektiren hallerde 6245 sayılı
Harcırah Kanunu hükümlerine göre en yüksek Devlet memuruna ödenen harcırah
esas alınır.
(7) Davet edildiği halde, bir
başvuru ile ilgili en fazla iki toplantıya mazeretsiz katılmayan üyenin
komite üyeliği düşer. Kurul tarafından yeni bir üye belirlenir.
Yükümlülük
MADDE
13 – (1) Bu Kanun kapsamındaki
Bakanlık personeli, Kurul ve komite üyeleri, görevlerini yerine getirmeleri
sırasında edindikleri gizlilik taşıyan her türlü bilgi ve belge ile ticarî
sırları, kanunlarla yetkili kılınan mercilerden başkasına açıklayamaz,
kendilerinin veya üçüncü şahısların yararına kullanamaz.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Hukuki
Sorumluluk, İdari
Yaptırımlar ve Ceza Hükümleri
Sorumluluğa ilişkin temel ilkeler
MADDE
14 – (1) GDO ve ürünleri ile
ilgili faaliyetlerde bulunanlar, bu Kanun kapsamında izin almış olsalar
dahi, insan, hayvan ve bitki sağlığı ile çevrenin ve biyolojik çeşitliliğin
korunması, sürdürülebilirliğinin sağlanmasına karşı oluşan zararlardan
sorumludur. Bu sorumluluk, GDO ve ürünlerinin, başvuru ve kararda yer alan
koşulları sağlamadığının anlaşılması durumunda zarar oluşmasa dahi
geçerlidir.
(2) GDO’ların
kapalı alanda kullanımı ve gıda, yem, işleme ve tüketim amacıyla piyasaya
sürülmesi, ithalatı ve transit geçişi için izin alma zorunluluğu olduğu
halde, bu faaliyetleri izinsiz olarak gerçekleştirenler ile GDO’ları çevreye serbest bırakanlar ve üretenler bu
faaliyetler sonucunda meydana gelen her türlü zarardan sorumludur.
(3) Ortaya çıkan bir zararın GDO’lardan kaynaklandığının kabul edilebilmesi için,
zararın organizmaların sahip olduğu yeni özelliklerden veya organizmaların
yeniden üretiminden veya değiştirilmesinden ya da organizmaların
değiştirilmiş materyalinin başka organizmalara geçişinden kaynaklanması
gerekir. Zararlardan kaynaklanan sorumluluğun tespitinde; zararların tarım,
orman, gıda ve yem ürünlerinin içindeki genetik değişiklikten kaynaklanmış
olup olmadığı göz önünde tutulur.
(4) Her ne amaçla olursa olsun
piyasaya sürülmüş GDO ve ürünlerini karar koşullarına uygun olmayan bir
şekilde muameleye tabi tutmak suretiyle veya başka bir yolla zararın ortaya
çıkmasına ya da sonuçlarının ağırlaşmasına sebep olanlarla bunları ticari
olarak üretenler, işleyenler, dağıtanlar ve pazarlayanlar bu zararlardan müteselsilen sorumludur.
(5) GDO ve ürünlerini piyasaya
süren, ticari olarak işleyen, dağıtan ve pazarlayanlar meydana gelebilecek
zararlar ve bunlara ilişkin sorumluluklar hakkında birbirlerini
bilgilendirmek zorundadır.
(6) GDO’ları
muameleye tabi tutanlar, muamele nedeniyle çevrede zararın meydana
gelmemesi veya meydana gelen zararın sonuçlarının ağırlaşmaması için risk
değerlendirmesine göre belirlenen tedbirlerin masraflarını karşılamakla
yükümlüdür. Sorumlular, çevrenin zarar görmüş veya tahrip olmuş
unsurlarının eski haline getirilmesi veya aynı değerdeki unsurların yerine
konulması için gerekli masrafları da karşılar.
(7) GDO ve ürünlerinin neden
olduğu zararların tazmin edilmesini talep hakkı, zarar görenin, zarardan
veya zarar vereni öğrenmesinden itibaren iki yıl ve her halükarda zararı
doğuran olayın meydana gelmesinden itibaren yirmi yıl sonra düşer.
(8) Zararın sel, dolu, heyelan,
deprem gibi tabii afetlerden veya zarar görenin ya da üçüncü kişinin ağır
kusurundan kaynaklandığının tespit edilmesi halinde sorumluluk hükümleri
uygulanmaz.
Ceza hükümleri
MADDE
15 – (1) GDO ve ürünlerini bu
Kanun hükümlerine aykırı olarak ithal eden, üreten veya çevreye serbest
bırakan kişi, beş yıldan on iki yıla kadar hapis ve on bin güne kadar adli
para cezası ile cezalandırılır.
(2) Bu Kanunda belirlenen
esaslar çerçevesinde ithal edilen veya işlenen GDO’ları
veya GDO ve ürünlerini, ithal izninde belirlenen amaç ve alan dışında
kullanan, satışa arz eden, satan veya devreden ya da bu özelliğini bilerek
ve ticari amaçla satın alan, kabul eden, nakleden veya bulunduran kişi,
dört yıldan dokuz yıla kadar hapis ve yedi bin güne kadar adli para cezası
ile cezalandırılır.
(3) Bu Kanunda belirlenen
esaslar çerçevesinde ithal edilen veya işlenen GDO’lardan
elde edilen ürünleri, ithal izninde belirlenen amaç ve alan dışında
kullanan, satışa arz eden, satan veya devreden ya da bu özelliğini bilerek
ve ticari amaçla satın alan, kabul eden, nakleden veya bulunduran kişi, üç
yıldan yedi yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
(4) Yalan beyanda bulunarak bu
Kanun hükümlerine göre alınması gereken ithal veya işleme iznini alan kişi,
fiili daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde, bir
yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Bu izne dayalı olarak
GDO’ların, GDO ve ürünlerinin veya GDO’lardan elde edilen ürünlerin ithal edilmesi,
işlenmesi, kullanılması, satışa arz edilmesi, satılması, devredilmesi,
kabul edilmesi, nakledilmesi veya bulundurulması halinde, ayrıca yukarıdaki
fıkralardaki hükümlere göre cezaya hükmolunur.
(5) Bu maddede yer alan
suçların bir tüzel kişinin faaliyeti çerçevesinde ve yararına olarak
işlenmesi halinde, bu tüzel kişiye yüz bin Türk Lirasından iki yüz bin Türk
Lirasına kadar idari para cezası verilir ve ayrıca tüzel kişi hakkında
bunlara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur.
(6) Bu Kanunun 7 nci maddesinde düzenlenen yükümlülükleri yerine
getirmeyen başvuru sahiplerine, fiilleri suç oluşturmadığı takdirde, her
bir yükümlülük ihlali dolayısıyla on bin Türk Lirasından otuz bin Türk
Lirasına kadar idari para cezası verilir.
(7) GDO ve ürünlerini bu Kanun
hükümlerine aykırı olarak kapalı alanda kullananlara, fiilleri suç oluşturmadığı
takdirde, on bin Türk Lirası idari para cezası verilir.
(8) 9 uncu maddenin sekizinci
fıkrası hükmüne uymayanlar hakkında 2/10/1981
tarihli ve 2531 sayılı Kamu Görevlerinden Ayrılanların Yapamayacakları
İşler Hakkında Kanunun 4 üncü maddesinde belirtilen cezalar uygulanır.
(9) Beşinci fıkra hükmüne göre
idari para cezasına karar vermeye davaya bakan mahkeme, altıncı ve yedinci
fıkralar hükümlerine göre idari para cezasına karar vermeye Cumhuriyet
savcısı yetkilidir. Bu Kanuna göre verilen idari para cezaları tebliğinden
itibaren bir ay içerisinde ödenir.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Yönetmelik ve Son Hükümler
Yönetmelik
MADDE
16 – (1) Bu Kanunun uygulanması
ile ilgili usul ve esasları düzenleyen yönetmelikler, Kanunun yayımı
tarihinden itibaren en geç üç ay içerisinde Bakanlık tarafından çıkarılır.
Yürürlük
MADDE
17 – (1) Bu Kanun yayımı
tarihinden altı ay sonra yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE
18 – (1) Bu Kanun hükümlerini
Bakanlar Kurulu yürütür.
25/3/2010
|