Çevre ve Orman
Bakanlığından:
HAVA KALİTESİ DEĞERLENDİRME VE YÖNETİMİ YÖNETMELİĞİ
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE
1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı;
hava kirliliğinin çevre ve insan sağlığı üzerindeki zararlı etkilerini
önlemek veya azaltmak için hava kalitesi hedeflerini tanımlamak ve
oluşturmak, tanımlanmış metotları ve
kriterleri esas alarak hava kalitesini
değerlendirmek, hava kalitesinin iyi olduğu yerlerde mevcut durumu korumak
ve diğer durumlarda iyileştirmek, hava kalitesi ile ilgili yeterli bilgi
toplamak ve uyarı eşikleri aracılığı ile halkın bilgilendirilmesini
sağlamaktır.
Kapsam
MADDE
2 – (1) Bu Yönetmelik, hava
kalitesi standartlarını ve hava kalitesinin değerlendirilmesini,
"bölge"ler ve "alt bölge"lerin oluşturulmasını ve tüm
bölgelerde iyi hava kalitesinin sağlanması için alınması gerekli önlemleri
kapsar.
(2) Bu Yönetmelik, işçi sağlığı ve güvenliği mevzuatı
kapsamına giren iş yerleri iç ortamlarında uygulanmaz.
Dayanak
MADDE
3 – (1) Bu Yönetmelik,
a) 9/8/1983
tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanununun Ek 6 ncı
maddesi ile 1/5/2003 tarihli ve 4856 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığının
Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 1 inci, 2 nci
ve 9 uncu maddelerine dayanılarak ve
b) Avrupa Birliğinin 96/62/EC,
99/30/EC, 2000/69/EC, 2002/3/EC ve 2004/107/EC sayılı direktiflerine
paralel olarak
hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE
4 – (1) Bu Yönetmelikte yer
alan;
a) Alt bölge: Nüfusu
250.000’den fazla olan bir bölgeyi veya nüfusu 250.000 veya daha az olup
hava kalitesinin değerlendirilmesi ve yönetiminin gerekli olduğu
kilometrekare başına düşen nüfusun yoğun olduğu bölgeyi,
b) Alt değerlendirme eşiği:
Altına düşüldüğünde, 8 inci maddeye göre hava kalitesini değerlendirmek
için modelleme veya nesnel tahminleme tekniklerinin
tek başına kullanılabileceği, Ek I’de belirtilen
seviyeyi,
c) Arsenik, Kadmiyum, Nikel ve Benzo(a)piren: PM10 fraksiyonundaki
söz konusu elementler ve bileşiklerin toplam miktarını,
ç) Azot Oksitleri: Milyar
başına parça (ppb) cinsinden azot monoksit ve
azot dioksit konsantrasyonlarının metre küp başına
mikrogram azot dioksit olarak ifade edilen toplamını,
d) Bakanlık: Çevre ve Orman
Bakanlığını,
e) Bilgilendirme eşiği:
Aşıldığında, nüfusun özellikle hassas kesimleri için kısa süreli maruz
kalmadan dolayı insan sağlığına bir riskin söz konusu olduğu ve güncel
bilginin gerekli olduğu seviyeyi,
f) Bölge: Yetkili merci
tarafından sınırlandırılmış bir alanı,
g) Değerlendirme: Dış ortam
havasındaki bir kirleticinin seviyesini ölçmek, hesaplamak, tahmin etmek
veya öngörmek için kullanılan herhangi bir metodu,
ğ) Dış ortam havası: Çalışma
mekânları haricinde troposferdeki dış havayı,
h) Doğal olaylar: Volkanik
patlamalar, sismik hareketler, jeotermik hareketler, orman yangınları,
şiddetli rüzgâr olayları veya kuru bölgelerden gelen doğal partiküllerin atmosferde asılı kalması veya
taşınmasını,
ı) Gaz halindeki toplam cıva:
Elementsel cıva buharı (Hg0) ve gaz halindeki reaktif cıvayı, diğer bir
ifade ile gaz fazında bulunmak için yeterince yüksek buhar basıncına sahip
ve suda çözünebilir cıva türlerini,
i) Hedef değer: Çevre ve/veya
insan sağlığı üzerindeki uzun dönemli zararlı etkilerden kaçınmak, bunları
önlemek veya azaltmak amacıyla belirlenen ve öngörülen süre sonunda mümkün
olan yerlerde ulaşılması gereken seviyeyi,
j) Kirletici: İnsan kaynaklı
faaliyetler sonucunda doğrudan veya dolaylı olarak dış ortam havasına
verilen ve çevre ve/veya insan sağlığı üzerinde zararlı etkileri olabilecek
herhangi bir maddeyi,
k) Limit değer: Çevre ve/veya
insan sağlığı üzerindeki zararlı etkilerden kaçınmak, bunları önlemek veya
azaltmak amacıyla bilimsel olarak belirlenen, öngörülen süre içinde
ulaşılacak ve ulaşıldıktan sonra da aşılmaması gereken seviyeyi,
l) Ozon öncül maddeleri: Bir
kısmı Ek II’nin E bölümünde listelenen, yer
seviyesi ozon oluşumuna katkıda bulunan maddeleri,
m) PM 10: EN 12341 ile
tanımlanan 10 µm aerodinamik çaplı geçirgen bir girişten %50 verimle geçen partiküler maddeyi,
n) PM 2,5: EN 12341 ile
tanımlanan 2,5 µm aerodinamik çaplı geçirgen bir girişten %50 verimle geçen
partiküler maddeyi,
o) Polisiklik
Aromatik Hidrokarbonlar: Tamamen karbon ve hidrojenden oluşan en az iki
birleşik aromatik halkadan oluşmuş organik
bileşikleri,
ö) Sabit ölçümler: Ölçümlerin
sayısı gözlemlenen seviyelerin belirlenebilmesini sağlayacak kadar fazla
olan ve sürekli veya rasgele örnekleme şeklinde sabit noktalardan alınan
ölçümleri,
p) Seviye: Dış ortam
havasındaki bir kirleticinin konsantrasyonunu veya
bu kirletici konsantrasyonu nedeniyle belirli bir zamanda yüzeyler üzerinde
oluşacak çökelmeyi,
r) Tolerans payı: Bu
Yönetmelikte belirtilen koşullar doğrultusunda limit değerin aşılabileceği
yüzdeyi,
s) Toplam veya hacimsel
çökelme: Belirli bir zaman içinde, belirli bir alanda atmosferden toprak,
bitkiler, su, binalar gibi yüzeylere geçen kirleticilerin toplam kütlesini,
ş) Uçucu Organik Bileşikler
(VOC): Güneş ışığında azot oksitleri ile reaksiyona girerek foto-kimyasal oksidanlar oluşturabilen, antropojenik
ve biyojenik kaynaklardan oluşan metan dışındaki
tüm organik bileşikleri,
t) Uyarı eşiği: Aşıldığında,
nüfusun geneli için kısa süreli maruz kalmadan dolayı insan sağlığına bir
riskin söz konusu olduğu ve ilgili yetkili merci tarafından acil önlemlerin
alınacağı seviyeyi,
u) Uzun vadeli hedef: Çevre ve
insan sağlığının etkin bir şekilde korunması amacı ile uygun önlemlerle
ulaşılamayan yerlerde uzun vadede ulaşılacak olan seviyeyi,
ü) Üst değerlendirme eşiği:
Altına düşüldüğünde, 8 inci maddeye göre hava kalitesini değerlendirmek
için ölçümlerin ve modelleme tekniklerinin birlikte kullanılabileceği, Ek I’de belirtilen seviyeyi,
ifade
eder.
İKİNCİ
BÖLÜM
Hava Kalitesi Değerleri ve Hava
Kalitesinin Değerlendirilmesi
Uzun
vadeli hedefler, hedef değerler, limit değerler, bilgilendirme ve uyarı
eşikleri, üst ve alt değerlendirme eşikleri
MADDE
5 – (1) Ek I’de
belirtilen havadaki ozon konsantrasyonları için
uzun vadeli hedeflere, kademeli önlemler alınarak uzun vadede ulaşılır.
(2) Ek I’de
belirtilen hedef değerlere öngörülen sürede ulaşılmaya çalışılması esastır.
(3) Ek I’de
belirtilen limit değerlere öngörülen sürede ulaşılması ve ulaşılan limit
değerlerin aşılmaması esastır. Ek I’
de belirtilen tolerans payları uygulanır.
(4) Ek I’de
belirtilen bilgilendirme ve uyarı eşikleri,
bu Yönetmelikte belirtildiği gibi acil önlemler alınmasını
gerektirir.
(5) Hava kalitesinin
değerlendirilmesinde Ek I’de belirtilen üst ve
alt değerlendirme eşikleri uygulanır.
Hava
kalitesi ön değerlendirmesi
MADDE
6 – (1) Bakanlık ve il çevre ve
orman müdürlükleri, 8 inci maddeye göre ileri düzeyde değerlendirme için
hava kalitesi ön değerlendirmesini yapar veya yapılmasını sağlar.
(2) Bakanlık ve il çevre ve
orman müdürlükleri, kirletici seviyelerinin temsili ölçümlerinin
bulunmadığı "bölge" ve "alt bölge"lerde, verileri
zamanında almak için bir dizi temsili ölçüm, anket ve değerlendirmelerin
gerçekleştirilmesini sağlar.
"Bölge"
ve "alt bölge"lerin belirlenmesi ve listelenmesi
MADDE
7 – (1) Bakanlık, hava kalitesini
değerlendirmek amacıyla "bölge" ve "alt bölge"leri
belirler. Eğer kirletici konsantrasyonlarında
önemli bir değişiklik meydana gelirse, "bölge" ve "alt
bölge"lerin belirlenmesi her beş yılda bir veya daha erken tekrar
gözden geçirilir.
(2) Bakanlık;
a) Bir veya daha fazla kirletici
seviyesinin limit değer artı tolerans payını aştığı yerlerde,
b) Bir veya daha fazla
kirletici seviyesinin limit değer ve limit değer artı tolerans payı
arasında olduğu yerlerde,
c) Kirletici seviyelerinin
limit değerlere karşılık geldiği veya limit değerlerin altında olduğu
yerlerde,
kükürt dioksit, azot dioksit,
azot oksitleri, partikül madde, kurşun, benzen,
karbon monoksit ile ilgili "bölge" ve "alt bölge"lerin
listelerini oluşturur.
(3) Bakanlık;
a) Havadaki ozon seviyesinin
uzun vadeli hedeflerden daha yüksek, ancak hedef değerlere eşit veya
altında olduğu yerlerde,
b) Ozon seviyesinin hedef
değerlerden yüksek olduğu yerlerde,
ozon
ile ilgili "bölge" ve "alt bölge"lerin listelerini
oluşturur.
(4) Bakanlık;
a) Hedef değerlerin aşıldığı
yerlerde,
b) Kirletici seviyelerinin
hedef değerlerin altında olduğu yerlerde,
arsenik,
kadmiyum, nikel ve benzo(a)piren ile ilgili
"bölge" ve "alt bölge"lerin listelerini oluşturur.
Hava
kalitesinin değerlendirilmesi
MADDE
8 – (1) Bakanlık ve il çevre ve
orman müdürlükleri, belirli bir zaman dilimi içinde veya sürekli olarak
aşağıdaki fıkralara göre hava kalitesini değerlendirir. Değerlendirilecek
kirleticiler, Ek I’de listelenen kükürt dioksit,
azot dioksit, azot oksitleri, partiküler madde, kurşun,
benzen, karbon monoksit, ozon, arsenik, kadmiyum, nikel, benzo(a)piren ve Ek II’nin E
bölümünde listelenen ozon öncül maddeleridir. Kükürt dioksit, azot dioksit,
azot oksitleri, partiküler madde, kurşun, benzen,
karbon monoksit, arsenik, kadmiyum, nikel ve benzo(a)piren
gibi kirleticiler için kirletici konsantrasyonunda
önemli bir değişiklik meydana gelirse, her bir "bölge" veya
"alt bölge"nin sınıflandırılması her beş yılda bir veya daha
erken tekrar gözden geçirilir.
(2) Bu fıkranın (a) ve (b) bentlerinde
belirtilen "bölge" ve "alt bölge"lerde sabit ölçümler
gerçekleştirilmesi zorunludur. Ölçümler, kirleticilerin ölçülmesinin
zorunlu olduğu yerlerde sürekli veya rasgele örnekleme yoluyla sabit
noktalardan alınır. Ölçüm sayısı, kirletici seviyelerinin
belirlenebilmesini sağlayacak kadar yeterli sayıda olur.
a) Bir veya daha fazla kirletici seviyesinin
Ek I’e göre alt değerlendirme eşiğinin üzerinde
olduğu "bölge"ler ve "alt bölge"lerde, kirleticilerin
uyarı eşiğinde olduğu "alt bölge"lerde, Ek II’ye
göre kükürt dioksit, azot dioksit, azot oksitleri, partiküler
madde, kurşun, benzen, karbon monoksit, arsenik, kadmiyum, nikel, benzo(a)piren gibi kirleticilerin konsantrasyonları
ölçülür. Sabit ölçüm istasyonlarından alınan bilgilerin; emisyon
envanterleri, gösterge ölçüm metotları ve hava kalitesi modellemesi gibi
diğer kaynaklardan alınan bilgilerle desteklendiği "bölge" ve
"alt bölge"lerde, kurulacak sabit ölçüm istasyonlarının sayısı ve
diğer tekniklerin uzaysal çözünürlüğü, Ek II’de
belirtilen hava kirletici konsantrasyonları için yeterli olur.
b) Önceki beş yıllık ölçümün
herhangi birinde ozon konsantrasyonlarının Ek I’in D bölümündeki uzun vadeli hedefi aştığı
"bölge" ve "alt bölge"lerde sabit sürekli ölçümler
zorunludur. Beş yıllık veriden daha az veri olduğunda aşımlara karar vermek
için, en yüksek kirlilik seviyelerinin karakteristik olduğu zamanlarda ve
yerlerde kısa süreli ölçüm kampanyaları; emisyon
envanterleri ve modellemeden elde edilen sonuçlar ile birleştirilebilir.
(3) Elde edilen ölçümler, hava
kalitesi hakkında yeterli bilgi sağlamak için modelleme teknikleri ile
desteklenebilir.
a) Eğer kükürt dioksit, azot
dioksit, azot oksitleri, partiküler madde,
kurşun, benzen, karbon monoksit gibi kirleticilerin seviyeleri temsili bir
süre boyunca üst ve alt değerlendirme eşiği arasında ise, ölçümler ve model
hesaplamaları birlikte uygulanabilir. Sabit noktalardaki ölçümlerin
sıklığı, sürekli ölçümler için cihazlar, nesnel tahminleme
teknikleri ve model hesaplamaları Ek II’de
belirtilen koşulları sağlar.
b) Sabit ölçüm yapılan
örnekleme noktalarından elde edilen ozon ile ilgili bilgilerin modelleme
ve/veya gösterge ölçümünden alınan bilgilerle desteklendiği
"bölge" ve "alt bölge"ler için, Ek II’de
belirtilen örnekleme noktalarının toplam sayısı;
1) Ek metotların; hedef
değerler, bilgilendirme ve uyarı eşikleri bakımından hava kalitesinin
değerlendirilmesi için yeterli bilgiyi sağlaması durumunda,
2) Kurulacak örnekleme
noktalarının sayısı ve diğer tekniklerin uzaysal çözünürlüğü, Ek II’de belirtilen veri kalitesi hedeflerine göre
oluşturulacak ozon konsantrasyonu için yeterli
olması ve Ek II’de belirtilen değerlendirme
sonuçlarını vermesi durumunda,
3) Her "bölge" veya
"alt bölge"deki örnekleme noktalarının sayısının; iki milyon
nüfusa en az bir örnekleme noktası veya 50.000 km2 başına bir örnekleme
noktası (hangisi daha fazla sayıda örnekleme noktası oluşturuyorsa)
sayısına eşit olması durumunda,
4) Her "bölge" veya
"alt bölge"nin en az bir örnekleme noktası bulundurması
durumunda,
5) Azot dioksitin, kırsal fon
istasyonları haricindeki tüm örnekleme noktalarında ölçülmesi durumunda,
azaltılabilir.
Bu durumda, hedef değerler bakımından hava kalitesinin değerlendirilmesi
için modelleme ve/veya gösterge ölçüm sonuçları hesaba katılır.
c) Temsili bir süre sonundaki
seviyelerin, üst ve alt değerlendirme eşiği arasında olduğu
"bölge" ve "alt bölge"lerde arsenik, kadmiyum, nikel, benzo(a)piren bakımından hava kalitesinin
değerlendirilmesi için modelleme teknikleri ile Ek II’de
belirtilen gösterge ölçümlerini kapsayan ölçümlerin bir birleşimi
kullanılabilir.
(4) Örnekleme noktalarının
konumları Ek II’deki koşulları sağlamak zorunda
olup örnekleme noktalarının minimum sayısı Ek II kriterlerini
esas alır.
a) Bakanlık ve il çevre ve orman
müdürlükleri, insan sağlığının korunması ve ekosistemlerin veya
vejetasyonun korunması için temsil teşkil edebilecek örnekleme noktalarının
konumlarını belirler. Bakanlık ve il çevre ve orman müdürlükleri,
istasyonların konumu ve sayısı bakımından temsil teşkil edebilecek PM2,5 konsantrasyonları hakkında veri sağlayan ölçüm
istasyonları kurup çalıştırır. Mümkün olan yerlerde PM2,5 için örnekleme
noktaları PM10 için örnekleme noktaları ile aynı konumlara
yerleştirilir.
b) Ozon ölçümü için örnekleme
noktalarının konumunun belirlenme kriterleri Ek II’nin A bölümünün II ve III numaralı maddelerinde,
hava kalitesinin değerlendirilmesi için tek bilgi kaynağının ölçüm olduğu
her bir "bölge" veya "alt bölge"de ozonun sürekli
ölçümü için sabit örnekleme noktalarının minimum sayısı ise Ek II’nin C bölümünün II numaralı maddesinde
belirtilmiştir. Önceki her beş
yıllık ölçümler boyunca, konsantrasyonların uzun
vadeli hedeflerin altında olduğu "bölge" ve "alt
bölge"lerde, sürekli ölçüm istasyonlarının sayısı Ek II’nin C bölümünün II numaralı maddesinin (2) numaralı
bendine göre belirlenir. Ek II’nin E bölümünde
listelenen ozon öncül maddeleri konsantrasyonları
ile ilgili veri sağlayacak olan alanda en az bir ölçüm istasyonu kurulup
çalıştırılır. Azot dioksit ölçümü, Ek II’de
belirtilen ozon örnekleme noktalarının en az yüzde ellisinde de yapılır.
Azot dioksit ölçümü, Ek II’nin A bölümünün II
numaralı maddesinde belirtilen, diğer ölçüm metotlarının kullanılabileceği
kırsal fon istasyonları haricindeki yerlerde sürekli yapılır.
c) Hedef değerlerle uyumun
değerlendirilmesi amacı ile havadaki arsenik, kadmiyum, nikel ve benzo(a)piren ölçümü için örnekleme noktalarının
konumunun belirlenmesi ile ilgili kriterler, Ek II’nin A bölümünün I ve III numaralı maddelerinde
belirtilmiştir. Her bir kirletici konsantrasyonunun
sabit ölçümüne yönelik örnekleme noktalarının minimum sayısı, Ek II’nin C bölümünde belirtildiği gibi olur ve bu
örnekleme noktaları, konsantrasyonlar ile ilgili verilerin tek kaynağının
sabit ölçüm olması durumunda, ölçümün gerekli olduğu her bir
"bölge" veya "alt bölge"ye yerleştirilir. Bakanlık ve
il çevre ve orman müdürlükleri, havadaki benzo(a)piren
katkısını değerlendirmek için sınırlı sayıda ölçüm yerlerinde ilgili diğer polisiklik aromatik
hidrokarbonları izler. Bu bileşikler en azından benzo(a)antracen, benzo(b)fluoranten, benzo(j)fluoranten, benzo(k)fluoranten, indeno(1,2,3-cd)piren ve dibenz(a,h)antraceni kapsar.
Bu polisiklik aromatik
hidrokarbonlar için izleme yerleri benzo(a)piren
için örnekleme yerleri ile aynı yerde olur ve coğrafi değişiklik ve uzun
vadeli eğilimler tanımlanabilecek şekilde seçilir, Ek II’nin A
bölümünün I ve III numaralı maddeleri uygulanır. Konsantrasyon seviyelerine
bakılmaksızın, arsenik, kadmiyum, nikel, gaz halindeki toplam cıva, benzo(a)piren ve benzo(a)antracen, benzo(b)fluoranten, benzo(j)fluoranten, benzo(k)fluoranten, indeno(1,2,3-cd)piren, dibenz(a,h)antracenın
bulunduğu dış ortam havasındaki gösterge ölçümü için ve ayrıca benzo(a)antracen, benzo(b)fluoranten, benzo(j)fluoranten, benzo(k)fluoranten, indeno(1,2,3-cd)piren, dibenz(a,h)antracen ve
arsenik, kadmiyum, cıva, nikel, benzo(a)piren
toplam çökelmesinin belirlenmesi için her 100.000 km2 de bir fon örnekleme
noktası kurulur. Partikül ve gaz halindeki iki değerlikli cıva ölçümü de
önerilir. İzleme; uygun olan yerlerde, Avrupa’da Hava Kirleticilerin
Sınırlar Ötesi Taşınımının İzlenmesi ve
Değerlendirilmesi İşbirliği Programı (EMEP) kapsamında yapılır. Bu
kirleticiler için örnekleme yerleri, coğrafi değişiklik ve uzun vadeli
eğilimler tanımlanabilecek şekilde seçilir ve Ek II’nin
A bölümünün I ve III numaralı maddeleri uygulanır. Ekosistemler üzerindeki
etkilerin bölgesel modellerle değerlendirildiği yerlerde biyo-göstergeler kullanılabilir.
(5) Kükürt dioksit, azot dioksit,
azot oksitleri, partiküler madde, kurşun, benzen,
karbon monoksit, arsenik, kadmiyum, nikel, benzo(a)piren
için seviyelerin alt değerlendirme eşiğinin altında olduğu
"bölge" ve "alt bölge"lerde, seviyelerin
değerlendirilmesi için tek başına modelleme veya nesnel tahminleme
teknikleri kullanılabilir.
(6) Veri kalitesi hedefleri Ek II’nin D bölümünde belirtilmiştir. Hava kalitesi
modellemelerinin değerlendirme için kullanıldığı yerlerde Ek II’nin D bölümünde belirtilen hususlar uygulanır.
(7) Hava kirleticilerinin
analizi için referans metotlar Ek III’de
belirtilmiştir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Hava Kalitesi Hedeflerine
Ulaşılması, Uygulaması ve
Yürütülmesi
Uyumluluğun
sağlanması için önlemler
MADDE
9 – (1) Bakanlık ve il çevre ve
orman müdürlükleri, 5 inci madde ile Ek I’de
belirtilen limit değerleri sağlamak için gerekli önlemleri alır. Bu
önlemler hava, su ve toprağın korunması için entegre
bir yaklaşımla uyum içinde ve işyerinde sağlık ve güvenliğin korunmasıyla
ilgili hükümlerle çatışmayacak şekilde olmak zorundadır.
(2) Bakanlık ve il çevre ve
orman müdürlükleri, 7 nci maddeye göre belirlenen
"bölge" ve "alt bölge"lerde ozon için uzun vadeli
hedeflere ulaşmak amacıyla ekonomik önlemler hazırlar ve uygular. Bu
önlemler 10 uncu maddenin altıncı fıkrasında belirtilen plan veya
programlarla uyumlu olmak zorundadır.
(3) Bakanlık ve il çevre ve
orman müdürlükleri, havadaki arsenik, kadmiyum, nikel ve polisiklik aromatik
hidrokarbonların karsinojenik riski için
belirleyici olarak kullanılan benzo(a)piren konsantrasyonlarının
Ek I’deki hedef değerleri aşmamasını sağlamak
için maliyetleri göz önünde bulundurarak tüm gerekli önlemleri alır. Bu
önlemler hakkındaki bilgiler kamuoyuna açıklanır. Bakanlık ve il çevre ve
orman müdürlükleri, bu "bölge" ve "alt bölge"ler için
aşım alanlarını ve bunlara katkıda bulunan kaynakları belirler.
(4) Ozon konsantrasyonlarının
uzun vadeli hedeflerin altında olduğu "bölge" ve "alt
bölge"lerde, bu seviyeler, sınır ötesi ozon kirliliği ve meteorolojik
şartlar gibi faktörler de göz önünde bulundurularak ve gerekli önlemler
alınarak korunur. Bakanlık ve il çevre ve orman müdürlükleri, arsenik,
kadmiyum, nikel ve benzo(a)pirenin sürdürülebilir
kalkınma ile mümkün olduğunca uyumlu olması durumunda, diğer kirletici
seviyelerinin limit veya hedef değerin altında olduğu "bölge" ve
"alt bölge"lerde en iyi hava kalitesini korumak için çaba
gösterir.
Temiz
hava planı
MADDE 10 – (1) Bakanlık ve il
çevre ve orman müdürlükleri, 7 nci maddede
belirtilen "bölge" ve "alt bölge"leri, bir veya daha
fazla kirletici seviyesinin limit değer artı tolerans payını aşmasına; bir
veya daha fazla kirletici seviyesinin limit değer ve limit değer artı
tolerans payı arasında olmasına; kirletici seviyesinin limit değerlere
karşılık gelmesine veya altında kalmasına göre sınıflandırır ve buna göre
bir liste oluşturur. Bu
sınıflandırma her yıl gözden geçirilir.
(2) Bakanlık ve il çevre ve
orman müdürlükleri, dış ortam havasındaki ozon seviyesi 5 inci maddede
belirtilen hedef değerlerden daha yüksek ise dış ortam havasındaki ozon
seviyesini 8 inci maddeye göre değerlendirerek 7 nci
maddede belirtilen "bölge" ve "alt bölge"leri
sınıflandırır.
(3) İl çevre ve orman
müdürlükleri, Ek I’de belirtilen bir veya daha
fazla limit değer artı tolerans payları aşılırsa, ilgili kurum ve
kuruluşlarla koordinasyon içerisinde söz konusu Ek’te belirtilen süre
içinde limit değerlere ulaşılmasını sağlamak için gerekli önlemleri ortaya
koyan bir temiz hava planı hazırlar veya hazırlatır. Temiz hava planı
asgari Ek IV’de listelenen bilgileri kapsar.
(4) Bir limit değerin verildiği
belirli bir kirletici için bir tolerans payı belirlenmediğinde, o kirletici
seviyesinin limit değeri aştığı "bölge" ve "alt
bölge"ler; üçüncü fıkrada belirtilen şekilde ele alınır ve sekizinci
fıkra uygulanır.
(5) Üçüncü ve dördüncü
fıkralarda bahsedilen planda belirtilen önlemler, her bir kirlilik
kaynağının veya kaynak sektörünün limit değerlerin aşılmasındaki veya
ilgili "bölge"ler veya "alt bölge"lerde çevre
üzerindeki diğer zararlı etkilerdeki katkısının payına göre orantılılık
prensibi göz önünde bulundurularak kaynaklara dağıtılır.
(6) İl çevre ve orman
müdürlükleri, ikinci fıkrada belirtilen "bölge" ve "alt
bölge"ler için, Ek I’de belirtilen süre
içinde hedef değerlere kademeli önlemlerle ulaşılamadığı yerlerde,
ulaşılabilmesini sağlamak üzere ozon için gerekli önlemleri ortaya koyan
bir temiz hava planı hazırlar. Temiz hava planı asgari olarak Ek IV’de listelenen bilgileri kapsar. Bakanlık, Dışişleri
Bakanlığı ile koordinasyon içinde, komşu üye ülkelerdeki büyük oranda öncül
emisyonlara bağlı olarak ozon konsantrasyonlarının
hedef değerlerin veya uzun vadeli hedeflerin aşıldığı ve kademeli önlemler
ile hedef değerler veya uzun vadeli hedeflerin sağlanamadığı yerlerde, bu
hedeflere ulaşmak için işbirliği yapabilir ve uygun olan yerlerde katılımlı
plan ve programlar hazırlamada işbirliği yapabilir.
(7) Birden fazla kirletici
seviyesinin limit veya hedef değerden daha yüksek olduğu yerlerde tüm
kirleticileri kapsayan entegre bir temiz hava
planı hazırlanır.
(8) Üçüncü, dördüncü ve altıncı
fıkralara uygun olarak hazırlanacak olan plan, 9 uncu maddenin birinci
fıkrasında ortaya konan gereklilikleri sağlar.
(9) PM10 konsantrasyonlarının
azaltılması için genel stratejiler ve PM10 planı, PM2,5 konsantrasyonlarını
azaltmayı da hedefler.
(10) Temiz hava planı
hazırlanırken halkın katılımı sağlanır ve bu plan kamuoyuna sunulur.
(11) İl çevre ve orman
müdürlükleri, emisyon envanterleri oluşturabilir.
Eylem
planı
MADDE
11 – (1) İl çevre ve orman müdürlükleri,
ilgili kurum ve kuruluşlarla koordinasyon içerisinde Ek I’de
belirtilen bir veya daha fazla uyarı eşiği veya limit değerin aşılması
riski varsa, bu aşımların süresini
kısıtlamak veya riski azaltmak için kısa vadede alınacak önlemleri içeren bir
eylem planı hazırlar. Eylem planları 10 uncu maddede bahsedilen temiz hava
planının bir parçası olabilir. Bu planlar, özel duruma bağlı olarak, limit
değerlerin aşılmasına katkıda bulunan motorlu araç trafiğini de içeren
faaliyetleri kontrol etmek ve gerektiğinde askıya almak için gerekli
önlemleri içerebilir.
(2) Ek I’de
belirtilen limit değerlerin aşılması riski varsa, sadece söz konusu ekte
belirtilen limit değerlere ulaşılacak tarihten sonra eylem planları
hazırlanır.
(3) 10 uncu maddenin beşinci,
yedinci, sekizinci, dokuzuncu ve onuncu fıkraları; eylem planları kapsamında gerekli
değişiklikler yapılarak uygulanır.
(4) Ozon için uyarı eşiğinin
aşılma riski varsa ve bu riski azaltmak veya uyarı eşiğinin aşılma
şiddetini veya süresini azaltmak için önemli bir potansiyel varsa Bakanlık
ve il çevre ve orman müdürlükleri, ilgili "bölge"ler için belirli
yerel durumları dikkate alarak, kısa vadede alınacak belirli önlemleri
gösteren eylem planları hazırlar. Eğer uygun olursa, Dışişleri Bakanlığı
ile koordinasyon içinde komşu üye ülkelerde, komşu "bölge"leri de
içine alan katılımlı kısa vadeli eylem planları hazırlanabilir ve
uygulanabilir. İl çevre ve orman müdürlükleri, belirli eylemler için
tetikleme seviyelerini içeren bir eylem planı oluşturur. Bu planlar, özel
duruma bağlı olarak, uyarı eşiğinin aşılmasına yol açan emisyonlara
katkıda bulunan motorlu araç trafiğini de içeren faaliyetleri kontrol etmek
ve gerektiğinde azaltmak veya askıya almak için kademeli ve ekonomik
önlemleri sağlar. Bunlar endüstriyel tesisler veya ürünlerin kullanımına
bağlı olarak etkin önlemleri de içerebilir.
(5) İl çevre ve orman
müdürlükleri, kamuoyuna ve çevre kuruluşları, tüketici kuruluşları ve diğer
ilgili sağlık mercileri gibi ilgili kuruluşlara, araştırma sonuçlarını ve
bu planların uygulanması ile ilgili bilgilerle birlikte belirli kısa vadeli
eylem planlarının içeriğini sunar.
İstisnalar
MADDE
12 – (1) İl çevre ve orman
müdürlükleri, doğal kaynaklar nedeni ile dış ortam havasındaki kükürt
dioksit konsantrasyonlarının Ek I’de belirtilen kükürt dioksit limit değerlerini aştığı
"bölge" veya "alt bölge"leri belirleyebilir. Bu durum,
doğal kaynaklardan ötürü normal fon seviyelerinin üzerinde konsantrasyonlara yol açan doğal olaylar nedeni ile dış
ortam havasındaki PM10 konsantrasyonları, Ek I’de
belirtilen limit değerleri aşarsa da geçerlidir. İl çevre ve orman
müdürlükleri, 10 uncu maddenin birinci fıkrasında belirtilen
"bölge" veya "alt bölge"lerde, sadece kükürt dioksit ve
PM10 için Ek I’de belirtilen limit değerlerin
doğal olaylar dışında veya insan kaynaklı emisyonlar
nedeniyle aşıldığı yerlerde temiz hava planlarının uygulanmasını
sağlar.
(2) İl çevre ve orman
müdürlükleri, kış aylarında yollara kum serpiştirmenin ardından havadaki
PM10 konsantrasyonlarının
Ek I’de belirtilen PM10 limit
değerlerini aştığı yerlerde, "bölge" veya "alt
bölge"leri belirleyebilir. İl çevre ve orman müdürlükleri, 10 uncu
maddenin birinci fıkrasında belirtilen "bölge" veya "alt
bölge"lerde, sadece kış aylarında kum serpiştirmeden kaynaklanan
durumlar dışında PM10 seviyelerinin Ek I’de
belirtilen limit değerleri aştığı yerlerde temiz hava planlarının
uygulanmasını sağlar.
(3) İl çevre
ve orman müdürlükleri, buharlaşma şartları ve/veya düşük rüzgâr hızı gibi
ilgili iklim şartları veya bölgeye özgü dağılım özellikleri nedeni ile Ek I’in B bölümünde belirtilen benzen için limit değere
ulaşılmasının zor olduğu ve önlemlerin uygulanmasının ciddi sosyoekonomik
problemlere yol açtığı yerlerde "bölge"leri veya "alt
bölge"leri belirleyebilir.
(4) İl çevre ve orman
müdürlükleri, Ek I’in B bölümünde belirtilen
kurşun limit değerine ulaşılması bakımından özel endüstriyel kaynakların
bulunduğu, uzun yıllar boyunca endüstriyel faaliyetler sonucu kontamine olmuş yerlerde, "bölge"ler veya
"alt bölge"leri belirleyebilir. Bu "bölge"ler bu özel
kaynaklardan en fazla 1000
metre uzaklıkta olmalıdır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
Kamuoyunun
bilgilendirilmesi
MADDE
13 – (1) Bakanlık ve il çevre ve
orman müdürlükleri, kükürt dioksit, azot dioksit ve azot oksitleri, partiküler madde, kurşun, karbon monoksit, benzen, ozon
dış ortam hava konsantrasyonları ve de arsenik, kadmiyum, cıva, nikel, benzo(a)piren ve diğer polisiklik
aromatik hidrokarbon konsantrasyonları ve birikim
oranları ile ilgili güncel bilgileri; bilgisayar ağı, bilgi ekranları,
basın yayın organları ve diğer kolay ulaşılabilir medya aracılığıyla
düzenli olarak kamuoyuna, çevre kuruluşları, tüketici kuruluşları ve
belirli hassas nüfus grupları ve diğer ilgili sağlık mercileri gibi ilgili
kuruluşlara sunar.
(2) Kükürt dioksit, azot
dioksit, partiküler madde, karbon monoksit ve
ozon konsantrasyonları ile ilgili bilgiler en az
günlük olarak güncellenir. Ozon için ve eğer kükürt dioksit ve azot dioksit
için saatlik değerler veya karbon monoksit için sekiz saatlik değerler söz
konusu olduğunda, uygulanabilir yerlerde bilgiler saatlik olarak
güncellenir. Kurşun ve benzen için dış ortam hava konsantrasyonları
ile ilgili bilgiler üç aylık olarak ve uygulanabilir yerlerde benzen
konsantrasyonları ile ilgili bilgiler aylık olarak güncellenir. Bu
bilgiler, asgari olarak Ek I’de belirtilen kükürt
dioksit, azot dioksit ve azot oksitleri, partiküler
madde, kurşun, karbon monoksit, benzen, ozon, arsenik, kadmiyum, nikel ve benzo(a)piren ile ilgili uzun vadeli hedefleri, hedef
değerleri, limit değerleri, bilgilendirme ve uyarı eşiği konsantrasyonlarının
aşımlarını, aşımların yerlerini ve aşımların sebebini de içerir. Ayrıca, bu
bilgiler çevre ve insan sağlığı üzerindeki etkiler hakkında yukarıda bahsedilen
hedef değerleri, limit değerleri, bilgilendirme ve uyarı eşikleri ve uzun
vadeli hedeflere ilişkin kısa bir değerlendirmeyi de içerir. Ozon ile
ilgili olarak bu bilgiler, ilgili öncül maddeler ve Ek VI’da
belirtilen orman koruma ile ilgili değerlendirmeleri içerebilir. Ozon için
uyarı veya bilgilendirme eşikleri aşıldığında kamuoyuna verilecek asgari
bilgiler Ek V’de belirtilmektedir.
Uygulanabildiği yerlerde; bu bilgi, tahmini aşımlar durumunda da verilir.
Ulusal sınırlara yakın "bölge"lerde bilgilendirme veya uyarı
eşiği aşımlarının meydana geldiği yerlerde, gerekli bilgiler komşu üye
ülkelerdeki kamuoyuna bilgi verilmesini kolaylaştırmak için komşu üye
ülkelerdeki yetkili otoritelere Dışişleri Bakanlığı ile koordinasyon içinde
sağlanabilir.
(3) Bakanlık ve il çevre ve
orman müdürlükleri, uyarı eşiğinin tahmini veya fiili aşımları ile ilgili
bilginin kamuoyuna ve sağlık kuruluşlarına zamanında verilmesini sağlar.
(4) Bakanlık ve il çevre ve
orman müdürlükleri, ozon için hazırlanan yıllık raporları kamuoyuna sunar.
a) Yıllık raporlarda insan
sağlığı açısından ilgili ortalama süre için uyarı eşiği, bilgilendirme
eşiği, uzun vadeli hedef ve hedef değerdeki tüm konsantrasyon
aşımları; vejetasyon açısından uzun vadeli hedef ve hedef değerin herhangi
bir aşımı ve de uygun olduğunda bu aşımların etkileri ile ilgili en azından
kısa bir değerlendirme yer alır.
b) Bunların yanı sıra yıllık
raporlar; uygun olduğunda, Ek VI’nın A bölümünde
belirtildiği gibi orman koruma ile ilgili daha fazla bilgi ve değerlendirmeyi
ve ilgili öncül maddeler hakkındaki bilgileri de içerebilir.
(5) Ek I’e
göre bir uyarı eşiği aşıldığında, detaylar kamuoyuna radyo, televizyon ve
benzeri basın yayın organları aracılığıyla açıklanır ve bu detaylar en az
Ek V’de listelenen konuları içerir.
(6) Kamuoyuna açıklanan
bilgiler açık, anlaşılır ve ulaşılabilir olmalıdır.
(7) Bu Yönetmelikte belirlenen
yetki ve sorumluluklar ile ilgili bilgiler kamuoyuna açıklanır.
Bilgilerin
gönderilmesi ve gözden geçirme
MADDE
14 – (1) İl çevre ve orman
müdürlükleri, Bakanlığa;
a) Ölçüm cihazlarının
(metotlar, ekipman, ağlar, laboratuarlar) ölçüm
hassaslığını doğrulayan, Avrupa kalite güvence standartlarının
gerekliliklerine göre yürütülen özellikle dahili kalite kontrolleri ile bu
hassaslığın sürekliliğini kontrol eden, değerlendirme metotlarının
analizinden ve hava kalitesinin uygulanmasından ve değerlendirilmesinden
sorumlu laboratuarları ve kurumları,
b) 6 ncı
maddeye göre ön değerlendirme metotları ve sonuçlarını,
c) Yıllık olarak, her yılın
sonunda en geç yedi aylık bir süre içinde, 7 nci
madde ve 10 uncu maddenin birinci ve ikinci fıkralarına göre belirlenen
"bölge"ler ve "alt bölge"lerin bir listesini,
ç) SO2 ve NO2 için uyarı eşikleri aşılırsa, olayın
ortaya çıkışını takiben iki aydan geç olmamak şartıyla kirlenme olay(lar)ının süresi ve kaydedilen
seviyeler ile ilgili bilgileri,
d) Her yıl düzenli olarak Nisan
ayından Eylül ayına kadar her ay için;
1) Müteakip ayın 20 sinden geç
olmamak üzere, ozon için uyarı ve/veya bilgilendirme eşiğinin aşım(lar)ının görüldüğü her gün
için tarih, toplam aşım saati ve maksimum bir saatlik ozon değer(ler)ini,
2) Her yıl 20 Ekimden geç
olmamak üzere, Ek VI’nın B bölümünde belirtilen
diğer bilgileri,
e) Her yıl için müteakip yılın
31 Temmuzundan geç olmamak üzere, Ek VI’nın B
bölümünde belirtilen geçerli bilgileri ve Ek II’nin
E bölümünün II numaralı maddesinde belirtilen ozon öncül maddelerinin o yıl
için yıllık ortalama konsantrasyonlarını,
f) Yıllık olarak, her yılın
sonunda en geç yedi aylık bir süre içinde, Ek II’ ye göre o yıl için yirmi
dört saat üzerinden PM2,5 ölçümlerinden hesaplanan aritmetik ortalama,
medyan, doksan sekiz yüzdelik değer (Doksan sekiz yüzdelik değer, Ek VI
Bölüm B’ de belirtildiği gibi hesaplanır.) ve maksimum konsantrasyonu,
g) 10 uncu maddenin birinci
fıkrasında belirtilen "bölge"ler ve "alt bölge"lerde;
1) Her yılın
bitiminden sonraki yedi aylık süre içinde, limit değer artı tolerans payını
aşan seviyelerin gözlemlendiği tarih veya dönemlerin oluşması durumunda;
belirli bir kirletici için belirli bir tolerans payı belirtilmediğinde, bu
kirletici seviyesinin limit değeri aştığı "bölge"ler ve "alt
bölge"ler, 10 uncu maddenin birinci fıkrasında belirtilen bir veya
daha fazla kirletici seviyesinin limit değer artı tolerans payını aşmasına
göre tespit edilen "bölge"ler ve "alt bölge"lerle aynı
işleme tabi tutulur.
2) Her yılın bitiminden sonraki
dokuz aylık süre içinde kaydedilen her durumun sebepleri,
3) Seviyelerin gözlemlendiği
yılın bitiminden sonra iki yıldan geç olmamak şartıyla 10 uncu maddenin
üçüncü ve dördüncü fıkralarında belirtilen planları veya programları,
4) Plan ve programların her üç
yıllık sürecindeki ilerlemesini,
ğ) 10 uncu maddenin ikinci
fıkrasında belirtilen "bölge"ler ve "alt bölge"lerde;
1) İnsan sağlığının korunması
için hedef değerin yıllık aşımlarının açıklamasını içeren, Ek I’in D bölümünde belirtilen hedef değerlerin aşımı ile
ilgili durum incelemesini,
2) Seviyelerin gözlemlendiği
yılın bitiminden sonra iki yıldan geç olmamak şartıyla 10 uncu maddenin
altıncı fıkrasında belirtilen planları veya programları,
3) Plan ve programların her üç
yıllık sürecindeki ilerlemesini,
h) 12 nci
maddenin birinci fıkrasında belirtilen hallerde, fıkrada belirtilen bu gibi
"bölge"ler veya "alt bölge"lerin listeleri ile birlikte
PM10 ve kükürt dioksit kaynakları ve konsantrasyonları
hakkındaki bilgiler ve herhangi bir aşımın doğal olaylar nedeni ile oluşan
PM10’dan ve doğal kaynaklar nedeni ile oluşan kükürt dioksitten
kaynaklandığını gösteren gerekli gerekçeyi,
ı) 12 nci
maddenin ikinci fıkrasında belirtilen hallerde, fıkrada belirtilen bu gibi
"bölge"ler veya "alt bölge"lerin listeleri ile birlikte
PM10 kaynakları ve konsantrasyonları hakkındaki
bilgiler ve yollara kum serpiştirmenin ardından herhangi bir aşımın
partiküllerin yeniden havaya katılımından kaynaklandığını ve
konsantrasyonları azaltmak için makul önlemlerin alınmış olduğunu gösteren
gerekli gerekçeyi,
i) 12 nci
maddenin üçüncü ve dördüncü fıkralarında belirtilen hallerde, fıkralarda
belirtilen bu gibi "bölge"ler ve "alt bölge"lerin
listeleri ile birlikte kirletici konsantrasyonlarını
azaltmak için alınan önlemleri, benzen söz konusu olduğunda limit değerin
aşıldığı ve ileriki gelişmelere ilişkin önlemlerin beklendiği alanı
minimize etmek için alınan önlemleri belirten uygun gerekçeleri,
j) Ek VI’ya
göre ozon ve ozonla ilgili maddelere ilişkin bilgileri,
k) Yıllık olarak, her yılın
bitiminden sonraki en geç yedi aylık bir süre içinde, arsenik, kadmiyum,
cıva, nikel ve polisiklik aromatik
hidrokarbonlara ilişkin aşağıdaki bilgileri,
1) İlgili "bölge"ler
ve "alt bölge"lerin listelerini,
2) Aşım alanlarını,
3) Değerlendirilen konsantrasyon değerlerini,
4) Aşım sebeplerini ve
özellikle buna katkıda bulunan kaynakları,
5) Bu gibi aşıma maruz kalan
nüfusu,
6) 8 inci maddeye göre
değerlendirilen bütün verileri,
7) Hedef değerlere ulaşmak ve
korumak için alınan önlemleri,
iletir.
(2) Birinci fıkraya göre
iletilen bilgilere dayalı olarak Bakanlık, Ek I’de
belirtilen ulaşım tarihini ve tolerans paylarını uygulamak için başlangıç
tarihini gözden geçirebilir.
Bakanlık
ve ilgili kurum ve kuruluşların sorumlulukları
MADDE
15 – (1) Bakanlık, ölçüm
cihazlarının (metotlar, ekipman, ağlar ve
laboratuarlar) onayından; cihazların ölçüm hassaslığının
sürdürülebilirliğini Avrupa kalite güvence standartlarının gerekliliklerine
göre yürütülen dahili kalite kontrolleriyle kontrol etmekten ve ölçüm
hassaslığını sağlamaktan; uluslararası kalite güvence programlarının
bölgelerindeki koordinasyonundan; değerlendirme metotlarının analizinden
sorumludur.
(2) Büyükşehir
belediyeleri/belediyeler ve diğer ilgili kurum ve kuruluşlar, uyumluluğu
sağlamak için önlemlerde; eylem planları ve temiz hava planlarının
hazırlanmasında; bilgi ve raporların iletiminde; işbirliği ve katkı sağlar.
Geçiş
dönemi hava kalitesi standartları
GEÇİCİ
MADDE 1 – (1) 31/12/2013
tarihine kadar;
a) Ek I A’da
belirtilen, ikinci fıkranın (a) ve (c) bentlerinde tanımlanan uzun vadeli
ve kısa vadeli sınır değerler ile kükürt dioksit ve asılı partiküler madde için kış standartları uygulanır.
b) Uzun vadeli ve kısa vadeli
sınır değerler aşıldığında, valilikler hava kalitesini iyileştirmek için
programlar geliştirir.
c) Kışın binaların ısınmasından
kaynaklanan kükürt dioksit ve asılı partiküler
madde için Ekim ve Mart ayları arasında yerleşim alanlarında yapılan
ölçümlerin ortalaması, aşılmaması gereken kış sezonu ortalaması uzun vadeli
sınır değerleri ile karşılaştırılır.
ç) Ek I A’ya
göre yıllık olarak azalan uzun veya kısa vadeli sınır değerlerin bir veya
daha fazlasının aşıldığı alanlarda, valilik, 9 uncu maddenin birinci
fıkrasında öngörülen uygun önlemleri alır.
d) Esasları tebliğle
düzenlenecek şekilde enverziyon şartlarının
beklendiği ve/veya enverziyonun görüldüğü bölgelerde
veya hava kirlenmesinin hızlı artış gösterdiği bölgelerde, valilikler bu
durumlar oluşur oluşmaz insanların ve çevrenin zarar görmemesi için
aşağıdaki önlemleri almaya yetkilidir.
1) Hareketli tesislerin
işletiminin kısıtlanması,
2) Belirli temiz teknikler
kullanılmadığında, araçlar, diğer hareketli ve sabit kaynakların geçici
kısıtlanması,
3) Hava kirliliğini belirgin
şekilde artıran tesislerde ve ısınma sistemlerinde yakıt kullanımının
kısıtlanması.
e) Ek I A’da
belirtilen ilgili kirletici konsantrasyonları
hakkındaki güncellenmiş bilgiler kamuoyuna medya, basın, bilgi ekranları
veya bilgisayar ağı ve diğer kolay ulaşılabilir medya araçları ile sunulur.
Uyarı eşikleri ile ilgili olarak kamuoyuna verilen bilgiler Ek V’de listelenen ilgili detayları yansıtır.
f) Hava kirlenmesinin Ek I A’da belirtilen uyarı eşikleri seviyelerine ulaştığı
yerlerde bölgesel özelliklere bağlı olarak uygulanacak önlemler, valilik
tarafından belirlenir.
g) Ek I A’da
belirtilen kirleticiler ile ilgili olarak alınan önlemler ve kirlilik
seviyesi hakkındaki bilgiler Bakanlığa gönderilir.
(2) Bu maddede;
a) Uzun vadeli sınır
değerler-UVS, aşılmaması gereken ve tüm ölçüm sonuçlarının aritmetik
ortalaması olan değerlerdir.
b) Uzun vadeli değer-UVD, bütün
ölçüm sonuçlarının aritmetik ortalaması olan değerdir.
c) Kısa vadeli sınır değerler-KVS, maksimum
günlük ortalama değerler veya istatistik olarak bütün ölçüm sonuçları
sayısal değerlerinin büyüklüğüne göre dizildiğinde, ölçüm sonuçlarının
yüzde doksan beşini aşmaması gereken değerlerdir. Çöken tozlar için farklı
olarak aşılmaması gereken maksimum aylık ortalama değerlerdir.
ç) Kısa vadeli değer-KVD, bütün
ölçüm sonuçları sayısal değerlerinin büyüklüğüne göre düzenlendiğinde ölçüm
sonuçlarının yüzde doksan beşinin altında, yüzde beşinin ise üstünde
kaldığı değerdir.
d) Hava kirleticiler, havanın
doğal bileşimini değiştiren is, duman, toz, gaz, buhar ve aerosol halindeki kimyasal maddelerdir.
e) Hava kalitesi, hava
kirliliğinin insanlar ve çevreleri üzerindeki etkilerinin bir göstergesi
olan ve havadaki hava kirleticilerinin artan miktarlarıyla azalan atmosfer
kalitesidir.
f) Hava kalitesi sınır
değerleri, insan sağlığının korunması ve çevre üzerindeki kısa ve uzun
vadeli olumsuz etkilerin önlenmesi için atmosferdeki hava kirleticilerin,
bir arada bulunduklarında değişen zararlı etkileri de göz önüne alınarak
tespit edilmiş konsantrasyon birimleri ile ifade
edilen seviyelerdir.
g) Enverziyon
veya sıcaklık terselmesi, atmosfer içerisinde
sıcaklığın yer seviyesinden itibaren yukarıya doğru artış göstermesi
durumudur.
Ön
değerlendirme çalışmaları
GEÇİCİ
MADDE 2 – (1) 6 ncı maddede belirtilen ön değerlendirme çalışmaları en
geç 31/12/2013 tarihine kadar tamamlanır.
Yürürlükten kaldırılan yönetmelik
MADDE
16 – (1) 2/11/1986
tarihli ve 19269 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Hava Kalitesinin
Korunması Yönetmeliği yürürlükten kaldırılmıştır.
Yürürlük
MADDE
17 – (1) Bu Yönetmeliğin;
a) 9, 10, 11 ve 12 nci maddeleri 1/1/2014
tarihinde,
b) Diğer maddeleri ise yayımı
tarihinde,
yürürlüğe
girer.
Yürütme
MADDE
18 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Çevre ve
Orman Bakanı yürütür.
Ek- I
LİMİT
DEĞERLER, HEDEF DEĞERLER, UZUN VADELİ HEDEFLER, DEĞERLENDİRME EŞİKLERİ,
BİLGİLENDİRME VE UYARI EŞİKLERİ
A) Tanımlar
PM10,
arsenik, kadmiyum, nikel, cıva ve benzo(a)piren konsantrasyonlarını hesaplamak için örnekleme hacmi,
ortam şartlarına karşılık gelmekte ve tüm gaz halindeki kirleticiler için
hacim 293° K sıcaklıkta ve 101,3 kPa basınçta
standartlaştırılır.
Konsantrasyon
değerleri aşağıdaki birimlerle ifade edilir;
-
karbon monoksit için mg/m3
-
arsenik, kadmiyum, nikel, cıva ve benzo(a)piren
için ng/m³
-
diğer kirleticiler için µg/m³
Saat, Merkezi Avrupa Saat
Dilimi cinsinden belirtilir. AOT40 ( (µg/m³)· saat olarak ifade edilir),
her gün, Merkezi Avrupa Saat Dilimi 8:00 ve 20:00
arasında ölçülen sadece 1 saatlik değerler kullanılarak belirli bir zaman
dilimi sonunda, 80 µg/m³ ile 80 µg/m³ (= 40ppb) den daha büyük saatlik
konsantrasyonlar arasındaki farkın toplamı demektir.
Maksimum günlük sekiz saatlik
ortalama konsantrasyon, saatlik verilerden
hesaplanıp her saat güncellenen sekiz saatlik dinamik ortalamalar
incelenerek seçilir. Böyle hesaplanan her sekiz saatlik ortalama, sona
erdiği güne ait olur, diğer bir ifade ile herhangi bir gün için ilk
hesaplama süresi önceki günün 17:00‘dan o günün
01:00‘a kadarki süredir. Herhangi bir gün için son hesaplama süresi ise o
günün saat 16.00‘dan 24:00‘a kadar olan süredir.
B) Limit
değerler, değerlendirme ve uyarı eşikleri
Kirletici
|
Ortalama süre
|
Limit değer
|
Tolerans payı
|
Üst değerlendirme eşiği
|
Alt değerlendirme eşiği
|
Limit değere ulaşılacak tarih
|
Uyarı eşiği
|
SO2
|
saatlik
-insan sağlığının korunması için-
|
350 µg/m3
(bir yılda
24 defadan fazla aşılmaz)
|
1.1.2014
tarihinde 150 µg/m3
(limit değerin %43’ ü)
ve 1.1.2019 tarihine kadar tolerans payı sıfırlanacak şekilde
her 12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak azaltılır
|
|
|
1.Ocak 2019
|
500 µg/m3
(hava kalitesinin temsili bölgelerinde bütün
bir “bölge” veya “alt bölgede” veya
en azından 100 km2’de- hangisi küçük ise-
üç ardışık
saatte ölçülür)
|
24 saatlik
-insan sağlığının korunması için-
|
125 µg/m3
(bir yılda 3 defadan fazla aşılmaz)
|
1.1.2014
tarihinde 125 µg/m3 (%100) ve 1.1.2019 tarihine kadar tolerans
payı sıfırlanacak şekilde her 12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak
azaltılır
|
24-saatlik limit değerin %60’ ı
(75 µg/m3
bir yılda 3 defadan fazla aşılmaz)
|
24-saatlik limit değerin %40 ‘ı
(50 µg/m3
bir yılda 3 defadan fazla aşılmaz)
|
1.Ocak 2019
|
yıllık ve kış dönemi (1 Ekim den
31 Marta kadar)
- ekosistemin koruması-
|
20 µg/m3
|
|
Kış dönemi limit değerinin %60’ı
(12 µg/m3)
|
Kış dönemi limit değerinin %40’ı
(8 µg/m3)
|
1.Ocak 2014
|
Kirletici
|
Ortalama süre
|
Limit değer
|
Tolerans payı
|
Üst değerlendirme eşiği
|
Alt değerlendirme eşiği
|
Limit değere
ulaşılacak tarih
|
Uyarı eşiği
|
NO2
|
saatlik
-insan sağlığının korunması için-
|
200
µg/m3
(bir yılda 18 defadan fazla aşılmaz)
|
1.1.2014 tarihinde
100 µg/m³ (% 50)
ve 1.1.2024 tarihine kadar tolerans
payı sıfırlanacak şekilde her 12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak
azaltılır
|
limit
değerin %70’i
(140 µg/m3
bir yılda 18 defadan fazla aşılmaz)
|
limit değerin
%50’si
(100 µg/m3
bir yılda 18 defadan fazla aşılmaz)
|
1.Ocak 2024
|
400 µg/m3 (hava kalitesinin temsili bölgelerinde
bütün bir “bölge” veya “alt bölge” de veya en azından 100 km2’de-
hangisi küçük ise- üç ardışık saatte ölçülür)
|
yıllık
-insan sağlığının korunması için-
|
40µg/m3
|
1.1.2014 tarihinde 20 µg/m³ (% 50)
ve 1.1.2024 tarihine kadar tolerans
payı sıfırlanacak şekilde her 12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak
azaltılır
|
limit
değerin %80’i (32 µg/m3
)
|
limit değerin
%65’i (26 µg/m3)
|
1.Ocak 2024
|
|
NOX
|
yıllık
– vejetasyonun korunması
için-
|
30 µg/m3
|
-
|
limit değerin
%80’i (24 µg/m3)
|
limit değerin
%65’i (19,5 µg/m3
)
|
1.Ocak 2014
|
|
Kirletici
|
Ortalama süre
|
Limit değer
|
Tolerans
payı
|
Üst
değerlendirme eşiği
|
Alt
değerlendirme eşiği
|
Limit değere ulaşılacak tarih
|
PM(10)
|
24 saatlik
-insan sağlığının korunması için-
|
50 µg/m3
(bir yılda
35 defadan fazla aşılmaz)
|
1.1.2014 tarihinde 50 µg/m³ (% 100)
ve 1.1.2019 tarihine
kadar tolerans payı sıfırlanacak şekilde her 12 ayda bir eşit miktarda
yıllık olarak azaltılır
|
30 µg/m3
(bir yılda 7 defadan fazla aşılmaz)
|
20 µg/m3
(bir yılda 7 defadan fazla aşılmaz)
|
1 Ocak 2019
|
yıllık
-insan sağlığının korunması için-
|
40.µg/m3
|
1.1.2014 tarihinde 20 µg/m³ (% 50)
ve 1.1.2019 tarihine kadar tolerans
payı sıfırlanacak şekilde her 12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak
azaltılır
|
14 µg/m3
|
10 µg/m3
|
1 Ocak 2019
|
Kirletici
|
Ortalama süre
|
Limit değer
|
Tolerans payı
|
Üst değerlendirme eşiği
|
Alt değerlendirme eşiği
|
Limit değere ulaşılacak tarih
|
Kurşun
|
yıllık
-insan sağlığının korunması için-
|
0,5µg/m3
Sınayi faaliyetlerden uzun yıllar
boyunca kontamine olmuş sanayi kaynakların
yakınlarında
1 µg/m³
(bakınız madde 12 (4))
|
1.1.2014 tarihinde
0.5 µg/m³ (% 100) ve 1.1.2019 tarihine
kadar veya madde 12 (4) ‘e göre belirlenen “alt bölge”ler ve “bölge”lerde 1 Ocak
2019 + 5 yıla kadar tolerans payı sıfırlanacak şekilde her 12 ayda bir
eşit miktarda yıllık olarak azaltılır
|
limit değerin %70’i
(0,35 µg/m3)
|
limit değerin %50’si
(0,25 µg/m3)
|
1 Ocak
2019 veya madde 12 (4) ‘e göre belirlenen “bölge“ ve “alt bölge”lerde 1
Ocak 2019 +5 yıl. Böyle durumlarda limit değer 1 Ocak 2019 dan itibaren 1,0 µg/m³ olur.
|
Benzen
|
yıllık
-insan sağlığının korunması için-
|
5 µg/m3
|
1.1.2014 tarihinde
5 µg/m³ (% 100)
ve 01.01.2017 tarihinden 1.1.2021 tarihine kadar tolerans
payı sıfırlanacak şekilde her 12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak
azaltılır
|
limit değerin %70’i
(3, 5 µg/m3)
|
limit değerin %40’ı
(2 µg/m3)
|
1 Ocak 2021
zaman-sınırlı uzatmaya mutabık
kalınan “bölge” ve “alt bölge”ler hariç (bakınız madde 12 (3))
|
Karbon
monoksit
|
maksimum günlük 8 saatlik ortalama
-insan sağlığının korunması için-
|
10 mg/m3
|
1.1.2014 tarihinde
6 mg/m³ (% 60)
ve 1.1.2017 tarihine kadar tolerans payı sıfırlanacak
şekilde her 12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak azaltılır
|
limit değerin %70’i
(7 mg/m3)
|
limit değerin %50’si
(5 mg/m3)
|
1
Ocak 2017
|
|
|
|
|
|
|
|
|
C) Arsenik, kadmiyum,
nikel ve benzo(a)piren için hedef değerler ve
değerlendirme eşikleri
Kirletici
|
Hedef
değer (a)
|
Hedef
değerin yüzdesi olarak üst değerlendirme eşiği
|
Hedef değerin yüzdesi olarak alt
değerlendirme eşiği
|
Hedef değere ulaşılacak tarih
|
Arsenik
|
6 ng/m3
|
% 60
(3,6 ng/m3)
|
% 40
(2,4 ng/m3)
|
1 Ocak 2020
|
Kadmiyum
|
5 ng/m3
|
% 60
(3,0 ng/m3)
|
% 40
(2,0 ng/m3)
|
1 Ocak 2020
|
Nikel
|
20 ng/m3
|
% 70
(14 ng/m3)
|
% 50
(10 ng/m3)
|
1 Ocak 2020
|
Benzo(a)piren
|
1 ng/m3
|
% 60
(0,6 ng/m3)
|
% 40
(0,4 ng/m3)
|
1 Ocak 2020
|
(a) bir yılda PM10 fraksiyonundaki
toplam içerik için
D) Ozon için uzun vadeli hedefler,
hedef değerler, bilgilendirme ve uyarı eşikleri
Hedef
|
Ortalama Süre
|
2022 için Hedef değer (a)
|
Uzun vadeli hedef
|
İnsan sağlığının korunması
|
Bir yılda maksimum günlük 8 saatlik ortalama
|
120
µg/m³ değeri üç yıllık ortalama alındığında bir yılda 25
günden daha fazla süre boyunca aşılmayacaktır (b)
|
120
µg/m3
|
Vejetasyonun korunması
|
Mayıs ayından Temmuz ayına kadar 1 saatlik
değerlerden hesaplanacak AOT40
|
Beş yıllık ortalaması
18
000 µg/m3·saat (b)
|
6 000
µg/m3·saat
|
(a)
Hedef değerler ile uyumluluk bu yıldan itibaren değerlendirilecektir. Bir
başka ifade ile verilerin, takip eden üç veya beş yıl sonunda
uyumluluğun hesaplamasında kullanılacağı ilk yıl 2022’dir.
(b) Eğer
üç veya beş yıllık ortalamalar belirlenemiyorsa yıllık verilerin ardışık ve
tam seti bazında, hedef değerler ile uyumluluğu kontrol etmek için gerekli
minimum yıllık veriler aşağıdaki gibidir;
- insan sağlığının korunmasında hedef değer için- bir yıllık
geçerli veri
- vejetasyonun korunmasında hedef değer için- üç yıllık geçerli veri
|
Süre
|
Eşik
|
Bilgi eşiği
|
1 saatlik ortalama
|
180 µg/m3
|
Uyarı eşiği
|
1 saatlik ortalama (a)
|
240 µg/m3
|
(a) Madde 11 ‘in uygulanması için eşiğin aşımı üç
ardışık yıl için öngörülür veya ölçülür.
E) Üst ve alt değerlendirme eşiklerinin
aşımının belirlenmesi
Üst ve alt değerlendirme eşiklerinin aşımı, yeterli verinin
bulunduğu yerlerde önceki beş yıllık süre içindeki konsantrasyonlar baz alınarak belirlenir. Önceki beş yıl dikkate alınarak
en az üç yıllık süre içinde bu aşım oluşmuşsa, bir değerlendirme eşiğinin
aşılmış olduğu varsayılır.
Ek- I A
GEÇİŞ DÖNEMİ UZUN VADELİ VE KISA VADELİ
SINIR DEĞERLERİ VE UYARI EŞİKLERİ
Kirletici
|
Ortalama süre
|
Sınır değer
|
Sınır değerin yıllık azalması
|
Uyarı eşiği
|
SO2
|
saatlik
|
900 µg/m3
|
|
İlk seviye: 500 µg/m3
İkinci seviye: 850 µg/m3
Üçüncü seviye: 1.100 µg/m3
Dördüncü seviye: 1.500 µg/m3
(Verilen değerler 24 saatlik ortalamalardır.)
|
-KVS-
24 saatlik
% 95 /yıl
-insan sağlığının korunması için-
|
400 µg/m3
|
Sınır değer, 1.1.2008 tarihinde başlayarak 1.1.2014
tarihine kadar 200 µg/m3
(sınır değerin %50’si) olana kadar her 12 ayda bir eşit miktarda
yıllık olarak azalır
|
Kış Sezonu Ortalaması
(1 Ekim – 31 Mart)
-insan sağlığının korunması için-
|
250 µg/m³
|
Sınır değer, 1.1.2008 tarihinde başlayarak 1.1.2014
tarihine kadar 125 µg/m3
(sınır değerin %50’si) olana kadar her 12 ayda bir eşit miktarda
yıllık olarak azalır
|
Hedef Sınır Değer
(Yıllık
aritmetik ortalama)
|
60 µg/m³
|
|
Hedef Sınır Değer
Kış Sezonu Ortalaması
(1 Ekim – 31 Mart)
|
120 µg/m³
|
|
-UVS-
yıllık
-insan sağlığının korunması için-
|
150 µg/m3
|
|
-UVS-
yıllık
-hassas hayvanların, bitkilerin ve
nesnelerin korunması için-
|
60 µg/m3
|
Sınır değer, 1.1.2008 tarihinde başlayarak 1.1.2014
tarihine kadar 20 µg/m3 (sınır
değerin %33’ü) olana kadar her 12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak
azalır
|
NO2
|
-KVS-
24 saatlik
% 95 /yıl
-insan sağlığının korunması için-
|
300 µg/m3
|
|
|
|
-UVS-
yıllık
-insan sağlığının korunması için-
|
100 µg/m3
|
Sınır değer, 1.1.2008 tarihinde başlayarak 1.1.2014
tarihine kadar 60 µg/m3 (sınır
değerin %60’ı) olana kadar her 12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak
azalır
|
|
Kirletici
|
Ortalama süre
|
Sınır Değer
|
Sınır değerin yıllık azalması
|
Uyarı eşiği
|
PM101
|
-KVS-
24 saatlik
% 95/yıl
-insan sağlığının korunması için-
|
300 µg/m3
|
|
İlk seviye: 260 µg/m3
İkinci seviye: 400 µg/m3
Üçüncü seviye: 520 µg/m3
Dördüncü seviye: 650 µg/m3
(Verilen değerler 24 saatlik ortalamalardır.)
|
Kış Sezonu Ortalaması
(1 Ekim – 31 Mart)
-insan sağlığının korunması için-
|
200 µg/m3
|
Sınır değer, 1.1.2008 tarihinde başlayarak 1.1.2014
tarihine kadar 90 µg/m3
(sınır değerin %45’i) olana kadar her 12 ayda eşit bir miktarda
yıllık olarak azalır
|
-UVS-
yıllık
-insan sağlığının korunması için-
|
150 µg/m3
|
Sınır değer, 1.1.2008 tarihinde başlayarak 1.1.2014
tarihine kadar 60 µg/m3 (sınır
değerin %40’ı) olana kadar her 12 ayda eşit bir miktarda yıllık olarak
azalır
|
Kurşun
|
-UVS-
yıllık
-insan sağlığının korunması için-
|
2 µg/m3
|
Sınır değer, 1.1.2008 tarihinde başlayarak 1.1.2014
tarihine kadar 1 µg/m3
(sınır değerin %50’si) olana kadar her 12 ayda eşit bir miktarda
yıllık olarak azalır
|
|
|
24 saatlik
% 95/yıl
-insan sağlığının korunması için-
|
30 mg/m3
|
Sınır değer, 1.1.2008 tarihinde başlayarak 1.1.2014
tarihine kadar 10 mg/m3
(sınır değerin %33’ü) olana kadar her 12 ayda eşit bir miktarda
yıllık olarak azalır
|
yıllık
-insan sağlığının korunması için-
|
10 mg/m3
|
|
‘PM10, asılı partikül
madde – siyah duman olarak da ölçülebilir. Siyah duman değerlendirmesi ve gravimetrik birimlere çevrimi için, hava kirliliğini
ölçme metotları ve anket teknikleri üzerine çalışan OECD grubunun
standartlaştırdığı metot (1964), referans metot olarak alınır.
Ek-II
BİR “BÖLGE” VEYA “ALT BÖLGE”
İÇİNDEKİ HAVA KİRLETİCİLERİ KONSANTRASYONLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ İÇİN
GEREKLİLİKLERİN VE ÖLÇÜMLER İÇİN ÖRNEKLEME NOKTALARININ KONUMLARININ
BELİRLENMESİ
A) Örnekleme noktalarının konumları
Sabit
ölçümlerde aşağıdaki hususlara uyulur.
I. Kükürt
dioksit, azot dioksit, kurşun, PM10, benzen, karbon monoksit, arsenik,
kadmiyum, nikel, cıva ve polisiklik aromatik hidrokarbonlar için makro ölçekte yer
belirlemesi
(1)
İnsan sağlığının korunması
İnsan
sağlığının korunmasına yönelik örnekleme noktalarının yerleri, şu amaçlarla
belirlenir;
(i)
Limit değer(ler)in ortalama süresi ile bağlantılı
olarak önemli bir süre için nüfusun dolaylı veya da doğrudan maruz kalma ihtimalinin
olduğu en yüksek konsantrasyonların ortaya çıktığı
“bölge”ler ve “alt bölge”ler içindeki alanlarda veri sağlamak,
(ii)
Genel nüfusun maruziyetini temsil eden “bölge”ler
ve “alt bölge”ler içindeki diğer alanlardaki seviyeler hakkında veri
sağlamak,
(iii)
Besin zinciri ile nüfusun dolaylı maruziyetini
temsil edecek, arsenik, kadmiyum, cıva, nikel, benzo(a)piren
ve diğer polisiklik aromatik
hidrokarbonların birikim oranları ile ilgili veri sağlamak,
Örnekleme
noktaları genelde en yakındaki çok küçük mikro-çevrelerin ölçümünden
kaçınılacak şekilde yerleştirilir. Yol gösterici olması bakımından, bir
örnekleme noktası; trafiğin yoğun olduğu yerlerde 200 m2 den
küçük olmayan, endüstriyel bölgelerde en az 250mx250m ve uygun olduğunda şehir-fon
alanlarında birkaç km2 lik alandaki
hava kalitesini temsil edebilmesi gerekir.
Örnekleme
noktaları, mümkün olan yerlerde, bu noktaların yakın çevrelerinde olmayan
benzer konumları da temsil edebilmesi gerekir. Arsenik, kadmiyum, nikel, civa,
ve benzo(a)piren için örnekleme noktaları, uygun olan
yerlerde, PM10 için örnekleme noktaları ile aynı yerde olması gerekir.
Amacın
fon seviyelerinin değerlendirilmesi olduğu yerlerde, örnekleme konumu,
yakınındaki endüstriyel alanlar veya “alt bölge”lerden, yani birkaç
kilometre yakınındaki yerlerden etkilenmemelidir.
Endüstriyel
kaynaklardan oluşan katkıların değerlendirileceği yerlerde, en yakın
yerleşim bölgesindeki kaynağın rüzgâr yönünde en az bir örnekleme noktası
yerleştirilir. Fon konsantrasyonunun bilinmediği
yerlerde, hâkim rüzgâr yönünde ilave bir örnekleme noktası yerleştirilir.
Özellikle bu Yönetmeliğin 8 inci maddesi dördüncü fıkrasının uygulandığı
yerlerde, örnekleme noktaları, mevcut en iyi tekniklerin uygulamasının
izlenebileceği şekilde yerleştirilir.
Adalarda,
insan sağlığının korunması için gerekli olan örnekleme noktalarının
yerleştirilmesi ihtiyacı göz önünde bulundurulur.
(2)
Ekosistemler ve vejetasyonun korunması
Ekosistemler
ve vejetasyonun korunmasını hedefleyen örnekleme noktaları, diğer
yapılaşmış alanlardan, endüstriyel tesisler veya otoyollardan 5 km‘den veya
“alt bölge”lerden 20 km
‘den daha uzağa yerleştirilir. Yol gösterici olması bakımından, bir
örnekleme noktası, en az 1000 km2 ‘lik
bir çevredeki hava kalitesini temsil edebilecek şekilde yerleştirilir.
Adalarda,
hava kalitesinin değerlendirilmesi ihtiyacı göz önünde bulundurulur.
II. Ozon
için makro ölçekli yerleştirme
Sabit
ölçümlere uygulanabilen ozon konsantrasyonlarının
değerlendirilmesi için örnekleme noktalarının konumunun belirlenmesi ve
sınıflandırılması için kriterler
İstasyon
tipi
|
Ölçüm
hedefleri
|
Temsil
edebileceği alan (a)
|
Makro
ölçekli yerleştirme kriterleri
|
Kentsel
|
İnsan
sağlığının korunması: Özellikle nüfus yoğunluğunun ve ozon konsantrasyonunun
nispeten yüksek olduğu ve genel nüfusun maruziyetini
temsil edebileceği yerlerde kent nüfusunun ozona maruziyetini
değerlendirmek,
|
Birkaç
km2
|
Trafik,
benzin istasyonları v.s gibi yerel emisyonların etkisinden uzakta; iyi
karışım seviyelerinin ölçülebileceği hava sirkülasyonunun
olduğu yerlerde; kentlerdeki yerleşim alanları ve ticari alanlarda,
parklar (ağaçlardan uzakta), trafiğin çok az olduğu veya hiç olmadığı
büyük caddeler veya meydanlarda, eğitim, spor veya eğlence yerleri özellikleri
taşıyan açık alanlara yerleştirilir.
|
Kent
çevresi
|
İnsan
sağlığının ve vejetasyonun korunması: Nüfus ve vejetasyonun doğrudan veya dolaylı
olarak maruz kalmasının muhtemel olduğu en yüksek ozon seviyelerinin oluştuğu
“alt bölge”lerin dış mahallerinde bulunan nüfus ve vejetasyonun maruziyetini değerlendirmek;
|
Birkaç
10 km2
|
Maksimum
emisyon alanından belirli bir uzaklıkta, ozon
oluşumuna katkıda bulunabilecek şartlarda hakim rüzgar yönünü/yönlerini
takip eden rüzgar yönünde; Bir “alt bölge”nin dış taraflarında bulunan
nüfus, doğal ekosistemler veya hassas mahsullerin yüksek ozon seviyelerine
maruz kaldığı yerlerde; ozonun bölgesel fon seviyelerini belirlemek için,
uygun olan yerlerde, maksimum emisyon alanının rüzgara ters yönünde bazı
kent çevresi istasyonları da yerleştirilir.
|
Kırsal
|
İnsan
sağlığı ve vejetasyonun korunması: Alt-bölgesel ölçekli ozon konsantrasyonlarına
nüfusun, mahsullerin ve doğal ekosistemlerin maruziyetini
değerlendirmek;
|
Alt-bölgesel
seviyeler
(Birkaç
km2 )
|
İstasyonlar
küçük yerleşim yerlerine ve/veya doğal ekosistemlerin, ormanların veya
mahsullerin bulunduğu alanlara; ozon için temsil teşkil edebilecek
yerlerde yollar ve endüstriyel tesisler gibi anlık yerel emisyonların etkisinden uzağa, açık alanlara yerleştirilebilir,
ancak yüksek dağ tepelerine yerleştirilemez.
|
Kırsal
fon
|
Vejetasyon
ve insan sağlığının korunması:
Bölgesel ölçekli ozon konsantrasyonlarına mahsullerin ve doğal
ekosistemlerin ve de nüfusun maruziyetini
değerlendirmek;
|
Bölgesel
/ ulusal / kıtasal seviyeler (1000 ile 10.000 km2 arasında)
|
Daha
az nüfus yoğunluğu olan alanlara, örneğin yerel emisyonlardan
uzak ve endüstriyel alanlar ve kentsel alanlardan uzaktaki doğal
ekosistemlerin olduğu alanlara, ormanlara istasyon yerleştirilir; Enverziyon şartlarının yerel oluşumunu arttıran yerlerden
ve de yüksek dağ zirvelerinden kaçınılır;
Yerel
karakterli gündüz rüzgârları görülen sahil mevkileri önerilmez.
|
(a) Örnekleme noktaları, mümkün
olan yerlerde, bu noktaların yakın çevrelerinde olmayan benzer yerleri de
temsil edebilmelidir.
III. Mikro
ölçekli yerleştirme
Mümkün
olduğunca aşağıdaki kurallar uygulanır:
-
Örnekleme probu girişi etrafındaki akış
kısıtlanmaz (en azından 270° ‘lik bir açıda
serbest olmalıdır), örnekleme cihazına yakın hava akışını etkileyen hiçbir engel
olmayacak şekilde, diğer bir ifade ile normalde binalardan, balkonlardan,
ağaçlardan ve diğer engellerden birkaç metre uzakta (ozon için bu uzaklık,
örnekleme cihazı üzerinde dışarı çıkan engelin yüksekliğinin iki katından
daha fazla olmalıdır) ve bina çizgisinde hava kalitesini temsil eden örnekleme
noktaları olması durumunda en yakın binadan en azından 0.5 m
uzaklıkta olur.
-
Genelde, örnekleme noktası girişi yer seviyesinden 1.5 m
(nefes alma seviyesi) ile 4
m arasında yukarıda olmalıdır. 8 m ‘ye kadar yüksek
konumlar, bazı durumlarda ve ağaçlık alanlarda gerekli olabilir. İstasyon
büyük bir alanı temsil ediyorsa, daha yüksek yerleştirme de uygun olabilir.
-
Hava ile karışmayan emisyonların doğrudan
girişini önlemek için giriş probları, kaynakların
hemen yakınına yerleştirilmez.
-
Örnekleyicinin hava çıkışı, çıkan havanın örnekleyici girişine tekrar
girmesini önleyecek şekilde yerleştirilir.
-
Trafiğe yönelik örnekleyici yerlerinin belirlenmesi (ozon hariç)
-
Tüm kirleticiler için bu örnekleme noktaları, en yakın trafik şeridinin
merkezinden en az 4 m
ve ana kavşakların kenarından en az 25 m uzaklıkta olmalıdır.
-
Azot dioksit ve karbon monoksit için girişler kaldırım taşından 5 m den daha fazla uzaklıkta
olmamalıdır.
-
Partiküler madde, arsenik, kadmiyum, nikel, cıva, benzo(a)piren, benzen ve kurşun için girişler bina
çizgisine yakın yerdeki hava kalitesini temsil edecek şekilde yerleştirilir.
-
Ozon örnekleyiciler için ek kriterler:
Giriş probu, trafik yoğunluğunun bir fonksiyonu
olarak artan bir mesafe ile en yakın yoldan 10 m den daha uzağa ve
ocak ve yakma fırınları gibi kaynaklardan oldukça uzağa yerleştirilir.
-
Kırsal alanlarda çökelme ölçümleri için, Eklerde verilmediği yerlerde
ve uygun olduğunca EMEP kuralları ve kriterleri
uygulanır.
Aşağıdaki
faktörler de hesaba katılabilir;
-
Engelleyici kaynaklar,
-
Güvenlik,
-
Erişim,
-
Elektrik hatlarına ve haberleşmeye yakınlık,
-
Çevresinden mevkiin görünürlüğü,
-
Halkın ve operatörlerin güvenliği,
-
Farklı kirleticiler için örnekleme noktalarının aynı yerlerde
olmasına gayret edilmesi,
-
Planlama gereklilikleri.
B) Belgelendirme ve yer seçiminin
gözden geçirilmesi
Yer
seçim işlemleri, sınıflandırma aşamasında detaylı bir harita ve çevre
alanının yönleri gösteren fotoğrafları vasıtasıyla tam olarak belgelenmek
zorundadır. Seçim kriterlerinin zamanla geçerli
kalmasını sağlamak için yinelenen belgelerle, düzenli zaman aralıklarında
örnekleme yerleri gözden geçirilir.
Ozon
ile ilgili olarak; ilgili örnekleme yerinde, ölçülen ozon konsantrasyonlarını etkileyen meteorolojik faktörler ve
fotokimyasal prosesler kapsamında uygun şekilde izleme ve izleme verilerinin
yorumlanması gerekir.
C) Örnekleme noktalarının minimum sayısının belirlenmesi için kriterler
I. Ozon haricindeki
kirletici konsantrasyonlarının sabit ölçümleri
için örnekleme noktalarının minimum sayısının belirlenmesindeki kriterler
(1) Sabit ölçümün tek bilgi kaynağı olduğu “bölge”ler ve
“alt bölge”lerde uyarı eşikleri ve insan sağlığının korunması için hedef
değerler veya limit değerlere uyumluluğun değerlendirilmesi amacıyla sabit
ölçümler için örnekleme noktalarının minimum sayısı:
(i) Yaygın kaynaklar
“alt
bölge” veya “bölge”de ki nüfus (x1000)
|
Konsantrasyonlar
üst değerlendirme eşiğini aşarsa (1)
|
Maksimum
konsantrasyonlar üst ve alt değerlendirme
eşikleri arasında ise
|
Maksimum
konsantrasyonların alt değerlendirme
eşiği’nin altında olduğu “alt bölge”lerde SO2 ve NO2 için
|
|
As, Cd, Ni
|
B(a)P
|
Diğer
kirleticiler
|
As, Cd, Ni
|
B(a)P
|
Diğer
kirleticiler
|
|
0-249
|
1
|
1
|
1
|
1
|
1
|
1
|
uygulanmaz
|
250-499
|
1
|
1
|
2
|
1
|
1
|
1
|
1
|
500-749
|
1
|
1
|
2
|
1
|
1
|
1
|
1
|
750-999
|
2
|
2
|
3
|
1
|
1
|
1
|
1
|
1 000-1 499
|
2
|
2
|
4
|
1
|
1
|
2
|
1
|
1 500-1 999
|
2
|
2
|
5
|
1
|
1
|
2
|
1
|
2 000-2 749
|
2
|
3
|
6
|
1
|
1
|
3
|
2
|
2 750-3 749
|
2
|
3
|
7
|
1
|
1
|
3
|
2
|
3 750-4 749
|
3
|
4
|
8
|
2
|
2
|
4
|
2
|
4 750-5 999
|
4
|
5
|
9
|
2
|
2
|
4
|
2
|
³ 6 000
|
5
|
5
|
10
|
2
|
2
|
5
|
3
|
(1) Arsenik, kadmiyum ve nikel için: En az
bir kentsel fon istasyon gereklidir.
NO2, partiküler madde için: En az bir kentsel fon istasyonu
ve bir trafik istasyonu gereklidir.
Karbon
monoksit, B(a)P ve benzen için: En az bir kentsel fon istasyonu ve bir
trafik istasyonu gerekir. Fakat bu örnekleme noktalarının sayısını arttırmaz.
(ii) Noktasal kaynaklar
Noktasal
kaynakların çevresindeki kirlenmenin değerlendirilmesinde sabit ölçüm için
örnekleme noktalarının sayısı; emisyon
yoğunlukları, hava kirlenmesinin olası dağılım modelleri ve nüfusun
potansiyel maruziyeti göz önünde bulundurularak
hesaplanır.
(2) “Alt bölge”ler dışındaki “bölge”lerde vejetasyon veya
ekosistemlerin korunması için limit değerlere uyumluluğu değerlendirmek
amacıyla sabit ölçümler için örnekleme noktalarının minimum sayısı.
Konsantrasyonlar
üst değerlendirme eşiğini aşarsa
|
Maksimum
konsantrasyonlar üst ve alt değerlendirme
eşikleri arasında ise
|
Her 20 000 km² de 1 istasyon
|
Her
40 000 km² de 1 istasyon
|
Ada “bölge”lerde,
sabit ölçüm için örnekleme noktalarının sayısı; ekosistem veya vejatasyonun potansiyel maruziyeti
ve hava kirlenmesinin olası dağılım modelleri göz önünde bulundurularak
hesaplanır.
II. Ozon konsantrasyonlarının sabit
ölçümleri için örnekleme noktalarının minimum sayısının belirlenmesi için
kriterler
(1) Sürekli ölçümün tek bilgi kaynağı olduğu yerlerde bilgilendirme
ve uyarı eşikleri, uzun vadeli hedefler ve hedef değerlerle uyumluluğu
değerlendirmek amacıyla sürekli sabit ölçümler için örnekleme noktalarının minimum sayısı
Nüfus
(× 1 000)
|
“Alt
bölge”ler
(kent
ve kent çevresi) (a)
|
Diğer
“bölge”ler
(kent
çevresi ve kırsal) (a)
|
Kırsal
fon
|
<
250
|
1
|
1
|
Ülke
başına tüm “bölge”lerdeki ortalama yoğunluk olarak
istasyon /50 000 km² (b)
|
<
500
|
1
|
2
|
<
1 000
|
2
|
2
|
<
1 500
|
3
|
3
|
<
2 000
|
3
|
4
|
<
2 750
|
4
|
5
|
<
3 750
|
5
|
6
|
>
3 750
|
Her
2 milyon kişi için 1 ilave istasyon
|
Her
2 milyon kişi için 1 ilave istasyon
|
(a) Nüfusun maruziyetinin en
yüksek olabileceği kent çevresi
alanlarında en az 1 istasyon. “alt bölge”lerde, istasyonların en az
% 50 ‘si kent çevresi alanlara
yerleştirilir.
(b) Kompleks arazi yapıları için 25 000 km2 başına
1 istasyon önerilir.
(2) Uzun vadeli hedeflere ulaşmış “bölge”ler ve “alt
bölge”ler için sabit ozon ölçümlerinde örnekleme noktalarının minimum sayısı
Hava
kalitesi modellemesi ve aynı yerdeki azot dioksit ölçümleri gibi
destekleyici değerlendirme araçlarıyla birlikte ozon için örnekleme
noktalarının sayısı; uzun vadeli hedeflerle uyumluluğu kontrol etmek ve
ozon kirliliği eğilimini incelemek için yeterli olmak zorundadır. Diğer “bölge”ler
ve “alt bölge”lerde bulunan istasyonların sayısı, (1) de belirtilen sayının
üçte birine düşürülebilir. Sabit ölçüm istasyonlarından alınan bilgilerin
tek bilgi kaynağı olduğu yerlerde, en azından bir izleme istasyonu bulunur.
Destekleyici değerlendirmenin olduğu “bölge”lerde, bunun sonucu olarak bir “bölge”de
başka hiçbir istasyon yok ise, komşu “bölge”lerdeki bir dizi istasyonla
koordinasyon uzun vadeli hedeflere aykırı ozon konsantrasyonlarının
yeterli değerlendirmesini sağlamalıdır. Kırsal fon istasyonlarının sayısı 100.000
km2 başına bir adet olmak zorundadır.
D) Veri kalitesi hedefleri ve hava
kalitesi değerlendirme sonuçlarının derlenmesi
I. Veri kalitesi hedefleri
Kalite
güvence programlarına yol göstermesi amacıyla ölçüm verilerinin alınması, minimum
zaman kapsamı ve değerlendirme metotlarının izin verilen belirsizliği için
aşağıdaki veri kalitesi hedefleri belirlenmiştir.
|
Kükürt
dioksit, Azot dioksit ve Azot oksitleri
|
Partiküler madde ve Kurşun
|
Benzen
|
Karbon
monoksit
|
Ozon
|
Sürekli
(1) sabit ölçüm
|
|
|
|
|
|
Belirsizlik
|
% 15
|
%25
|
%25
|
%15
|
%15
|
Minimum
veri alımı
|
%90
|
%90
|
%90
|
%90
|
%90
- yaz boyunca
%75
- kış boyunca
|
Minimum
zaman kapsamı
|
|
|
%35
- kentsel fon ve trafik mevkileri (çeşitli iklim ve trafik şartlarını temsil
etmek üzere yıl içine dağılmış)
%90
- endüstriyel bölgeler
|
|
|
Gösterge
ölçüm
|
|
|
|
|
|
Belirsizlik
|
%25
|
%50
|
%30
|
%25
|
%30
|
Minimum
veri alımı
|
%90
|
%90
|
%90
|
% 90
|
%90
|
Minimum
zaman kapsamı
|
%14 (yıl içinde eşit dağılmış veya
yıl içinde eşit olarak 8 haftaya dağılmış, haftada bir rasgele ölçüm)
|
%14 (yıl içinde eşit dağılmış veya
yıl içinde eşit olarak 8 haftaya dağılmış, haftada bir rasgele ölçüm)
|
%14 (yıl içinde eşit dağılmış veya
yıl üzerinde eşit olarak 8 haftaya dağılmış, haftada bir günlük rasgele
ölçüm)
|
%14 (yıl içinde eşit dağılmış veya
yıl içinde eşit olarak 8 haftaya dağılmış, haftada bir rasgele ölçüm)
|
> %10 yaz boyunca
|
Modelleme
|
|
|
|
|
|
Belirsizlik
|
|
|
|
|
|
Saatlik
ortalamalar
|
%50 - %60
|
|
|
|
%50
|
8 saatlik ortalamalar
|
|
|
|
%50
|
%50
|
Günlük
ortalamalar
|
%50
|
henüz tanımlanmadı
|
|
|
|
Yıllık
ortalamalar
|
%30
|
%50
|
%50
|
|
|
Nesnel
tahminleme
|
|
|
|
|
|
Belirsizlik
|
%75
|
%100
|
%100
|
%75
|
%75
|
(1) Benzen için sürekli ölçümler
yerine, rasgele örneklemeye bağlı belirsizliği içeren belirsizliğin %25
kalite hedefini sağladığı gösterilebilirse rasgele ölçümler uygulanabilir. Rasgele
örnekleme, sonuçların çarpıtılmasını önlemek amacıyla yıl içinde eşit
olarak dağıtılır.
|
Benzo(a)piren
|
Arsenik,
kadmiyum ve nikel
|
Benzo(a)piren dışındaki polisiklik aromatik
hidrokarbonlar, gaz halindeki toplam cıva
|
Toplam
çökelme
|
Belirsizlik
|
|
|
|
|
Sabit
ve gösterge ölçümü
|
%50
|
%40
|
%50
|
%70
|
Modelleme
|
%60
|
%60
|
%60
|
%60
|
Nesnel
tahminleme
|
%100
|
%100
|
%100
|
%100
|
Minimum
veri alımı
|
%90
|
%90
|
%90
|
%90
|
Minimum
zaman kapsamı
|
|
|
|
|
Sabit
ölçümler
|
%33
|
%50
|
|
|
Gösterge
ölçümler (*)
|
%14
|
%14
|
%14
|
%33
|
(*)Gösterge
ölçümleri azalarak gerçekleştirilen fakat diğer veri kalite hedeflerini
yerine getiren ölçümlerdir.
Değerlendirme
metotlarının belirsizliği (%95’lik güvenirlik aralığında ifade edilen ) CEN
Ölçümde Belirsizliğin Tanımlanması Rehberi (ENV 13005–1999)’nin prensipleri ile ISO 5725:1994 metodolojisiyle
ve CEN Raporu ‘Hava Kalitesi – Hava referans ölçüm metotları için
belirsizlik tahminine yaklaşımın (CR 14377:2002E)’da verilen temel
kurallarla uygunluk içinde değerlendirilir.
Yukarıdaki
tablodaki belirsizlik yüzdeleri, %95’lik güvenirlik aralığı için, tipik
örnekleme zamanları veya uygun eşikle düşünülen süre boyunca ortalaması
alınmış ayrı ayrı ölçümler için verilmiştir. Sabit
ölçümler için belirsizlik, uygun eşik bölgesinde uygulanabilir şeklinde
yorumlanır.
Modelleme
ve nesnel tahminleme için belirsizlik, olayların
zamanlamasını dikkate almadan, uygun eşiği hesaplamak için süre sonunda,
ölçülen ve hesaplanan konsantrasyon seviyelerinin
maksimum sapması şeklinde tanımlanır. Değerlendirme için bir hava kalitesi
modellemesinin kullanıldığı yerlerde, modelleme tanımları ile ilgili referanslar
ve belirsizlik hakkındaki bilgiler derlenir.
Veri
alımı; cihazın geçerli veri sağladığı sürenin istatistiksel parametre veya
toplam değerin hesaplanacağı süreye oranı olarak tanımlanır.
Zaman
kapsamı; kirleticinin ölçüldüğü süredeki eşik değerin belirlenmesi için
düşünülen zaman yüzdesi olarak tanımlanır.
Minimum
veri alımı ve zaman kapsamı gereklilikleri, cihazın normal bakımı veya düzenli
kalibrasyonuna bağlı veri kayıplarını içermez.
Benzo(a)piren ve diğer polisiklik aromatik hidrokarbonların ölçümü için yirmi dört saatlik
örnekleme gereklidir. Metodun, örneklerin bu sürede dengeli olmasını
sağlaması şartıyla bir aya kadar bir süre sonunda dikkatle alınan ayrı ayrı örnekler, birleştirilebilir ve kompozit
numune olarak analiz edilebilir. Üç benzeşik benzo(b)fluoranten, benzo(j)flouranten ve benzo(k)flouranten’in analitik olarak çözümlenmesi zor
olabilir. Böyle durumlarda toplam olarak raporlanabilirler. Arsenik,
kadmiyum ve nikel konsantrasyonlarının ölçümü için
yirmi dört saatlik örnekleme de önerilir.
Ozon
haricinde, rasgele örnekleme yılın işgünlerine eşit olarak yayılmalıdır. Çökelme
oranlarının ölçümü için, yıl boyunca aylık veya haftalık numuneler
önerilir.
Derogasyon yoluyla, sürekli izleme açısından %95’lik güvenirlik aralığı
içindeki belirsizliğin %10 dahilinde olduğu Bakanlık
tarafından ispat edilebilirse, partiküler madde
ve kurşun için sürekli ölçümlerin yerine rasgele ölçümler uygulanabilir.
II. Hava Kalitesi Değerlendirmesinin Sonuçları
Ölçüm
dışındaki veri kaynaklarının hava kalitesi değerlendirmesinde tek arac olduğu veya ölçümden destekleyici bilgi almak için
ölçüm dışında veri kaynaklarının kullanıldığı “bölge”ler ve “alt bölge”ler için
aşağıdaki bilgiler derlenir;
-
Yürütülen değerlendirme faaliyetleri,
-
Metodun tanımlanmasına ilişkin referanslarla birlikte kullanılan
özel metotlar,
-
Veri ve bilgi kaynakları,
-
Belirsizlikleri ve konsantrasyonların hedef
değerlerini, uzun vadeli hedeflerini, limit değer(ler)ini
veya limit değer(ler) artı uygulanabilir tolerans
pay(lar)ını aştığı “bölge”
veya “alt bölge”deki, özellikle herhangi bir alanı veya ilgili ise hattın
uzunluğunu ve konsantrasyonların üst ve alt değerlendirme eşiğini aştığı
herhangi bir alanı kapsayan sonuçlar,
-
Amacı insan sağlığının korunması olan uzun vadeli hedefler, hedef
değerler veya limit değerler, limit değerin aşıldığı konsantrasyonlara
potansiyel olarak maruz kalan nüfus.
Mümkün
olan yerlerde, her bir “bölge” ve “alt bölge”deki konsantrasyon
dağılımlarını gösteren haritalar derlenir.
E) Ozon öncül maddelerinin
ölçümleri
I. Hedefler
Böyle
ölçümlerin ana hedefleri; kirlilik konsantrasyonlarına sebep olan emisyon kaynaklarını saptamaya yardım etmek, emisyon
envanterlerinin tutarlılığını kontrol etmek, emisyon azaltım
stratejilerinin verimliliğini kontrol etmek ve ozon öncül maddelerindeki
herhangi bir eğilimi analiz etmektir.
Ayrıca
amaç, ozon oluşumunu ve öncül dağılım proseslerini
anlamayı ve de fotokimyasal modellemelerin uygulanmasını desteklemektir.
II. Maddeler
Ozon
öncül maddelerinin ölçümü, en azından azot oksitleri ve uygun uçucu organik
bileşikleri (VOC) kapsar. Ölçüm için önerilen uçucu bileşiklerin bir
listesi aşağıda yer almaktadır.
|
1-Büten
|
İzopiren
|
Etil benzen
|
Etan
|
trans-2-Büten
|
n-Hekzan
|
m+p-Ksilen
|
Etilen
|
cis-2-Büten
|
i-Hekzan
|
o-Ksilen
|
Asetilen
|
1.3-Bütadien
|
n-Heptan
|
1,2,4-Trimet.
benzen
|
Propan
|
n-Pentan
|
n-Oktan
|
1,2,3-Trimet.
benzen
|
Propen
|
i-Pentan
|
i-Oktan
|
1,3,5-Trimet.
benzen
|
n-Bütan
|
1-Penten
|
Benzen
|
Formaldehit
|
i-Bütan
|
2-Penten
|
Tolüen
|
Toplam metan içermeyen hidrokarbonlar
|
III. Yerleştirme
Ölçümler,
özellikle bu yönetmeliğin gerekliliklerine göre kurulan kent ve kent
çevresindeki alanlardaki herhangi bir izleme yerinde yapılır ve yukarıdaki
izleme hedefleri ile uyumlu olarak düşünülür.
Ek-III
HAVA KİRLETİCİLERİ
KONSANTRASYONLARI VE ÇÖKELME ORANLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ İÇİN REFERANS
METOTLAR
1. Kükürt dioksit analizi için
referans metot
ISO/FDIS
10498 (Taslak Standart) dış ortam havasında – kükürt dioksit tayini – UV
flüoresans metodu.
Yukarıdaki
metoda muadil sonuçlar verdiği gösterilebilen başka bir metot
kullanılabilir.
2. Azot dioksit ve azot oksitlerin
analizi için referans metot
ISO
7996: 1985 dış ortam havasında – azot oksitlerin kütlesel konsantrasyonlarının tayini – kimyasal ışıma (kemi-lüminesans) metodu. Yukarıdaki metoda muadil sonuçlar verdiği
gösterilebilen başka bir metot kullanılabilir.
3.
Kurşun örneklemesi için referans metot
Kurşun
örneklemesi için referans metot Ek III 5’de PM10 için belirtilen
metot ile aynı olacaktır. Yukarıdaki metoda muadil sonuçlar verdiği
gösterilebilen başka bir metot kullanılabilir.
4. Kurşun analizi için referans
metot
ISO
9855: 1993 dış ortam havasında- filtrelerde toplanan aerosollerin
partiküler kurşun içeriğinin tayini- atomik absorpsiyon spektroskopi metodu.
Yukarıdaki
metoda muadil sonuçlar verdiği gösterilebilen başka bir metot kullanılabilir.
5. PM10 örneklemesi ve ölçümü için
referans metot
PM10
örneklemesi ve ölçümü için referans metot, EN 12341 “Hava Kalitesi -Asılı partiküler maddenin PM10 fraksiyonu
tayini- ölçüm metotlarına denkliği gösterilen referans metot ve saha test
prosedürü”nde tanımlanan metot olması gereklidir. Ölçüm prensibi, ortamdaki
partiküler maddenin PM10 fraksiyonunun filtre üzerinde toplanması ve gravimetrik kütle tayini esasına dayanır.
Yukarıdaki
metoda muadil sonuçlar verdiği gösterilebilen başka bir metot veya referans
metotla tutarlı ilişki içinde olduğu gösterilebilen ve ortaya konan başka
bir metot kullanılabilir. Bu durumda, o metotla elde edilen sonuçlar,
referans metot kullanılarak elde edilenlere muadil sonuçlar üretmesi için
ilgili bir çarpanla düzeltilir.
6. PM2,5 örneklemesi ve ölçümü için
geçici referans metot
Bakanlık
tarafından uygun olduğu düşünülen herhangi bir metot kullanılabilir.
PM2,5
ölçümü yapan otoriteler, PM2.5 örneklemek ve ölçmek için kullanılan metodu Bakanlığa
bildirmek zorundadır.
7. Benzenin örneklemesi / analizi
için referans metot
Benzen
ölçümü için referans metot, Avrupa Standartlaştırma Komitesi (CEN)
tarafından standartlaştırılmakta olan gaz kromatografik
tayininden sonra emici(sorbent) kartuş üzerinde pompalamalı örnekleme metodudur.
CEN tarafından standartlaştırılmış bir metot bulunmadığında, aynı ölçüm
metoduna dayalı olan ulusal standart metotlar kullanılabilir.
Yukarıdaki
metoda muadil sonuçlar verdiği gösterilebilen başka bir metot
kullanılabilir.
8. Karbon monoksit analizi için
referans metot
Karbon monoksit ölçümü için referans metot, CEN tarafından şu anda
standartlaştırılmakta olan Dağılmayan Kızıl Ötesi Spektrometri
(NDIR) metodu olacaktır. CEN tarafından standartlaştırılmış bir metot
bulunmadığında, yetkili merciler aynı ölçüm metoduna dayalı olan ulusal
standart metotları kullanabilirler.
Yukarıdaki
metoda muadil sonuçlar verdiği gösterilebilen başka bir metot
kullanılabilir.
9. Dış ortam havasında arsenik,
kadmiyum ve nikel örneklemesi ve analizi için referans metot
Dış ortam havasında arsenik, kadmiyum ve nikel konsantrasyonlarının
ölçümü için referans metot, CEN tarafından standartlaştırılmaktadır ve EN
12341’e muadil manuel PM10 örneklemeye ve
ardından ICP Kütle Spektrometri veya Atomik Absorpsiyon Spektrometri ile
analizine dayalı olacaktır. CEN tarafından standartlaştırılmış bir metot
bulunmadığında, ulusal standart metotlar veya ISO standart metotları
kullanılabilir. Yukarıdaki metoda muadil sonuçlar verdiği gösterilebilen başka
bir metot kullanılabilir.
10. Dış ortam havasında polisiklik aromatik
hidrokarbonların örneklemesi ve analizi için referans metot
Dış
ortam havasında benzo(a)piren konsantrasyonlarının
ölçümü için referans metot, CEN tarafından standartlaştırılmaktadır ve EN
12341’e muadil manuel PM10 örneklemeye dayalı
olacaktır. CEN tarafından standartlaştırılmış bir metot bulunmadığında, benzo(a)piren veya 8 inci maddenin dördüncü fıkrasında belirtilen
diğer polisiklik aromatik
hidrokarbonlar için, ISO 12884 standardı gibi ISO metotları veya ulusal
standart metotlar kullanılabilir. Yukarıdaki metoda muadil sonuçlar verdiği
gösterilebilen başka bir metot kullanılabilir.
11. Dış ortam havasında cıvanın
örneklemesi ve analizi için referans metot
Dış
ortam havasında gaz halindeki toplam cıva konsantrasyonlarının
ölçümü için referans metot, Atomik Absorpsiyon Spektrometri veya Atomik Flüoresan Spektrometriye
dayalı bir otomatik metot olmak zorundadır. CEN tarafından
standartlaştırılmış bir metot bulunmadığında, ulusal standart metotlar veya
ISO standart metotları kullanılabilir. Yukarıdaki metoda muadil sonuçlar verdiği
gösterilebilen başka bir metot kullanılabilir.
12. Arsenik, kadmiyum, cıva, nikel
ve polisiklik aromatik hidrokarbonların çökelmesinin örneklemesi
ve analizi için referans metot
Çökelen arsenik, kadmiyum, cıva, nikel ve polisiklik
aromatik hidrokarbonların örneklemesi için
referans metot; standart boyutlarda, açık ağızlı silindirik çökelme kaplarına
dayalıdır. CEN tarafından standartlaştırmış bir metot bulunmadığında,
ulusal standart metotlar kullanılabilir.
13. Ozon cihazlarının kalibrasyonu ve ozon analizi için referans metot
—
Analiz metodu: UV fotometrik metot (ISO FDIS
13964),
—
Kalibrasyon metodu: Referans UV fotometre (ISO FDIS 13964, VDI 2468, B1.6).
Bu
metot, Avrupa Standartlaştırma Komitesi (CEN) tarafından
standartlaştırılmaktadır. Bir kez ilgili standart yayınlandığında, bu
standartta tanımlanmış metot ve teknikler bu Yönetmelikteki referans ve kalibrasyon metodunu oluşturur. Yukarıdaki metoda muadil
sonuçlar verdiği gösterilebilen başka bir metot kullanılabilir.
14. VOC için referans metotlar
VOC
ölçümü yapan otoriteler, VOC örneklemek ve ölçmek için kullanılan metotları
Bakanlığa bildirmek zorundadır.
Ek-IV
DIŞ ORTAM HAVA
KALİTESİNİN İYİLEŞTİRİLMESİ İÇİN TEMİZ HAVA PLANINA DAHİL
EDİLECEK BİLGİLER
Bu yönetmeliğin 10 uncu maddesi altında sağlanacak bilgiler;
1. Kirlilik aşımının yeri
-
Bölge
-
Şehir (harita)
-
Ölçüm istasyonu (harita, coğrafik koordinatlar)
2. Genel Bilgiler
-
“Bölge” tipi (şehir, endüstriyel veya kırsal alan)
-
Kirlenen alan(km2) ve kirliliğe maruz kalan nüfusun
tahmini
-
Kullanılabilir iklim verileri
-
İlgili topografik veriler
-
“Bölge”de koruma gerektiren hedeflerin tipi hakkında yeterli bilgi
3. Sorumlu merciler
İyileştirme
planlarının gelişimi ve uygulanmasından sorumlu kişilerin isim ve adresleri
4. Kirliliğin mahiyeti ve değerlendirilmesi
-
Önceki yıllarda gözlemlenen konsantrasyonlar
(iyileştirme önlemlerinin uygulanmasından önce)
-
Projenin başından itibaren ölçülen konsantrasyonlar
-
Değerlendirme için kullanılan teknikler
5. Kirliliğin kaynağı
-
Kirliliğe neden olan ana emisyon
kaynaklarının listesi (harita)
-
Bu kaynaklardan yayılan emisyonların toplam
miktarı (ton/yıl)
-
Diğer bölgelerden taşınan kirlilik hakkında bilgiler
6. Durum analizi
-
Aşımdan sorumlu bu faktörlerin detayları (taşınım, sınır ötesi
taşınım, oluşum)
-
Hava kalitesinin iyileştirilmesi için olası önlemlerin detayları
7. Bu yönetmelik yürürlüğe girmeden
önce mevcut olan iyileştirme projeleri veya önlemlerin detayları
-
Yerel, bölgesel, ulusal, uluslararası önlemler
-
Bu önlemlerin gözlemlenen etkileri
8. Bu yönetmelik yürürlüğe
girdikten sonra kirliliği azaltmak için uygulanan projeler veya önlemlerin
detayları
-
Projede belirlenen tüm önlemlerin listesi ve açıklaması
-
Uygulama için zamanlama tablosu
-
Bu hedeflere ulaşmak için gerekli olan tahmini sürenin ve planlanan
hava kalitesinin iyileştirilmesinin tahmini
9. Uzun vadede araştırılan veya planlanan
projeler veya önlemlerin detayları
10. Bu ekte istenilen bilgileri desteklemede
kullanılan yayınlar, belgeler, çalışmalar ve benzerlerinin listesi
Ek-V
UYARI EŞİKLERİ AŞILDIĞINDA
KAMUOYUNA SUNULACAK ASGARİ BİLGİLER
A) Kükürt
dioksit ve azot dioksit için
Kamuoyuna sunulacak asgari bilgiler en az şunları
içerir:
- Ortaya çıkış tarihi, saati ve yeri, ve
bilindiği yerlerde ortaya çıkış sebepleri;
- Aşağıdakiler ile ilgili tahminler;
- Konsantrasyonlardaki değişimler (iyileşme,
dengelenme veya bozulma),
ile bu değişimlerin sebepleri,
- İlgili coğrafik alan,
- Ortaya çıkış süresi,
- Oluşuma potansiyel hassas olan nüfus
tipi;
- İlgili hassas nüfus tarafından
alınacak önlemler.
B) Ozon için
Mümkün
olan en kısa sürede büyük ölçekli, kamuoyuna sunulacak yeterli bilgiler
şunlardır:
1.
Gözlemlenen aşım(lar) hakkında bilgiler;
—
Aşımın konumu veya alanı,
—
Aşılan eşik tipi (bilgilendirme veya uyarı),
—
Aşımın başlama zamanı ve süresi,
—
En yüksek bir saatlik ve sekiz saatlik ortalama konsantrasyon,
2. Bir
sonraki öğleden sonra/gün(ler) için tahminler;
—
Bilgilendirme ve/veya uyarı eşiği aşımlarının beklendiği coğrafik
bölge,
—
Kirlilikte beklenen değişim (iyileşme, dengelenme veya bozulma),
3.
İlgili nüfus tipi, olası sağlık etkileri ve önerilen eylem hakkındaki
bilgiler;
—
Risk altındaki nüfus grupları hakkında bilgiler,
—
Olası belirtilerin tanımı,
—
İlgili nüfus tarafından alınacak olan önerilen önlemler,
—
Daha fazla bilginin nereden bulunacağı,
4.
Kirliliği ve/veya kirliliğe maruziyeti azaltma için
önleyici eylem hakkındaki bilgiler;
—
Ana kaynak sektörlerinin göstergeleri; emisyonların
azaltım eylemleri için tavsiyeler.
Ek-VI
İSTATİSTİKSEL PARAMETRELERİN
HESAPLANMASI VE VERİ TOPLANMASI İÇİN KRİTERLER VE SUNULACAK BİLGİLER
A) Bakanlığa
sunulacak bilgiler
Aşağıdaki
tablo, sunulacak veri tipini ve miktarını belirlemektedir:
|
İstasyon
tipi
|
Seviye
|
Ortalama/
birikme süresi
|
Nisan
ayından Eylül ayına kadar her ay için geçici veriler
|
Her
yıl için rapor
|
Bilgilendirme
eşiği
|
Herhangi
|
180
µg/m³
|
1
saat
|
—Aşım(lar)ın görüldüğü her gün için: Tarih, toplam aşım saati,
maksimum 1 saatlik ozon ve gerektiğinde ilgili NO2 değerleri
— aylık 1 saatlik maksimum ozon
|
—Aşım(lar)ın görüldüğü her gün için: Tarih, toplam aşım saati,
maksimum 1 saatlik ozon ve gerektiğinde ilgili NO2 değerleri
|
Uyarı
eşiği
|
Herhangi
|
240
µg/m³
|
1
saat
|
—Aşım(lar)ın görüldüğü her gün için: Tarih, toplam aşım saati,
maksimum 1 saat lik ozon ve gerektiğinde ilgili
NO2 değerleri
|
—Aşım(lar)ın görüldüğü her gün için: Tarih, toplam aşım saati,
maksimum 1 saatlik ozon ve gerektiğinde ilgili NO2 değerleri
|
Sağlığın
korunması
|
Herhangi
|
120
µg/m³
|
8
saat
|
—Aşım(lar)ın görüldüğü her gün için: tarih, 8 saatlik maksimum
(b)
|
—Aşım(lar)ın görüldüğü her gün için tarih, 8 saatlik maksimum
(b)
|
Vejetasyonun
korunması
|
Kent
çevresi, kırsal, kırsal fon
|
AOT40 = 6 000 µg/m³·saat (a)
|
1 saat,
Mayıs- Temmuz arası biriken
|
—
|
Değer
|
Ormanın
korunması
|
Kent
çevresi, kırsal, kırsal fon
|
AOT40
= 20 000 µg/m³·saat (a)
|
1
saat, Nisan- Eylül arası biriken
|
—
|
Değer
|
Malzemeler
|
Herhangi
|
40
µg/m³
|
1
yıl
|
—
|
Değer
|
(a) Ek I Bölüm I deki AOT40 tanımına
bakınız.
(b) Maksimum
günlük sekiz saatlik ortalama (bakınız Ek I Bölüm I).
Yıllık
raporlamanın bir parçası olarak, aşağıdakiler de sunulur:
—
Ozon, azot dioksit, azot
oksitleri ile ozonun ve azot dioksitin toplamları ile ilgili (ppb olarak toplanan ve µg/m³ ozon olarak ifade edilen) saatlik
serilerden alınan geçerli veri sayısı ve yıllık ortalama ve yüzde 100, 99.9, 98 ve 50’si,
—
Günlük sekiz saatlik maksimum ozon değerleri serilerinden alınan
yıllık ortalama ve yüzde 100, 98 ve 50’si
Aylık
raporlarda sunulan veriler, geçici olarak kabul edilir ve gerektiğinde sonraki
sunumlarda güncellenir.
B) İstatistiki parametrelerin hesaplanmasında ve veri toplanmasındaki
kriterler
Yüzdelik
değerler aşağıdaki metot kullanılarak hesaplanır.
Yüzdelik
y, gerçekte ölçülen değerlerden seçilir. Tüm değerler artan sırada listelenir:
X1
£ X2 £ ………£ Xk £ ……….£ XN-1 £ XN
Yüzdelik
y, Xk’nın konsantrasyonudur,
burada k değeri aşağıdaki gibi hesaplanır:
k = (q × N)
q burada y/100’e eşittir ve N ise gerçekte ölçülen değerlerin
sayısıdır.
(q ×
N) değeri en yakın tam sayıya yuvarlanır.
Aşağıdaki
kriterler, istatistiki parametreleri hesaplamada
ve veri toplama geçerliliğinin kontrol edilmesi için kullanılır:
Parametre
|
Geçerli
verinin gerekli oranı
|
1
saatlik değerler
|
%
75 (yani 45 dakika)
|
8
saatlik değerler
|
Değerlerin
%75’i (yani 6 saat)
|
8
saatlik dinamik ortalamalardan hesaplanan maksimum günlük 8 saatlik ortalama.
|
8
saatlik dinamik ortalamaların %75’i (yani gün başına 18 adet 8 saatlik
ortalama)
|
AOT40
|
AOT40
değerini hesaplamak için tanımlanan süre sonunda 1 saatlik değerlerin
%90’ı (a)
|
Yıllık
ortalama
|
Yaz
mevsiminin (Nisan ile Eylül arası) ve kış mevsiminin (Ocak ile Mart, Ekim
ile Aralık arası) ayrı ayrı 1 saatlik
değerlerin %75’i
|
Her
ay aşım ve maksimum değerlerin sayısı
|
Günlük
maksimum 8 saatlik ortalama değerlerin %90’ı (her ay 27 adet günlük değer),
Avrupa merkez saati ile 8:00 – 20:00 arası 1
saatlik değerlerin %90’ı
|
Her
yıl aşım ve maksimum değerlerin sayısı
|
Yaz
mevsiminin altı ayı üzerinden beş ayı (Nisan ile Eylül arası)
|
(a) Bütün olası ölçülen verilerin mevcut
olmadığı durumlarda, AOT40 değerlerini hesaplamak için aşağıdaki çarpan
kullanılır.
AOT40[tahmini]
= AOT40ölçülen x toplam olası saat sayısı* / ölçülen saatlik değerlerin sayısı
*
AOT40 tanımının zaman dilimi içindeki saat sayısıdır. (diğer bir ifade ile, vejetasyonun korunması için her yıl 1 Mayıs ile 31
Temmuz arası ve orman koruması için her yıl 1 Nisan ile 30 Eylül arası
Avrupa saati ile 08:00’den - 20:00’ye kadar).
|