Karar Sayısı
: 2009/15137
3/12/2008 tarihli ve 5825
sayılı Kanunla onaylanması uygun bulunan ekli “Engellilerin Haklarına
İlişkin Sözleşme”nin onaylanması; Dışişleri Bakanlığının 13/5/2009 tarihli
ve HUMŞ/619 sayılı yazısı üzerine, 31/5/1963 tarihli ve 244 sayılı Kanunun
3 üncü maddesine göre, Bakanlar Kurulu’nca 27/5/2009 tarihinde
kararlaştırılmıştır.
Abdullah GÜL
CUMHURBAŞKANI
Recep Tayyip ERDOĞAN
Başbakan
C. ÇİÇEK M. AYDIN A. BABACAN M. AYDIN
Devlet Bak. ve
Başb. Yrd. Devlet Bak. ve Başb. Yrd. V. Devlet
Bak. ve Başb. Yrd. Devlet
Bakanı
H. YAZICI F. N. ÖZAK E. GÜNAY F. N. ÖZAK
Devlet Bakanı Devlet Bakanı Devlet Bakanı V. Devlet Bakanı V.
E. BAĞIŞ S. A. KAVAF C. YILMAZ S. ERGİN
Devlet Bakanı Devlet Bakanı Devlet Bakanı Adalet Bakanı
M. V. GÖNÜL B. ATALAY A.
DAVUTOĞLU M.
ŞİMŞEK
Milli Savunma Bakanı İçişleri Bakanı Dışişleri
Bakanı Maliye
Bakanı
N. ÇUBUKÇU M. DEMİR R.
AKDAĞ V.
EROĞLU
Milli Eğitim Bakanı Bayındırlık ve İskân Bakanı Sağlık Bakanı Ulaştırma
Bakanı V.
M. M. EKER Ö. DİNÇER M. DEMİR R. AKDAĞ
Tarım ve Köyişleri Bakanı Çalışma ve Sos. Güv. Bakanı Sanayi ve Ticaret Bakanı V. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı V.
E.
GÜNAY V.
EROĞLU
Kültür ve Turizm
Bakanı Çevre
ve Orman Bakanı
ENGELLİLERİN HAKLARINA İLİŞKİN SÖZLEŞME
Giriş
İşbu Sözleşme’ye Taraf Olan
Devletler,
(a)
Birleşmiş Milletler Şartı'nda ilan edilmiş olan ve insanlık ailesinin tüm
mensuplarının doğuştan sahip oldukları onuru, değeri, eşit ve devredilmez
hakları dünyada özgürlüğün, adalet ve barışın temeli olarak kabul eden
ilkeleri anımsayarak,
(b)
Birleşmiş Milletler'in, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ve Uluslararası
İnsan Hakları Sözleşmeleri ile tanınan hak ve özgürlüklere herhangi bir
ayrımcılığa uğramaksızın herkesin sahip olduğunu kabul ve ilan ettiğini göz
önünde bulundurarak,
(c)
Tüm insan haklarının ve temel özgürlüklerin evrensel, bölünmez, birbiriyle
bağlantılı ve karşılıklı bağımlı olma niteliği ile engelli bireylerin bu
haklardan herhangi bir ayrımcılığa uğramaksızın yararlanmalarının güvence
altına alınması gerekliliğini tekrar teyit ederek,
(d) Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin Uluslararası
Sözleşme'yi, Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme'yi, Her
Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası
Sözleşme'yi, Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesine İlişkin
Uluslararası Sözleşme'yi, İşkence ve Diğer İnsanlık Dışı veya Küçültücü
Muamele veya Cezaya Karşı Sözleşme'yi, Çocuk Hakları Sözleşmesi'ni ve Uluslararası
Göçmen İşçilerin ve Aile Bireylerinin Korunması Sözleşmesi'ni akılda
tutarak,
(e)
Engelliliğin gelişen bir kavram olduğunu ve engellilik durumunun, sakatlığı
olan kişilerin topluma diğer bireyler ile birlikte eşit koşullarda tam ve
etkin katılımını engelleyen tutumlar ve çevre koşullarının etkileşiminden
kaynaklandığı gerçeğini kabul ederek,
(f)
Engelliler için Dünya Eylem Programı ve Engelliler için Fırsat Eşitliğinin
Sağlanmasına Yönelik Standart Kurallar'da yer alan ilke ve politika önerilerinin
engellilere fırsat eşitliği sağlanmasına yönelik ulusal, bölgesel ve
uluslararası düzeyde politikaların, planların, programların ve eylemlerin
geliştirilmesi, tasarlanması ve değerlendirilmesine katkısını göz önünde
bulundurarak,
(g)
Engelliliğe ilişkin konuların sürdürülebilir kalkınmayla ilgili
stratejilerin ayrılmaz bir parçası olarak ele alınmasının önemini
vurgulayarak,
(h)
Bir kişinin engelli olduğu için ayrımcılığa maruz kalmasının her bireyin
doğuştan sahip olduğu insanlık onuru ve değerinin de ihlal edilmesi
anlamına geldiğini de kabul ederek,
(i)
Bunun yanısıra engelli bireylerin çeşitliliğini kabul ederek,
(j)
Daha yoğun desteğe ihtiyacı olan engelliler dahil
olmak üzere, tüm engellilerin insan haklarının güçlendirilmesi ve
korunmasının gerektiğini kabul ederek,
(k)
Çeşitli araç ve yükümlülüklerin varlığına rağmen engelli kişilerin topluma
eşit bireyler olarak katılmaları önündeki manilerin halen varolmaya devam
ettiği ve dünyanın her yerinde engelli bireylerin insan hakları ihlallerine
maruz kaldıkları gerçeğinden endişe duyarak,
(1)
Özellikle gelişmekte olan ülkeler başta olmak üzere tüm ülkelerde
engellilerin yaşam koşullarının geliştirilmesinde uluslararası işbirliğinin
öneminin bilincinde olarak,
(m)
Engellilerin toplumun refah ve çeşitliliğine yaptıkları ve yapabilecekleri
olumlu katkıları ve engellileri insan haklarını ve temel özgürlükleri tam
kullanmaya ve topluma tam katılmaya teşvik etmenin onların toplumsal
aidiyetlerine, toplumun insani, sosyal ve ekonomik yönden kalkınmasına ve
yoksulluğun azalmasına katkıda bulunacağını kabul ederek,
(n)
Kendi seçimlerini yapma özgürlüğü de dahil olmak
üzere engellilerin bireysel varlıklarının ve bağımsızlığının önemini kabul
ederek,
(o)
Engellilerin kendilerini doğrudan ilgilendirenler de dâhil olmak üzere
politika ve programlarla ilgili karar alma süreçlerine etkin olarak
katılabilmeleri gerektiğini dikkate alarak,
(p)
Irk, ten rengi, cinsiyet, dil, din, siyasi veya başka fikir, ulusal, etnik
veya toplumsal köken, mülkiyet, doğum, yaş veya başka bir statü bakımından
birçok nedene dayalı olarak ve bu nedenle daha ağırlaştırılmış bir ayrımcılığa
maruz kalan engellilerin karşılaştığı zor koşullardan kaygı duyarak,
(q)
Engelli kadınların ve kızların hem ev içinde hem de ev dışında şiddete uğramaya,
yaralanmaya veya istismara, ihmale, ihmalkar
muameleye, kötü muameleye veya istismara karşı daha büyük bir risk altında
oldukları gerçeğinin farkında olarak,
(r)
Engelli çocukların diğer çocuklarla eşit koşullar altında tüm insan
haklarından ve temel özgürlüklerden tam olarak yararlanması gereğini kabul
ederek ve bu bağlamda Çocuk Hakları Sözleşmesi'ne Taraf Devletlerin
üstlendiği yükümlülükleri yeniden hatırlatarak,
(s)
Engellilerin insan temel hak ve özgürlüklerinden tam yararlanmasını teşvike
yönelik çabalara cinsiyet eşitliği perspektifinin de eklenmesi gerektiğini
vurgulayarak,
(t)
Engellilerin çoğunluğunun yoksulluk koşullarında yaşadığının altını çizerek
ve bu bakımdan, yoksulluğun engelliler üzerindeki olumsuz etkisine dikkat
çekmenin kritik önemini kabul ederek,
(u)
Birleşmiş Milletler Şartı'nda yer alan amaç ve ilkelere saygı üzerine
kurulu barış ve güvenlik ortamının ve yürürlükteki insan hakları
belgelerine riayet edilmesinin özellikle silahlı çatışma ve işgal
koşullarında engellilerin korunması için vazgeçilmez olduğunu akılda
tutarak,
(v)
Fiziksel, sosyal, ekonomik ve kültürel çevreye, sağlık ve eğitim
hizmetlerine, bilgiye ve iletişime erişimin engellilerin tüm insan
haklarından ve temel özgürlüklerden tam yararlanmasını sağlamadaki önemini
kabul ederek,
(w)
Diğer bireylere ve ait olduğu topluma karşı görevleri bulunan bireyin
Uluslararası İnsan Hakları Sözleşmesi'nde tanımlanan hakların
güçlendirilmesi ve bu haklara riayet edilmesi için çaba gösterme
yükümlülüğü altında olduğunun farkında olarak,
(x)
Ailenin toplumun doğal ve temel birimi olduğu ve toplum ve devlet
tarafından korunması gerektiğinin ve engellilerin tüm insan haklarından tam
ve eşit ölçüde yararlanabilmesinin sağlanabilmesi için engelliler ile aile
bireylerinin gerekli koruma ve desteği alması gerektiğine inanarak,
(y)
Engellilerin haklarını ve onurunu güçlendiren ve koruyan kapsamlı bir
uluslararası sözleşmenin engellilerin ağır sosyal dezavantajlarının ortadan
kaldırılmasına ve onların medeni, siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel ortamlara
eşit fırsatlarla katılımının teşvik edilmesine, hem gelişen hem de
gelişmekte olan ülkelerde önemli bir katkı sağlayacağına ikna olarak,
Aşağıdaki
hükümler üzerinde anlaşmaya varmışlardır:
Madde 1
Amaç
Bu
Sözleşme'nin amacı, engellilerin tüm insan hak ve temel özgürlüklerinden
tam ve eşit şekilde yararlanmasını teşvik ve temin etmek ve insanlık
onurlarına saygıyı güçlendirmektir.
Engelli
kavramı diğer bireylerle eşit koşullar altında topluma tam ve etkin bir
şekilde katılımlarının önünde engel teşkil eden uzun süreli fiziksel,
zihinsel, düşünsel ya da algısal bozukluğu bulunan kişileri içermektedir.
Madde 2
Tanımlar
İşbu
Sözleşme'nin amaçları açısından;
"İletişim"
erişilebilir bilgi ve iletişim teknolojisi dahil
dilleri, metin gösterimini, Braille alfabesi kullanarak ve dokunarak
iletişimi, büyük harflerle baskıyı, yazılı, işitsel ve erişilebilir çoklu
medyayı, sade dili, işitsel okumayı, beden dilini, diğer tür, biçem ve
araçlarla gerçekleşen iletişimi içermektedir;
"Dil"
sözlü dili, işaret dilini ve sözlü olmayan diğer dilleri kapsamaktadır;
"Engelliliğe
dayalı ayrımcılık" siyasi, ekonomik, sosyal, kültürel, medeni veya
başka herhangi bir alanda insan hak ve temel özgürlüklerinin tam ve
diğerleri ile eşit koşullar altında kullanılması veya bunlardan
yararlanılması önünde engelliliğe dayalı olarak gerçekleştirilen her türlü
ayrım, dışlama veya kısıtlamayı kapsamaktadır. Engelliliğe dayalı
ayrımcılık makul düzenlemelerin gerçekleştirilmemesi dahil
her türlü ayrımcılığı kapsar.
“Makul
düzenleme”, engellilerin insan haklarını ve temel özgürlüklerini tam ve
diğer bireylerle eşit şekilde kullanmasını veya bunlardan yararlanmasını
sağlamak üzere belirli bir durumda ihtiyaç duyulan, ölçüsüz veya aşırı bir
yük getirmeyen, gerekli ve uygun değişiklik ve düzenlemeleri ifade eder.
"Evrensel
tasarım" ürünlerin, çevrenin, programların ve hizmetlerin özel bir ek
tasarıma veya düzenlemeye gerek duyulmaksızın, mümkün olduğunca herkes
tarafından kullanılabilecek şekilde tasarlanmasıdır. "Evrensel tasarım"
gerek duyulduğu takdirde bazı engelli grupları için ihtiyaç duyulan
yardımcı cihazların tasarımı zorunluluğunu da dışlamayacaktır.
Madde 3
Genel İlkeler
İşbu
Sözleşme'nin dayandığı ilkeler şunlardır:
(a)
Kendi seçimlerini yapma özgürlükleri ve bağımsızlıklarını da kapsayacak
şekilde, kişilerin insanlık onuru ve bireysel özerkliklerine saygı
gösterilmesi;
(b)
Ayrımcılık yapılmaması;
(c)
Engellilerin topluma tam ve etkin katılımlarının sağlanması;
(d)
Farklılıklara saygı gösterilmesi ve engellilerin insan çeşitliliğinin ve
insanlığın bir parçası olarak kabul edilmesi;
(e)
Fırsat eşitliği;
(f)
Erişilebilirlik;
(g)
Kadın-erkek eşitliği;
(h)
Engelli çocukların gelişim kapasitesine ve kendi kimliklerini koruyabilme
haklarına saygı duyulması.
Madde 4
Genel Yükümlülükler
1.
Taraf Devletler engelliliğe dayalı herhangi bir ayrımcılığa izin
vermeksizin tüm engellilerin insan hak ve temel özgürlüklerinin eksiksiz
olarak yaşama geçirilmesini sağlamak ve engellilerin hak ve özgürlüklerini
güçlendirmekle yükümlüdür. Bu amaç doğrultusunda Taraf Devletler;
(a)
Bu Sözleşme'de tanınan hakların uygulanması için gerekli tüm yasal, idari
ve diğer tedbirleri almayı;
(b)
Yürürlükte mevcut, engelliler aleyhinde ayrımcılık teşkil eden yasalar,
düzenlemeler, gelenekler ve uygulamaları değiştirmek veya ortadan kaldırmak
için gerekli olan, yasama faaliyetleri dahil uygun
tüm tedbirleri almayı;
(c)
Tüm politika ve programlarda engellilerin insan haklarının korunmasını ve
güçlendirilmesini dikkate almayı;
(d)
Bu Sözleşme'yle bağdaşmayan eylemler veya uygulamalardan kaçınmayı ve kamu
kurum ve kuruluşlarının bu Sözleşme'ye uygun davranmalarını sağlamayı;
(e)
Kişiler, örgütler veya özel teşebbüslerin engelliliğe dayalı ayrımcı
uygulamalarını engellemek için gerekli tüm uygun tedbirleri almayı;
(f)
Standartlar ve rehber ilkelerin geliştirilmesinde Sözleşme'nin ikinci
maddesinde tanımlandığı gibi evrensel tasarımdan yararlanılması ve
engellilerin özel ihtiyaçlarını karşılamak üzere evrensel olarak
tasarlanmış ve mümkün olduğunca az değişikliği ve düşük maliyeti gerektiren
ürünler, hizmetler, ekipman ve tesislerin
araştırılması, geliştirilmesi, temini ve kullanılabilirliğini sağlamayı
veya desteklemeyi;
(g)
Maliyeti karşılanabilir teknolojilere öncelik vererek bilgi ve iletişim
teknolojileri, hareket kolaylaştırıcı araçlar, yardımcı teknolojiler gibi
engellilere yönelik yeni teknolojilerin araştırılması, geliştirilmesi,
temini ve kullanılabilirliğini sağlamayı veya desteklemeyi;
(h)
Engellilere yeni teknolojiler dahil hareket
kolaylaştırıcı araçlara, yardımcı teknolojilere ve bunların beraberindeki
diğer yardımcı ve destekleyici hizmetler ile tesislere ilişkin erişim
bilgilerinin sağlanmasını,
(i)
Engellilerle çalışan meslek sahipleri ve işyeri personelinin bu Sözleşme'de
tanınan haklara ilişkin eğitiminin geliştirilmesi ve böylece bu haklarla
güvence altına alınan destek ve hizmetlerin iyileştirilmesini
taahhüt eder.
2.
Taraf Devletler ekonomik, sosyal ve kültürel haklarla ilgili olarak
kaynakları ölçüsünde azami tedbirleri almayı ve gerektiğinde uluslararası
işbirliği çerçevesinde engellilerin bu haklardan tam olarak yararlanmasını
aşamalı olarak sağlamak için işbu Sözleşme'de yer alan ve uluslar arası
hukuka göre derhal uygulanması gereken yükümlülükleri yerine getirmeyi
taahhüt eder.
3.
Taraf Devletler işbu Sözleşme'nin uygulanmasını sağlayacak yasalar ve
politikaların geliştirilmesi ve yaşama geçirilmesi ile engellilere ilişkin
diğer karar alma süreçlerinde engelli çocuklar da dahil
olmak üzere engellilere onları temsil eden örgütler aracılığıyla sürekli
danışacak ve etkin bir şekilde bu sürece dahil edeceklerdir.
4.
Bu Sözleşme'deki hiçbir hüküm engelli kişilerin haklarının sağlanması
bakımından daha elverişli nitelikte olan ve Taraf Devlet'in yasalarında veya
Taraf Devlet'in uymayı taahhüt ettiği uluslar arası hukuk kurallarında
mevcut bulunan hükümleri etkilemeyecektir. Taraf Devletler'den herhangi
birinin hukuka, sözleşmelere, hukuki düzenlemelere, geleneğe göre
yürürlükte bulunan temel insan haklarından herhangi birini işbu
Sözleşme'nin bu hakları öngörmediği veya daha dar kapsamlı olarak öngördüğü
gerekçesiyle kısıtlaması veya kısmen değiştirmesi mümkün değildir.
5.
Bu Sözleşme'nin hükümleri herhangi bir sınırlama veya istisnaya tabi
olmaksızın federal devletlerin bütün bölgelerinde uygulanır.
Madde 5
Ayrımcılık Yapılmaması ve
Eşitlik
1.
Taraf Devletler herkesin hukuk önünde ve karşısında eşit olduğunu ve
ayrımcılığa uğramaksızın hukuk tarafından eşit korunma ve hukuktan eşit
yararlanma hakkına sahip olduğunu kabul eder.
2.
Taraf Devletler engelliliğe dayalı her türlü ayrımcılığı yasaklar ve
engellilerin herhangi bir nedene dayalı ayrımcılığa karşı eşit ve etkin bir
şekilde korunmasını güvence altına alır.
3.
Taraf Devletler eşitliği sağlamak ve ayrımcılığı ortadan kaldırmak üzere
engellilere yönelik makul düzenlemelerin yapılması için gerekli tüm
adımları atar.
4.
Engellilerin fiili eşitliğini hızlandırmak veya sağlamak için gerekli özel
tedbirler işbu Sözleşme amaçları doğrultusunda ayrımcılık olarak
nitelendirilmez.
Madde 6
Engelli Kadınlar
1.
Taraf Devletler engelli kadınlar ile kız çocuklarının çok yönlü ayrımcılığa
maruz kalmakta olduğunu kabul eder ve bu bakımdan onların tüm insan hak ve
temel özgürlüklerinden tam ve eşit koşullarda yararlanmalarını sağlamaya
yönelik tedbirleri alır.
2.
Taraf Devletler kadınların tam gelişimi, ilerlemesi ve güçlenmesini ve bu
Sözleşme'de belirtilen insan hak ve temel özgürlüklerini kullanmalarını ve
bunlardan yararlanmalarını sağlamak için gerekli tüm tedbirleri alır.
Madde 7
Engelli Çocuklar
1.
Taraf Devletler, engelli çocukların diğer çocuklarla eşit bir şekilde tüm
insan temel hak ve özgürlüklerinden tam olarak yararlanmasını sağlamak için
gerekli tüm tedbirleri alır.
2.
Engelli çocuklarla ilgili tüm eylemlerde çocuğun en çıkarının gözetilmesine
öncelik verir.
3.
Taraf Devletler engelli çocukların kendilerini etkileyen her konuda diğer
çocuklarla eşit koşullar altında görüşlerini serbestçe ifade etme hakkına
sahip olmalarını, yaşları ve olgunluk seviyelerine göre görüşlerine önem
verilmesini ve onlara bu hakkın tanınması için engeline ve yaşına uygun
destek sunulmasını sağlar.
Madde 8
Bilinçlendirme
1.
Taraf Devletler, aşağıdaki amaçları gerçekleştirmek için acil, etkin ve
uygun tedbirleri almayı taahhüt eder:
(a)
Aile dahil toplumun her kesiminde engellilere
yönelik bilinci arttırmak ve engellilerin hakları ve insanlık onurlarına
saygı duyulmasını teşvik etmek;
(b)
Yaşamın her alanında engellilere yönelen klişeler, önyargılar, incitici
uygulamalar ile cinsiyet ve yaş temelli ayrımcı davranışlarla mücadele
etmek;
(c)
Engelli bireylerin kapasiteleri ve katkılarına ilişkin bilinç yaratmak.
2.
Bu amaca yönelik tedbirler aşağıdakileri içermektedir:
(a)
Toplumda bilinç yaratmaya yönelik etkin kampanyaların tasarlanması,
başlatılması ve sürdürülmesi:
(i)
Engelli bireylerin haklarının kabul edilebilirliği konusunda toplumun
eğitimi;
(ii)
Engellilere yönelik olumlu yaklaşımların ve toplumsal bilincin artırılması;
(iii)
Engelli bireylerin becerileri, meziyetleri ve yeteneklerinin işyerlerine ve
iş piyasasına katkısının toplumca tanınmasını teşvik etmek;
(b)
Erken yaştan itibaren tüm çocukların eğitim sisteminin her aşamasında
engelli bireylerin insan haklarına saygıyla yaklaşmasını teşvik etmek;
(c)
Tüm kitle iletişim araçlarında engellilerin işbu Sözleşme'nin amacına uygun
bir yaklaşımla tanımlanmasını cesaretlendirmek;
(d)
Engellilere ve haklarına ilişkin bilinci artırıcı eğitim programlarını
desteklemek.
Madde 9
Erişebilirlik
1.
Taraf Devletler engellilerin bağımsız yaşayabilmelerini ve yaşamın tüm
alanlarına etkin katılımını sağlamak ve engellilerin diğer bireylerle eşit
koşullarda fiziki çevreye, ulaşıma, bilgi ve iletişim teknolojileri ve
sistemleri dahil olacak şekilde bilgi ve iletişim
olanaklarına, hem kırsal hem de kentsel alanlarda halka açık diğer
tesislere ve hizmetlere erişimini sağlamak için uygun tedbirleri
alacaklardır. Erişim önündeki engellerin tespitini ve ortadan kaldırılmasını
da içeren bu tedbirler diğerlerinin yanında, aşağıda belirtilenlere de
uygulanır:
(a)
Binalar, yollar, ulaşım araçları ve okullar, evler, sağlık tesisleri ve
işyerleri dahil diğer kapalı ve açık tesisler;
(b)
Elektronik hizmetler ve acil hizmetler de dahil
olmak üzere bilgi ve iletişim araçları ile diğer hizmetler.
2.
Taraf Devletler aşağıdakileri gerçekleştirmek için de uygun tedbirleri
alacaklardır:
(a)
Kamuya açık veya kamu hizmetine sunulan tesis ve hizmetlere erişime ilişkin
asgari standart ve rehber ilkelerin geliştirilmesi, duyurulması ve bunlara
ilişkin uygulamaların izlenmesi;
(b)
Kamuya açık
tesisleri işleten veya kamuya hizmet sunan
özel girişimlerin engellilerin ulaşılabilirliğini her
açıdan dikkate almalarının sağlanması;
(c)
İlgili kişilerin engellilerin karşılaştığı ulaşılabilirlik sorunlarıyla
ilgili olarak eğitilmesi;
(d)
Kamuya açık binalar ve diğer tesislerde Braille alfabesi ve anlaşılması
kolay nitelik taşıyan işaretlemelerin sağlanması;
(e)
Kamuya açık binalara ve tesislere erişimi kolaylaştırmak için rehberler,
okuyucular ve profesyonel işaret dili tercümanları dahil
çeşitli canlı yardımların ve araçların sağlanması;
(f)
Engellilerin bilgiye erişimini sağlamak için onlara uygun yollarla yardım
ve destek sunulmasının teşvik edilmesi;
(g)
Engellilerin İnternet dahil yeni bilgi ve iletişim
teknolojilerine ve sistemlerine erişiminin teşvik edilmesi;
(h)
Erişilebilir bilgi ve iletişim teknolojileri ve sistemlerinin tasarım,
geliştirme ve dağıtım çalışmalarının ilk aşamadan başlayarak teşvik
edilmesi ve böylece bu teknoloji ve sistemlere engelliler tarafından asgari
maliyetle erişilebilmesinin sağlanması.
Madde 10
Yaşama Hakkı
Taraf
Devletler her insanın yaşama hakkına sahip olduğunu yeniden onaylayarak
engellilerin bu haktan etkin ve diğer bireylerle eşit koşullar altında yararlanmalarını
sağlayacak gerekli tüm tedbirleri alır.
Madde 11
Risk Durumları ve İnsani
Bakımdan Acil Durumlar
Taraf
Devletler silahlı çatışma halleri, acil insani durumlar ve doğal afetler de
dahil olmak üzere risk durumlarında engellilerin
korunması ve güvenliğinin sağlanması için insancıl hukuk ve uluslararası
insan hakları hukuku dahil uluslararası hukuk çerçevesindeki
yükümlülüklerini yerine getirmek için gerekli tüm tedbirleri alır.
Madde 12
Yasa Önünde Eşit Tanınma
1.
Taraf Devletler, engellilerin bulundukları her yerde kişi olarak tanınma
hakkına sahip olduklarını yeniden onaylar.
2.
Taraf Devletler engellilerin tüm yaşam alanlarında diğer bireylerle eşit
koşullar altında hak ehliyetine sahip olduğunu kabul eder.
3.
Taraf Devletler engelli bireylerin hak ehliyetlerini kullanırken gereksinim
duyabilecekleri desteği alabilmeleri için uygun tedbirleri alır.
4.
Taraf Devletler hak ehliyetinin kullanımına ilişkin tüm tedbirlerin
uluslararası insan hakları hukukuna uygun olarak istismarı önleyici uygun
ve etkin bir şekilde güvenceler sağlamasını temin eder. Sözkonusu
güvenceler hak ehliyetinin kullanımına ilişkin tedbirlerin kişinin
haklarına, iradesine ve tercihlerine saygılı olmasını, çıkar çatışmasından
bağımsız olmasını, kişinin iradesine haksız bir müdahalede bulunmamasını,
kişinin içinde bulunduğu koşullar ile orantılı olmasını ve bu koşulları
gözetmesini, mümkün olan en kısa süre içinde uygulanmasını, yetkili,
bağımsız ve tarafsız bir merci veya yargı organı tarafından sürekli olarak
gözden geçirilmesini sağlamalıdır. Bu güvenceler söz konusu
tedbirlerin kişinin hak ve çıkarlarını etkilediği derecede ölçülü
olmalıdır.
5. Taraf Devletler işbu Madde çerçevesinde engellilerin mülk
edinmek veya mirasa hak kazanmak, mali işlerini kontrol etmek ve banka
kredileri, ipotekleri ve diğer mali kredilere erişim açısından diğer
bireylerle eşit haklara sahip olmasını sağlamak için uygun ve etkin bir
şekilde tüm tedbirleri almalı ve engellilerin mülklerinden keyfi olarak
mahrum bırakılmamasını sağlar.
Madde 13
Adalete Erişim
1.
Taraf Devletler engellilerin diğer bireylerle eşit koşullar altında adalete
etkin bir şekilde erişimini sağlamalıdır. Bunun için usule ve yaşa uygun
düzenlemeler yapılmalı ve soruşturma ve diğer hazırlık aşamaları ve
tanıklık dahil tüm hukuki işlemlere doğrudan ve
dolaylı katılımları kolaylaştırılmalıdır.
2.
Taraf Devletler engellilerin adalete etkin bir şekilde erişimini sağlamak
için polis ve cezaevi personeli dahil adalet
sistemi çalışanlarının gerekli eğitimi almalarını sağlamalıdır.
Madde 14
Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği
1.
Taraf Devletler engellilerin diğer bireylerle eşit koşullar altında
aşağıdaki haklardan yararlanmasını sağlar:
(a)
Kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkından yararlanma;
(b)
Özgürlüklerinden hukuka aykırı veya keyfi bir şekilde mahrum
bırakılmamaları, özgürlüğün kısıtlandığı hallerin hukuka dayalı olması ve
engelliliğin, hiçbir koşulda özgürlüğün kısıtlanmasının gerekçesi olarak
gösterilmemesi.
2.
Taraf Devletler engelli kişiler eğer herhangi bir süreç sonunda özgürlüklerinden
mahrum edildiyse; bunun diğer bireylerle eşit koşullar altında yapılmasını;
engellilerin uluslararası insan hakları hukukuna uygun olarak güvencelere
sahip olmasını ve makul düzenlemeye ilişkin hükümler dahil
olmak üzere Sözleşme'nin hedefleri ve ilkeleriyle uyumlu muamele görmesini
sağlar.
Madde 15
İşkence, insanlık Dışı veya
Aşağılayıcı Muamele veya Cezaya Maruz Kalmama
1.
Hiç kimse işkence veya zalimane, insanlık dışı veya aşağılayıcı muameleye
veya cezaya maruz kalmamalıdır. Özellikle, hiç kimse rızası alınmaksızın
tıbbi veya bilimsel deneye tabi tutulmamalıdır.
2.
Taraf Devletler engellilerin işkence veya zalimane, insanlık dışı veya
aşağılayıcı muameleye veya cezaya karşı diğer bireylerle eşit koşullar
altında korunmasını sağlamak için etkin bir şekilde tüm yasal, idari,
yargısal ve diğer tedbirleri alır.
Madde 16
Sömürü, Şiddet veya İstismara
Maruz Kalmama
1.
Taraf Devletler engellilerin ev içinde ve dışında sömürüye uğramasının,
şiddete ve istismara maruz kalmasının, bu tutumların cinsiyete dayalı hali dahil her biçiminden korumak için uygun yasal, idari,
sosyal, eğitsel ve diğer tüm tedbirleri alır.
2.
Taraf Devletler engellilere, ailelerine, onların bakımını sağlayanlara
cinsiyetlerine ve yaşlarına uygun yardım ve desteği sağlayarak sömürü,
şiddet ve istismar vakalarının nasıl önleneceğine, tespit edileceğine ve
bildirileceğine dair bilgi ve eğitim vererek sömürünün, şiddetin ve
istismarın her biçimini önleyici uygun tüm tedbirleri alır. Taraf Devletler
koruma hizmetlerinin yaş, cinsiyet ve engellilik konularına duyarlı
olmalarını sağlar.
3.
Taraf Devletler sömürünün, şiddetin ve istismarın her biçimini önlemek için
engellilere hizmet etmeye yönelik tüm tesislerin ve programların bağımsız
merciler tarafından etkin bir şekilde denetlenmesini sağlar.
4.
Taraf Devletler koruyucu hizmetlerin sunulması sırasında meydana gelenler
de dahil olmak üzere sömürünün, şiddetin veya
istismarın herhangi bir biçiminin mağduru olan engellilerin fiziksel,
zihinsel ve psikolojik olarak tedavisi, rehabilitasyonu ve sosyal açıdan
yeniden bütünleşmesini sağlayıcı uygun tüm tedbirleri alır. Sözkonusu
iyileşme ve yeniden bütünleşme, kişinin sağlığına, öz saygısına, onuruna,
özerkliğine kavuşmasını sağlar ve yaş ve cinsiyetiyle bağlantılı özel
ihtiyaçlarını dikkate alır.
5.
Taraf Devletler engellilere karşı sömürü, şiddet ve istismar vakalarının
tespiti, soruşturulması ve gerekli hallerde kovuşturulmasını sağlamak için
kadın ve çocuk merkezli yasa ve politikalar dahil
etkili yasa ve politikaları yürürlüğe koyar.
Madde 17
Kişisel Bütünlüğün Korunması
Engelli
her kişi, beden ve ruh bütünlüğüne diğer bireylerle eşit bir şekilde saygı
duyulması hakkına sahiptir.
Madde 18
Seyahat Özgürlüğü ve Uyrukluk
1.
Taraf Devletler engellilerin diğer bireylerle eşit koşullar altında seyahat
ve yerleşim yerini seçme özgürlüğüne ve uyrukluk hakkına sahip olduğunu
kabul eder ve engellilerin aşağıdaki haklarını sağlar:
(a)
Uyrukluk kazanma ve değiştirme hakkı olması ve keyfi olarak veya engelli
olması nedeniyle uyrukluktan mahrum bırakılmaması;
(b)
Kişinin engelli olması nedeniyle uyrukluğuna veya kimliğine ilişkin diğer
belgeleri elde etme, bu belgelere sahip olma ve bu belgeleri kullanma veya
seyahat özgürlüğünden yararlanmasını sağlamak için gerekli olabilecek göçmenlik
işlemleri gibi süreçleri yürütme olanağından mahrum bırakılmaması;
(c)
Kendi ülkesi dahil herhangi bir ülkeden ayrılma
özgürlüğünün olması;
(d)
Kendi ülkesine girme hakkından engelli olmasına dayanılarak veya keyfi
olarak mahrum bırakılmaması.
2.
Engelli çocuklar doğum sonrasında derhal nüfusa kaydedilmeli ve doğuştan
isim edinme, uyrukluk kazanma ve mümkün olduğu ölçüde kendi ebeveynlerini
bilme ve onlar tarafından bakılma hakkına sahip olmalıdır.
Madde 19
Bağımsız Yaşayabilme ve Topluma
Dahil Olma
İşbu
Sözleşmeye Taraf Devletler tüm engellilerin diğer bireylerle eşit koşullar
altında toplum içinde yaşama hakkına sahip olduğunu kabul eder ve
engellilerin bu haktan eksiksiz yararlanabilmeleri ve topluma tam
katılımlarını kolaylaştırmak için gerekli tedbirleri etkin bir şekilde
alır. Bu çerçevede aşağıdaki noktalara dikkat edilmelidir:
(a)
Engelliler diğer bireylerle eşit koşullar altında ikametgahlarını
ve nerede ve kiminle yaşayacaklarını seçme hakkına sahiptirler ve özel bir
yaşama düzenine zorlanamazlar;
(b)
Engellilerin kişisel destek dahil olmak üzere
toplum içinde yaşamak ve topluma dahil olmak için ihtiyaç duydukları konut
içi, kurum içi ve diğer toplumsal destek hizmetlerine erişimleri sağlanmalı
ve engellilerin toplumdan tecridi ve ayrı tutulması önlenmelidir;
(c)
Kamusal hizmet ve tesisler engellilere diğer bireylerle eşit şekilde açık
olmalı ve onların ihtiyaçlarına yanıt verebilmelidir.
Madde 20
Kişisel Hareketlilik
Taraf
Devletler engellilerin olanaklar çerçevesinde azami ölçüde bağımsız hareket
edebilmesini sağlamak için etkin bir şekilde gerekli tüm tedbirleri alır.
Bu tedbirler şunlardır:
(a)
Engellilerin istedikleri şekil ve zamanda ve karşılanabilir bir maliyetle
hareket edebilmelerinin kolaylaştırılması;
(b)
Engellilerin hareketi kolaylaştırıcı kaliteli araç ve gerece, yardımcı
teknolojilere, yardım sunan insanlara ve araçlara karşılanabilir bir
maliyetle erişiminin kolaylaştırılması;
(c)
Engellilere ve engelli kişilerle çalışan uzman personele engellilerin
hareket becerilerinin geliştirilmesi konusunda eğitim verilmesi;
(d)
Harekete yardımcı araç ve gereçlerle yardımcı teknolojileri üretenlerin
engellilerin her türlü ihtiyacını dikkate almaları hususunda teşvik
edilmesi.
Madde 21
Düşünce ve İfade Özgürlüğü ile
Bilgiye Erişim
Taraf
Devletler engellilerin işbu Sözleşme'nin 2. Maddesinde tanımlanmış tüm
iletişim araçlarını tercihe bağlı kullanabilmesi, bilgi ve fikir araştırma,
alma ve verme özgürlüğü dahil düşünce ve ifade
özgürlüğünden diğer bireylerle eşit koşullar altında yararlanabilmesi için
uygun tüm tedbirleri alır. Bu tedbirler aşağıdakileri içermelidir:
(a)
Kamuya sunulması amaçlanan bilginin engellilerin erişebileceği biçimlerde
ve farklı engelli gruplarına uygun teknolojilerle güncel olarak ve ek bir
bedel alınmaksızın sunulması;
(b)
Engellilerin resmi temaslarda işaret dillerini, Braille alfabesini, beden
dilini ve tercih ettikleri diğer tüm erişilebilir iletişim araç ve
biçimlerini kullanmalarının kolaylaştırılması;
(c)
Kamuya açık hizmet sunan özel kuruluşların internet dahil
olmak üzere, engellilerin erişilebileceği ve kullanılabileceği biçimde
bilgi ve hizmet sunmalarının teşvik edilmesi;
(d)
İnternet aracılığıyla bilgi sunanlar dahil olmak
üzere kitle iletişim hizmeti sunan kurumların hizmetlerini engellilerin
erişebileceği şekillerde sunmalarının teşvik edilmesi;
(e)
İşaret dili kullanımının kabul ve teşvik edilmesi.
Madde 22
Özel Hayata Saygı
1. İkametgahı ve yaşama biçimi ne olursa olsun hiçbir
engelli bireyin özel hayatı, ailesi, konutu, haberleşmesi ve diğer
iletişimlerine keyfi veya hukuka aykırı şekilde müdahale edilemez ve şeref
ve haysiyetine yönelik hukuka aykırı uygulamalarda bulunulamaz. Engelliler
söz konusu müdahale veya saldırılardan hukuken korunma hakkına sahiptir.
2.
Taraf Devletler engellilerin kişisel, sağlık ve rehabilitasyon
bilgilerinin gizliliğini diğer bireyler ile eşit koşullar altında korur.
Madde 23
Hane ve Aile Hayatına Saygı
1.
Taraf Devletler evlilik, aile, ebeveynlik ve özel ilişkilere dair
meselelerde engellilere karşı ayrımcılığı ortadan kaldırmak için uygun
tedbirleri etkin bir şekilde ve engellilerin diğer bireylerle eşit olduğunu
gözeterek alır. Bu çerçevede aşağıda belirtilenler sağlanmalıdır:
(a)
Evlilik çağına gelmiş engellilerin evlenme ve aile kurma hakkının tanınması
ve bu hakkın evlenmek isteyen eşlerin serbest iradeleri ve rızaları
doğrultusunda kullanılması;
(b)
Engellilerin çocuklarının sayısına ve yaş aralığına, serbestçe ve
sorumluluğunu taşıyarak karar verme hakkının tanınması ve yaşlarına uygun
bilgiye, üreme ve aile planlaması eğitimine erişim hakkının tanınması ile
bu haklarını kullanmaları için gereken araçların oluşturulması;
(c)
Çocuklar dahil olmak üzere engellilerin diğer
bireylerle eşit koşullar altında doğurganlıklarından mahrum bırakılmaması.
2.
Taraf Devletler, velayet, vesayet, kayyımlık, evlat edinme veya ulusal
mevzuatta bu kavramların benzerlerinin yer aldığı kurumlar hususunda-her
durumda çocukların yararlarının üstün tutulması şartıyla-engelli hakları ve
sorumluluklarını güvence altına alır. Engelliler çocuklarının bakım
sorumluluklarını yerine getirirken Taraf Devletler uygun desteği sunar.
3.
Taraf Devletler, engelli çocukların aile yaşamlarıyla ilgili olarak diğer
bireylerle eşit haklara sahip olmasını sağlar. Taraf Devletler bu hakları
yaşama geçirmek ve engelli çocukların saklanması, terk edilmesi, ihmal
edilmesi ve ayrı tutulmasının önüne geçmek üzere engelli çocuklara ve
ailelerine erken ve kapsamlı bilgi, hizmet ve destek sunar.
4.
Taraf Devletler, bir çocuğun ailesinin istemi olmadan ailesinden
ayrılmamasını sağlar. Bunun istisnası yargısal denetime tabi yetkili
mercilerin çocuğun üstün yararı gereğince ailesinden ayrılmasının gerekli
olduğuna uygulanan yasa ve usuller uyarınca karar vermesidir. Hiçbir
koşulda çocuğun veya ebeveynlerinden biri ya da hepsinin engelli olması
nedeniyle çocuk anne ve babasından ayrı tutulamaz.
5.
Taraf Devletler, engelli çocuğun çekirdek ailesinin çocuğa bakamaması
durumunda, çocuğa geniş anlamda aile üyeleri, bunun mümkün olmadığı
takdirde aile ortamını sağlayacak bir sosyal çevrede alternatif bakım
sağlanması için her türlü çabayı göstermeyi taahhüt eder.
Madde 24
Eğitim
1.
Taraf Devletler engellilerin eğitim hakkını tanır. Taraf Devletler, bu
hakkın fırsat eşitliği temelinde ve ayrımcılık yapılmaksızın sağlanması
için eğitim sisteminin bütünleştirici bir şekilde her seviyede engellileri
içine almasını ve ömür boyu öğrenim imkanı sağlar.
Bunun için aşağıdaki hedefler gözetilmelidir:
(a)
İnsan potansiyelinin, onur ve değer duygusunun tam gelişimi ve insan
haklarına, temel özgürlüklere ve insan çeşitliliğine saygı duyulmasının
güçlendirilmesi;
(b)
Engellilerin; kişiliklerinin, yeteneklerinin, yaratıcılıklarının, zihinsel
ve fiziksel becerilerinin potansiyellerinin en üst derecesinde gelişiminin sağlanması;
(c)
Engellilerin özgür bir topluma etkin bir şekilde katılımlarının sağlanması.
2.
Taraf Devletler bu hakkın yaşama geçirilmesi için aşağıda belirtilenleri
sağlar:
(a)
Engelliler engelleri nedeniyle genel eğitim sisteminden dışlanmamalı ve engelli
çocuklar engelleri nedeniyle parasız ve zorunlu ilk ve ortaöğretim
olanaklarının dışında tutulmamalıdır;
(b)
Engelliler yaşadıkları çevrede bütünleştirici, kaliteli ve parasız ilk ve
orta öğretime diğer bireylerle eşit olarak erişebilmelidir;
(c)
Bireylerin ihtiyaçlarına göre makul düzenlemeler yapılmalıdır;
(d)
Engellilerin genel eğitimden etkin bir şekilde yararlanabilmeleri için
genel eğitim sistemi içinde ihtiyaç duydukları desteği almalıdır;
(e)
Engellilere yönelik bireyselleştirilmiş etkin destekleyici tedbirler,
engellilerin tam katılımı hedefine uygun olarak, akademik ve sosyal
gelişimi artırıcı ortamlarda sağlanmalıdır.
3.
Taraf Devletler engellilerin toplumun eşit üyeleri olarak eğitime tam ve
eşit katılımlarını kolaylaştırmak için yaşamı ve sosyal gelişim
becerilerini öğrenmelerini sağlar. Taraf Devletler bu amaçla aşağıda
belirtilen tedbirleri alır:
(a)
Braille ve diğer biçimlerdeki yazıların okunmasının öğrenilmesi, beden
dilinin ve alternatif iletişim araçları ve biçimleri ile yeni çevreye
alışma ve bu çevrede hareket etme becerilerinin öğrenilmesi, akran desteği
ve rehberlik hizmetlerinin kolaylaştırılması;
(b)
İşaret dilinin öğrenilmesine, işitme ve konuşma engellilerin dilsel
kimliğinin gelişimine yardımcı olunması;
(c)
Görme, işitme veya hem görme hem işitme-konuşma engellilerin özellikle
çocukların eğitiminin en uygun dille, iletişim araç ve biçimleriyle,
onların akademik ve sosyal gelişimini artırıcı ortamlarda sunulmasının
sağlanması.
4.
Taraf Devletler bu hakkın yaşama geçmesini sağlamak için, engelli olanlar dahil olmak üzere, işaret dilini ve Braille alfabesini
bilen öğretmenlerin işe alınması ve eğitimin her düzeyinde çalışan
uzmanların ve personelin eğitimi için uygun tedbirleri alır. Sözkonusu
eğitim engelliliğe ilişkin bilincin artırılmasını, alternatif iletişim araç
ve biçimleri ile destekleyici eğitim tekniklerinin ve materyallerinin
kullanılmasını içermelidir.
5.
Taraf Devletler engellilerin genel yüksek okul eğitimine, mesleki eğitime,
erişkin eğitimine ve ömürboyu süren eğitime ayrımcılığa uğramaksızın diğer
bireylerle eşit koşullar altında erişimini sağlar. Taraf Devletler bu amaçla
engellilerin ihtiyaçlarına uygun makul düzenlemelerin yapılmasını temin
eder.
Madde 25
Sağlık
Taraf
Devletler engellilerin engelliliğe dayalı ayrımcılığa uğramaksızın
ulaşılabilir en yüksek sağlık standardından yararlanma hakkını tanır. Taraf
Devletler engellilerin sağlıkla ilgili olarak rehabilitasyon
da dahil olmak üzere, cinsiyete duyarlı sağlık hizmetlerine erişimini
mümkün kılmak için uygun tüm tedbirleri alır.
Taraf
Devletler;
(a)
Parasız veya karşılanabilir bir maliyetle sağlanan sağlık bakımı ve
programlarının, engellilere diğer bireylerle aynı kapsam, kalite ve
standartta sağlanmasını ve bu hizmetlerin cinsel ve üreme sağlığı ile halk
sağlığı programlarını da içermesini sağlar;
(b)
Engellilerin özellikle engellilikleri nedeniyle gereksinim duyduğu sağlık
hizmetlerini sağlar. Bu sağlık hizmetleri erken tanı ve mümkünse
müdahaleyi, çocuklar ve yaşlılar dahil olmak
üzere, engelliliğin azaltılmasını ya da artmasını önlemeyi hedefleyen
hizmetleri kapsamalıdır;
(c)
Sağlık hizmetlerini kırsal alanlar dahil olmak
üzere mümkün olduğu kadar kişilerin yaşadıkları yerlerin yakınına
götürülmesini temin eder;
(d) Sağlık profesyonellerinin engellilere sunduğu tıbbi bakımın
diğer bireylere sundukları bakımla aynı kalitede olmasını ve bu bakımın
hastaların bağımsız ve aydınlatılmış onaylarına dayanmasını sağlamak
amacıyla diğer tedbirlerin yanısıra eğitim vererek, kamu kurumları ile özel
kurumlar tarafından sunulan sağlık bakımının etik standartlarını
yayımlayarak engellilerin insan hakları, onuru, özerkliği ve ihtiyaçları
hakkında bilinç yaratır;
(e)
Ulusal mevzuatın sağlık ve yaşam sigortasını düzenlediği hallerde
engellilerin bu sigortalardan yararlanmaları bakımından ayrımcılık
yapılmasını yasaklar ve sigortanın adil ve makul olmasını sağlar;
(f)
Engelliliğe dayalı olarak sağlık bakımı veya hizmetlerinin sunulmamasını
veya yiyecek ve içecek verilmemesini önlemek üzere gerekli tedbirleri alır.
Madde 26
Habilitasyon ve Rehabilitasyon
1.
Taraf Devletler engellilerin azami bağımsızlığını, tam fiziksel, zihinsel,
sosyal ve mesleki becerilerini elde etmelerini ve yaşamın her alanına tam
katılımlarını sağlamak için akran desteği dahil
uygun tedbirleri etkin bir şekilde alır. Bu bakımdan Taraf Devletler
özellikle sağlık, istihdam, eğitim ve sosyal hizmetler alanlarında kapsamlı
habilitasyon ve rehabilitasyon hizmetlerini sunar;
mevcut hizmetleri güçlendirir ve genişletir. Bunun için şöyle bir yol
izlemelidirler:
(a)
Habilitasyon ve rehabilitasyon hizmet ve
programları mümkün olan en erken evrede başlamalıdır ve bireylerin
ihtiyaçlarının ve güçlü olduğu yönlerin çok-disiplinli bir çerçevede
değerlendirilmesine dayanmalıdır;
(b)
Engellilerin topluma katılımını ve toplumla bütünleşmesini destekleyen
habilitasyon ve rehabilitasyon hizmet ve
programlarına katılmak rızaya dayalı olmalıdır ve bu hizmet ve programlar
kırsal alanlar dahil olmak üzere, engellilerin yaşadıkları yerlerin mümkün
olduğu kadar yakınında sunulmalıdır.
2.
Taraf Devletler habilitasyon ve rehabilitasyon
hizmetlerinde çalışan profesyoneller ve personel için, temel ve sürekli
eğitim programları geliştirilmesini destekler.
3.
Taraf Devletler engelliler için hazırlanmış, habilitasyon ve rehabilitasyonla ilgili yardımcı cihazlar ve teknolojilerin
erişilebilirliğini, bunlara ilişkin bilgiyi ve bunların kullanımını teşvik
eder.
Madde 27
Çalışma ve İstihdam
1.
Taraf Devletler engellilerin diğer bireylerle eşit koşullar altında çalışma
hakkına sahip olduğunu kabul eder. Bu hak, engellilerin, açık,
bütünleştirici ve erişilebilir bir iş piyasası ve çalışma ortamında
serbestçe seçtikleri bir işle hayatlarını kazanmaları fırsatını da içerir.
Taraf Devletler çalışırken engelli olanlar dahil
olmak üzere tüm engellilerin çalışma hakkının yaşama geçmesini yasama
çalışmalarını da içeren uygun tüm tedbirleri alarak güvence altına alır.
Taraf Devletler bunların yanısıra;
(a)
İşe alım ve istihdam edilme koşullarında, istihdamın sürekliliği, kariyer
gelişimi ve sağlıklı ve güvenli çalışma koşulları dahil
olmak üzere, istihdama ilişkin her hususta, engelliliğe dayalı ayrımcılığı
yasaklar;
(b)
Fırsat eşitliği, eşit değerde işe eşit ücret ilkesi, tacizden korunma ve
mağduriyetin giderilmesi, güvenli ve sağlıklı çalışma koşulları dahil olmak üzere diğer bireylerle eşit koşullar altında
adil ve uygun çalışma koşullarının sağlanmasına ilişkin olarak engellilerin
haklarını korur;
(c)
Engellilerin iş ve sendikal haklarını diğer bireylerle eşit koşullar altında
kullana bilmelerini sağlar;
(d)
Engellilerin genel teknik ve mesleki rehberlik programlarına, yerleştirme
hizmetlerine, mesleki ve sürekli eğitime diğer bireylerle eşit koşullar
altında etkin bir şekilde erişimini sağlar;
(e)
İş piyasasında engellilerin istihdam olanaklarının ve kariyer gelişiminin
desteklenmesine ve engellilerin iş aramasına veya işe başlamasına,
çalışmaya devam etmesine ve işe geri dönmelerine yardım eder;
(f)
Serbest çalışma, girişimcilik, kooperatif kurma ve kendi işini kurma konusundaki
fırsatları geliştirir;
(g)
Engellileri kamu sektöründe istihdam eder;
(h)
Olumlu eylem programları, teşvikler ve diğer tedbirleri de içerebilecek
uygun politika ve önlemlerle, engellilerin özel sektörde istihdam
edilmelerini destekler;
(i)
Engellilerin çalıştığı işyerlerinde makul düzenlemelerin yapılmasını
sağlar;
(j)
Engellilerin açık iş piyasasında iş deneyimi kazanmasını temin eder;
(k)
Engelliler için mesleki rehabilitasyon, işte kalma
ve işe dönüş programları yürütür.
2.
Taraf Devletler engellilerin kölelik altında tutulmalarını engeller ve
engellileri zorla veya mecburi çalışmaya karşı diğer bireylerle eşit
koşullar altında korur.
Madde 28
Yeterli Yaşam Standardı ve
Sosyal Korunma
1.
Taraf Devletler, engellilerin yiyecek, giysi ve barınma dahil
kendileri ve aileleri için yeterli yaşam standardı hakkını ve yaşam
koşullarının sürekli olarak iyileştirilmesi hakkını tanır. Taraf Devletler
bu hakkın engelli olmaları nedeniyle ayrımcılığa uğramaksızın tanınmasını
temin etmek için gerekli adımları atar.
2.
Taraf Devletler engellilerin sosyal korunma ve engelliliğe dayalı
ayrımcılığa uğramadan bu haktan yararlanma hakkını tanır ve aşağıda
belirtilen tedbirler dahil olmak üzere bahsekonu
hakkın tanınmasını temin etmek ve geliştirmek için gerekli adımları atar:
(a)
Engellilerin temiz su hizmetlerine, uygun ve bedeli ödenebilir hizmetlere
eşit erişimlerini sağlamak ve engellilerin ihtiyaçlarına ilişkin araç-gereç
ve diğer yardımlara erişimlerini temin etmek;
(b)
Özellikle engelli kadın ve kızlar ve engelli yaşlılar dahil
olmak üzere, engellilerin sosyal koruma programlarına ve yoksulluk azaltıcı
programlara erişimini sağlamak;
(c)
Yoksulluk koşullarında yaşayan engellilerin ve ailelerinin uygun eğitim,
danışmanlık, mali yardım ve süreli bakım dahil
engelliliğe ilişkin harcamalarında devlet yardımına erişimini sağlamak;
(d)
Engellilerin toplu konut programlarına erişimini sağlamak;
(e)
Engellilerin emeklilik fırsatları ve programlarına eşit erişimini sağlamak.
Madde 29
Siyasal ve Toplumsal Yaşama
Katılım
Taraf
Devletler, engellilerin siyasi haklarını ve diğer bireylerle eşit koşullar
altında bunlardan yararlanma fırsatını güvence altına alır ve aşağıda
belirtilenleri yerine getirir:
(a)
Diğerlerinin yanısıra aşağıda belirtilenler yoluyla, engellilerin diğer
bireylerle eşit koşullar altında seçme ve seçilme hakları dahil olmak üzere siyasi ve kamusal yaşama etkin şekilde
ve tam katılımını doğrudan veya serbestçe seçilmiş temsilciler aracılığıyla
sağlamak,
(i)
Seçim usullerinin, tesislerinin, materyallerinin uygun, erişilebilir ve
anlaşılması ve kullanılmasının kolay olmasını sağlamak,
(ii)
Engellilerin, seçimlerde ve referandumlarda baskıya uğramadan, gizli oy
kullanarak, aday olma ve etkili bir mevkide görev alma ve devletin tüm
kademelerinde tüm kamu görevlerini yerine getirme haklarını koruyarak,
uygun olan yardımcı ve yeni teknolojilerin kullanılmasını kolaylaştırmak,
(iii)
Engellilerin seçmen olarak tercihlerini özgürce ifade edebilmelerini
güvence altına alarak ve bu amaçla gerektiğinde, talep etmeleri durumunda
oy kullanırken kendi seçtikleri bir kişinin desteğini almalarına izin
vermek,
(b)
Engellilerin ayrımcılığa uğramadan, diğer bireylerle eşit koşullar altında,
kamu işlerinin idaresinde etkin ve tam katılımlarının sağlanacağı bir
ortamı yaratmak ve aşağıda belirtilenler de dahil
olmak üzere, kamu işlerine katılımlarının cesaretlendirmek;
(i)
Ülkenin kamusal ve siyasi yaşamı ile ilgili sivil toplum kuruluşları,
dernekler ve siyasi partilerin etkinliklerine ve yönetimine katılım;
(ii)
Engellileri uluslararası, ulusal, bölgesel ve yerel düzeylerde temsil eden
engelli örgütlerinin kurulması ve engellilerin içinde yer almalarının
sağlanması.
Madde 30
Kültürel Yaşama, Dinlenme, Boş
Zaman Aktiviteleri ve Spor Faaliyetlerine Katılım
1.
Taraf Devletler engellilerin diğer bireylerle eşit koşullar altında
kültürel yaşama katılım hakkını tanır ve engellilerin aşağıda
belirtilenlerden yararlanmasını sağlamak için gerekli tüm tedbirleri alır:
(a)
Kültürel materyallere ulaşılabilir biçimleri aracılığıyla erişmek;
(b)
Televizyon programlarına, filmlere, tiyatroya ve diğer kültürel
etkinliklere ulaşılabilir biçimleri aracılığıyla erişmek;
(c)
Tiyatro, müze, sinema, kütüphane ve turistik hizmetler gibi kültürel
etkinliklerin yapıldığı veya hizmetlerin sunulduğu yerlere ve ayrıca mümkün
olduğu ölçüde ulusal kültür açısından önemli anıtlar ve alanlara erişmek.
2.
Taraf Devletler, sadece engellilerin yararı için değil, toplumu
zenginleştirmek amacıyla da engellilerin yaratıcı, sanatsal ve entelektüel
kapasitelerini geliştirme ve kullanma imkanına
sahip olmalarını sağlayıcı gerekli tedbirleri alacaklardır.
3.
Taraf Devletler, uluslararası hukuka uygun olarak, fikri mülkiyet haklarını
koruyan yasaların, engellilerin kültürel materyallere erişimine uygun
olmayan veya ayrımcılık yaratan bir engel çıkarmaması için tüm uygun
tedbirleri alır.
4.
Engelliler, diğer bireylerle eşit koşullar altında, kendilerinin özel
kültürel ve dil kimliklerinin, örneğin işaret dilleri ve işitme engelliler
kültürü, tanınması ve desteklenmesi hakkına sahiptir.
5.
Taraf Devletler, engellilerin eğlence, dinlenme ve spor etkinliklerine
diğer bireylerle eşit koşullar altında katılımını sağlamak amacıyla aşağıda
yazılı tedbirleri alır:
(a)
Engellilerin her seviyedeki genel spor etkinliklerine mümkün olduğunca tam
katılımını cesaretlendirmek ve artırmak;
(b)
Engellilerin, özel spor ve eğlence etkinliklerini örgütleme, geliştirme ve
bu etkinliklere katılma imkanına sahip olmasını
temin etmek ve bu nedenle, diğer bireylerle eşit koşullar altında onlara
uygun bilgi ve eğitimin verilmesini ve kaynakların sunulmasını sağlamak;
(c)
Engellilerin spor, eğlence yerleri ile turistik alanlara erişimini
sağlamak;
(d)
Engelli çocukların, okullardaki etkinlikler dahil
olmak üzere, oyun, eğlence, boş zaman aktiviteleri ve spor etkinliklerine
eşit şekilde katılabilmelerini sağlamak;
(e)
Eğlence, turistik, boş zaman aktiviteleri ve spor etkinliklerini organize
edenlerin sunduğu hizmetlere engellilerin erişebilmesini sağlamak.
Madde 31
İstatistikler ve Veri Toplama
1.
Taraf Devletler bu Sözleşmenin uygulanması açısından gerekli politikaları
formüle etmeleri ve geliştirmelerinde kendilerine yol gösterecek,
istatistik veriler ve araştırmalar da dahil olmak
üzere uygun bilgileri toplar. Bilgi toplama ve bilginin sürdürülebilirliği
için aşağıdaki noktalar dikkate alınır:
(a)
Verinin korunması, engelli kişilerin özel yaşamlarına saygı ve gizliliğin
sağlanmasına ilişkin yasal olarak oluşturulmuş güvenlik tedbirlerine uygun
olmalıdır.
(b)
İstatistiklerin toplanması ve kullanımında insan hakları, temel özgürlükler
ve etik ilkelerin korunması konularındaki uluslararası düzeyde kabul edilen
normlara uygunluk aranmalıdır.
2.
Bu Maddeye göre toplanan bilginin, uygun olması halinde, dağıtılması ve
mevcut sözleşme kapsamında taraf devletlerin uygulamalarının
değerlendirilmesi ve engellilerin haklarını kullanırken karşılaştıkları
güçlüklerin ortaya konulmasında kullanılması sağlanmalıdır.
3.
Taraf Devletler topladıkları istatistiklerin dağıtılması konusunda
sorumluluk almalı ve bu verilerin engelli kişiler ve diğerleri için
erişilebilir olmasını sağlamalıdır.
Madde 32
Uluslararası İşbirliği
1.
Taraf Devletler bu sözleşmenin amaç ve yükümlülüklerinin yerine
getirilmesine yönelik olarak ulusal çabaların desteklenmesi konusunda
uluslararası işbirliğinin önemini kabul eder ve teşvik eder. Bu doğrultuda
devletlerarası ve devletler düzeyinde, gerektiğinde ilgili uluslararası ve
bölgesel örgütler ve sivil toplumla özellikle engellilere yönelik
örgütlerle işbirliğini sağlamak üzere gerekli tedbirleri alır. Bu tedbirler
diğerlerinin yanı sıra şunları içerir:
(a)
Uluslararası kalkınma programları da dahil olmak
üzere uluslararası işbirliğinin, engellileri kapsamasını ve engelliler için
erişilebilir olmasını güvence altına almak,
(b)
Bilgi, deneyim ve eğitim programları ve iyi uygulamaların değişimi ve
paylaşımı aracılığıyla kapasite geliştirmeyi teşvik etmek ve desteklemek,
(c)
Araştırma, bilimsel ve teknik bilgiye erişim konularında işbirliğini
geliştirmek,
(d)
Erişilebilir ve destek sağlayıcı teknolojilere ulaşımın sağlanması
aracılığıyla ve teknoloji transferi yoluyla uygun görülen teknik ve
ekonomik yardımı sağlamak.
2.
Bu Maddenin hükümleri, her taraf devletin mevcut sözleşmenin getirdiği
yükümlülükleri yerine getirmesini gözardı etmez.
Madde 33
Ulusal Uygulama ve Denetim
1.
Taraf Devletler kendi örgütlenme biçimlerine uygun olarak mevcut
sözleşmenin uygulanmasıyla ilgili konular için hükümet içinde bir veya daha
fazla kilit nokta tahsis eder ve hükümet içinde farklı sektörler ve farklı
düzeylerdeki konuyla ilgili faaliyetlerin teşvik edilmesi için koordinasyon
mekanizması kurar.
2.
Taraf Devletler, kendi bünyeleri içerisinde, işbu Sözleşmeyi teşvik ve
temin edip düzeltmek amacıyla kendi yasal ve idari sistemlerine uygun olan
ve bir veya daha fazla bağımsız mekanizmayı içeren bir yapı bulundurur veya
kurar ve bu yapıyı güçlendirir. Taraf Devletler bu yapıyı kurarken, insan
haklarının teşviki ve korunması için ulusal kurumların statü ve işleyişine
ilişkin ilkeleri de gözönünde bulundururlar.
3.
Taraf Devletler, başta engelliler ve onları temsil eden kuruluşlar olmak
üzere sivil toplumun denetim sürecine tam katılımını sağlar.
Madde 34
Engelli Hakları Komitesi
1.
İşbu Sözleşmede verilen görevleri yerine getirmek üzere bir Engelli Hakları
Komitesi kurulur (bundan sonra "Komite" olarak
adlandırılacaktır).
2.
Komite, işbu Sözleşme'nin yürürlüğe girdiği tarihte 12 uzmandan oluşur. 60
onay veya katılımdan sonra, Komite'nin üye sayısı altı kişi arttırılarak
azami üye sayısı olan 18’e ulaşılır.
3.
Komite üyeleri kişisel kapasiteleri ölçüsünde çalışmalı ve ahlaki değerleri
yüksek, sözleşmenin içerdiği alanlarla ilgili başarıları ve deneyimleri
kabul gören kişiler arasından seçilmelidirler. Taraf Devletler, adaylarını
belirlerken bu sözleşmenin 4. Maddesinin 3. paragrafındaki hükümleri göz
önünde bulundurmaya davet edilir.
4.
Komite üyeleri Taraf Devletlerce seçilir. Taraf Devletler komite üyelerinin
seçiminde eşit coğrafi dağılım, farklı medeniyetlerin ve yasal sistemlerin
temsil edilmesi, kadın-erkek temsilinin dengeli olması ve engelli
uzmanların katılımı hususlarını dikkate alır.
5.
Komite üyeleri, Taraf Devletler Konferansı sırasında, Sözleşmeye Taraf
Devletlerin vatandaşları arasından belirlediği adaylardan oluşan bir
listeden gizli oyla seçilir. Taraf Devlet sayısının 2/3'ünün karar yeter
sayısı olduğu bu toplantılarda, en fazla oyu alan ve temsil edilen
devletlerin oylarının mutlak çoğunluğuna ulaşan kişiler seçimi kazanırlar.
6.
İlk seçim, Sözleşmenin yürürlüğe girişinden itibaren altı ay içinde
yapılır. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, her seçimden en az dört ay
önce Taraf Devletlere yazı göndererek iki ay içinde adaylarını
bildirmelerini ister. Genel Sekreter, taraf devletlerce gösterilen ve
sözleşmeye uygun olan adaylarını adlarını alfabetik sıraya göre, kendisini
aday gösteren Taraf Devletin adıyla birlikte listeler ve Sözleşmeye taraf
devletlere gönderir.
7.
Komite üyeleri dört yıllık bir dönem için seçilir. Üyeler, sadece bir dönem
daha tekrar seçilebilirler. Ancak, ilk seçimlerde seçilen altı üyenin
dönemi iki yıl sonunda biter. Bu altı üye, ilk
seçimlerin hemen ardından, bu maddenin 5. paragrafında bahsekonu oturum
başkanı tarafından kura yöntemiyle belirlenir.
8.
Altı yeni üyenin seçimi, bu Maddenin ilgili hükümlerine göre
gerçekleştirilen düzenli seçimlerle yapılır.
9.
Komite üyelerinden biri ölüm, istifa ya da başka herhangi bir nedenle
süresi dolmadan görevinden ayrılırsa, temsil ettiği Taraf Devlet, bu
Maddenin ilgili hükümlerinde aranan nitelik ve yeterliliklere sahip bir
başka uzmanı atar. Yeni üye kalan süreyi tamamlar.
10.
Komite çalışmalarıyla ilgili kurallarını kendisi belirler.
11.
Komitenin bu Sözleşmeyle verilen görevlerini etkin olarak yerine
getirebilmesini teminen gereksinim duyacağı personel ve diğer ihtiyaçları
Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri tarafından sağlanır. Ayrıca, Genel
Sekreter Komite'yi ilk toplantı için toplar.
12.
Bu Sözleşme hükümlerine göre kurulan Komitenin üyeleri, Genel Kurulun
kararıyla, Birleşmiş Milletler kaynaklarından bir ücret alır. Genel Kurul
bu kararı verirken Komite'nin sorumluluklarını dikkate alır.
13.
Komite üyeleri, Birleşmiş Milletler misyonlarında görevli uzmanlar olarak
Ayrıcalık ve Bağışıklıklar Sözleşmesinin ilgili kısımlarında yer alan imkan, ayrıcalık ve bağışıklıklardan yararlanırlar.
Madde 35
Taraf Devletlerce Sunulacak
Raporlar
1.
Her Taraf Devlet, Sözleşmenin ilgili Devlet için yürürlüğe girmesinden
sonra iki yıl içerisinde Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri aracılığıyla
Komiteye Sözleşmenin gereklerinin yerine getirilmesi için alınan önlemeler
ve kaydedilen gelişmeler hakkında kapsamlı bir rapor sunar.
2.
Bundan sonra, Taraf Devletler en az dört yılda bir ve buna ilave olarak
zamana bağlı olmaksızın Komitenin talep etmesi durumunda müteakip raporları
sunar.
3.
Komite, raporların içeriği için başvurulabilecek temel noktaları belirler.
4.
Komiteye ilk kapsamlı raporunu sunan bir Taraf Devletin müteakip
raporlarının eski bilgileri içermesine gerek yoktur. Taraf Devletler
komiteye rapor hazırlarken, açık ve şeffaf bir yöntem izlemeli ve bu
Sözleşmenin 4. Maddesinin 3 paragrafındaki hükümleri gözönünde
bulundurmalıdır.
5.
Raporlar, Sözleşme yükümlülüklerinin yerine getirilme düzeyini etkileyen
güçlükleri ve etkenleri de içerebilir.
Madde 36
Raporların Değerlendirilmesi
1.
Komite, her raporu inceler, varsa önerilerini ve genel yorumlarını da
ekleyerek ilgili devlete geri gönderir. Taraf devlet, seçtiği herhangi bir
bilgiyle komiteye yanıt verir. Komite, Sözleşmenin uygulanmasına ilişkin ek
bilgileri Taraf Devletlerden isteyebilir.
2.
Bir Taraf Devlet, raporunu sunmada kaydadeğer ölçüde geç kalmışsa Komite,
ilgili devlete, raporun sunulması yönünde çağrıda bulunabilir. Bu çağrıyı
takip eden üç ay içerisinde sözkonusu rapor Komite'ye iletilmezse, Komite
sözleşme hükümlerinin bahsekonu ülkede yerine getirilmesine yönelik
çalışmaların gözden geçirilmesi ihtiyacının ortaya çıktığı yönde bildirimde
bulunabilir. Taraf Devlet bu bildirime sözkonusu raporu sunarak yanıt
verirse, bu maddenin birinci paragrafının hükümleri uygulanır.
3.
Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri raporların erişilebilir olmasını
sağlar.
4.
Taraf Devletler raporlarının, kendi ülkelerindeki kamuoyu için geniş ölçüde
erişilebilir olmasını sağlar ve sözkonusu raporlara tavsiye ve önerilerin
getirilmesini teşvik eder.
5.
Komite, uygun gördüğü takdirde, içinde teknik yardım talebi ya da belirtisi
bulunan raporları, kendi görüş ve önerileriyle Birleşmiş Milletler ihtisas
kuruluşları, fon ve programları ile ilgili diğer kuruluşlara iletebilir.
Madde 37
Taraf Devletler ve Komite
Arasındaki İşbirliği
1.
Taraf Devletlerin her biri Komite'yle işbirliği yapmalı ve üyelere
görevlerini yerine getirmede yardımcı olmalıdır.
2.
Komite, Taraf Devletlerle ilişkisi çerçevesinde, bir devlete sözleşmenin
uygulanması için ulusal kapasitesini geliştirici yollar ve araçlar
konularında uluslararası işbirliği de dahil
sorumluluklar verir.
Madde 38
Komitenin Diğer Organlarla
İlişkisi
Sözleşme
hükümlerinin etkin olarak yerine getirilmesinin güçlendirilmesi ve
sözleşmenin kapsadığı alanla ilgili uluslararası işbirliğinin teşvik
edilmesi açısından:
1.
Birleşmiş Milletler'in ihtisas kuruluşları ve diğer organları, sözleşmenin,
kendi çalışma alanlarına giren hükümlerinin uygulanmasının incelenmesi
sırasında temsil edilmelidir. Komite, uygun görmesi halinde, ihtisas kuruluşları
ve diğer organları, bu Sözleşmenin alanlarıyla ilgili hükümlerin nasıl
yerine getirileceği hakkında uzman görüşüne başvurmak üzere çağırabilir.
Komite, ihtisas kuruluşları ve diğer organlardan, sözleşmenin kendi
faaliyet alanlarıyla ilgili uygulamalarına ilişkin rapor sunmalarını
isteyebilir.
2.
Komite, yetkisini kullanırken, raporlama ilkeleri, önerileri ve genel
yorumlarında tutarlılığı sağlayabilmek, yetki ve görev alanlarının
çatışmasından kaçınmak açısından, uygun görmesi halinde, uluslararası insan
hakları anlaşmalarıyla oluşturulan diğer ilgili organlara danışır.
Madde 39
Komitenin Raporu
Komite,
her iki yılda bir, faaliyetleri hakkında, Genel Kurul ve Ekonomik ve Sosyal
Konsey'e rapor sunar. Komite raporunda ayrıca, Taraf Devletlerden alınan
bilgiler ve raporların incelenmesi doğrultusunda ortaya çıkan öneri ve
genel yorumları da belirtebilir. Bu öneri ve değerlendirmeler, Taraf
Devletlerin olabilecek yorumlarıyla birlikte Komite raporunda yer alır.
Madde 40
Taraf Devletler Konferansı
1.
Taraf Devletler sözleşme hükümlerinin yerine getirilmesi ile ilgili
konuları tartışabilmek için düzenli aralıklarla Taraf Devletler
Konferansı’nda biraraya gelir.
2.
Sözleşmenin yürürlüğe girmesini takip eden altı ay içinde ilk Taraf
Devletler Konferansı Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri'nin çağrısıyla
toplanır. Bundan sonraki toplantılar Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri
tarafından iki yılda bir ya da Taraf Devletler Konferansı’nın kararıyla
toplanır.
Madde 41
Depozitör
Sözleşmenin
depozitörlük görevini Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri yürütür.
Madde 42
İmzalanma
İşbu
Sözleşme, 30 Mart 2007 tarihinden itibaren, New York'taki Birleşmiş
Milletler Genel Merkezi'nde, tüm devletler ve bölgesel bütünleşme
örgütlerinin imzasına açılır.
Madde 43
Bağlanma İradesi
İşbu
Sözleşme, imzacı Devletlerin onaylamasına ve bölgesel bütünleşme
örgütlerinin resmi teyidine tabidir. Sözleşmeyi imzalamamış devlet veya
bölgesel bütünleşme örgütlerinin katılımına açıktır.
Madde 44
Bölgesel Bütünleşme Örgütleri
1.
"Bölgesel bütünleşme örgütü", belirli bir bölgedeki bağımsız
devletlerce kurulan ve bu sözleşme kapsamındaki konulardaki yetkilerini
devrettikleri örgütü ifade etmektedir. Bu örgütler, onay veya katılım
belgelerinde Sözleşme kapsamına giren konulardaki yetki düzeylerini
açıklarlar. Sonrasında, bu yetki düzeylerinde değişiklik olduğu takdirde
depozitorü bilgilendirirler.
2.
Mevcut Sözleşmede “Taraf Devletler”e yapılan atıflar, yetkileri dahilinde bu örgütlere uygulanacaktır.
3.
45. maddenin 1. paragrafı, 47. maddenin 2. ve 3. paragrafları açılarından,
bölgesel bütünleşme örgütlerince depozit edilen belgeler sayıma dahil edilmez.
4.
Bölgesel bütünleşme örgütleri, Taraf Devletler konferansında yetkileri
kapsamındaki konular hakkında oy kullanabilirler. Oyları, bu Sözleşmeye
taraf üyelerinin sayısı kadardır. Bünyesindeki Taraf Devletlerden birinin
oy kullanması durumunda bu örgütler oy haklarını kullanamazlar. Bu kural,
tersi için de geçerlidir.
Madde 45
Yürürlüğe Girme
1.
İşbu Sözleşme, 20. onay veya katılım belgesinin depozit edilmesini takip
eden 30. gün yürürlüğe girer.
2.
Sözkonusu 20. belgenin depozit edilmesinin ardından Sözleşme, onu
imzalayan, resmen teyid eden veya ona katılan herhangi bir devlet ya da
bölgesel bütünleşme örgütü için, onay belgelerini depozit etmelerini takip
eden 30. gün yürürlüğe girer.
Madde 46
Çekinceler
1.
Mevcut Sözleşmenin kapsamı ve amaçlarıyla uyumlu olmayan çekinceler kabul
edilemez.
2.
İleri sürülen çekinceler her zaman geri çekilebilir.
Madde 47
Değişiklikler
1.
Herhangi bir Taraf Devlet Sözleşme üzerinde bir değişiklik önererek, bunu
Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine bildirebilir. Genel Sekreter, öneriyi
Taraf Devletlere bildirerek, tartışılıp karara bağlanması için bir
konferans toplanması hakkındaki görüşlerini sorar. Bildirimi takip eden
dört ay içinde Taraf Devletlerin en az 1/3'ü konferansın toplanmasından
yana görüş bildirirse, Genel Sekreter, Birleşmiş Milletlerin himayesi altında
Taraf Devletleri toplantıya davet eder. Sözkonusu değişiklik tasarısı,
toplantı sırasında mevcut bulunan ve oy kullanan Taraf Devletlerin 2/3'ünün
desteğini alması durumunda kabul edilir ve Genel Sekreter tarafından, onay
için Genel Kurul'a, daha sonra ise kabulleri için tüm Taraf Devletlere
iletilir.
2.
Paragraf 1'e göre kabul edilen ve onaylanan bir değişiklik, anılan
değişikliğin kabulü sırasında hazır bulunan Taraf Devlet sayısının 2/3'ü
kadar onay belgesinin depozit edilmesini takip eden 30. günde yürürlüğe
girer. Daha sonra, bahsekonu değişiklik herhangi bir Taraf Devlet için,
kendi onay belgesini depozit etmesini takip eden 30. günde yürürlüğe girer.
Bir değişiklik, sadece onu kabul eden devletleri bağlar.
3. Taraf Devletler konferansı sırasında oybirliğiyle karar
verildiği takdirde, Paragraf 1 çerçevesinde kabul edilen ve onaylanan ve
Sözleşmenin sadece 34, 38, 39 ve 40. maddelerine ilişkin bir değişiklik,
anılan değişikliğin kabulü sırasında hazır bulunan Taraf Devlet sayısının
2/3'ü kadar onay belgesinin depozit edilmesini takip eden 30. günde tüm
Taraf Devletler için yürürlüğe girer.
Madde 48
Çekilme
Herhangi
bir Taraf Devlet, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri'ne yazılı olarak
bildirmek suretiyle sözleşmeden çekilebilir. Bu çekilme, sözkonusu
bildirimin Birleşmiş Milletler Genel Sekreterince alınışından 1 yıl sonra
geçerlilik kazanır.
Madde 49
Erişilebilir Format
Bu
sözleşme erişilebilir formatlarda hazır bulundurulur.
Madde 50
Orijinal Metinler
Bu
sözleşmenin Arapça, Çince, İngilizce, Fransızca, Rusça ve İspanyolca
metinleri orijinalinin aynıdır.
Aşağıda
imzaları bulunan ve temsil ettikleri devletlerce tam olarak yetkili
kılınmış katılımcılar işbu Sözleşme'yi temsil ettikleri Devlet namına
imzalamışlardır.
|