— Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcılığı ile Devlet, Milli Eğitim, Bayındırlık ve İskan, Sağlık, Ulaştırma, Tarım ve Köyişleri, Çalışma ve Sosyal Güvenlik, Sanayi ve Ticaret, Enerji ve Tabii Kaynaklar, Kültür ve Turizm, Çevre ve Orman Bakanlığına Ait Atama Kararları

— Yüzdelerden Toplanan Paraların İşçilere Dağıtılması Hakkında Yönetmelik

— Tarım ve Köyişleri Bakanlığına Tahsisli Olan Bazı Yerler ile Hazineye Ait Tarım Arazilerinin Müteşebbislere Tahsisinde ve Değerlendirilmesinde Uygulanacak Esas ve Usullere İlişkin Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ

— Damızlık Harici Canlı Hayvanlar ile Hayvan Maddelerinin İthalatında Kontrol Belgesi Düzenlenmesi İçin Aranacak Belgeler Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılması Hakkında Tebliğ (No: 2004/8)

— 2000/467 Sayılı Hayvancılığın Desteklenmesi Hakkında Bakanlar Kurulu Kararının 2003/16 Sayılı Uygulama Esasları Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (No: 2004/7)

— Basın İlân Kurumu Teşkiline Dair 195 Sayılı Kanun Uyarınca Yayınlanacak İlân ve Reklâmlar ile Bunları Yayınlayacak Mevkuteler Hakkında 15/2/1977 Tarihli ve 67 Sayılı Genel Kurul Kararının Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine Dair Genel Kurul Kararı (No: 165)

— Anayasa Mahkemesinin E: 2003/67 (5434 Sayılı Kanunda Değişiklik Yapan 4919 Sayılı Kanun ile İlgili), K: 2003/88 Sayılı Kararı

Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcılığından:

1 — Vakıflar Genel Müdürlüğünde açık bulunan 1 inci derece kadrolu ve + 3000 ek göstergeli Şanlıurfa Vakıflar Bölge Müdürlüğüne, Arif ÇELİK’in atanması, 657 sayılı Kanunun 74 üncü maddesi ile 2451 sayılı Kanunun 2 nci maddesi gereğince uygun görülmüştür.

Ahmet Necdet SEZER

CUMHURBAŞKANI

Devlet Bakanlığından:

1 — Türkiye İhracat Kredi Bankası (Eximbank)A.Ş. Genel Müdürlüğüne H. Ahmet KILIÇOĞLU’nun yeniden atanması, 4389 sayılı Bankalar Kanununun 9 uncu maddesi ile 87/11914 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Esaslar’ın 19 uncu maddesi gereğince uygun görülmüştür.

Ahmet Necdet SEZER

CUMHURBAŞKANI

1 — Gümrük Müsteşarlığı Gümrükler Genel Müdürlüğü Genel Müdür Yardımcısı Cahit YERCİ’nin başka bir göreve atanmak üzere bu görevinden alınması, 2451 sayılı Kanunun 2 nci maddesi gereğince uygun görülmüştür.

Ahmet Necdet SEZER

CUMHURBAŞKANI

Millî Eğitim Bakanlığından:

1 — Ağrı Millî Eğitim Müdürü Turgut KOÇAK’ın başka bir göreve atanmak üzere bu görevinden alınması, 2451 sayılı Kanunun 2 nci maddesi gereğince uygun görülmüştür.

Ahmet Necdet SEZER

CUMHURBAŞKANI

—— • ——

Bayındırlık ve İskan Bakanlığından:

1 — Açık bulunan 1 inci derece kadrolu ve + 3600 ek göstergeli Yapı İşleri Genel Müdürlüğü Genel Müdür Yardımcılığına, Osman ESENGÜN’ün atanması, 657 sayılı Kanunun değişik 68/B, 71 ve 76 ncı maddeleri ile 2451 sayılı Kanunun 2 nci maddesi gereğince uygun görülmüştür.

Ahmet Necdet SEZER

CUMHURBAŞKANI

Bayındırlık ve İskan Bakanlığından:

1 — Açık bulunan 1 inci derece kadrolu ve + 3600 ek göstergeli Başmüfettişliğe, Müfettiş İbrahim KÜÇÜKER’in atanması, 657 sayılı Kanunun değişik 68/B ve 76 ncı maddeleri ile 2451 sayılı Kanunun 2 nci maddesi gereğince uygun görülmüştür.

Ahmet Necdet SEZER

CUMHURBAŞKANI

Bayındırlık ve İskan Bakanlığından:

1 — Açık bulunan 1 inci derece kadrolu ve + 3000 ek göstergeli Diyarbakır Bayındırlık ve İskan Müdürlüğüne Kenan ŞENGÜL’ün atanması, 657 sayılı Kanunun değişik 68/B, 71 ve 76 ncı maddeleri ile 2451 sayılı Kanunun 2 nci maddesi gereğince uygun görülmüştür.

Ahmet Necdet SEZER

CUMHURBAŞKANI

Bayındırlık ve İskan Bakanlığından:

1 — Açık bulunan 1 inci derece kadrolu ve + 3000 ek göstergeli Manisa Bayındırlık ve İskan Müdürlüğüne, Nusret İŞBİLİR’in atanması, 657 sayılı Kanunun değişik 76 ncı maddesi ile 2451 sayılı Kanunun 2 nci maddesi gereğince uygun görülmüştür.

Ahmet Necdet SEZER

CUMHURBAŞKANI

Sağlık Bakanlığından:

1 — Açık bulunan 1 inci derece kadrolu ve 3600 ek göstergeli Bakanlık Müşavirliğine, Uzm.Dr. Hakkı Selçuk BEKAR’ın atanması, 657 sayılı Kanunun değişik 59 uncu maddesi ile 2451 sayılı Kanunun 2 nci maddesi gereğince uygun görülmüştür.

Ahmet Necdet SEZER

CUMHURBAŞKANI

Sağlık Bakanlığından:

1 — Açık bulunan 1 inci derece kadrolu ve 3600 ek göstergeli Bakanlık Müşavirliğine, Uzm.Dr. Bekir KESKİNKILIÇ’ın atanması, 657 sayılı Kanunun değişik 59, 71 ve 76 ncı maddeleri ile 2451 sayılı Kanunun 2 nci maddesi gereğince uygun görülmüştür.

27 Şubat 2004

Ahmet Necdet SEZER

CUMHURBAŞKANI

Ulaştırma Bakanlığından:

1 — Açık bulunan 1 inci derece kadrolu ve + 3600 ek göstergeli Mersin Ulaştırma Bölge Müdürlüğüne Mustafa Celal TÜMER’in atanması, 657 sayılı Kanunun değişik 76 ncı maddesi ile 2451 sayılı Kanunun 2 nci maddesi gereğince uygun görülmüştür.

Ahmet Necdet SEZER

CUMHURBAŞKANI

Tarım ve Köyişleri Bakanlığından:

1 — Açık bulunan 1 inci derece kadrolu ve + 3600 ek göstergeli Bakanlık Müşavirliğine, Yavuz KOCA’nın atanması, 657 sayılı Kanunun 59 ve 76 ncı maddeleri ile 2451 sayılı Kanunun 2 nci maddesi gereğince uygun görülmüştür.

Ahmet Necdet SEZER

CUMHURBAŞKANI

Tarım ve Köyişleri Bakanlığından:

1 — Açık bulunan Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü Yönetim Kurulu Üyeliğine, Müsteşar Yardımcısı Mehmet ÇAĞIL’ın atanması, 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 6 ve 8 inci maddeleri gereğince uygun görülmüştür.

Ahmet Necdet SEZER

CUMHURBAŞKANI

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından:

1 — Açık bulunan 1 inci derece kadrolu ve + 6400 ek göstergeli Sosyal Sigortalar Kurumu Başkanlığı Sağlık İşleri Genel Müdürlüğüne, Prof. Dr. Servet Rüştü KARAHAN’ın atanması, 657 sayılı Kanunun değişik 76 ncı maddesi ile 4958 sayılı Kanunun 18 inci maddesi gereğince uygun görülmüştür.

Ahmet Necdet SEZER

CUMHURBAŞKANI

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından:

1 — Açık bulunan 1 inci derece kadrolu ve + 3600 ek göstergeli Bakanlık Müşavirliğine, Halil İbrahim HALICI’nın atanması, 657 sayılı Kanunun değişik 59 ve 76 ncı maddeleri ile 2451 sayılı Kanunun 2 nci maddesi gereğince uygun görülmüştür.

Ahmet Necdet SEZER

CUMHURBAŞKANI

Sanayi ve Ticaret Bakanlığından:

1 — Açık bulunan 1 inci derece kadrolu ve + 3600 ek göstergeli Küçük Sanatlar ve Sanayi Bölgeleri ve Siteleri Genel Müdürlüğü Genel Müdür Yardımcılığına Osman Zeki ARICI’nın atanması; 657 sayılı Kanunun 71 ve 76 ncı maddeleri ile 2451 sayılı Kanunun 2 nci maddesi gereğince uygun görülmüştür.

Ahmet Necdet SEZER

CUMHURBAŞKANI

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığından:

1 — Açık bulunan Türkiye Elektromekanik Sanayii A.Ş. Genel Müdür ve Yönetim Kurulu Başkanlığına aynı yer Genel Müdür Yardımcısı ve Yönetim Kurulu Üyesi Osman KADAKAL’ın atanması,

Ahmet Necdet SEZER

CUMHURBAŞKANI

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığından:

1 — Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğünde açık bulunan 1 inci derece kadrolu ve + 3000 ek göstergeli Batı Karadeniz (Zonguldak) Bölge Müdürlüğüne İsmail CEBECİ’nin atanması,

Ahmet Necdet SEZER

CUMHURBAŞKANI

Kültür ve Turizm Bakanlığından:

1 — Açık bulunan 1 inci derece kadrolu ve + 3000 ek göstergeli Elazığ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğüne, Tahsin ÖZTÜRK’ün atanması, 657 sayılı Kanunun değişik 76 ncı maddesi ile 2451 sayılı Kanunun 2 nci maddesi gereğince uygun görülmüştür.

Ahmet Necdet SEZER

CUMHURBAŞKANI

Çevre ve Orman Bakanlığından:

1 — Açık bulunan 1 inci derece kadrolu ve + 3000 ek göstergeli Batman İl Çevre ve Orman Müdürlüğüne, İbrahim ULUSOY’un atanması, 657 sayılı Kanunun 71 ve 74 üncü maddeleri ile 2451 sayılı Kanunun 2 nci maddesi gereğince uygun görülmüştür.

Ahmet Necdet SEZER

CUMHURBAŞKANI

Çevre ve Orman Bakanlığından:

1 — Açık bulunan 1 inci derece kadrolu ve + 3000 ek göstergeli Bursa İl Çevre ve Orman Müdürlüğüne, Muhammet Müfit AYDIN’ın atanması, 657 sayılı Kanunun 76 ncı maddesi ile 2451 sayılı Kanunun 2 nci maddesi gereğince uygun görülmüştür.

Ahmet Necdet SEZER

CUMHURBAŞKANI

Çevre ve Orman Bakanlığından:

1 — Açık bulunan 1 inci derece kadrolu ve + 3000 ek göstergeli Kilis İl Çevre ve Orman Müdürlüğüne, İbrahim METİN’in atanması, 657 sayılı Kanunun 76 ncı maddesi ile 2451 sayılı Kanunun 2 nci maddesi gereğince uygun görülmüştür.

Ahmet Necdet SEZER

CUMHURBAŞKANI

Çevre ve Orman Bakanlığından:

1 — Açık bulunan 1 inci derece kadrolu ve + 3000 ek göstergeli Yalova İl Çevre ve Orman Müdürlüğüne, Yusuf Vedat ALTINEL’in atanması, 657 sayılı Kanunun 76 ncı maddesi ile 2451 sayılı Kanunun 2 nci maddesi gereğince uygun görülmüştür.

Ahmet Necdet SEZER

CUMHURBAŞKANI

Sayfa Başı

Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı, 4857 sayılı İş Kanununun uygulanması bakımından, hangi işlerin sanayi, ticaret, tarım ve orman işlerinden sayılacağını belirlemektir.

Madde 2 — Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanununun uygulanması bakımından, sanayi, ticaret, tarım ve orman işlerinden sayılan işleri kapsar.

Madde 3 — Bu Yönetmelik, 10/6/2003 tarihli ve 25134 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 111 inci maddesinin birinci fıkrasına dayanılarak hazırlanmıştır.

Sanayi, ticaret, tarım ve orman işleri

Madde 4 — 4857 sayılı İş Kanununun uygulanması bakımından sanayi, ticaret, tarım ve orman işlerinden sayılan işler, ekli listede gösterilmiştir.

Madde 5 — Ekli liste dışında kalan bir işin sanayi, ticaret, tarım ve orman işlerinin hangisinden sayılacağı konusunda Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı yetkilidir.

Madde 6 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Madde 7 — Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.

2. Her türlü madenleri ve endüstriyel hammaddeleri arama ve topraktan çıkarma işleri (Yardımcı ve tamamlayıcı işler dahil),

9. Petrol ve doğalgaz kuyularının ve tabakalarının veya bitümlü kumların işletilmesi işleri,

33. Tütün ve tütün ürünleri sanayiinde yapılan işler,

38. Örme sanayii işleri,

50. Matbaacılık, yayıncılık ve bunlarla ilgili sanayi işleri,

59. Suni ipek ve diğer sentetik elyaf ile plastik maddelerin imali işleri,

68. Çimento ve betondan eşya ve inşaat malzemesi imalatı işleri,

71. Taş ve grafitten eşya imali işleri,

81. Motorlu araçlar imalatı ve tamiratı işleri,

86. Fotoğraf makineleri, optik alet ve malzemesi imalatı işleri,

91. Her türlü yapı işleri (Yer üstü ve yer altında, su üstü ve su altında yapılan bina, set, baraj, yol, demiryolu, havai hat, tünel, metro, köprü, çelik yapı ve montajı, iskele, liman, dalgakıran, kanalizasyon, lağım, kuyu, kanal, duvar ve benzeri inşaat, onarım, düzeltme, değiştirme, söküm ve yıkım işleri ve bunlara yardımcı her türlü endüstriyel yapım işleri, her türlü prefabrik yapı elemanlarının üretimi ve işleri, sondaj, toprak kazı, yarma ve doldurma işleri, elektrik, sıhhi tesisat ve kalorifer-gaz tesisatı kurma işleri, dülgerlik, marangozluk, sıva, badana ve boya işleri, bu işlerde kullanılan sabit ve hareketli makine ve tesislerin kullanılması),

7. Su ürünleri üreticileri ile ilgili işler,

18. Eğitim hizmetleri,

23. Müzecilik işleri,

28. Terminaller, park yerleri ve garajlar gibi karayolu nakliyatını kolaylaştıran hizmetler,

4. Fidanlık ve ormanlık yetiştirme, doğal ve yapay tensil, fidan ve ağaç dikim, sulama, bakım ve ıslahı, koruma, yangın ve zararlılarla mücadele, tohum toplama, ormancılık araştırma, amenajman, silvikültür, orman ürünlerinin üretilmesi, orman işletme işyeri sahası içerisinde depolara taşıma, sınıflandırma, istifleme, düzenleme, milli parkların düzenlenmesi, bakımı, korunması ve geliştirilmesi işleri.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından :

Madde 1 — Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanununun 51 inci maddesi gereğince, yüzdelerden toplanan paraların, işyerinde çalışan tüm işçilere, yapılan işlerin niteliğine göre, hangi esaslar ve oranlar çerçevesinde dağıtılacağını göstermek amacıyla hazırlanmıştır.

Madde 2 — Oteller, lokantalar, eğlence yerleri ve benzeri yerler ile içki verilen ve hemen orada yenilip içilmesi için çeşitli yiyecek satan yerlerden "yüzde" usulünün uygulandığı müesseseler, bu Yönetmelik hükümlerine tabidir.

Madde 3 — Bu Yönetmelik, 10/6/2003 tarihli ve 25134 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 51 inci maddesine dayanılarak çıkarılmıştır.

Madde 4 — İkinci maddede belirtilen işyerlerinde, işveren tarafından servis karşılığı veya başka isimlerle müşterilerin hesap pusulalarına "yüzde" eklenerek veya ayrı şekillerde alınan paralarla, kendi isteği ile müşteri tarafından işverene bırakılan veya işverenin kontrolü altında bir araya toplanan paraları, işveren, işyerinde çalışan tüm işçilere eksiksiz olarak ödemek zorundadır.

Yüzdelerin dağıtılmasına ilişkin esaslar

Madde 5 — Yüzdelerin dağıtımında, işyerindeki tüm servislerden elde edilen yüzdelerin toplamı ile işçilerin fiilen yaptıkları işler esas alınır.

Düğün, çay, balo, ziyafet ve toplantı gibi ilave işlerden, servis karşılığı yüzde alındığı takdirde, bu işler için geçici olarak alınan işçilerin ücretleri, puan cetvelinde yer alan, yapılan iş ve görev unvanları dikkate alınarak hesaplanır. Ancak, bu tutar çalışılan süreye denk gelen asgari ücretin altında olamaz.

Madde 6 — Yüzde usulünün uygulandığı işyerlerinde, işveren, her hesap pusulasının genel toplamını gösteren belgeyi, toplu iş sözleşmesinin uygulandığı işyerlerinde sendika temsilcisine, diğer işyerlerinde bu Yönetmeliğin 8 inci maddesinde belirtilen seçilmiş işçi temsilcisine vermekle yükümlüdür. Bu belgenin şekil ve uygulama usulleri, iş sözleşmelerinde veya toplu iş sözleşmelerinde gösterilir. Bu belgeler ve belgelerin esas alındığı kayıtlar, beş yıl süreyle saklanır.

Madde 7 — İşyerlerinde yapılan işlerin niteliğine göre, işçiler için tespit edilen puanlar, Yönetmelik ekindeki puan cetvelinde gruplar halinde gösterilmiştir.

İşyerinde aynı grupta geçen başarılı her üç yıllık hizmet için, bir puan eklenir. İşyerine yeni alınan işçilerin, meslekte geçirdikleri başarılı hizmet yıllarını belgelendirmeleri durumunda, bu hizmetleri de, aynı esaslara göre değerlendirilir. Ancak, bu şekilde bulunacak puanlar, o grubun üst sınırını geçemez. Bir üst gruba atanan işçi, eski grubundaki üst sınır puanına erişmiş ise, yeni grubun alt sınır puanının bir puan fazlasını alır.

Madde 8 — Hizmet süreleri ile başarı durumları, işyerlerinde oluşturulacak değerlendirme kurulu tarafından tespit edilir. Değerlendirme Kurulu; işveren veya temsilcisinin başkanlığında, sendika temsilcisi ve işveren vekili sıfatını taşımayan en kıdemli birim amirinden oluşur. İşyerinde uygulanan toplu iş sözleşmesi yoksa, tüm işçilerin katılımıyla, işçilerin kendi aralarında, gizli oy açık sayımla seçecekleri, işçi temsilcisi kurula katılır.

Bu işçi temsilcinin seçimi ile ilgili gerekli işlemler, işveren temsilcisi ile biri servis içi diğeri servis dışı olmak üzere, en kıdemli iki birim amiri tarafından yapılır. Seçim sonucu tutanakla belgelenir ve işyerinde ilan edilir. Temsilcinin herhangi bir nedenle iş sözleşmesinin sona ermesi halinde, aynı usulle yenisi seçilir.

Madde 9 — Servislerde çalışan işçilerin, puan cetveline göre yaptıkları işin karşılığı olan puanlarının tamamı dikkate alınır.

Bu Yönetmelik kapsamına giren işyerlerinde, bölümlerin birinci derecedeki sorumlu müdürleri ile müdür yardımcıları ve bunların üzerlerindeki görevlilere, işveren tarafından verilen günlük, haftalık veya aylık ücretlerine ilave olarak, Yönetmeliğin 6 ncı maddesindeki esaslara göre, I. Grup içerisinde tespit edilecek puanın yüzde 5’i verilir.

Madde 10 — Servis dışında çalışan işçilerin hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretleri ile yıllık izin ücretleri karşılığı olarak işveren tarafından ödenecek paraların hesabında, bu işçilere yüzdelerden düşen paylar da dikkate alınır. Bu hesaplama yüzde ile çalışan işçiler için İş Kanununda öngörülen esaslara göre yapılır.

Madde 11 — Bu Yönetmelik hükümlerine göre, yüzdelerden pay verilmesi sebebi ile servis dışında çalışan işçilerin, ücret, sosyal yardım ve diğer haklarından eksiltme yapılamaz ve asgari ücret yüzde payı ile tamamlanamaz.

Madde 12 — İşverenler, yüzdelerden toplanan paraların dağıtılacağı işleri, unvanları, puanları ve oranlarını gösteren çizelgeyi işyerinde işçilerin kolayca görebilecekleri bir yerde ilan etmek zorundadır.

Madde 13 — İş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmelerine, bu Yönetmelikte öngörülen esaslara aykırı hükümler konulamaz.

Madde 14 — 21/12/1983 tarihli ve 18258 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Yüzdelerden Toplanan Paraların İşçilere Dağıtılması Hakkında Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır.

Madde 15 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Madde 16 — Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.

Sayfa Başı

MADDE 1 — 18/5/2002 tarihli ve 24759 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren "Tarım ve Köyişleri Bakanlığına Tahsisli Olan Bazı Yerler ile Hazineye Ait Tarım Arazilerinin Müteşebbislere Tahsisinde ve Değerlendirilmesinde Uygulanacak Esas ve Usullere İlişkin Tebliğ"in 2 nci maddesinin 1 inci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

"Hazinenin özel mülkiyetinde veya Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan yerlerdeki Tarım ve Köyişleri Bakanlığına tahsisli veya başka bir kamu kuruluşuna tahsisli olduğu halde fiilen Tarım ve Köyişleri Bakanlığının kullanımında bulunan araziler, üretme istasyonları, üretim laboratuvarları, araştırma enstitüleri ve su ürünü üretim sahaları ile tahsisli olmayan ancak, Maliye Bakanlığı ile Tarım ve Köyişleri Bakanlığınca uygun görülecek tarım arazilerinin kalkınma planlarının hedef ve ilkelerine uygun, projeye dayalı olarak yapılacak tarımsal yatırımlara tahsisleri ve değerlendirilmesi bu Tebliğ esaslarına göre yapılır."

MADDE 2 — Aynı Tebliğin 5 inci maddesinin 2 nci fıkrasına aşağıdaki cümle ilave edilmiştir.

MADDE 3 — Aynı Tebliğin 12 nci maddesinin dördüncü ve onuncu fıkrası yürürlükten kaldırılmış, altıncı fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

MADDE 4 — Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

MADDE 5 — Bu Tebliğ hükümlerini Maliye Bakanı ile Tarım ve Köyişleri Bakanı birlikte yürütür.

Sağlık Bakanlığından:

Oyuncaklar Konusunda Faaliyet Gösterecek Onaylanmış

Madde 1 — Bu Tebliğin amacı, Oyuncaklar Hakkında Yönetmelik (88/378/EEC) kapsamında faaliyet gösterecek uygunluk değerlendirme kuruluşlarının Sağlık Bakanlığınca Onaylanmış Kuruluş olarak görevlendirilmesinde esas alınacak kriterleri belirlemektir.

Madde 2 — Bu Tebliğ, Oyuncaklar Hakkında Yönetmelik kapsamında yer alan ürünlerin, Yönetmeliğe uygunluğunu ve güvenliğini değerlendirmek amacıyla Sağlık Bakanlığı tarafından görevlendirilecek onaylanmış kuruluşların değerlendirilmesinde esas alınacak temel kriterleri ve söz konusu kuruluşların başvuru ve değerlendirme esasları ile bu kuruluşların yükümlülüklerini kapsar.

Madde 3 — Bu Tebliğ, 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun ile 17/1/2002 tarih ve 24643 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Uygunluk Değerlendirme Kuruluşları ile Onaylanmış Kuruluşlara Dair Yönetmeliğe ve 17/5/2002 tarih ve 24758 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Oyuncaklar Hakkında Yönetmeliğe dayanılarak hazırlanmıştır.

Madde 4 — Oyuncaklar Hakkında Yönetmelik kapsamına giren ürünlerin uygunluk değerlendirmesi faaliyetlerini gerçekleştirmek üzere, test, muayene ve/veya belgelendirme kuruluşları arasından 4703 sayılı Kanunda, söz konusu Yönetmelikte ve bu Tebliğde belirtilen esaslar çerçevesinde uygun görülen kuruluşlar, Sağlık Bakanlığı tarafından Onaylanmış Kuruluş olarak görevlendirilir.

Tanımlar

Madde 5 — Bu Tebliğ’de geçen;

g) Onaylanmış Kuruluş: Test, muayene ve/veya belgelendirme kuruluşları arasından, Oyuncaklar Hakkında Yönetmelik çerçevesinde uygunluk değerlendirme faaliyetinde bulunmak üzere, 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun’da, Oyuncaklar Hakkında Yönetmelik’te ve Uygunluk Değerlendirme Kuruluşları ile Onaylanmış Kuruluşlara Dair Yönetmelik’te belirtilen esaslar çerçevesinde yetkilendirilen kamu veya özel kuruluşu,

Madde 6 — Akredite olsun veya olmasın Bakanlıkça görevlendirilecek onaylanmış kuruluş; Uygunluk Değerlendirme Kuruluşları ile Onaylanmış Kuruluşlara Dair Yönetmeliğin hükümlerine, Oyuncaklar Hakkında Yönetmeliğin EK: III’ünde belirlenen kriterlere uygunluğu sağlamanın yanında aşağıdaki kriterlere de uymalıdır.

d) Mevzuatta yer alan uygunluk değerlendirme faaliyetleri hakkında bilgi sahibi olunacak alt yapının oluşturulması ve bu faaliyetleri yürütebilecek bilgi ve beceriyi haiz personeli istihdam etmesi gerekir.

f) Başvuru sahibinin Yönetmeliklere uyduğunu gösteren güncelleştirilmiş sorumlulukları, uygunluk değerlendirilmesi modüllerine ve belgelendirmek istediği ürün tiplerine uygun çalışma prosedürleri ve her bir değerlendirme elemanının sorumluluk alanının rasyonel tanımı gibi hususları içeren bir kalite el kitabına sahip olması gerekir.

i) Uygunluk değerlendirme işlemleri olan AT Tip incelemesi, kapsamında çalışmayı isteyen başvuru sahibinin uygunluğunun değerlendirilmesinde TS EN 450011 veya TS EN 45004 veya TS EN ISO/IEC 17025 standardı esas alınacaktır. TS EN 45004 standardı kapsamında onaylanmış kuruluş olmak isteyen başvuru sahipleri, bu standardın A Tipi kuruluşlar için belirlenen koşulları yerine getirmek zorundadır. Başvuruda bulunan kuruluş test hizmetlerini, kendi laboratuarını veya kendi gözetiminde üretici laboratuarını kullanarak veriyorsa, söz konusu laboratuarlar TS EN ISO/IEC 17025 in şartlarını sağlamalıdır. Eğer testler üretici veya yüklenici tarafından yapılacaksa, başvuru sahibi bu kuruluşların anılan standarda uygunluğunu taahhüt etmelidir. Ancak her iki durumda da akreditasyon zorunlu değildir.

Başvurular

Madde 7 — Başvuru sahibi, Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğüne, müracaat konusuna giren ürünler, parçalar ve malzemelerin belirtildiği müracaat yazısı ve aşağıdaki bilgi ve belgeleri içeren bir dosya ile başvurur:

m) Laboratuar hizmetleri hakkında detaylı bilgi (Başvuru kapsamında yapılacak deneylerin listesi ve bu deneylerden hangilerinin yüklenici laboratuar tarafından yapılacağının belirlenmesi),

ö) Mesleki sorumluluk sigortasının kapsamı ve parasal değerini gösterir belge,

Değerlendirme

Madde 8 — TS EN 45000 standartlar serisinin ilgili standartlarına göre akreditasyon zorunluluk olmamakla birlikte Bakanlığın yapacağı değerlendirmelerde önemli bir tercih unsurudur. Ancak akreditasyon olmaması durumunda da, söz konusu standartlara uygunluk ispatlanmalıdır. Başvuru sahibinin yukarıda belirtilen kriterlere uygunluğu, Bakanlıkça bu konuda gerektiğinde görevlendirilen TÜRKAK tarafından değerlendirilerek Bakanlığa bir rapor halinde sunulur.

c) Akreditasyon belgesi olmaması durumunda, söz konusu yönetmelik gereklerine uygunluğu değerlendirilir. Ancak bu değerlendirme, bir akreditasyon niteliği taşımaz. TÜRKAK tarafından yapılan değerlendirmelere yönelik tüm masraflar başvuru sahibince karşılanır.

Madde 9 — Oyuncaklar Hakkında Yönetmelik kapsamına giren ürünlerin uygunluk değerlendirmesi faaliyetlerini gerçekleştirmek üzere, test, muayene ve/veya belgelendirme kuruluşları arasından 4703 sayılı Kanunda, söz konusu Yönetmelikte bu Tebliğde belirtilen esaslar çerçevesinde uygun görülen kuruluşların başvuruları Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğünce yukarıdaki esaslar, ve TÜRKAK’tan alınan değerlendirme raporu çerçevesinde değerlendirilerek sonuçlandırılır. Uygun bulunan başvuru sahibi ile Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü arasında bir Görevlendirme Sözleşmesi yapılır. Görevlendirmeye ilişkin hususlarla birlikte özellikle aşağıda belirtilen konular sözleşmede yer alır:

c) Tüm üreticilerin uygunluk değerlendirmesi hizmetinden eşit koşullarda faydalanmasını sağlayacak gerekli tedbirleri alması,

Onaylanmış Kuruluşların Yükümlülükleri

Madde 10 — Görevlendirilen onaylanmış kuruluşların yükümlülükleri, Görevlendirme Sözleşmesinde yer alan hususların haricinde aşağıdakileri de içerir:

b) Yapılan değerlendirme sonucunda uygun bulunan ürünlerin mevzuatta belirtilen usule uygun olarak uygunluk değerlendirme işlemlerini yapmak,

3) Üreticinin veya yetkili temsilcisinin karara itiraz edebilmesine izin vererek bu itirazın, bahse konu kararla önceden hiçbir ilişkisi bulunmayan ancak konu hakkında yeterli bilgi ve tecrübeye sahip, bağımsız hareket edebilen kişi veya kişilerce incelenmesinin temini,

Belgelerin ve Numaraların Kötüye Kullanımı

Madde 11 — Görevlendirilen onaylanmış kuruluş, kendisine ait kimlik kayıt numarası ile belgelerin ve işaretlerin yanlış kullanımı ile tüketiciyi yanıltıcı veya aldatıcı kullanımını engellemeye yönelik yöntemler ile kötüye kullanılması durumunda alınması gerekli tedbirleri Kalite El Kitabı’nda belirtir.

Madde 12 — Bu Tebliğ, yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Madde 13 — Bu Tebliğ hükümlerini Sağlık Bakanı yürütür.

Düzenlenmesi İçin Aranacak Belgeler Hakkında Tebliğde 

Değişiklik Yapılması Hakkında Tebliğ

MADDE 1 — 22/9/2000 tarihli ve 24178 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 2000/32 sayılı Damızlık Harici Canlı Hayvanlar ile Hayvan Maddelerinin İthalatında Kontrol Belgesi Düzenlenmesi İçin Aranacak Belgeler Hakkında Tebliğin 4 üncü maddesinin (h) ve (m) bentleri aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

m) Eşya: Canlı hayvan, hayvan maddesi ve hayvansal ürünlerdir."

MADDE 2 — Aynı Tebliğin 5 inci maddesinin (b), (d), (h) ve (i) bentleri aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

i) İbraz edilen örnek veya proforma veteriner sağlık sertifikası, orijin sertifikası, tüketilebilirlik belgesi ve her türlü diğer belgeleri ihracatçı ülke yetkili resmi makamlarınca onaylı orijinallerini ve orijinal faturayı Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi, Dahilde İşleme Rejimi, Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi ve Geçici İthalat Rejimleri ile tespit edilen amaçlar doğrultusunda eşyanın ilgilisine teslimi sırasında Bakanlık ilgili İl veya Tahaffuzhane ve Gümrük Veteriner Müdürlüğüne ibraz edeceklerine ve ithalat aşamasında yapılan muayene, kontrol ve analizler sonucunda eşyanın Bakanlıkça belirlenen usul ve esaslara uygun olacağına dair ithalatçı firma imza yetkilisince imzalanmış noter tasdikli 1 suret taahhütname."

MADDE 3 — Aynı Tebliğin 5 inci Maddesinden sonra gelmek üzere 6 ncı madde eklenmiş, sonraki maddeler buna göre teselsül ettirilmiştir.

"Madde 6 — Aşağıdaki haller için düzenlenecek Kontrol Belgelerinde bu Tebliğ hükümleri uygulanmaz.

c) Üniversitelerin ve diğer araştırma kurumlarının bilimsel araştırmalarda kullandığı hayvan ve hayvan maddeleri,

d) Ülkemizdeki yabancı temsilciliklerdeki görevli yabancı misyon şeflerine ait hayvanlar,

MADDE 4 — Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

MADDE 5 — Bu Tebliği Tarım ve Köyişleri Bakanı yürütür.

MADDE 1 — 8/6/2003 tarihli ve 25132 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren "2000/467 sayılı Hayvancılığın Desteklenmesi Hakkında Bakanlar Kurulu Kararının Uygulama Esasları Tebliği"nin 3 üncü maddesinin (i) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

MADDE 2 — Aynı Tebliğin 5 inci maddesinin (c) bendinin 7 nci alt bendinin sekizinci paragrafı, aynı maddenin (d) bendinin birinci paragrafı, (e) bentleri aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve (g) bendi çıkartılmış, diğer bentler buna göre teselsül ettirilmiştir.

"e) Desteklenecek yem bitkileri: Yonca, korunga, fiğ, macar fiği, silajlık mısır, sorgum türleri, hayvan pancarı, yem şalgamı, tiritikale, tiritikale ile fiğ karışımı, tiritikale ile macar fiği karışımı yem bitkileri ekilişleri ve yapay mera bitkileri ekilişleri destekleme uygulamalarından yararlandırılır. Bakanlık, Üniversite veya Araştırma Kuruluşlarının görüşünü alarak, desteklenecek yem bitkileri cinslerinde yapılacak değişiklikleri belirler.

MADDE 3 — Aynı Tebliğin 6 ncı maddesinin (c) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

MADDE 4 — Aynı Tebliğin 9 uncu maddesinin (a), (b), (c) ve (d) bentleri aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

MADDE 5 — Aynı Tebliğin 9 uncu maddesinin (a), bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

"a) Bakanlıkça üretim izni verilmiş işletmelerden o yıla ait üretim sezonu boyunca ana arı satın alarak kullanan üreticilere ana arı başına 2004 yılı için 5.000.000 TL doğrudan destekleme ödemesi yapılır. Desteklemeden yararlanacak arıcıların Arı Yetiştiricileri Birliği üyesi olması halinde bu destek ana arı başına 10.000.000.TL olarak ve Birlikler aracılığıyla Bankadan alındıktan sonra iki gün içinde üyelerine ödenir."

MADDE 6 — Bu Tebliğ, 01.01.2004 tarihinden geçerli olmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

MADDE 7 — Bu Tebliğ hükümlerini Tarım ve Köyişleri Bakanı yürütür.

Çevre ve Orman Bakanlığından:

Çevre ve Orman Bakanlığı Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolu

BİRİNCİ BÖLÜM

Madde 1 — Bu esas ve usuller, 6831 sayılı Orman Kanunu hükümlerine göre orman alanını artırmak, biyolojik çeşitliliği geliştirmek ve bozulan orman ekosistemini yeniden oluşturmak üzere Genel Müdürlükçe veya gerçek ve tüzel kişilerce yapılacak ağaçlandırma, erozyon kontrolü, mera ıslahı, rehabilitasyon, fidanlık, ağaç ıslahı, tohum ve fidan üretimi, enerji ormanı tesisi ve imar-ihya çalışmaları için özel ödenek kaydedilecek olan gelirlerin ve bu gelirlerden yapılacak harcamaların düzenlenmesine yönelik esas ve usulleri kapsamaktadır.

Madde 2 — Bu esas ve usuller, 4629 sayılı Bazı Fonların Tasfiyesi Hakkında Kanunun Geçici Birinci maddesine ve 09/10/2003 tarih ve 25254 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Ağaçlandırma Yönetmeliğine dayanılarak hazırlanmıştır.

Madde 4 — Bu esas ve usullere göre yürütülecek ağaçlandırma, erozyon kontrolü, mera ıslahı, rehabilitasyon, ağaç ıslahı, tohum ve fidan üretimi, fidanlık, enerji ormanı tesisi ve imar - ihya çalışmaları için kullanılacak özel ödeneğin gelirleri şunlardır.

f) Gerçek ve tüzel kişilerce ağaçlandırma ve erozyon kontrolu çalışmalarında kullanılmak üzere yapılan yardım ve bağışlar.

h) Kredi geri dönüşünden elde edilen gelirler.

Yukarıda belirtilen gelirler, Genel Müdürlük ile Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası arasında yapılan ve yürürlükte olan protokol hükümleri çerçevesinde ilgili mevzuatında ve bu esas ve usullerde belirlenen sürelerde il müdürlüklerindeki banka şubelerine yatırılır. Yatırılan bu tutarlar Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankasının Atatürk Orman Çiftliği bürosunda mevcut "Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Gelirleri" hesabına bekletilmeden aktarılır. Aktarılan bu tutarlarla ilgili aylık banka hesap ekstreleri, il müdürlüklerince sonraki ayın ilk haftasında Genel Müdürlüğe intikal ettirilir. Genel Müdürlüğün hesabında biriken tutarlar Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası Atatürk Orman Çiftliği bürosunca her ay sonunda Çevre ve Orman Bakanlığı Merkez Saymanlığı Müdürlüğünün Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası nezdindeki cari hesabına aktarılarak, tutarlara ilişkin bilgiler Atatürk Orman Çiftliği bürosu tarafından Genel Müdürlüğe bildirilir.

Söz konusu tutarlar, Çevre ve Orman Bakanlığı Merkez Saymanlık Müdürlüğünce Bu Esas ve Usuller kapsamında yer alan hizmetlerde kullanılmak üzere bir yandan Genel Bütçenin (B) cetveline özel gelir, diğer yandan Bakanlık Bütçesinde mevcut veya yeni açılacak tertiplere Maliye Bakanlığınca özel ödenek kaydedilir.

Tesis, izin veya irtifak haklarına ait bedeller, hak sahibi tarafından en geç bir ay içinde il müdürlüğünün "Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Gelirleri" hesabına yatırılır. Aksi durumda tesis yapma izni verilmez. İzin verilmişse, izin veya irtifak hakkı tesis işlemi hükümsüz sayılır. Yapılan ödemelere ait dekontlar, işlemi yapan kuruluşa göre Orman Genel Müdürlüğünün ilgili Orman İşletme Müdürlüğüne veya Bakanlığın ilgili taşra kuruluşuna teslim edilir. Dekontun bir nüshası bu birimlerce il müdürlüğüne gönderilir.

Madde 5 — Yukarda bahsedilen amaç doğrultusunda sağlanan özel ödenek;

c) Kamu kurum ve kuruluşları, köy tüzel kişilikleri, belediyeler, tarımsal kalkınma kooperatifleri ve köye hizmet götürme birlikleri tarafından yapılacak özel ağaçlandırma, fidanlık, imar-ihya ve enerji ormanı uygulama projelerinin tanzimi için yapılacak giderler,

d) Hatıra ormanı kurulmak üzere şartlı bağışta bulunan gerçek ve tüzel kişiler adına yapılacak ağaçlandırma harcamaları,

Madde 6 — 6831 sayılı Orman Kanununun 57 nci maddesine dayanılarak çıkarılan Ağaçlandırma Yönetmeliğindeki esaslara ve onaylı uygulama projesine göre gerçek ve tüzel kişilere; bozuk orman alanları ile orman içi açıklıklarda, Hazine arazilerinde ve sahipli arazilerde asli veya odun dışı orman ürünü veren türlerle yapılacak ağaçlandırma, fidanlık, enerji ormanı tesisi ve imar-ihya çalışmaları için kredi verilebilir.

Madde 7 — Orman ve Hazine arazilerinde Ağaçlandırma Yönetmeliğindeki esas ve usullere göre saha tahsis izni almış, projesi tasdik edilmiş ve yer teslimi yapılmış gerçek ve tüzel kişiler ile sahipli arazilerde projesinin tasdik edildiği bildirilenler, kredi tahsisi için ilgili il müdürlüklerine müracaat ederler.

Madde 8 — Kredi alacak köy tüzel kişileri, tarımsal kalkınma kooperatifleri, köye hizmet götürme birlikleri ile belediyeler adlarına düzenlenecek noter onaylı borç senedi veya gayrimenkul ipoteği, diğer gerçek ve tüzel kişiler ise iki muteber müşterek müteselsil kefil tarafından imzalanacak noter onaylı borç senedi veya gayrimenkul ipoteği karşılığında borçlandırılır.

Madde 9 — Gerekli şartları yerine getirenlere verilecek kredi tutarlarına ilişkin ödeme emirleri, Genel Müdürlüğün talebi üzerine Bakanlık Bütçe Dairesi Başkanlığı tarafından ilgili defterdarlık muhasebe müdürlüğü veya malmüdürlüklerine gönderilir. Taşradaki ilgili tahakkuk dairesince hazırlanarak ilgili saymanlığa intikal ettirilecek tahakkuk müzekkeresi ve verile emri ekine, il müdürlüğünce oluşturulacak komisyonca düzenlenen hakediş raporu, krediyi kullanacak gerçek ve tüzel kişilerin adı ve aktarmanın yapılacağı banka hesap numarasını belirtir ikinci derece ita amiri onayı bağlanmak suretiyle kredi tutarı ilgililerin banka hesabına aktarılır.

Madde 10 — Gerçek ve tüzel kişilere orman alanlarında, Hazine arazilerinde ve sahipli arazilerde yapacakları ağaçlandırma, fidanlık, imar-ihya ve enerji ormanı tesisi çalışmaları için kredi tahsisi yapılır.

a) Gerçek ve tüzel kişiler tarafından, idare müddeti otuz yılı aşan asli orman ürünü veren türlerle saf veya karışık olarak yapılan ağaçlandırma çalışmalarında arazi hazırlığı, dikim, fidan bedeli, üç yıllık bakım, ahşap ihata kazığı ve dikenli tel tutarı kadar kredi verilir. Kredi tutarı, verildiği tarihi izleyen otuzuncu yılın Ekim ayında faizsiz olarak defaten tahsil edilir.

Diğer gerçek ve tüzel kişilere verilen krediye; verildiği tarihten itibaren başlamak üzere, kredinin verildiği tarihteki Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankasının küçük ölçekli tarımsal işletme tanımına giren üreticilere uyguladığı kredi faizinin yedide biri oranında yıllık faiz uygulanır. Verilen krediyle birlikte on beş yıllık faiz tutarı, on beşinci yılın Ekim ayında defaten tahsil edilir.

Diğer gerçek ve tüzel kişilere verilen krediye; verildiği tarihten itibaren başlamak üzere, kredinin verildiği tarihteki Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankasının küçük ölçekli tarımsal işletme tanımına giren üreticilere uyguladığı kredi faizinin yedide biri oranında yıllık faiz uygulanır. Verilen krediyle birlikte on beş yıllık faiz tutarı, on beşinci yılın Ekim ayında defaten tahsil edilir.

Madde 11 — Bu Esas ve Usuller çerçevesinde yapılacak mal ve hizmet alımları merkezde veya taşrada ilgili saymanlıklara gönderilecek ödeme emirleri tutarları ve genel hükümlere göre gerçekleştirilir.

Madde 12 — Kredi ödemesinde bulunulan proje uygulamalarının denetimi, takibi ve kontrolü yılda en az bir defa il çevre ve orman müdürlüğünce 3 teknik elemandan oluşturulan denetleme komisyonu tarafından yapılır. Genel Müdürlükçe belirlenen örnek dispozisyona göre düzenlenecek "uygulama izleme cetveli" her yıl sonunda Genel Müdürlüğe gönderilir.

Denetim komisyonu tarafından onaylı projesindeki teknik esaslara uygun hareket etmediği tespit edilenler, il müdürlüğünce yazılı olarak ikaz edilir. İkazın gereğinin idarece kabul edilebilir bir mazeret dışında altı aylık süre içinde yerine getirilmesi zorunludur.

Madde 13 — İl çevre ve orman müdürlüğünce;

Uygulama projesi ve saha tahsisi iptal edilenlerin kredileri herhangi bir bildirime gerek olmaksızın iptal edilir.

Madde 14 — Yürürlükten kaldırılan 24/3/2002 tarihli ve 24705 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Orman Bakanlığı Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Hizmetlerine İlişkin Esas ve Usuller ile mülga Ağaçlandırma Fonu Yönetmeliği esaslarına dayanılarak kredi tahsisi yapılmış özel ağaçlandırma projelerinin kredi bakiyeleri, Bu Esas ve Usullere göre özel ödenek kaydedilen tutarlardan ödenir.

Madde 15 — Bu hesaptan ödenen kredilerle ilgili dava ve icra takipleri Maliye Bakanlığınca yürütülür.

Madde 16 — 24/3/2002 tarihli ve 24705 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Orman Bakanlığı Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Hizmetlerine İlişkin Esas ve Usuller yürürlükten kaldırılmıştır.

Madde 17 — Bu Esas ve Usuller yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Madde 18 — Bu Esas ve Usulleri Çevre ve Orman Bakanı ve Maliye Bakanı müştereken yürütür.

—— • ——

MADDE 1 — 14/7/2003 tarihli ve 25168 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Seri: V, No: 65 Sermaye Piyasası Araçlarının Kredili Alım, Açığa Satış ve Ödünç Alma ve Verme İşlemleri Hakkında Tebliğin 4 üncü maddesinin dördüncü fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

"Sermaye piyasası aracı ödünç alma ve verme işlemleri; aracı kurumlar, bankalar ve Takasbank tarafından bu Tebliğde yer alan esaslar çerçevesinde Kuruldan ayrıca izin alınmaksızın gerçekleştirebilir. Sermaye piyasası aracı ödünç alma ve verme işlemleri için Takasbank bünyesinde oluşturulacak piyasaya kabul koşulları, işlem yapma kural ve biçimleri ile uygulanacak diğer hükümler Takasbank yönetim kurulunun önerisi üzerine Kurul onayı alınmak kaydıyla yönetmelikle belirlenir."

MADDE 2 — Aynı Tebliğin Seri: V, No: 74 sayılı Tebliğ ile değişik 12 nci maddesinin üçüncü fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

"Kredili olarak alım yapılan bir şirket tarafından ihraç edilen hisse senedi tutarı, her bir müşteri için, 13 üncü madde kapsamında değerlemesi yapılacak olan kredili alım yapılan tutarının % 60’ını geçemez. Özkaynak olarak verilen hisse senetleri bu kapsamda değerlendirilmez. Kredili olarak alınan hisse senetlerinin cari değerindeki değişmeler sonucunda bir hisse senedinde % 60 oranı aşıldığı takdirde, aracı kurumlar bu durumun tespit edildiği gün itibarıyla, oranın bu fıkrada yer alan orana getirilmesi için müşteriye en seri iletişim aracı ile (faks, telefon, elektronik ortam ve benzeri) ulaşarak bildirimde bulunur ve teyit alırlar. Bildirimin müşteriye yapıldığı tarihten itibaren iki iş gününü geçmeyecek şekilde sermaye piyasası araçlarının kredili alım işlemi çerçeve sözleşmesinde belirlenen süre içerisinde tamamlanmaması halinde, aracı kurumun ayrıca bir ihbarname göndermesine gerek kalmaksızın kredi hesabını Tebliğe uygun hale getirecek işlemleri yaparlar."

MADDE 3 — Aynı Tebliğin 31 inci maddesinin ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

"Aracı kurumlar, kendi nam ve hesaplarına tuttukları sermaye piyasası araçları ile müşteriler veya portföy bulunduran diğer kişi ve kurumlar tarafından yetki verilmiş olması şartıyla, müşterilerin veya portföy bulunduran diğer kişi ve kurumların hesaplarında bulunan sermaye piyasası araçlarını her ödünç verme işleminden önce müşterinin yazılı veya herhangi bir iletişim aracı ile (faks, telefon, elektronik ortam ve benzeri) talimatını alarak başka kişi ve kuruluşlara ödünç verebilirler."

MADDE 4 — Aynı Tebliğin 35 inci maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye üçüncü fıkra eklenmiştir.

"Üç ay içerisinde iki defadan daha fazla nakit ve sermaye piyasası aracı takas yükümlülüğünü ve/veya özkaynak tamamlama yükümlülüğünü yerine getirmeyen müşteriler ilgili aracı kurum tarafından 2 iş günü içerisinde Borsaya bildirilir ve söz konusu müşterilerin kimlik bilgileri Borsa tarafından ilan edilir. Ancak temerrüd tarihi itibariyle 1 milyar Türk lirası ve altında kalan tutarlar veya müşterinin net varlığının % 5’ini geçmeyen tutarlar Borsaya bildirilmeyebilir. İşlem gününde emre konu nakit veya menkul kıymet tutarlarının hesaplarında bulunmaması veya emrin verildiği anda peşinen tevdi edilmemesi durumunda bu müşterilerin alım veya satım emirleri hiçbir aracı kurum tarafından Borsada ilan edildiği tarihten itibaren altı ay süre ile kabul edilmez."

MADDE 5 — Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

MADDE 6 — Bu Tebliğ hükümlerini Sermaye Piyasası Kurulu yürütür.

Madde 1 — 28/11/2001 tarihli ve 24597 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Seri: XI, No: 20 sayılı Yüksek Enflasyon Dönemlerinde Mali Tabloların Düzeltilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğin 14 üncü maddesinin dördüncü fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Madde 2 — Aynı Tebliğin 36 ncı maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

"Madde 36 — İşletmeler, Tebliğ hükümleri çerçevesinde düzeltme işlemine tabi tutulmuş mali tablolarda bulunan net dönem kârından, Kurulun muhasebe standartlarına ilişkin diğer düzenlemeleri çerçevesinde hazırlanmış mali tablolardaki net dönem kârı üzerinden Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre ayrılması gereken yedek akçelerin toplamının düşülmesi suretiyle bulunan tutardan fazlasını kâr payı olarak dağıtamazlar. Enflasyona göre düzeltilmiş mali tablolarda bulunan net dönem kârının, diğer tablolardaki net dönem kârından daha az olması durumunda, kâr dağıtımı için daha az olan tutar esas alınır. Bu şekilde bulunan kârın daha sonraki yıllarda dağıtılmaya karar verilmesi durumunda da bunların tarihi değerleri dikkate alınır. Kurulun kâr dağıtımına ilişkin düzenlemeleri saklıdır."

Madde 3 — Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Madde 4 — Bu Tebliğ hükümlerini Sermaye Piyasası Kurulu yürütür.

Sayfa Başı

Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunun 23/03/2004 tarihli toplantısında; "Perakende Satış Tarifesi Usul ve Esasları" belgesinin 1 inci maddesinin (F) bendinde adları sıralanan ve bu bendin (a) alt bendinde tanımlanan abone gruplarının "Hayır Kurumları, Dernekler, Vakıflar, Müzeler, Resmi Okullar, Resmi Yurtlar, Resmi Üniversite, Resmi Yüksek Okullar, Resmi Kurslar, Resmi Sağlık Kuruluşları" tamamına ve aynı bendin (b) alt bendinde tanımlanan "Spor Tesisleri" abonelerine kompanzasyon ve ölçü sistemlerini tesis etmeleri için 01/01/2005 tarihine kadar süre tanınarak, adı geçen abonelerin tabi olacağı reaktif enerji tarifesinin 01/01/2005 tarihi itibarıyla uygulanmasına,

—— • ——

Sayfa Başı

İPTAL DAVASINI AÇAN : TBMM Anamuhalefet (Cumhuriyet Halk) Partisi Grubu adına Grup Başkanvekilleri Oğuz OYAN ve Mustafa ÖZYÜREK

İPTAL DAVASININ KONUSU : 8.7.2003 günlü, 4919 sayılı “Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”un;

I- İPTAL VE YÜRÜRLÜĞÜN DURDURULMASI İSTEMLERİNİN GEREKÇESİ

Anayasa Mahkemesi, 08.05.2003 tarihinde 4839 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun emeklilik yaşını 65’ten 61’e düşüren hükümlerinin esas hakkında karar verilinceye kadar yürürlüklerinin durdurulmasına karar vermiştir.

4919 sayılı Kanunda Anayasa’ya aykırı hükümler yer almaktadır. Anayasa’ya aykırı olan bu hükümlerin iptali ve uygulanmaları durumunda giderilmesi olanaksız hukukî durum ve zararlar ortaya çıkacağı için, iptal davası sonuçlanıncaya kadar yürürlüklerinin durdurulması istemi ile Anayasa Mahkemesi’ne iptal davası açılmıştır.

4919 sayılı Kanunun çerçeve 1 inci maddesinin değiştirdiği 5434 sayılı Kanunun 40 ıncı maddesinin birinci fıkrası aynen şöyledir:

2) 4919 Sayılı Kanunun Çerçeve 2 inci Maddesinin 5434 Sayılı Kanuna Eklediği Geçici Madde 215 in Birinci Fıkrası

2. 1 aydan fazla 2 ay ve daha az süre kalanlar 61 yaşını doldurdukları tarihten
itibaren 4 ay,

4. 3 aydan fazla 4 ay ve daha az süre kalanlar 61 yaşını doldurdukları tarihten
itibaren 2 ay,

Anayasa’nın 2 nci maddesinde Türkiye Cumhuriyeti’nin sosyal bir hukuk devleti olduğu bildirilmiştir. Cumhuriyetin nitelikleri arasında sayılan hukuk devleti, insan haklarına dayanan, bu hak ve özgürlükleri koruyup güçlendiren, eylem ve işlemleri hukuka uygun olan, her alanda adaletli bir hukuk düzeni kurup bunu geliştirerek sürdüren, Anayasa’ya aykırı durum ve tutumlardan kaçınan, hukuku tüm devlet organlarına egemen kılan, Anayasa ve hukukun üstün kurallarıyla kendini bağlı sayan, yargı denetimine açık, yasaların üstünde yasa koyucunun da bozamayacağı temel hukuk ilkeleri ve Anayasa’nın bulunduğu bilincinde olan devlettir.

Hukukun üstünlüğünün egemen olduğu bir devlette, hukuk güvenliğinin sağlanması, hukuk devleti ilkesinin olmazsa olmaz koşuludur.

Anayasa’mızın 13 üncü maddesinde bu konu: “Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasa’nın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar, Anayasa’nın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve laik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamaz” ilkeleri ile hükme bağlanmıştır.

Anayasa’nın 48 ve 49 uncu maddelerinde düzenlenen çalışma hak ve özgürlükleri ile Anayasa^’nın 60 ıncı maddesinde düzenlenen sosyal güvenlik hakkının sınırlandırılmasında da bu hükme uyulması, hukuk devleti ilkesi kadar, Anayasa’nın 11 nci maddesinde yer alan Anayasa’nın üstünlüğü ve bağlayıcılığı ilkesinin de gereğidir. Bu sınırlandırmalarda ve düzenlemelerde gözetilecek önde gelen hususlardan birisi de, Anayasa’nın 10 uncu maddesinde ifade edilmiş olan kanun önünde eşitliktir.

Herkesin sosyal güvenlik hakkına sahip olduğunu öngören Anayasa’nın 60 ıncı maddesinin gerekçesinde, sosyal güvenlik hakkının, çalışanların yarını ve güvencesi olduğu belirtilmiştir. Sosyal güvenlik, bireylere ekonomik güvence sağlayan, onu belli olası zararlara karşı koruma işlevini üstlenen, sosyal zararlara karşı ekonomik yönden güçlü kılmayı amaçlayan kurumlar bütünüdür. Sosyal güvenliğin sağlanması, çağdaş toplumlarda insanların geleceğini güvence altına almaya, gönencini, huzurunu ve mutluluğunu sağlamaya yönelik etkinliklerin en önemlilerindendir.

Anayasa’nın 2 nci maddesinde Türkiye Cumhuriyeti’nin sosyal bir hukuk devleti olduğu bildirilmiştir. Hukuk devleti, insan haklarına dayanan, bu hak ve özgürlükleri koruyup güçlendiren, eylem ve işlemleri hukuka uygun olan, her alanda adaletli bir hukuk düzeni kurup bunu geliştirerek sürdüren, Anayasa’ya aykırı durum ve tutumlardan kaçınan, hukuku tüm devlet organlarına egemen kılan devlettir.

Yaşlılık, gerçekleşmesi yönünden diğer sosyal risklerden ayrı bir özelliğe sahiptir. Yasalarda emeklilik yaşının kesin olması nedeniyle, sigortalı, yarınını bu güvenlik içinde planlamaktadır. Sosyal devlet, sosyal adaletin, refahın ve güvenliğin gerçekleşmesini sağlayan devlettir. Sosyal güvenlik kuruluşları, çalışanların geleceğine ilişkin güvenini sağlamak durumundadır. Bu sağlanamadığı takdirde sosyal güvenlik kavramından da bahsedilemez. Bu nedenle, sosyal güvenlik sisteminde yapılan değişikliklerin hukuk devletinde olması gereken hukuk güvenliğini zedelemeyecek biçimde adil, makul ve ölçülü olması zorunludur.

Kişilerin koşulları kanunla belirlenmiş bir statüye, devlete ve hukukî istikrara güvenerek girmelerinden ve kamu görevlisi olmalarından sonra bu statüde kanunla makul nedeni olmayan ve ölçüsüz biçimde hakları kısıtlayıcı değişiklikler yapılması, hukuk güvenliğine, kazanılmış haklara ve dolayısı ile hukuk devleti ilkesine aykırı düşmektedir. Bu tür düzenlemeleri yapan kanunların, ancak yayınlandıkları tarihten itibaren işe girecekler için uygulanması veya getirdikleri yeni statüye, kazanılmış hakları koruyacak makul, adil ve ölçülü bir geçiş sağlanması halinde, değinilen aykırılıklar giderilebilir.

Söz konusu 40 ıncı maddenin değiştirilen birinci fıkrasında ise, zorunlu emeklilik yaş sınırının halen çalışmakta olanları da kapsayacak biçimde ve yeterli bir kademeli geçiş olanağı sağlanmadan indirilmiş olması, aynı zamanda yapılan düzenlemenin makul, adil ve ölçülü olmaktan uzak bulunması, hukuk güvenliği, sosyal adalet, sosyal güvenlik ve dolayısı ile Anayasa’nın 2 nci maddesinde yer alan sosyal hukuk devleti ilkesi ile bağdaşmamaktadır.

Anayasa’nın 5 inci maddesinde ise kişilerin ve toplumun refah, huzur ve mutluluğunu sağlamak, kişinin temel hak ve hürriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak şekilde sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmaya, insanın maddî ve manevî varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmak devletin temel amaç ve görevleri arasında sayılmıştır.

Anayasa Mahkemesinin E.1999/42, K.2001/41 sayılı kararında; “Türkiye’nin demografik yapısı konusunda veri olarak kabul edilen resmi belgelerde ortalama yaşam süresinin yükseldiği, buna karşın, sosyal güvenlik kurumlarına bağlı olarak çalışanların emeklilikleri için öngörülen yaş haddi ve prim ödeme gün sayısının düşürülmesinin kurumların finansman sorununun daha da büyümesine yol açtığı, sosyal güvenlik kuruluşlarının işlevlerini yerine getirebilmeleri için belirtilen olumsuzlukların ortadan kaldırılması amacı ile çalışanların emekli yaş haddi ve prim ödeme gün sayılarının belirli bir ölçü ve denge gözetilerek yükseltilmesinin sosyal güvenlik hakkını ortadan kaldıran veya onu kullanılamayacak ölçüde sınırlayan bir düzenleme olarak nitelendirilemeyeceği” hususlarına dikkat çekilerek; emeklilik yaş sınırının yükseltilmesinin Anayasaya uygun olduğuna karar verilmiştir.

4919 sayılı Kanun ise, Anayasa Mahkemesi kararında ifade edilen görüşlere ters bir yaklaşımla, bu kez de evvelce 65 olan zorunlu emeklilik yaş haddini 61’e indirmektedir. Bu düzenlemenin, Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı’nın finansman sorununun daha da büyümesine yol açacağı, bu durumun ise, Anayasa’nın 65 inci maddesindeki Devlet’in sosyal güvenlik sistemini ve kurumlarını koruma görevi ile bağdaşmayacağı açıktır. Çünkü resmî istatistikler Türkiye’de nüfusun giderek yaşlanmakta olduğunu ve önümüzdeki yıllarda 60 yaş üstü nüfusun toplam nüfustaki payının yakın geçmişle karşılaştırılamayacak kadar yükseleceğini ortaya koymaktadır. Bunun sonucunda da, yaşlanan nüfusun sosyal güvenlik harcamalarına getireceği yük, zorunlu emeklilik yaş sınırının düşürülmesi ile daha da artacaktır. Böyle bir durumun, Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı’nın aktüeryal dengelerini hızla bozacağı ortadadır.

Zorunlu emeklilik yaş sınırının makul, adil ve ölçülü bir kademeli geçiş sağlanmadan aniden düşürülmesinin, kamu yönetimindeki insan kaynağının yetiştirilmesi, hizmette aksama ve yönetim boşluğu olmaması amacıyla yürütülen plan ve programların kesintiye uğramasına neden olacağı da yadsınamaz.

Başbakan ve Adalet ve Kalkınma Partisi Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 18 Nisan 2003 tarihinde Ankara Sanayi Odası Genişletilmiş Meclis Toplantısında yaptığı konuşmada sarfettiği “Bizim şu anda düşündüğümüz, gerçekleştirebilirsek olması gereken; siyasi iktidar, üst bürokrasisi ile gelmeli, üst bürokrasisi ile gitmelidir. Olması gereken budur. Niye? Benim frekansım tutacak, ilkeleri paylaşacağız. Hangi iş yerinde bir yönetim, istemediği bir adamı, Allahaşkına barındırır? Vücut dilini yakalayabilecek, hani Anadolu tabiriyle leb demeden leblebiyi anlayacak yöneticiyi yanında bulundurur. Bunun dışındakini oraya sokmaz ...” sözleri de iktidarın bürokrasi ile ilgili emel ve düşüncelerini, bu tür kuşkuları doğrular biçimde ortaya koymaktadır.

Söz konusu düzenlemenin kamu yararı amacı ile bağdaştırılmasını engelleyen bir husus da; bu düzenlemede, tıpkı 5434 sayılı Kanunun değiştirilen 40 ıncı maddesinin (b) fıkrasında yapıldığı gibi, temininde güçlük çekilen meslek gruplarından gelenler örneğin tıp doktorları ve üniversite öğretim üyesi sıfatını taşımayan üniversite öğretim elemanları, bilgi ve deneyimine ihtiyaç duyulan örneğin büyükelçi ve daimi temsilci sıfatıyla görevde bulunmayan Dışişleri Bakanlığı ve diğer bakanlıkların üst düzey bürokratları, valiler, toplumsal yaşama katkıları asla yaşla ölçülemeyecek olan sanatçılarımız ve benzerleri için, zorunlu emeklilik yaş sınırını 61’den yukarıya çeken özel hükümler getirilmemesidir. Çünkü toplumun gereksinimini bugün bile karşılayamayacak sayıda az eleman bulunan bu tür meslek gruplarından gelenlerin erken emekliliğe sevk edilmesinden en büyük zararı toplum görecektir.

Diğer yandan iştirakçilerin görevleri ile ilişkilerinin kesilmesini gerektiren yaş sınırının 65’ten 61’e indirilmesi nedeniyle, Anayasamızın 48 ve 49 uncu maddesindeki çalışma hak ve özgürlüklerinin, Anayasanın 13 üncü maddesine aykırı bir biçimde sınırlandırıldığının da söylenmesi gerekmektedir. Bu düzenleme, demokratik toplum düzeninin gereklerine aykırıdır. Çağdaş demokrasilerde görülen zorunlu emeklilik yaş sınırının altında bir yaş sınırı belirlenerek, kişilerin çalışma hak ve özgürlüğü ölçüsüzce sınırlandırılmaktadır. Bu sınırlandırma, aynı zamanda, Anayasada söz konusu hak ve özgürlüklerle ilgili maddelerde gösterilen sınırlandırma nedenlerine de uygun değildir.

Anayasa’da yer alan ilkelerden biri de “kanun önünde eşitlik”tir. Bu ilkenin düzenlendiği Anayasa’nın 10 uncu maddesinde; herkesin dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşit olduğu ve hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamayacağı bildirilmektedir.

Yukarıda açıklanan nedenlerle, 4919 sayılı Kanunun çerçeve 1 inci maddesinin değiştirdiği 5434 sayılı Kanunun 40 ıncı maddesinin birinci fıkrası, Anayasanın 2 ıncı maddesindeki sosyal hukuk devleti ilkesine; 5 inci maddesindeki devletin temel amaç ve görevlerine; 10 uncu maddesindeki kanun önünde eşitlik ilkesine; 11 inci maddesindeki Anayasanın bağlayıcılığı ve üstünlüğü ilkesine; 13 üncü maddesindeki “temel hak ve hürriyetlerin Anayasa’nın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak, Anayasa’nın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin gereklerine ve ölçülülüğe uygun olarak sınırlandırılabileceği” ilkesine; 48 inci maddedeki çalışma ve sözleşme hürriyetine; 49 uncu maddedeki çalışma hakkına ve 60 ıncı maddesindeki sosyal güvenlik hakkına aykırı olduğundan, iptali gerekmektedir.

Geçici Madde 215’in birinci fıkrasındaki düzenlemeye göre, 61 yaşını dolduranlar ile 65 yaş arasında olanlar, 3 aydan 6 aya kadar değişen süreyle; 61 yaşını doldurmalarına 1 ay ile 5 ay kalanlar ise, 1 aydan 5 aya kadar değişen süreyle görevde kalabileceklerdir.

Anayasa Mahkemesinin kimi hükümlerinin yürürlüğünü durdurduğu 4839 sayılı Kanundan farklı olarak 4919 sayılı Kanunda, emekli edilecekler için kademeli geçiş öngörülmüştür. Ancak öngörülen süreler makul, ölçülü ve adil değildir. Kademeli geçiş için öngörülen süreler fevkalade kısa tutulmuştur. Getirilen düzenlemeyle 61 yaşını dolduranlar ile 65 yaş arasında olanlar, 3 aydan 6 aya kadar değişen süreyle, 61 yaşını doldurmalarına 1 ay ile 5 ay kalanlar ise, 1 aydan 5 aya kadar değişen süreyle görevde kalabileceklerdir.

Hukukun üstünlüğünün egemen olduğu bir devlette hukuk güvenliğinin sağlanması hukuk devleti ilkesinin olmazsa olmaz koşuludur. Anayasa’nın 5 inci maddesinde ise kişilerin ve toplumun refah, huzur ve mutluluğunu sağlamak, kişinin temel hak ve hürriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak şekilde sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmaya, insanın maddî ve manevî varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmak devletin temel amaç ve görevleri arasında sayılmıştır. Herkesin sosyal güvenlik hakkına sahip olduğunu öngören Anayasa’nın 60 ıncı maddesinin gerekçesinde, sosyal güvenlik hakkının, çalışanların yarını ve güvencesi olduğu belirtilmiştir.

Bu gerçeklere karşın, söz konusu 4919 sayılı Kanunla 5434 sayılı Kanunda yapılan değişikliklerle, zorunlu emeklilik yaşı aniden 65’den 61’e indirilmiş, hukuk güvenliği açısından makul ve ölçülü bir geçiş dönemi öngörülmemiş; halen görevde olanlar da yeni düzenlemenin kapsamına alınmıştır. Getirilen kademeli geçişe ilişkin süreler, herkesin makul bulacağı adil süreler değildir, 3 aydan 6 aya veya 1 aydan 5 aya kadar değişen sürelerle ölçülülüğün sağlanamayacağı açıktır.

Getirilen düzenleme ile hukukî statüleri kanunla oluşturulan ve bu statü kurallarına güvenerek geleceklerini tasarlayan kamu görevlilerinin kazanılmış hakları, sosyal güvenlik beklentileri ve sosyal durumları zedelenmiştir. Böyle bir durumun sosyal bir hukuk devletinde olması gereken istikrar, kazanılmış haklara saygı, hukukî belirlilik ve hukuk güvenliği nitelikleriyle bağdaşmayacağı da açıktır. Kamu alanında, kamu görevlilerinin kamu görevlisi statüsüne girdikten sonra özlük haklarını kısıtlayan düzenlemelerin, ancak yürürlüğe girdikleri tarihten sonra işe gireceklere uygulanması, hukuk istikrarı ve hukuk güvenliğinin gereğidir. Ancak, 5434 sayılı Kanuna eklenen Geçici Madde 215’in birinci fıkrasında halen çalışmakta olanlara da yeni yaş haddi uygulanmakta ve böylece hukuk güvenliğine, hukuk istikrarına, sosyal güvenliğe ve dolayısı ile Anayasa’nın 2 nci maddesinde yer alan sosyal hukuk devleti ilkesine aykırı bir durum ortaya çıkmaktadır.

1999 yılında 4447 sayılı Kanunun 26 ıncı maddesiyle 5434 sayılı Kanuna Geçici 205 ve 206 ncı maddeler eklenmiş ve kadın iştirakçilerden 20, erkek iştirakçilerden 25 fiili hizmet yılını dolduranlara istekleri üzerine emekli aylığı bağlanacağı hükme bağlandıktan sonra, emeklilik hizmet sürelerini doldurmaya 2 yıldan az kalan iştirakçilerle 10 yıldan az kalan iştirakçiler için 43 den 56 yaşına kadar değişen yaşları doldurmaları ve kadın iştirakçilerin 20, erkek iştirakçilerin 25 fiili hizmet sürelerini tamamlamaları halinde istekleri üzerine emekli aylığı bağlanacağı kuralı getirilmiştir.

4919 sayılı Kanunun, çerçeve 2 nci maddesi ile 5434 sayılı Kanuna eklenen Geçici Madde 215’in birinci fıkrası yukarıda açıklanan nedenlerle, Anayasanın 2 nci maddesindeki sosyal hukuk devleti ilkesine; 5 inci maddesindeki devletin temel amaç ve görevlerine; 11 inci maddesindeki Anayasanın bağlayıcılığı ve üstünlüğü ilkesine; 13 üncü maddesindeki temel hak ve hürriyetlerin ölçülülük ilkesi doğrultusunda ve bu hak ve özgürlüklerle ilgili maddelerde gösterilen nedenlerle sınırlandırılabileceği ilkesine”; çalışma hak ve özgürlüklerini düzenleyen Anayasa’nın 48 ve 49 uncu maddelerine ve 60 ıncı maddesindeki sosyal güvenlik haklarına aykırı olup, iptali gerekmektedir.

08.07.2003 tarih ve 4919 sayılı Kanunun çerçeve 1 inci maddesinin değiştirdiği 5434 sayılı Kanunun 40 ıncı maddesinin Anayasa’nın 2, 5, 10, 11, 13, 48, 49 ve 60 inci maddelerine açıkça aykırı olan birinci fıkrasının ve yine 4919 sayılı Kanunun çerçeve 2 nci maddesiyle 5434 sayılı Kanuna eklenen Geçici Madde 215’in Anayasa’nın 2, 5, 11, 13, 48, 49 ve 60 ıncı maddelerine açıkça aykırı olan birinci fıkrasının, uygulanması da, yine ileride giderilmesi güç hatta olanaksız bir takım hukuki durum ve zararlara neden olabilecektir. Bu durum ve zararların oluşmasını engelleyebilmek ve kamu görevlilerini, görevlerinin son yıllarında hiç haketmedikleri sıkıntıları yaşamaktan kurtarabilmek için, iptal davası sonuçlanıncaya kadar, söz konusu hükümlerin yürürlüklerinin durdurulması gerekmektedir.

V. SONUÇ VE İSTEM

2. 08.07.2003 tarih ve 4919 sayılı “Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”un; çerçeve 1 inci maddesinin değiştirdiği 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanununun 40 ıncı maddesinin birinci fıkrası ile 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanununa eklediği Geçici Madde 215’in birinci fıkrasının, açıkça Anayasa’ya aykırı olup uygulanmaları halinde giderilmesi hukukî zarar ve durumlar doğacağı için, iptal davası sonuçlanıncaya kadar yürürlüklerinin durdurulmasına,

II- YASA METİNLERİ

8.7.2003 günlü, 4919 sayılı “Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”un iptali istenilen kuralları da içeren 1. ve 2. maddeleri şöyledir:

1- “MADDE 1.- 8.6.1949 tarihli ve 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanununun 40 ıncı maddesinin birinci fıkrası ile (b) ve (d) fıkraları aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

2- “MADDE 2.- 5434 sayılı Kanuna aşağıdaki geçici maddeler eklenmiştir.

1. 61 yaşını doldurmuş olup 62 yaşını doldurmamış olanlar Kanunun yayımı tarihinden itibaren 6 ay,

2. 62 yaşını doldurmuş olup 63 yaşını doldurmamış olanlar Kanunun yayımı tarihinden itibaren 5 ay,

3. 63 yaşını doldurmuş olup 64 yaşını doldurmamış olanlar Kanunun yayımı tarihinden itibaren 4 ay,

4. 64 yaşını doldurmuş olup 65 yaşını doldurmamış olanlar Kanunun yayımı tarihinden itibaren 3 ay,

b) Bu Kanunun yayımı tarihinde 61 yaşını doldurmalarına;

2. 1 aydan fazla 2 ay ve daha az süre kalanlar 61 yaşını doldurdukları tarihten itibaren 4 ay,

3. 2 aydan fazla 3 ay ve daha az süre kalanlar 61 yaşını doldurdukları tarihten itibaren 3 ay,

4. 3 aydan fazla 4 ay ve daha az süre kalanlar 61 yaşını doldurdukları tarihten itibaren 2 ay,

5. 4 aydan fazla 5 ay ve daha az süre kalanlar 61 yaşını doldurdukları tarihten itibaren 1 ay,

Süreyle ve 65 yaşını doldurdukları tarihi geçmemek üzere görevlerinde kalırlar.

Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte makam tazminatı ödenmesini gerektiren görevlerde bulunanlardan, bu madde uyarınca emekliye sevk edilenler hakkında Ek 68 inci maddenin birinci fıkrasında öngörülen iki yıllık süre aranmaz.

III- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün 8. maddesi gereğince Mustafa BUMİN, Haşim KILIÇ, Sacit ADALI, Ali HÜNER, Fulya KANTARCIOĞLU, Aysel PEKİNER Ertuğrul ERSOY, Tülay TUĞCU, Ahmet AKYALÇIN, Mehmet ERTEN ve Fazıl SAĞLAM’ın katılımlarıyla 8.10.2003 günü yapılan ilk inceleme toplantısında, dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine, OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.

IV- ESASIN İNCELENMESİ

Dava dilekçesinde, sosyal güvenlik sisteminde yapılan değişikliklerin hukuk güvenliğini zedelemeyecek nitelikte olması gerektiği, kişilerin kanunla belirlenmiş bir statüye girdikten sonra statüde, haklı nedeni olmayan, makul bir geçiş öngörmeyen ölçüsüz kısıtlamalar yapılmasının hukuk güvenliğine ve kazanılmış hak ilkesine aykırı düştüğü, yeni kuralların ancak konuldukları tarihten sonra işe girecekler için uygulanması gerektiği, zorunlu emeklilik yaş sınırının düşürülmesinin Emekli Sandığının aktüeryal dengesini olumsuz etkileyeceği, temininde güçlük çekilen doktorlar, valiler, bürokratlar ve sanatçılar gibi çeşitli meslek mensuplarının emeklilik yaş sınırını düşürmenin kamu yararına olmayacağı, düzenlemenin siyasi amaçlı olduğu, uluslararası uygulamaların altında olan söz konusu yaş sınırı uygulamasının çalışma hak ve özgürlüğünü ölçüsüz bir şekilde sınırlandırdığı, emeklilik yaşının 61 olarak belirlenmesinin eşitlik ilkesini de ihlal ettiği savlarıyla Anayasa’nın 2., 5., 10., 11., 13., 48., 49. ve 60. maddelerine aykırı olduğu ileri sürülmüştür.

İptali istenilen 8.6.1949 günlü, 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu’nun 40. maddesinin 8.7.2003 günlü, 4919 sayılı Kanun’un 1. maddesiyle değişik birinci fıkrasında, iştirakçilerin görevleri ile ilişkilerinin kesilmesini gerektiren yaş sınırının 61 yaşını doldurdukları tarih olduğu, 61 yaşını dolduranların açıktan ve naklen tayinlerinin yapılamayacağı, ancak, personel kanunlarındaki yaş sınırlarına ilişkin hükümler ile 5434 sayılı Kanun’un 43. madde hükmünün saklı olduğu öngörülmüş, aynı Kanun’a 4919 sayılı Kanun’un 2. maddesiyle eklenen Geçici 215. maddenin birinci fıkrasında da, yeni yaş sınırının uygulanması bakımından 4919 sayılı Kanun’un yayımı tarihinde 61 ve daha yukarı yaşları doldurmuş olanlar ile 61 yaşını doldurmalarına kısa bir süre kalanlar yönünden kademeli bir geçiş sürecine yer verilmiştir.

Anayasa’nın 2. maddesinde, Cumhuriyetin nitelikleri arasında sayılan hukuk devleti, insan haklarına dayanan, bu hak ve özgürlükleri koruyup güçlendiren, eylem ve işlemleri hukuka uygun olan, her alanda adaletli bir hukuk düzeni kurup bunu geliştirerek sürdüren, hukuk güvenliğini gerçekleştiren, Anayasa’ya aykırı durum ve tutumlardan kaçınan, hukuku tüm devlet organlarına egemen kılan, yargı denetimine açık, yasaların üstünde Anayasa’nın ve yasakoyucunun da bozamayacağı temel hukuk ilkeleri bulunduğu bilincinde olan devlettir. Bu bağlamda, hukuk devletinde yasakoyucu, yasaların yalnız Anayasa’ya değil, evrensel hukuk ilkelerine de uygun olmasını sağlamakla yükümlüdür.

Anayasa’nın 5. maddesinde de, kişilerin ve toplumun refah, huzur ve mutluluğunu sağlamak, kişinin temel hak ve hürriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak şekilde sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmaya, insanın maddî ve manevî varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmak, devletin temel amaç ve görevleri arasında sayılmıştır.

8.6.1949 günlü, 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu’nun emeklilik yaş hadlerini düzenleyen 40. maddesinin birinci fıkrasında, iştirakçilerin görevleriyle ilgilerinin kesilmesini gerektiren yaş sınırının 65 yaşını doldurdukları tarih olduğu belirtilmiş, diğer fıkralarında da hizmetlerin nitelik ve özelliklerine göre genel yaş sınırının üstünde ya da altında olan özel yaş sınırları öngörülmüştür. 40. maddede, 5434 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği 1949 yılından bu yana çeşitli değişiklikler yapılmasına karşın, maddenin ilk şeklinde yer alan iştirakçilerin görevleri ile ilişkilerinin kesilmesini gerektiren 65 yaş sınırı bu güne kadar korunmuştur.

Emeklilik için öngörülen 65 yaş sınırı ilk kez 16.3.2003 günlü, 4827 sayılı Kanun’un 2. maddesi ile değiştirilerek 61’e indirilmiş, ancak yapılan değişikliğin Cumhurbaşkanı tarafından veto edilerek Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne geri gönderilmesi üzerine çıkarılan 3.4.2003 günlü, 4839 sayılı Kanun’un 2. maddesiyle yaş sınırı yeniden 61’e indirilmiştir. 4839 sayılı Kanun’un çeşitli maddelerinin iptali ve yürürlüklerinin durdurulması istemiyle açılan iptal davasında, Anayasa Mahkemesi’nin 8.5.2003 günlü, E.2003/31, K.2003/3 (Yürürlüğü Durdurma) sayılı kararıyla Kanun’un yaş sınırını 61’e indiren kuralını da içeren kimi maddelerinin yürürlüklerinin durdurulmasına karar verilmiştir. Bu karardan sonra çıkarılan 8.7.2003 günlü, 4919 sayılı Kanun’un dava konusu 1. maddesiyle değiştirilen 5434 sayılı Yasa’nın 40. maddesiyle iştirakçilerin görevleri ile ilişkilerinin kesilmesini gerektiren yaş haddinin 61 yaşını doldurdukları tarih olduğu belirlenmiş, ikinci maddesiyle aynı Kanun’a eklenen Geçici 215. maddeyle de bu kanunun yayımı tarihinde 61 ve daha yukarı yaşları doldurmuş olanlar ile 61 yaşını doldurmasına kısa bir süre kalanlar için 1 ilâ 6 ay arasında değişen süreleri kapsayan geçiş dönemi öngörülmüştür. Kanun’un yaş sınırının 61’e indirilmesine ilişkin gerekçesinde, genç ve yetenekli kişilere yükselme olanağı sağlanması ve kamu yönetiminde etkinliğin artırılmasının amaçlandığı belirtilmiştir.

Ülkemizde ortalama yaşam süresinin uzamasına paralel olarak 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu’nun 39. maddesindeki “Kadın iştirakçilerden 20, erkek iştirakçilerden 25 fiili hizmet yılını dolduranların istekleri üzerine” emekli olabileceklerini öngören kural, 25.8.1999 günlü, 4447 sayılı Yasa ile değiştirilerek, isteğe bağlı emeklilik için 25 fiili hizmet yılını dolduran iştirakçilerden kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmuş olma koşulu getirilmiştir. Bu düzenleme, yasakoyucunun isteğe bağlı emeklilikte bile yaş sınırını yükseltme eğiliminde olduğunu göstermektedir. Dava konusu kuralın getirilmesindeki amaç, gerekçesinde belirtildiği gibi, gerçekten genç ve yetenekli kişilere yükselme olanağı sağlanması ve kamu yönetiminde etkinliğin artırılması ise bu amaca, hukuk güvenliği ilkesini zedelemeden ve finansman sorunu ile karşı karşıya olduğu bilinen ilgili sosyal güvenlik kurumunun aktüeryal dengelerini bozmadan ulaşılması gerektiğinde duraksanamaz.

Geçici 215. maddenin birinci fıkrasıyla yeni uygulamaya intibak için basamaklar saptanırken daha uzun bir zaman dilimi yerine 1 ilâ 6 ay arasında değişen kısa bir geçiş sürecinin benimsenmesi, kişilerin yarınlarından kaygı duymamaları, bu bağlamda istikrarlı bir çalışma yaşamı sürdürebilmeleri için gerekli olan hukuk güvenliği ilkesini sarsıcı niteliktedir.

 Bu görüşlere, Aysel PEKİNER değişik, Fulya KANTARCIOĞLU ve Fazıl SAĞLAM ek gerekçe ile katılmışlar, Mustafa BUMİN, Haşim KILIÇ ve Sacit ADALI ise davanın reddi gerektiği düşüncesiyle katılmamışlardır.

V- İPTALİN DİĞER KURALLARA ETKİSİ

4919 sayılı Kanun’un 2. maddesiyle 5434 sayılı Kanun’a eklenen Geçici 215. maddenin birinci fıkrasının iptali nedeniyle uygulanma olanağı kalmayan aynı maddenin ikinci fıkrasının da 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 29. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca iptaline karar verilmesi gerekir.

VI- YÜRÜRLÜĞÜN DURDURULMASI İSTEMİ

8.7.2003 günlü, 4919 sayılı “Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”un;

8.10.2003 günlü, E. 2003/67, K. 2003/88 sayılı kararla iptal edildiğinden, bu kuralların, uygulanmasından doğacak sonradan giderilmesi güç veya olanaksız durum ve zararların önlenmesi ve iptal kararının sonuçsuz kalmaması için kararın Resmî Gazete’de yayımlanacağı güne kadar YÜRÜRLÜĞÜNÜN DURDURULMASINA, 8.10.2003 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.

B- 2. maddesiyle 5434 sayılı Yasa’ya eklenen Geçici 215. maddenin birinci fıkrasının, Anayasa’ya aykırı olduğuna ve İPTALİNE, Mustafa BUMİN, Haşim KILIÇ ile Sacit ADALI’nın karşıoyları ve OYÇOKLUĞUYLA,

5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu’nun 40. maddesinin 4919 sayılı Kanun’un 1. maddesiyle değişik birinci fıkrasında, iştirakçilerin emekli yaş sınırının 61 yaşını doldurdukları tarih olduğu belirtilmiş, aynı Kanun’a eklenen Geçici 215. maddenin birinci fıkrasında da, Yasa’nın yayımlandığı tarihte 61 ve daha yukarı yaşları doldurmuş olanlarla 61 yaşını doldurmalarına kısa süre kalanlara emekli olmaları için kademeli bir geçiş süreci öngörülmüştür. Bu düzenlemeyle 61 yaşını dolduranlardan başlayarak 64 yaşını dolduranlara doğru 6 aydan 3 aya kadar uzanan kademeli geçiş yapılarak 65 yaş esasına göre zorunlu emeklilik yaşını doldurmalarına az süre kalanlar için az, çok süre kalanlar için daha fazla görevde kalma imkanı sağlanmıştır. Ayrıca 61 yaşını doldurmalarına çok az süre kalanlar için de en az 5 aylık görevde kalma olanağı tanınmıştır.

4919 sayılı Yasa ile getirilen sistem, emeklilik hakkını kazanmış, sosyal güvenlik yönünden herhangi bir sorunu olmayan 61 ilâ 65 yaş aralığında bulunan devlet memurlarına yönelik bir düzenlemedir. Bu konumda bulunanların kazanılmış herhangi bir hakları ihlâl edilmediği gibi sosyal güvenliklerini zedeleyen ya da engelleyen bir durum da sözkonusu değildir. 5434 sayılı Yasa’ya eklenen Geçici 215. maddede, 61 yaşını dolduran ya da doldurmalarına az bir zaman kalmış olanlara belirli geçiş süreleri öngörülerek aniden emekliye sevkedilmeleri önlenmiş ve bir hazırlık süreci olanağı tanınmıştır. Bu geçiş sürecinin kısa olduğu makûl ve ölçülü olmadığı gerekçesiyle hukuk güvenliğinin zedelendiğinden bahsedilemez. Devlet memurlarından 61 ilâ 65 yaş aralığında en fazla 4 yıllık süresi kalanlar için, Yasa’nın yayımından itibaren 6 aydan başlayıp 3 aya kadar verilen geçiş sürecinin makûl bir süre olduğu açıktır. Kişinin sosyal güvenliği ya da kazanılmış bir hakkı ihlâl edilmediğine göre, verilen sürenin hukuk güvenliğini sarsmadığı ve yasakoyucunun takdir alanı içindeki yetkisini kullandığı konusunda kuşku yoktur. Bu geçiş sürecinin neye göre saptanacağı ve hangi ölçütlerin kullanılacağı hususunda yasakoyucunun sahip olduğu takdir alanına müdahale, yerindelik denetimine giren Anayasa yargısına tanınmayan bir yetkinin kullanılması sonucunu doğurur.

Anayasa’nın 153. maddesinin son fıkrasında, “Anayasa Mahkemesi kararları Resmî Gazetede hemen yayımlanır ve yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını, gerçek ve tüzelkişileri bağlar” denilmektedir. Buna göre, Anayasa Mahkemesi kararları yayımlanmakla bağlayıcılık özelliği kazandığından, yasama organı aynı konuda düzenleme yaparken bu kararları etkisiz veya sonuçsuz bırakacak tutum ve davranışlardan kaçınmak ve iptal edilen kuralları yeniden yasalaştırmamak zorundadır. Anayasa Mahkemesi kararlarının sonuçları kadar gerekçelerinin de bağlayıcılığı tartışılamaz. Çünkü kararlar gerekçeleri ile bir bütünlük oluştururlar ve bu doğrultuda yasamanın da içinde yer aldığı devletin ve kişilerin etkinliklerinde yönlendirici ve belirleyici olurlar. Bu nedenle yasama organı iptal edilen yasaların yerine yeni düzenleme yaparken kararların gerekçelerini de gözönünde bulundurmakla yükümlüdür. Ancak yasakoyucu kimi zaman Anayasa Mahkemesi’nin bir kural hakkında yürürlüğün durdurulmasına karar vermesinin ya da iptal kararının duyulmasından sonra aynı konuda süratle düzenleme yapabilmektedir. Bu durum Anayasa’nın 153. maddesini işlemez hale getirdiğinden bu maddeye göre denetim yapılmasını engellemektedir. Oysa, Anayasa kuralının işlemez hale getirilmesi denetim olanağını ortadan kaldırdığı için ona uyulmamasından daha ağır bir Anayasa ihlâli oluşturur.

Üye                  

Fulya KANTARCIOĞLU

Anayasamızın 2. maddesinde yer alan hukuk devleti ile, yasaların üstünde yasakoyucunun da uymak zorunda olduğu evrensel ve üstün hukuk kurallarından ve Anayasa’nın içerdiği hukuksal ilkelerden ödün verilmeyen, her organın üzerinde hukukun mutlak egemenliğini sağlayan, insan hak ve özgürlüklerine saygı gösteren, bunları koruyup güçlendiren, hukukun üstünlüğü ilkesini koruyan, hiçbir eylem ve işlemi yargı denetiminin dışında kalmayan devlet amaçlanmıştır. Bu bağlamda hukuk devleti, her dilediğini yapamayan, kendini hukukla bağlı sayan ve tüm yetkilerinin sınırının hukuksal kurallarla belirlendiği Devlettir.

Kamu personeli statüsünde kamu hizmeti görevini yerine getiren bireylerin emeklilik dönemindeki sosyal güvencelerini düzenleyen 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu’nun 40. maddesinin birinci fıkrasında, iştirakçilerin görevleriyle ilgilerinin kesilmesini gerektiren genel yaş sınırının 65 yaşını doldurdukları tarih olduğunu belirten kural yasanın yürürlüğe girdiği 1949 yılından bu yana ilk kez değiştirilerek iptali istenilen 8.7.2003 günlü, 4919 sayılı Kanun’un 1. maddesi ile emeklilik yaş sınırını 61 olarak belirleyen kural yürürlüğe girmiştir.

Emekli Sandığı iştirakçilerinin 65 olarak uygulanan ve 50 yıldan fazla bir zaman süreci içinde personel hukukumuzda istikrar kazanan emeklilik yaş sınırının 61 olarak belirlenmesi ile emekli sandığı iştirakçilerimizin hukuksal güvenlik ve adaletli yaşam hakları zedelenmiştir.

5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu’nun 08.07.2003 günlü ve 4919 sayılı Kanun’un 1. maddesiyle değiştirilen 40. maddesinin birinci fıkrası ile geçici 215. maddesinin birinci fıkrasının iptaline ilişkin kararın gerekçesini ilke olarak doğru bulmakla birlikte, Anayasa’da hukuk devleti ve devletin temel amaç ve görevleri gibi genel nitelikteki hükümlere oranla daha özel ve olayla ilişkisi bakımından daha spesifik maddelerin bulunması halinde, denetimin öncelikle bu maddeler açısından yapılmasının ve gerektiği ölçüde genel hükümlerle bağlantı kurulmasının, daha doğru bir yöntem olacağı görüşündeyim.

Bu açıdan bakıldığında emeklilik yaşının 65 yerine 61 yaşın tamamlanması olarak belirlenmesini, çalışma hakkının ve onun kamu hizmeti alanında somutlaşmış bir biçimi olan kamu hizmetine girme hakkının bir sınırlaması olarak değerlendirmek gerekmektedir. Bu nedenle denetimin öncelikle Anayasa’nın 70. maddesinde öngörülen kamu hizmetine girme hakkı açısından yapılması gerekir. Bu maddenin birinci fıkrasında “Her Türk kamu hizmetine girme hakkına sahiptir.” denildikten sonra ikinci fıkrada: “Hizmete alınmada görevin gerektirdiği niteliklerden başka hiçbir ayırım yapılamaz” kuralını getirilmektedir. Bu kural, anılan temel hakkın sınırlanmasında da sebep unsuru bakımından gözönünde tutulması gereken bir ölçüttür. Çünkü bu maddenin koruma alanı, yalnızca “kamu hizmetine girme” ve “hizmete alınma” ile sınırlı değildir. Aksi takdirde hizmete alınan kişinin her an işine son verilme olasılığı doğar ki bu da anılan temel hakkın koruyucu işlevini anlamsız kılacak derece daraltma sonucunu doğurur. Kaldı ki aksi düşünülse bile, daha genel bir nitelik taşıyan çalışma hakkının, kamu hizmeti yönünden aynı zamanda “hizmetin gereği” zorunlu kılmadıkça, o görevde kalma hakkını da kapsadığı ve bu anlamda bir çalışma güvencesi sağladığı kuşkusuzdur. Şu halde “görevin gerektirdiği nitelik” kamu hizmetine alınmada temel bir ölçüt olduğu gibi, kamu hizmetini sürdürme güvencesinin de temel ölçütüdür. Esasen kamu hizmetinin sürekliliği ilkesi de bunu gerektirir.

Buna göre, emeklilik yaş sınırının 65 yerine 61 olarak daraltılmış olması, “hizmetin gereği ve niteliği” zorunlu kılmadıkça, kamu hizmeti görevinde kalma hakkına yapılmış haksız bir müdahaledir. Yasanın gerekçesinde bu müdahale, genç ve yetenekli kişilere yükselme olanağının sağlanması ve kamu yönetiminde etkililiğin artırılması olarak açıklanmaktadır. Oysa, emeklilik yaş sınırı 50 yıldan fazla bir zaman süresi içinde 65 yaş olarak uygulanmış ve personel hukukumuzun yerleşmiş bir kuralı haline gelmiştir. Kamu hizmetinde çalışanlar, geleceklerini bu kurala bağlı olarak planlamış ve bilgi birikimlerini ve deneyimlerini devlet hizmetinde sürdürme yönündeki tercihlerini bu kurala güvenerek kullanmışlardır.

Öte yandan 65 yaş sınırının uygulandığı süre içinde ülkemizdeki ortalama yaşam süresi uzamış, buna paralel olarak da çalışma yaşamının kamu görevi dışında kalan alanlarında emeklilik yaşı, kadınlarda 50’den 58’e ve erkeklerde de 55’den 60’a çıkarılmıştır. Nitekim Anayasa Mahkememiz de 23.02.2001 gün ve E.1999/42 ve K.2001/41 sayılı kararında bu düzenlemeye ilişkin iptal istemini reddederken, Türkiye’de ortalama yaşam süresinin yükseldiğini, buna karşılık, sosyal güvenlik kurumlarına bağlı olarak çalışanların emeklilikleri için öngörülen yaş haddi ve prim ödeme gün sayısının düşürülmesinin Kurum’un finansman sorununu daha da büyüttüğünü, sosyal güvenlik kurumlarının çalışanların sosyal güvenlik haklarını karşılayamaz duruma geldiklerini, belirtmektedir. Türkiye’de genel eğilim emeklilik yaş hadlerini yükseltme yönünde iken, yıllardır süren bir uygulamanın birdenbire dört yıl geriye çekilmiş olmasını, hizmetin gerekli kıldığı bir önlem olarak değerlendirmek mümkün değildir.

Öte yandan 61 ve 65 yaşları arasındaki dönem, devlet memurluğunda üst kademelere yükselmiş bulunanların hizmet süreleriyle ilgilidir. Üst kademe yöneticiliğinde kamu hizmetinin başarı ile sürdürülmesi ise, belli bir bilgi ve deneyim birikimini gerektirir. Bu nitelik gözardı edilerek devlet bürokrasisinin üst kademelerinde görev alan önemli sayıdaki kişilerin görevlerine makul ve ölçülü bir geçiş süreci öngörmeksizin adeta bir anda yasa ile son vermek, kamu hizmetinin gerekleri ölçütüyle bağdaştırılamaz. 4919 sayılı Kanun ile 5434 sayılı Kanun’a eklenen ve 1-6 ay arasında değişen geçiş kademeleri öngören Geçici Madde 215/1, bu ölçütü karşılamaktan uzak bir düzenlemedir. Bu ölçüte uygunluk, ancak yukarda anılan kamu görevinin gerektirdiği bilgi ve deneyim birikiminin sürekliliğini korumaya elverişli zaman dilimleriyle sağlanabilir. Bu zaman dilimlerinin ayrıca hukuk güvenliğini sarsmayacak genişlikte tutulması da hukuk devleti ilkesinin bir gereğidir.

Öte yandan 5434 sayılı Kanun’un 40. maddesinin 4839 sayılı Kanun’la yapılan değişiklikten önceki metninde “... hizmet müddetleri ne olursa olsun 61 yaşını dolduranlar hakkında da kurumlarınca yaş haddi uygulanabilir.” hükmü yer almıştı. İlgili kurumlar bu hükme dayanarak yukarda açıklanan aykırılıklar da söz konusu olmaksızın hizmetin gereği olarak gördükleri emekliye ayırma işlemlerini yapabilirlerdi. Ancak buna yönelik idari işlemin, kamu yararı ve hizmetin gereği yönünden haklı kılınmış bir nedene dayalı olup olmadığı yönünden yargısal denetime tabi olacağı da kuşkusuzdu. Ayrıca yasanın amacı gerçekten “genç ve yetenekli kişilere yükselme olanağının sağlanması ve kamu yönetiminde etkililiğin artırılması” ise, bu amacı çalışma ve kamu hizmetine girme haklarını ihlal etmeden, erken emekliye ayrılanlara özendirici avantajlar sağlamak suretiyle gönüllülük temelinde gerçekleştirmek “sosyal hukuk devleti” ilkesine daha uygun düşerdi. Hukuki açıdan açık bulunan bu yollara başvurmak yerine, yasa ile topluca kadro boşaltılmasına yol açacak bir düzenlemenin seçilmesi, ölçülülük ilkesine aykırı düştüğü gibi, idari yargının denetimini ortadan kaldırması bakımından Anayasa’nın 125. maddesinde öngörülen “İdarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır.” kuralını da dolaylı bir biçimde ihlal sonucunu doğuracaktır.

Üye          

Fazıl SAĞLAM

—— • ——

Yargıtay 2. Hukuk Dairesinden:

Esas No   : 2004/58

İncelenen Kararın

Taraflar arasındaki davanın yapılan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen hükmün kanun yararına bozulması Adalet Bakanlığının yazısı üzerine Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından istenilmekle evrak okunup gereği görüşülüp düşünüldü.

Dava ve hüküm tarihinde yürürlükte olan 743 Sayılı Türk Kanunu Medenisinin 134/3 maddesi hükmüne göre, en az bir yıl sürmüş evliliklerde eşlerin birlikte başvurması ya da bir eşin diğerinin davasını kabul etmesi halinde evlilik birliği temelinden sarsılmış sayılır. Bu halde dahi boşanma kararı verilebilmesi için, hakimin bizzat tarafları dinleyerek iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getirmesi ve boşanmanın mali sonuçları ile çocukların durumu hususunda taraflarca kabul edilecek düzenlemeyi uygun bulması gerekmektedir.

Sayfa Başı