|
Bankacılık Düzenleme ve
Denetleme Kurumundan:
RİSK
ÖLÇÜM MODELLERİ İLE PİYASA RİSKİNİN HESAPLANMASINA VE
RİSK ÖLÇÜM MODELLERİNİN
DEĞERLENDİRİLMESİNE
İLİŞKİN TEBLİĞ
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç ve Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç ve kapsam
MADDE
1 – (1) Bu Tebliğ, bankaların,
piyasa riskinin hesaplanmasında kullanacakları risk ölçüm modellerine
ilişkin standartlar ile risk ölçüm modellerinin değerlendirilmesine ve risk
ölçüm modelleri ile piyasa riskinin hesaplanmasına ilişkin usul ve esasları
belirlemek amacıyla düzenlenmiştir.
Dayanak
MADDE
2 – (1) Bu Tebliğ, 19/10/2005
tarihli ve 5411 sayılı Bankacılık Kanununun 43, 45 ve 93 üncü maddeleri ile
1/11/2006 tarihli ve 26333 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Bankaların
Sermaye Yeterliliğinin Ölçülmesine ve Değerlendirilmesine İlişkin
Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin dördüncü fıkrasına
dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE
3 – (1) Bu Tebliğde yer alan;
a) Banka: 5411 sayılı
Bankacılık Kanununun 3 üncü maddesinde tanımlanan bankaları,
b) Geriye dönük test: Bankaların kullandıkları risk ölçüm
modellerinin doğruluğunu ve performansını ölçmek amacıyla uyguladıkları
testi,
c) Kurum: Bankacılık Düzenleme
ve Denetleme Kurumunu,
ç) Olay riski: Faiz oranları,
hisse senedi fiyatları ve döviz kurlarında büyük orandaki değişmeler
nedeniyle portföy değerinde meydana gelebilecek azalış riskini,
d) Riske maruz değer: Elde
tutulan bir portföy ya da varlık değerinin, faiz
oranlarında, döviz kurlarında ve hisse senedi fiyatlarındaki dalgalanmalar
nedeniyle meydana gelebilecek değişiklikler sonucunda maruz kalabileceği en
yüksek zararı, belli bir zaman diliminde ve belli bir olasılık seviyesinde
ifade eden ve muhtelif sayısal yöntemlerle tahmin edilen değeri,
e) Sapma sayısı: Belli bir
dönem içinde faiz oranları, hisse senedi fiyatları ve döviz kurlarındaki
değişmeler nedeniyle portföy değerinde oluşan günlük zararın, yapılan
karşılaştırma neticesinde bankanın risk ölçüm modeli ile tahmin edilen
günlük "riske maruz değer"in üzerinde olduğu durum sayısını,
f) Stres testi: Bir portföyün
maruz kalabileceği beklenmeyen risklere karşı potansiyel dayanıklılığını
ölçmeye yönelik muhtelif tekniklerin tümünü,
g) Yönetmelik: Bankaların
Sermaye Yeterliliğinin Ölçülmesine ve Değerlendirilmesine İlişkin
Yönetmeliği,
ifade eder.
Risk ölçüm modeli kullanımına ilişkin temel esaslar
MADDE
4 – (1) Risk ölçüm modeli, risk
yönetiminde ve piyasa riski için yasal sermaye gereksinimini belirlemede
kullanılır.
(2) Bankalar önemli zararların
ortaya çıkmasına sebep olabilecek, risk ölçüm modelindeki hata ve
eksikliklerden kaynaklanabilecek model riski ile risk ölçüm modelinin
sonuçlarının karar mekanizmalarına dahil edilmesindeki hata ve
eksikliklerden kaynaklanabilecek yorumlama riskine karşı gerekli tüm
tedbirleri alırlar. Risk ölçüm modelinin kullanımından dolayı
karşılaşılabilecek risk ve zararın tamamı bankanın sorumluluğundadır.
(3) Risk ölçüm modeline ilişkin
yazılım ve kodlar üzerinde değişiklik yapılmasında ve kullanım sürecinde,
etkin iç kontrollerin tesisi ve yazılımlara erişimde azami güvenlik
tedbirlerinin uygulanması zorunludur.
(4) Bankalar risk ölçüm
teknikleri ve uygulamalarındaki yeni gelişmelere bağlı olarak risk ölçüm
modellerinde ihtiyaç duyulan değişiklikleri yapmakla yükümlüdürler.
İKİNCİ BÖLÜM
Risk Ölçüm Modellerine İlişkin
Standartlar
Genel standartlar
MADDE
5 – (1) Kurum tarafından piyasa
riskleri karşılığında bulundurulması gereken sermaye yükümlülüğünün
hesaplanmasında risk ölçüm modeli kullanılmasına izin verilebilmesi için,
a) Bankanın, Bankaların İç
Sistemleri Hakkında Yönetmelikte yer alan usul ve esaslarla uyumlu iç
kontrol, iç denetim ve risk yönetim sistemlerinin bulunması,
b) Bağımsız denetçiler
tarafından risk ölçüm modelinin işleyişinin ve ürettiği sonuçların
doğruluğunun onaylanmış olması,
c) Risk ölçüm modelinin, teorik
olarak sağlam temellere dayanması, bu Tebliğde belirtilen usul ve esaslar
ile uyumlu, basiretli bir biçimde uygulanabilir ve güvenilir olması,
ç) Risk ölçüm modellerini
kullanacak ve değerlendirecek personelin yeterli sayı ve nitelikte olması,
d) Risk ölçümünün doğruluğuna
esas teşkil edecek sağlıklı ve güvenilir veri ve kayıt sisteminin
bulunması,
e) Risk ölçüm modelinin en az
bir yıl süreyle bankada kullanılmış, son bir yıllık döneme ilişkin olarak
risk ölçüm modelinin ürettiği riske maruz değer, stres testi ve geriye
dönük test sonuçlarının Kuruma raporlanmış olması,
f) Düzenli olarak stres
testleri ve geriye dönük test uygulanıyor ve stres testi sonuçlarının banka
üst düzey yönetimi tarafından değerlendiriliyor ve politikaların ve
limitlerin belirlenmesinde kullanılıyor olması,
g) Risk ölçüm modelinin günlük
risk yönetim sürecinin bir parçasını teşkil etmesi,
ğ) Risk ölçüm modelinin yazılı
olarak ayrıntılı bir şekilde açıklanmış olması,
şarttır.
Risk ölçüm modelinin onaylanması
MADDE
6 – (1) Risk ölçüm modelinin,
modelin geliştirme ve değiştirilme aşamalarında, bağımsız denetçiler
tarafından teorisi, dayandığı varsayımlar ve kullanılan verinin, işleyişi
ve ürettiği sonuçların doğruluğu konusunda onaylanmış olması zorunludur.
Modelin banka dışında oluşturulması halinde de bu onayın alınması gereklidir.
(2) Modele onay verilmesi,
modelin muhtelif testlere tabi tutulması ve sonuçlarının değerlendirilmesi
suretiyle gerçekleştirilir.
(3) Modelin onaylanmasında,
asgari olarak,
a) 10 uncu maddede belirtilen
süreden az olmamak kaydıyla belirlenecek süreler kullanılarak yapılan
geriye dönük testler,
b) Modelde 7 nci maddede belirtilen güven aralığından farklı bir
güven aralığı kullanmasına yönelik testler,
c) Modelde kullanılan
varsayımların uygunluğu ve riskin fazla ya da
eksik ölçülmediğine ilişkin testler,
ç) Varsayımsal portföyler
oluşturularak yapılan testler,
kullanılır.
Riske maruz değerin hesaplanması
MADDE
7 – (1) Risk ölçüm modeli ile
riske maruz değer tek taraflı yüzde doksandokuz
güven aralığı kullanılmak suretiyle günlük olarak hesaplanır. Riske maruz
değer hesabında kullanılacak en az elde tutma süresi on işgünüdür.
Bankalar, zamanın karekökü kuralından hareketle on işgününe ölçeklendirmek
suretiyle on günden daha kısa ya da daha uzun
elde tutma sürelerini dikkate alarak hesapladıkları riske maruz değer
rakamlarını kullanabilirler.
(2) Bankalar, riske maruz
değerin hesabında, maruz kaldıkları tüm piyasa risklerini kapsaması
kaydıyla "Varyans-Kovaryans",
"Tarihi Simülasyon" ve "Monte Carlo
Simülasyonu" yöntemlerinden birini kullanabilirler.
Risk ölçüm modeline opsiyon işlemlerinden kaynaklanan risklerin
dahil edilmesi
MADDE
8 – (1) Risk ölçüm modeli,
doğrusal olmayan fiyat hareketleri içeren opsiyonlar ve opsiyon benzeri
özellik gösteren finansal araçlara özgü riskleri
opsiyon pozisyonlarına ilişkin fiyat ve oranların volatilitelerini
ölçebilmelidir.
(2) Büyük ölçüde opsiyon
portföyüne sahip bankalar, opsiyona konu varlıkların farklı vadelerdeki volatilitelerini detaylı olarak belirleyebilmelidir.
Stres testleri
MADDE
9 – (1) Piyasa riskine esas
sermaye yükümlülüğünün hesabında, risk ölçüm modellerini kullanan bankalar,
düzenli olarak ayrıntılı bir stres testi programı uygulamak zorundadırlar.
(2) Bankaların stres testleri,
bankanın alım-satım hesaplarında olağanüstü kazanç ya
da kayba sebep olabilecek ya da riskin yönetimini
güçleştirecek faktörleri kapsar. Bu faktörler piyasa riski, kredi riski, operasyonel risk, likidite riski ve yoğunlaşma riski
dahil olmak üzere tüm ana riskleri etkileyen, gerçekleşme ihtimali düşük ancak
zarar boyutu büyük olabilecek olayları içerir. Stres testleri doğrusal ve
doğrusal olmayan fiyat özelliklerine sahip pozisyonlar için de uygulanır.
(3) Stres testleri, bankanın
sermaye düzeyinin muhtemel büyük kayıpları karşılayabilme imkanını ölçmeye,
riski azaltıcı ve sermayeyi koruyucu tedbirleri ortaya koymaya yönelik
olarak uygulanır. Bankalar, Kurum tarafından portföy veya finansal araç bazında gerekli görülen stres
senaryolarını da stres testi programlarına dahil etmek zorundadır.
Geriye dönük test
MADDE
10 – (1) Bankalar, kullandıkları
risk ölçüm modellerinin doğruluğunu ve performansını ölçmek amacıyla, risk
unsurlarında meydana gelebilecek değişmelerden dolayı geçmiş ikiyüzelli işgünü içerisinde portföy değerlerinde
gerçekleşen komisyonlar ve faiz gelirleri hariç olmak üzere günlük kazanç
ve kayıplarını, risk ölçüm modelleri ile tahmin ettikleri günlük riske
maruz değer rakamlarıyla karşılaştırmak suretiyle sapma sayısını tespit
etmek zorundadırlar. Geriye dönük test amacıyla riske maruz değer
hesaplanırken, bir günlük elde tutma süresi dikkate alınır.
(2) Bankalar varsayımsal
portföyü esas alarak da geriye dönük test uygulamak zorundadır. Bu testte,
gün sonundaki banka pozisyonu esas alınır ve gün içindeki fiyatlardan
hareketle portföy değerindeki değişime bakılır.
Veri setleri
MADDE
11 – (1) Risk ölçüm modeli ile
riske maruz değer hesaplanmasında kullanılan tarihi gözlem dönemi bir
yıldan az olamaz. Üssel olarak ağırlıklandırılmış
hareketli ortalama ya da benzeri diğer metotları
kullanan bankalar için de kullanılacak tarihi gözlem süresi en az bir yıl
olup, modelde fiili olarak kullanılan ağırlıklandırılmaya
tabi tutulacak veriler en az altı aylık süreyi kapsar. Eğer model fiilen bu
süreyi kapsayamıyorsa eşit ağırlıklı ortalama ve üssel olarak ağırlıklandırılmış ortalama metoduyla hesaplanan
değerler karşılaştırılarak hangisi daha yüksek riske maruz değeri veriyorsa
o değer kullanılır. Fiyatlarda yüksek volatilitenin
oluşması halinde, Kuruma bildirim yapılması ve Kurumca da yüksek volatilitenin varlığının kabul edilmesi kaydıyla daha
kısa gözlem süresi kullanılabilir veya veri setlerinde değişiklik
yapılabilir. Fiyatlardaki yüksek volatilite
nedeniyle veri setlerinde yapılacak değişiklikler Kuruma değişiklikten önce
bildirilir.
(2) Verinin bulunmaması
halinde, verisi bulunmayan finansal araç için ona
en yakın özellik gösteren başka bir finansal araç
dikkate alınabilir ve yaklaşık bir standart sapma tespit edilerek riske maruz değer hesaplanabilir. Bu
hususun kayıtlarda yer alması ve banka yönetimi ile Kuruma yapılacak
raporlamalarda bildirilmesi şarttır.
(3) Riske maruz değeri hesaplamak amacıyla
kullanılan veri setleri günlük olarak güncelleştirilir. Günlük olarak elde
edilemeyen ancak farklı frekanslarda (haftalık, aylık gibi) elde edilebilen veriler de ilgili
frekanslar dikkate alınarak güncelleştirilir. Her bir veri seti en az üç
ayda bir topluca gözden geçirilir ve verilerin uygun, zamanında, tutarlı ve
güvenilir bir şekilde ulaşıp ulaşmadığı kontrol edilir. Piyasa
hareketlerinin normal dışı seyretmesi durumunda söz konusu gözden geçirme
daha sık aralıklarla yapılır. Veri setleri üzerinde geçmişe dönük olarak
düzeltme yapılamaz. Eğer böyle bir düzeltmenin yapılması mutlaka gerekliyse
durum düzeltme gerekçesinin de yer aldığı ayrıntılı bir raporla derhal
Kuruma bildirilir.
(4) Kurum, riske maruz değerin
hesabında kullanılacak veri setleri ve zaman serilerini tespit ettiği veya
bunlarla ilgili kaynak gösterdiği takdirde bankalar bunları kullanmak
zorundadırlar.
Veri akışı
MADDE
12 – (1) Sistemde veri akışının
risk ölçüm modeline ulaşana kadar izlediği süreç açıkça görülebilir ve
anlaşılabilir olmalıdır. Veri akışına ilişkin dokümanlar asgari olarak;
a) Alım-satım mahallinden
pozisyonlara ilişkin bilgi ve belgelerin geliş biçimlerini,
b) Risk ölçüm modelinde kullanılacak pozisyon verilerinin hangi
birimlerden (ön, orta, arka ofis) geldiğini,
c) Bu sistemlerin alım-satım
mahallerinde nasıl kullanıldığını ve bu sistemlerin ürünleri ne kadar
kapsadığını,
ç) Süreçteki gerekli ara yüzlerini,
d) Piyasalarda zaman farkı
nedeniyle eş anlı olmayan veriler için kullanılan yöntemleri,
içerir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Risk Ölçüm Modellerine Kullanım İzni
Verilmesi
İlgili bankaca başvurunun yapılması
MADDE
13 – (1) Piyasa riski için gerekli
sermaye yükümlülüklerini risk ölçüm modeli kullanarak hesaplamak isteyen
bankalar, modellerinin ikinci bölümde yer alan standartları haiz olduğuna
dair banka yönetim kurulu kararı ile birlikte bilgi sistemleri, iç kontrol,
iç denetim ve risk yönetiminden sorumlu yetkililerce de onaylı bir rapora
aşağıda belirtilen bilgi ve belgeleri ekleyerek Kuruma başvururlar.
a) Yurt içi ve yurt dışı genel
organizasyon şeması ve ortaklık yapısı,
b) Fon yönetimi biriminin,
alım-satım işlemlerinin kaydı ve değerlemesinden sorumlu birimin, iç
kontrol biriminin, risk yönetimi biriminin, iç denetim biriminin ve risk
ölçüm modeli ile ilgili diğer birimlerin ayrıntılı organizasyon şeması (üst
düzey yöneticilerin isimleriyle birlikte) görev ve sorumluluk tanımları,
c) Alım-satıma ilişkin
faaliyetlerin birimler arasında ve birim içinde dağıtım şekli,
ç) Risk yönetimi biriminde
çalışan personelin isimleri ile birlikte kişi bazında görev tanımları ve bu
kişilerin nitelikleri ve iş tecrübelerine ilişkin bilgiler,
d) Risk yönetimi biriminde
çalışan personel için uygulanan eğitim programlarına ilişkin açıklamalar,
e) Risk ölçüm modelinin banka
tarafından karar alma sürecinde kullanılmadan önce geçirdiği onay sürecine
ilişkin dokümanlar,
f) Risk ölçüm modeline ilişkin
olarak kullanılan donanım ve yazılımlara ilişkin bilgiler,
g) Riske maruz değer hesabında
kullanılan yöntemlere ilişkin ayrıntılı açıklamalar,
ğ) Piyasa riski faktörlerinin
getirilerinin hesaplanmasında kullanılan yönteme ilişkin (logaritmik getiri, yüzde getiri vb.) ve kullanılan
güven aralığı ve elde tutma süresine ilişkin açıklamalar,
h) Faiz oranı riski, hisse
senedi pozisyon riski gibi piyasa riski unsurlarının dağılımına ilişkin
olarak kullanılan istatistiksel varsayımlara ilişkin açıklamalar,
ı) Uygulanan tahmin metoduna ve
değerlendirilmesine ilişkin açıklamalar,
i) Kullanılan yöntemin güçlü ve
zayıf yönlerinin analizine ilişkin bilgiler,
j) Risk ölçüm modelinin
uygunluğunun ve performansının sürekli olarak değerlendirilmesine yönelik
kriterlere ilişkin açıklamalar,
k) Risk ölçüm modelinin banka
genelinde uygulanmasına başlamadan önce uygulanan test programı ve
sonuçlarına ilişkin açıklamalar ile kullanımına başlandıktan sonraki
performansına ve varsa karşılaşılan sorunlara ilişkin bilgiler,
l) Risk ölçüm modelinde girdi
olarak kullanılan fiyatlama yöntemleri ile alım-satım işlemlerinde
kullanılan fiyatlama yöntemlerine ilişkin matematiksel formüller, örnekler
ve fiyatlama modellerinin tahmin başarısı,
m) Likit bir piyasaya sahip
olmayan araçlara ilişkin risklerin ölçümü için kullanılan yöntemlere
ilişkin bilgiler,
n) Risk faktörlerinden
bazılarına ilişkin piyasa verileri bulunmaması durumunda, bunları temin
etmek için kullanılan yöntemlere (interpolasyon
gibi ) ilişkin bilgiler,
o) Doğrusal fiyat hareketlerine
sahip olmayan opsiyon gibi finansal araçlara
ilişkin riskler ile spesifik riskin modellemesinde kullanılan yaklaşımlara
ilişkin bilgiler,
ö) Karmaşık yapıda opsiyonların
düzensiz kâr/zarar özelliklerinden dolayı, bu opsiyonları değerlemede
karşılaşılan problemlere ilişkin açıklamalar,
p) Risk ölçüm modelinin hem
alım-satım hesaplarının hem de diğer hesapların maruz kaldığı kur riskini
kapsayıp kapsamadığı hususuna ilişkin bilgi,
r) Risk ölçüm modelinin
işleyişiyle ilgili banka içi yazılı prosedürler,
s) Eğer banka yurt dışında
kurulu bir bankanın bağlı ortaklığı veya iştiraki veya şubesi ise ve ana
ortaklık veya genel merkezin kullandığı risk ölçüm modelini kullanacaksa,
söz konusu risk ölçüm modeline ilişkin ilgili yabancı denetim otoritesinden
aldığı uygunluk onayıyla ilgili belgeler,
ş) Geriye dönük testlerin
uygulanma yöntemlerine ilişkin her türlü bilgi ve belge,
t) Stres testleri ve senaryo
analizlerinin uygulanma yöntemlerine ilişkin her türlü bilgi ve belgeler,
u) Getiri eğrilerini tahmin
metodunun temelinde yer alan teori ve varsayımlar ile bu metoda ilişkin
avantaj ve dezavantajlara yönelik açıklamalar,
ü) Getiri eğrileri tahmini için
genel olarak bilinen metotlardan farklı bir yöntem kullanılıyorsa
gerekçeleri,
v) Bir döviz cinsi için birkaç
getiri eğrisi oluşturulması halinde, belli bir eğriyi oluşturmak için hangi
değişken verilerin kullanıldığı ve değişken verilerin nasıl seçildiğine
yönelik açıklamalar,
y) Verilerden temin edilen
eğrilerin ve bunlara ilişkin fonksiyonların nasıl uygun hale getirildiğine
yönelik açıklamalar,
z) Kullanılan risk ölçüm modeli
yoluyla tesis edilen limit tespit sistemine ilişkin açıklamalar,
aa)
Günlük limitlerin kullanımı ve limit aşımı durumunda takip edilecek
usullere ilişkin bilgiler,
bb)
Limitlerin birimler arasında tahsisinde, bu sürecin merkezi olup olmadığına
ve tahsise ilişkin bilgi ve belgeler,
cc)
Her bir pozisyonun nominal ve piyasa değeri, riske maruz değer metoduyla
hesaplanan piyasa riski ve limitler ile bunlara ilişkin gerçekleşme
düzeylerine ilişkin açıklamalar,
çç)
Risk ölçüm modelinde girdi olarak kullanılan verinin kaynağına, tarihi
zaman serilerinin uzunluğuna, güncelleme yöntemine ve sıklığına ilişkin
bilgiler,
dd)
Eksik veri olması durumunda uygulanacak yöntemlere ilişkin açıklamalar,
ee)
Olağandışı gözlemlerin değerlendirilmesine ilişkin yöntemler ve bunların
risk ölçüm modeline nasıl dahil
edildiği hususunda açıklamalar,
ff)
Zorunlu hallerde, bütün zaman serilerine ilişkin asgari bir yıllık veri
yoksa ve söz konusu finansal araç için ona en
yakın özellik gösteren başka bir finansal araç
dikkate alınmış ise, bu hususa ilişkin açıklama ve gerekçeler,
gg) Volatilite ve kovaryansın
tespitinde kullanılan tahmin yöntemine ilişkin açıklamalar,
ğğ)
Alım-satım hesaplarında yer alan finansal
araçların değerlemesine ilişkin esaslar ile, finansal
araçların nakit akım tarihlerinin hesaplanması ve nakit akımlarının iskonto edilmesine ilişkin olarak uygulanan kurallar,
hh)
Alım-satım işlemlerinin ve ödemelerin gerçekleştirilmesinde kullanılan
yazılımlara ilişkin açıklamalar,
ıı)
Veri sağlayıcılarından hangi verilerin nasıl temin edildiğine ilişkin
açıklamalar,
ii)
Kurumca gerekli görülecek her türlü bilgi ve belgeler.
Spesifik riskin risk ölçüm modeli ile ölçülmesi
MADDE
14 – (1) Kurumdan piyasa riskleri
karşılığında bulundurmaları gereken sermaye yükümlülüğünün hesaplanmasında
risk ölçüm modeli kullanmalarına izin verilen bankaların spesifik riskleri
model kullanmak suretiyle hesaplamalarına, risk ölçüm modelinin,
a) Portföyün tarihi fiyat
değişimlerini yeterince açıklayabilmesi ve bu amaçla güvenilirliği ile
performansının, örneğin bir regresyon neticesinde
elde edilen Belirlilik Katsayısı (R2) değerinin yüzde doksan civarında
yüksek bir sonuç vermesi gibi sonuçlar elde edilerek muhtelif ekonometrik ve istatistiki
modelleme teknikleri ile sınanmış olması,
b) Büyüklükleri ve
kompozisyonları bakımından portföy içindeki yoğunlaşmaları dikkate alması,
portföy yapısına duyarlı olması ve yüksek sermaye gereksiniminin daha büyük
yoğunlaşmalardan kaynaklandığını gösterebilmesi,
c) Beklenmedik piyasa
koşullarına yanıt verebilecek şekilde tasarlanmış olması ve tarihi
simülasyonlar ile olası en kötü durum senaryolarına ilişkin simülasyonları
da gerçekleştirmek suretiyle beklenmedik piyasa koşullarına ilişkin
uyarılarda bulunması,
ç) Ayrı bir geriye dönük test
sürecine tabi tutularak spesifik risk ölçümüne ilişkin doğruluk ve
performansının teyit edilmiş olması,
d) Menkul kıymetin
ihraççısından kaynaklanan ve farklı piyasalarda işlem görmesi nedeniyle
benzer ama aynı olmayan pozisyonlardaki riskleri kapsaması,
e) Olay riskini içermesi,
kaydıyla izin verilebilir.
Risk ölçüm modeli kullanımında raporlama yükümlülüğü
MADDE
15 – (1) Piyasa riskine esas
sermaye yükümlülüğünün hesabında, risk ölçüm modellerini kullanmaya
başlayan bankalar, piyasa riskine esas sermaye yükümlülüğünü, en az üç
raporlama dönemi boyunca, aynı zamanda Yönetmelikte belirtilen usul ve
esaslar çerçevesinde standart metoda göre de hesaplar ve bildirirler.
(2) Risk ölçüm modeli kullanım
izni alan bankalar, stres testleri ve geriye dönük testler uygulamaya devam
ederler. Stres testleri ve geriye dönük testlerin sonuçları, Yönetmeliğin
20 nci maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen
sürelerde Kuruma gönderilir.
Standart metot ve risk ölçüm modellerinin birlikte kullanılması
MADDE
16 – (1) Belirlenen esaslara göre
risk ölçüm modeli kullanmasına izin verilen bankalar, alım-satım hesapları
içinde ihmal edilebilecek kadar küçük risk kategorileri karşılığında
bulundurmak zorunda oldukları sermayeyi standart metot kullanarak
hesaplayabilirler.
(2) Sermaye yükümlülüklerini
bir ya da birden fazla risk kategorisi için risk
ölçüm modeli kullanarak hesaplayan bankalar, daha sonra aynı risk
kategorisi için haklı bir gerekçeye dayanmadıkça yeniden standart metodu
kullanamazlar. Bankalar söz konusu gerekçelerini Kuruma yazılı olarak
bildirmek ve Kurum onayını almak zorundadırlar.
(3) Aynı risk kategorisi
altında yer alan alt kalemler de dahil olmak üzere her bir risk kategorisi
için bulundurulacak sermaye, standart metot ya da
risk ölçüm modeli yöntemlerinden sadece biri kullanılarak hesaplanabilir.
(4) Risk ölçüm modellerini söz
konusu risk faktörü ya da faktörlerini kapsayacak
şekilde zaman içinde geliştiren bankalar gerekçeli başvuruları Kurumca
uygun görüldüğü takdirde standart metottan risk ölçüm modeline geçebilirler.
(5) Standart metot ve risk
ölçüm modelinin birlikte kullanılması durumunda piyasa riskine esas tutarın
hesaplanmasında dikkate alınacak tutar, Yönetmeliğin 6 ncı
maddesinde belirtilen hesaplama usullerine göre her iki yöntemle yapılan
hesaplamalar neticesinde ayrı ayrı elde edilen
değerlerin toplamıdır.
Risk ölçüm modelinde değişiklik yapılması
MADDE
17 – (1) Risk ölçüm modeli
kullanımı için Kurumdan izin alan bankaların, modelde değişiklik yapmaları Kurumun
iznine tabidir. Risk ölçüm modelinde
değişiklik yapılmasına ilişkin başvuruların içermesi gereken asgari
hususlar;
a) Mevcut risk ölçüm modelinde
yapılacak değişiklikler ve iş akımlarıyla etkileşimi ile metodolojideki
ve/veya sistemdeki değişikliklerin ortaya çıkardığı sonuçlardan,
b) Limit yapısındaki
değişikliklerden,
c) Risk ölçüm modeli
değişikliğinin etkilerini görmek üzere hesaplanan riske maruz değer
tutarında ve stres testleri sonuçlarındaki değişikliklerden,
oluşur.
İznin Son Bulması
MADDE
18 – (1) Kurum tarafından risk
ölçüm modellerinin öngörülen şartları kaybettiğine veya yeterliliğinin ve
güvenilirliğinin kaybolduğuna kanaat getirilen bankalar uyarılır ve söz
konusu şartların sağlanması ve risk ölçüm modelinin eksikliklerinin
tamamlanması için kendilerine üç aya kadar süre verilir. Söz konusu
şartları sağlayamayan, eksikliklerini tamamlamayan ve risk ölçüm
modellerini yeterli ve güvenilir hale getirmeyen bankaların, sermaye
yükümlülüğünün hesabında risk ölçüm modellerini kullanma izni iptal edilir.
Uyarılan bankalar anılan şartlara uyum sağlayıncaya ve eksikliklerini
tamamlayıncaya kadar piyasa riskine esas
sermaye yükümlüğünün hesaplanmasında, standart metodu kullanmak
zorundadırlar.
(2) Piyasa riskine esas sermaye
yükümlülüğünün hesabında risk ölçüm modelini kullanan bankalar, kendi
istekleri ile standart metodu kullanmak suretiyle sermaye yükümlülüğü
hesaplayamazlar.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Riske Maruz Değere Dayalı Sermaye
Yükümlülüğü
Riske maruz değere dayalı sermaye yükümlülüğünün hesaplanması
MADDE
19 – (1) Bankalar riske maruz
değere dayalı sermaye yükümlülüğünün hesabında, önceki altmış işgününün
ortalama riske maruz değerinin Çarpım Faktörü ve varsa Artı Çarpım Faktörü
ilave edilerek oluşacak toplamla çarpılması sonucu bulunan tutar ile bir
önceki günün riske maruz değer tutarından yüksek olanını dikkate alırlar.
Çarpım faktörü ve artı çarpım faktörü
MADDE
20 – (1) Çarpım faktörü, piyasa
riski hesabında risk ölçüm modellerini kullanan tüm bankalar için üç olarak
uygulanır. Geriye dönük test sonuçlarından elde edilen sapma sayılarını
dikkate alarak, banka çarpım faktörüne aşağıda yer alan tabloda belirtilen
artı çarpım faktörü oranlarını ilâve eder. Risk ölçüm modelinin temelde
doğru olduğu ve oluşan sapmanın nedeninin makul olmadığı hususunda bankanın
yeterli gerekçeleri sunması halinde, Kurum bu sapmaya ilişkin artı çarpım
faktörünün uygulanmamasına izin verebilir.
|
Sapma
sayısı
|
Artı
çarpım faktörü
|
|
4 ve
daha az
|
0.00
|
|
5
|
0.40
|
|
6
|
0.50
|
|
7
|
0.65
|
|
8
|
0.75
|
|
9
|
0.85
|
|
10 ve
daha fazla
|
1.00
|
(2) Kurum, sadece sapma
sayıları ile sınırlı olmaksızın, bankaların iç kontrol, iç denetim ve risk
yönetim sistemlerini organizasyonel yapı ve
yönetim kalitesi gibi muhtelif kriterleri dikkate alarak belli bir sayısal
derecelendirmeye tabi tutmak suretiyle, sıfır ile bir arasında değişen bir
katsayı belirleyebilir ve bu katsayıyı piyasa riskleri karşılığında
tutulması gereken sermaye hesaplamasında dikkate alınan çarpım faktörü
üzerine artı çarpım faktöründen bağımsız olarak ilâve edebilir.
(3) Banka sapmanın oluşması
halinde hemen Kuruma haber verir. Bu süre hiçbir şekilde beş iş gününü aşamaz.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Son Hükümler
Yürürlük
MADDE
21 – (1) Bu Tebliğ yayımı
tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 22 – (1) Bu Tebliğ hükümlerini
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu
Başkanı yürütür.
|